Đề tài: " Đặc điểm sinh học của một số loài cá bống phân bố ở tỉnh Sóc Trăng"

Chia sẻ: Nhu Chau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

147
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài thực hiện nhằm xác định đặc điểm sinh học của một số loài cá thuộc họ cá Bống phân bố ở tỉnh Sóc Trăng nhằm làm cơ sở cung cấp một số thông tin cho các nghiên cứu tiếp theo về nuôi trồng và quản lý nguồn lợi thủy sản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: " Đặc điểm sinh học của một số loài cá bống phân bố ở tỉnh Sóc Trăng"

TRƯ NG ð I H C C N THƠ KHOA TH Y S N B môn Qu n lý và Kinh t Ngh cá TÔ TH M HOÀNG ð C ðI M SINH H C C A M T S LOÀI CÁ B NG PHÂN B T NH SÓC TRĂNG LU N VĂN T T NGHI P ð I H C NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ 2009
TRƯ NG ð I H C C N THƠ KHOA TH Y S N B môn Qu n lý và Kinh t Ngh cá TÔ TH M HOÀNG ð C ðI M SINH H C C A M T S LOÀI CÁ B NG PHÂN B T NH SÓC TRĂNG LU N VĂN T T NGHI P ð I H C NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ CÁN B HƯ NG D N T.S TR N ð C ð NH LÊ TH NG C THANH 2009
L IC MT Tôi xin bày t lòng chân thành bi t ơn ñ n th y Tr n ð c ð nh cùng cô Lê Th Ng c Thanh ñã t n tình hư ng d n và giúp ñ tôi trong su t th i gian th c hi n ñ tài. Xin g i l i c m ơn ñ n nhân dân và các cơ quan huy n Long Phú, Vĩnh Châu, M Xuyên thu c t nh Sóc Trăng ñã nhi t tình giúp ñ tôi trong th i gian thu m u. Xin chân thành c m ơn s giúp ñ nhi t tình c a quí Th y Cô và các Anh, Ch cán b khoa Th y S n và Ban lãnh ñ o Khoa Th y S n Trư ng ð i H c C n Thơ ñã t o ñi u ki n t t nh t cho tôi hoàn thành ñ tài này. Xin c m ơn ñ n t t c các b n l p Qu n Lý Ngh Cá ñã nhi t tình giúp ñ cũng như ñ ng viên tôi trong su t th i gian h c t p trư ng và c th i gian th c hi n ñ tài. i
TÓM T T Thiên nhiên ñã ưu ñãi cho ð ng B ng Sông C u Long m t tài nguyên vô cùng phong phú v i ngu n l i r t d i dào, trong ñó có ngu n l i cá b ng. Bên c nh ñó vi c suy gi m ngu n l i th y s n cũng khá quan tr ng, do ñó ñ h n ch vi c suy gi m ñó thì c n ph i nghiên c u các v n ñ v ngu n l i th y s n nói chung và ngu n l i cá B ng nói riêng. Chính vì th ñ góp ph n tìm hi u v ngu n l i cá b ng cũng như cung c p nh ng thông tin làm cơ s cho nh ng nghiên cưú ti p theo v nuôi tr ng và qu n lý ngu n l i th y s n, ñ tài “ð c ñi m sinh h c c a m t s loài cá B ng phân b t nh Sóc Trăng” ñã ñư c ti n hành. K t qu nghiên c u ñã phát hi n 9 loài cá B ng phân b t nh Sóc Trăng: Cá b ng tr ng (Eleotris melanosoma) , cá b ng trân (Butis butis) , cá b ng tư ng (Oxyeleotris marmorata) , cá b ng d a (Oxyeleotris urophthalmus) , cá b ng cát (Glossogobius giuris) , cá b ng sao (Boleophthalmus boddarti) , cá b ng kèo (Eleotris lanceolatus) , cá b ng kèo v y to (Paradapocryptes serperaster) , cá b ng lá tre (Acentrogobius viridipunctatus). Tương quan gi a chi u dài, chi u dài chu n và tr ng lư ng c a các loài cá r t ch t ch thông qua phương trình h i qui: W = a*Lb v i R2 dao ñ ng 0,861 – 0,9909 và h s tăng trư ng b dao ñ ng 1,8365 - 3,243. H u h t các loài cá thu ñư c thì phát tri n thành th c sinh d c ch ñ n giai ño n IV, không th y các giai ño n V, VI. V i ch s thành th c (GSI) khá cao dao ñ ng 0,25 – 4,54 và h s tích lũy năng lư ng (HIS) c a các loài dao ñ ng 2,05 – 11,84. S c sinh s n c a các loài thu ñư c tưong ñ i v i s c sinh s n tuy t ñ i (F) dao ñ ng 4224 – 18795tr ng và s c sinh s n tương ñ i dao ñ ng (FA) dao ñ ng 170 – 2670tr ng. ii
M CL C L I C M T ......................................................................................................... i TÓM T T ..............................................................................................................ii DANH SÁCH HÌNH ............................................................................................ vi DANH SÁCH HÌNH ............................................................................................ vi DANH SÁCH B NG .........................................................................................viii DANH SÁCH B NG .........................................................................................viii DANH M C T VI T T T ............................................................................... x CHƯƠNG I: GI I THI U .................................................................................. 1 1.1 ð t v n ñ ........................................................................................................ 1 1.2 M c tiêu c a ñ tài .......................................................................................... 2 1.3 N i dung c a ñ tài.......................................................................................... 2 CHƯƠNG II T NG QUAN TÀI LI U.............................................................. 3 2.1 T ng quan v ngu n l i th y s n trên th gi i............................................. 3 2.2 T ng quan v ngu n l i th y s n Vi t Nam .............................................. 5 2.3 T ng quan Sóc Trăng ..................................................................................... 6 2.3.1 ði u ki n t nhiên .................................................................................... 6 2.3.2 Tài nguyên thiên nhiên............................................................................. 7 2.3.3 Ti m năng kinh t ..................................................................................... 7 2.4 T ng quan v tình hình nuôi thu s n Sóc Trăng: ...................................... 