GVHD: Tôn N Minh Nguy tữ ệ Đ tàiề: CHIP KHOAI TÂY
I. S L C V KHOAI TÂY:Ơ ƯỢ Ề
1. Phân nhóm [14]
Khoai tây thu c h ộ ọ Solanaceae, gi ng ốSolanum, loài S. tuberosum, tên khoa h cọ
Solanum tuberosum L.
2. Màu s c c [14]ắ ủ
M c dù nh ng gi ng khoai có v màu đ , vàng ho c tr ng đ c bi t đ n M vàặ ữ ố ỏ ỏ ặ ắ ượ ế ế ở ỹ
Châu Âu, nh ng cũng có nh ng gi ng khoai có màu h ng ho c th t h i xanhư ữ ố ồ ặ ị ơ
3. Mô t [14]ả
Loài th c v t s ng lâu năm này đ c tr ng nh là cây s ng m t năm, bao g m m tự ậ ố ượ ồ ư ố ộ ồ ộ
ph n trên m t đ t cao kho ng 1m và có lá hình thuôn, ph n d i đ t là c . Khoai tâyầ ở ặ ấ ả ầ ướ ấ ủ
có l p v và m t nh trên b m t là n i ch i s phát tri n.ớ ỏ ắ ỏ ề ặ ơ ồ ẽ ể
Khoai tây là gi ng cây th p và có bông tr ng nh vàng. Chúng thích h p v i khí h uố ấ ắ ị ợ ớ ậ
m mát. M c dù v y chúng v n đ c tr ng v i t l nh h u h t các vùng nóng trênẩ ặ ậ ẫ ượ ồ ớ ỉ ệ ỏ ở ầ ế
th gi iế ớ
EMBED Word.Picture.8
Hình 1: Hoa khoai tây
- 1 -
GVHD: Tôn N Minh Nguy tữ ệ Đ tàiề: CHIP KHOAI TÂY
Hình 2: Cây khoai tây
4. Khoai tây cho s n xu t chip [1]ả ấ
−Khoai tây đ c tr ng v i s l ng l n nhi u vùng đ a lý khác nhau v iượ ồ ớ ố ượ ớ ở ề ị ớ
s n l ng c a Hoa Kỳ hi n t i trung bình kho ng 300cwt/acre. Idaho, Washington vàả ượ ủ ệ ạ ả
Oregon s n xu t kho ng m t n a s n l ng c a Hoa Kỳ. Có nhi u gi ng khoai tâyả ấ ả ộ ữ ả ượ ủ ề ố
nh ng xem nh có 3 loài th ng g p là: Russets, Round Whites và Red Russets. Haiư ư ườ ặ
nhóm đ u g m h u h t các gi ng khoai tây đ c s d ng đ s n xu t chip.ầ ồ ầ ế ố ượ ử ụ ể ả ấ
−Nh ng nhà s n xu t s d ng 202 tri u cwt khoai tây trong su t mùa vữ ả ấ ử ụ ệ ố ụ
1989/1990, kho ng 54% t ng s n l ng. Trong ph n khoai tây ch bi n, có 59.3%ả ổ ả ượ ầ ế ế
đ c l nh đông, 21.9% s n xu t chip, 16% đ c dehydrate hóa, và 2.4% đóng h p.ượ ạ ả ấ ượ ộ
−Trong quá trình ch n l a khoai tây cho chip, nhà s n xu t quan tâm đ n cácọ ự ả ấ ế
y u t kinh t nh là s n l ng chip trên m t dollar khoai tây và hàm l ng d u ng mế ố ế ư ả ượ ộ ượ ầ ấ
vào chip trong quá trình chiên. Các y u t ch p nh n c a ng i tiêu dùng nh là hìnhế ố ấ ậ ủ ườ ư
dáng bên ngoài, c u trúc, và mùi v c a chip thành ph m cũng c n đ c quan tâm.ấ ị ủ ẩ ầ ượ
−Đ s n xu t chip đ c quanh năm c n ph i có kho x lý và tàng tr .ể ả ấ ượ ầ ả ử ữ
Khoai đông l nh c n thi t đ ngăn ch n nh ng bi n đ i h h ng t ho t đ ng traoạ ầ ế ể ặ ữ ế ổ ư ỏ ừ ạ ộ