8 2.5 T ng quan v cá b ng ..................................................................................... 9 CHƯƠNG III V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U................. 12 I/ ð a ñi m và th i gian th c hi n ..................................................................... 12 II/ V t li u nghiên c u ........................................................................................ 12 III/ Phương pháp thu và c ñ nh m u............................................................... 12 1-Chu n b bi u m u ....................................................................................... 12 2-Thu m u ........................................................................................................ 12 3-C ñ nh m u ................................................................................................. 13 IV/Nghiên c u các ch tiêu hình thái cá ............................................................ 13 1-ðo chi u dài và cân tr ng lư ng cá ............................................................ 13 2-Các ch tiêu hình thái ................................................................................... 13 iii
3-Các ch tiêu s lư ng .................................................................................... 13 4-M i tương quan gi a chi u dài và tr ng lư ng......................................... 14 5-H s thành th c........................................................................................... 14 6-H s tích lũy năng lư ng (HSI) ................................................................. 14 7-S c sinh s n .................................................................................................. 14 V/Phương pháp x lý và phân tích s li u ........................................................ 15 CHƯƠNG IV K T QU VÀ TH O LU N.................................................... 16 4.1 Thành ph n loài và ñ nh danh ..................................................................... 16 4.1.1 Cá b ng tr ng ......................................................................................... 17 4.1.2 Cá b ng trân ........................................................................................... 19 4.1.3 Cá b ng tư ng ........................................................................................ 20 4.1.4 Cá b ng d a ............................................................................................ 21 4.1.5 Cá b ng cát.............................................................................................. 23 4.1.6 Cá b ng sao ............................................................................................. 24 4.1.7 Cá B ng kèo ............................................................................................ 26 4.1.8 Cá B ng kèo v y to................................................................................. 27 4.1.9 Cá B ng lá tre ......................................................................................... 29 4.2 M i tương quan gi a chi u dài và tr ng lư ng.......................................... 30 4.2.1 Cá b ng tr ng (Eleotris melanosoma) ................................................... 31 4.2.2 Cá b ng trân (Butis butis)....................................................................... 32 4.2.3 Cá b ng d a (Oxyeleotris urophthalmus)............................................... 33 4.2.4 Cá b ng cát (Glossogobius giuris).......................................................... 34 4.2.5 Cá b ng sao (Boleophthalmus boddarti)................................................. 35 4.2.6 Cá b ng kèo (Pseudapocryptes lanceolatus) .......................................... 37 4.2.7 Cá b ng kèo v y to (Paradapocryptes serperaster)............................... 38 4.2.8 Cá b ng lá tre (Acentrogobius viridipunctatus) ..................................... 39 4.3 Các giai ño n thành th c.............................................................................. 41 4.3.1 Cá b ng tr ng ......................................................................................... 41 4.3.2 Cá b ng trân ........................................................................................... 41 4.3.3 Cá b ng d a ............................................................................................ 42 4.3.4 Cá b ng cát.............................................................................................. 43 iv
4.3.5 Cá b ng sao ............................................................................................. 44 4.3.6 Cá b ng kèo............................................................................................. 45 4.3.7 Cá b ng lá tre.......................................................................................... 46 4.4 H s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS)...................... 47 4.4.1 Cá b ng tr ng ......................................................................................... 47 4.4.2 Cá b ng trân ........................................................................................... 48 4.4.3 Cá b ng tư ng ........................................................................................ 49 4.4.4 Cá b ng d a ............................................................................................ 49 4.4.5 Cá b ng cát.............................................................................................. 50 4.4.6 Cá b ng sao ............................................................................................. 