đ i ch t c a nh ng c khoai còn s ng và t nh ng vi sinh v t xâm nh p vào, khôngổ ấ ủ ữ ủ ố ừ ữ ậ ậ
may là nhi t đ th p làm tăng hàm l ng đ ng kh c a khoai tây nh h ng đ nệ ộ ấ ượ ườ ử ủ ả ưở ế
ch t l ng c a chip.ấ ượ ủ
II. THU HO CH VÀ B O QU N: [15]Ạ Ả Ả
1. Thu ho ch:ạ
Khoai tây đ c 60 – 70 ngày tu i là giai đo n đang l n c a c . Ch 20 – 25 ngày sau,ượ ổ ạ ớ ủ ủ ỉ
năng su t s tăng lên t i 25 – 30%. Vì v y sau khi đ c 60 – 70 ngày tu i c n ph i:ấ ẽ ớ ậ ượ ổ ầ ả
1. Tuy t đ i không đ c cho n c vào ru ng, n u g p tr i m a thì ph i tháoệ ố ượ ướ ộ ế ặ ờ ư ả
ki t n c không đ c đ n c đ ng l i trên ru ng.ệ ướ ượ ể ướ ọ ạ ộ
2. Không đ c làm t n h i đ n b lá nh c t cho l n ho c trâu bò…ượ ổ ạ ế ộ ư ắ ợ ặ
- 2 -
GVHD: Tôn N Minh Nguy tữ ệ Đ tàiề: CHIP KHOAI TÂY
Th ng thì khi 80% s lá trên thân chuy n sang vàng s ti n hành thu ho ch. Tr cườ ố ể ẽ ế ạ ướ
khi thu ho ch ta ng ng t i n c t 15-20 ngày, thu ho ch vào nh ng ngày n ng ráo.ạ ừ ướ ướ ừ ạ ữ ắ
Đ i v i ru ng gi ng c n c t toàn b thân lá tr c thu ho ch kho ng 1 tu n. Khi rố ớ ộ ố ầ ắ ộ ướ ạ ả ầ ỡ
khoai c n làm nh nhàng, r i đ u c d c theo lu ng (ph i c cho se v t 2 – 4 gi ).ầ ẹ ả ề ủ ọ ố ơ ủ ỏ ừ ờ
Phân lo i c c ngay trên ru ng đ h n ch đ o khoai nhi u l n, c n tránh sát th ngạ ỡ ủ ộ ể ạ ế ả ề ầ ầ ươ
v c . Lo i các c b th i, c b sây sát.ỏ ủ ạ ủ ị ố ủ ị
2. B o qu n:ả ả
Trong giai đo n b o qu n c n chú ý không đ c đ cho v c b xanh, kh ng chạ ả ả ầ ượ ể ỏ ủ ị ố ế
không cho khoai m c m m. Vì v c b xanh và m c m m thì trong c s hình thànhọ ầ ỏ ủ ị ọ ầ ủ ẽ
ch t đ c (Solanin) không ăn đ c. Sau đây là m t s bi n pháp b o qu n d áp d ngấ ộ ượ ộ ố ệ ả ả ễ ụ
trong h gia đình:ộ
oDùng g ch, t m ch n quây thành ô, kh ng ch chi u cao t 60 – 65cm, chi u dàiạ ấ ắ ố ế ề ừ ề
và r ng tùy thu c vào s l ng khoai.ộ ộ ố ượ
oDùng đ t b t, đ t phù sa ho c cát có đ m v a ph i (40 – 50%). R i m t l pấ ộ ấ ặ ộ ẩ ừ ả ả ộ ớ
khoai r i ph lên m t l p đ t m. Trên cùng ph l p đ t dày h n (2 – 3cm).ồ ủ ộ ớ ấ ẩ ủ ớ ấ ơ
III. CÁC GI NG KHOAI TÂY:Ố
1. Trên th gi i: [14]ế ớ
- Gi ng khoai tây B c M :ố ắ ỹ
•Burbank Russet — l n, v ớ ỏ nâu, th t tr ng.ị ắ
• Yellow Finn — nh , th t và v màu ỏ ị ỏ vàng
•Red Gold — v ỏđỏ, th t vàng ị
•German Butterball — hình ovan nh có th t màu vàng. ỏ ị
•Yukon Gold — th t và v ị ỏ vàng
- Gi ng khoai tây Anh:ố ở
•Maris Piper — mùa thu ho ch chính quanh năm, có nhi u công d ng, không thíchạ ề ụ