51 4.4.7 Cá b ng kèo............................................................................................. 52 4.4.8 Cá b ng kèo v y to ................................................................................. 53 4.4.9 Cá b ng lá tre.......................................................................................... 54 4.5 S c sinh s n ................................................................................................... 55 4.5.1 Cá b ng trân ........................................................................................... 55 4.5.2 Cá b ng tư ng ........................................................................................ 56 4.5.3 Cá b ng d a ............................................................................................ 56 4.5.4 Cá b ng sao ............................................................................................. 56 4.5.5 Cá b ng lá tre.......................................................................................... 57 CHƯƠNG V K T LU N VÀ ð XU T ......................................................... 58 5.1 K t lu n .......................................................................................................... 58 5.2 ð xu t............................................................................................................ 59 TÀI LI U THAM KH O .................................................................................. 60 v
DANH SÁCH HÌNH Hình Trang Hình 4.1: T l gi a các h cá b ng ..................................................................... 17 Hình 4.2: Cá b ng tr ng Eleotris marmoratus ..................................................... 17 Hình 4.3: Cá b ng trân Butis butis........................................................................ 19 Hình 4.4: Cá b ng tư ng Oxyeleotris marmorata ................................................ 20 Hình 4.5: Cá b ng d a Oxyeleotris urophthalmus ............................................... 22 Hình 4.6: Cá b ng cát Glossogobius giuris .......................................................... 23 Hình 4.7: Cá b ng sao Boleophthalmus boddarti ................................................. 24 Hình 4.8 Cá b ng kèo Pseudapocryptes lanceolatus............................................ 26 Hình 4.9: Cá b ng kèo v y to Parapocryptes serperaster.................................... 28 Hình 4.10: Cá b ng lá tre Acentrogobius viridipunctatus .................................... 29 Hình 4.11: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng tr ng . 32 Hình 4.12: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) .............. 32 cá b ng tr ng......................................................................................................... 32 Hình 4.13: Tương quan gi a chi u dài T(L) và tr ng lư ng (W) cá b ng trân.... 33 Hình 4.14: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) .............. 33 cá b ng trân ........................................................................................................... 33 Hình 4.15: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng d a .... 34 Hình 4.16: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) .............. 34 cá b ng d a ........................................................................................................... 34 Hình 4.19: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng sao..... 36 Hình 4.20: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) cá b ng sao ......................................................................................................................... 37 Hình 4.21: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng kèo .... 38 Hình 4.22: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) cá b ng kèo ......................................................................................................................... 38 Hình 4.23: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng kèo v y to............................................................................................................................ 39 Hình 4.24: Tương quan gi a chi u dài chu n (SL) và tr ng lư ng (W) cá b ng kèo v y to .............................................................................................................. 39 Hình 4.25: Tương quan gi a chi u dài (TL) và tr ng lư ng (W) cá b ng lá tre .. 40 vi
Hình 4.27: T l các giai ño n thành th c cá b ng tr ng ..................................... 41 Hình 4.28: T l các giai ño n thành th c cá b ng trân ....................................... 42 Hình 4.29: T l các giai ño n thành th c cá b ng d a........................................ 43 Hình 4.30: T l các giai ño n thành th c cá b ng cát ......................................... 44 Hình 4.31: T l các giai ño n thành th c cá b ng sao ........................................ 45 Hình 4.32: T l các giai ño n thành th c cá b ng kèo ........................................ 46 Hình 4.34: T l h s thành th c (GSI) cá b ng trân .......................................... 48 Hình 4.35: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng trân............................ 49 Hình 4.36: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng d a............................ 50 Hình 4.37: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng cát ............................. 51 Hình 4.38: T l h s thành th c (GSI) cá b ng sao ........................................... 52 Hình 4.39: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng sao ............................ 52 Hình 4.40: T l h s thành th c (GSI) cá b ng kèo........................................... 53 Hình 4.41: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng kèo ............................ 53 Hình 4.42: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng kèo v y to ................. 54 Hình 4.43: T l h s tích lũy năng lư ng (HSI) cá b ng lá tre.......................... 55 Hình 4.44: Tương quan gi a s c sinh s n (F) và tr ng lư ng (BW) cá b ng trân56 vii