h p cho salad. Là khoai tây th ng dùng cho chip.ợ ườ
• King Edward — gi ng khoai n ng t t nh t, th ng đ c ph c v trongố ướ ố ấ ườ ượ ụ ụ
Sunday roast (m t s ki n th c ph m l n th hai Hoa Kỳ đ ng sau l T n),ộ ự ệ ự ẩ ớ ứ ở ứ ễ ạ Ơ
mùa thu ho ch chính quanh nămạ
•Desiree — mùa thu ho ch quanh năm có v ạ ỏ đỏ, thích h p cho tr ng tr t vì có tínhợ ồ ọ
kháng sâu b nh.ệ
• International Kidney — đ c đăng ký th ng m i v i tên ượ ươ ạ ớ Jersey Royal, là gi ngố
khoai m i thích h p cho salad, đ c tr ng Tây Ban Nhaớ ợ ượ ồ ở
•Pink Fir Apple — là gi ng khoai tây salad có v ố ỏ h ngồ
•Golden Wonder — là gi ng khoai tây chiên Sc t-len n i ti ng th ng đ c dùngố ố ổ ế ườ ượ
làm crisp
•Kerrs Pinks: đ c tr ng mi n B c Ireland: thích h p cho n uượ ồ ở ề ắ ợ ấ
- 3 -
GVHD: Tôn N Minh Nguy tữ ệ Đ tàiề: CHIP KHOAI TÂY
Hình 3: M t s gi ng khoai tâyộ ố ố
- Gi ng khoai Pháp:ố ở
•Amandine – là gi ng khoai tây lâu đ i, có ngu n g c t gi ng Charlotte vàố ờ ồ ố ừ ố
Mariana. C dài có v đ u màu nh t. th t ch c có màu nh t ch a t ng đ i ít tinhủ ỏ ề ạ ị ắ ạ ứ ươ ố
b t.ộ
- Nh ng gi ng khác bao g m:ữ ố ồ
•Jersey benies
•Red kings
•BF15 - v ỏvàng, th t vàng đ m, có t tháng b y đ n tháng ba, thích h p cho chiên,ị ậ ừ ả ế ợ
nh i và áp ch oồ ả
•Bintje - th t tr ng, tròn, có quanh năm, có mùi h nh nhân n ng tránh nh i và h pị ắ ạ ướ ồ ấ
•Idaho hay Russet - th t tr ng, r t dài nh ng đ y đ n, v t tr i các gi ng khác choị ắ ấ ư ầ ặ ượ ộ ố
khoai tây n ngướ
•Ratte - gi ng Pháp có mùi qu h ch nh , h i gi ng h t d , n u luôn v và ănố ả ạ ẹ ơ ố ạ ẻ ấ ỏ
nóng ho c l nh, cách dùng: saladặ ạ
•Roseval - da đỏ đ m có th t màu vàng có gân h ng, v ng t nh , có t tháng chínậ ị ồ ị ọ ẹ ừ
đ n tháng t , thích h p cho n ng và h p, tránh nh iế ư ợ ướ ấ ồ
- Nh ng gi ng khoai giàu hàm l ng tinh b t và có đ d o cao:ữ ố ượ ộ ộ ẻ
•Nicola – gi ng Hà Lan có v và th t ố ỏ ị vàng, có c u trúc ch c m n v i mùi ng t nhấ ắ ị ớ ọ ẹ
gi ng nh b . Chúng thích h p cho nghi n nh , làm bánh, h p, n u và sauté.ố ư ơ ợ ề ừ ấ ấ
• Pink Fir Apple – gi ng Anh cũ có v màu ố ỏ h ngồ màu và th t m n. Thích h p choị ị ợ
n u.ấ
- 4 -
GVHD: Tôn N Minh Nguy tữ ệ Đ tàiề: CHIP KHOAI TÂY
• Patrone – có v và th t màu ỏ ị vàng sáng. C u trúc d o, ch c thích h p cho n ng,ấ ẻ ắ ợ ướ
làm bánh và salad. Không thích h p cho nghi n nh . ợ ề ừ
•Desiree – có v màu ỏh ngồ nh t và th t m n. Thích h p cho n ng, nghi n và x tạ ị ị ợ ướ ề ắ
lát..
•Pink Eye – th t màu vàng và v m n ph ng. Thích h p cho salad, h p, làm bánh.ị ỏ ị ẳ ợ ấ
•Toolango Delight – phát tri n Victoria. Có v màu ể ở ỏ tía và th t tr ng. Thích h pị ắ ợ
cho nghi n, làm bánh, r t thích h p cho chip và gnocchi.ề ấ ợ
• Spunta – v và da màu ỏvàng sáng. Thích h p cho chip, x t lát và làm bánh.ợ ắ
• Sebago – m t trong nh ng gi ng khoai thông th ng nh t.ộ ữ ố ườ ấ
•Kennebec – l n v i v và th t ớ ớ ỏ ị tr ngắ. Thích h p cho n ng và chiên.ợ ướ
•Atlantic – tròn v i th t tr ng. Thích h p cho chip, crisp, n ng và nghi n.ớ ị ắ ợ ướ ề
•Purple Congo – th t và v ị ỏ màu tía đ m. Thích h p cho nghi n, n u, h p, n u lòậ ợ ề ấ ấ ấ
viba và salad. Không thích h p cho n ng. C u trúc r t khô khi n u.ợ ướ ấ ấ ấ
2. Vi t Nam: [16]Ở ệ
2.1. Gi ng khoai tây Mariellaố
Gi ng Mariella đ c nh p t Đ c năm 1974, đ c công nh n là gi ng m i nămố ượ ậ ừ ứ ượ ậ ố ớ
1980.
Đ c đi m thân to, m p, lá to màu xanh nh t, tia c ng n, c trong h i d t. V cặ ể ậ ạ ủ ắ ủ ơ ẹ ỏ ủ
dày, s c /b i trung bình. M m to, m p, thân m m màu nâu, m m d b r ng r i kh iố ủ ụ ầ ậ ầ ầ ễ ị ụ ờ ỏ
c . S m m/c r t ít, th ng m i c ch có 1 m m. Th i gian m m ng trung bình 3.5ủ ố ầ ủ ấ ườ ỗ ủ ỉ ầ ờ ầ ủ
đ n 4 tháng.ế
Màu v c nâu nh t, ru t c vàng r t nh t. Kh u v ăn ngon trung bình. Năng su tỏ ủ ạ ộ ủ ấ ạ ẩ ị ấ
c trung bình 16-18 t n/ha, thâm canh t t có th đ t 23-25 t n/ha.ủ ấ ố ể ạ ấ
Th i gian sinh tr ng v Xuân 100-110 ngày, v Đông 95-105 ngày.ờ ưở ụ ụ
Ch u h n và nóng trung bình, ch u rét khá. Ch ng ch u m c s ng khá, ch ng ch uị ạ ị ố ị ố ươ ố ị
virus t t, ch ng ch u vi khu n t ng đ i khá.ố ố ị ẩ ươ ố
2.2. Gi ng khoai tây Lipsiố
Lipsi là gi ng nh p t Đ c. Trung tâm kh o nghi m gi ng cây tr ng Trung ng b tố ậ ừ ứ ả ệ ố ồ ươ ắ
đ u kh o nghi m t năm 1985 và đ ngh m r ng ra s n xu t đ i trà. Đ c công nh nầ ả ệ ừ ề ị ở ộ ả ấ ạ ượ ậ
gi ng m i tháng 10 năm 1990.ố ớ
- 5 -