DANH SÁCH B NG B ng Trang B ng 2.1: D báo hi n tr ng ngu n l i th y s n th gi i ...................................................3 B ng 2.2: Mư i qu c gia ñ ng ñ u th gi i v s n lư ng NTTS và t l tăng trư ng th y s n năm 2000-2002.....................................................................................................4 B ng 2.3 :S n lư ng và giá tr c a m t s loài c th như sau .........................................4 B ng 2.4: T c ñ tăng trư ng c a kim ng ch xu t kh u thu s n Vi t Nam .............5 B ng 2.5: Mư i m t nư c ñ ng ñ u th gi i v s n lư ng khai thác............................6 B ng 2.6: Th y s n Sóc Trăng qua các năm .............................................................................8 B ng 4.1 : S lư ng các loài cá B ng ........................................................................................16 B ng 4.2: S lư ng tia vi cá b ng tr ng ...................................................................................18 B ng 4.3: S lư ng tia vi cá b ng trân ......................................................................................19 B ng 4.4: S lư ng tia vi cá b ng tư ng ..................................................................................21 B ng 4.5: S lư ng tia vi cá b ng d a.......................................................................................22 B ng 4.6: S lư ng tia vi cá b ng cát ........................................................................................24 B ng 4.7: S lư ng tia vi cá b ng sao .......................................................................................25 B ng 4.8: S lư ng tia vi cá b ng kèo .......................................................................................27 B ng 4.9: S lư ng tia vi cá b ng kèo v y to .........................................................................28 B ng 4.10: S lư ng tia vi cá b ng kèo lá tre ........................................................................30 B ng 4.11: Phương trình tương quan gi a các loài cá b ng ............................................31 B ng 4.11: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng tr ng .............41 B ng 4.12: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng trân ................42 B ng 4.13: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng d a.................42 B ng 4.14: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng cát ..................43 B ng 4.15: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng sao .................44 B ng 4.16: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng kèo .................45 B ng 4.17: T n su t xu t hi n các giai ño n tuy n sinh d c cá b ng lá tre ..............46 B ng 4.18: T l h s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng tr ng ..............................................................................................................................................47 B ng 4.19: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng trân .............................................................................................................................................................48 viii
B ng 4.20: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng tư ng .........................................................................................................................................................49 B ng 4.21: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng d a .............................................................................................................................................................50 B ng 4.22: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng cát ...............................................................................................................................................................50 B ng 4.23: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng sao ..............................................................................................................................................................51 B ng 4.24: T l h s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng kèo ..................................................................................................................................................52 B ng 4.25: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng kèo v y to ...............................................................................................................................................54 B ng 4.26: Ch s thành th c (GSI) và h s tích lũy năng lư ng (HIS) cá b ng lá tre ...............................................................................................................................................................54 B ng 4.27: S c sinh s n cá b ng trân ........................................................................................55 B ng 4.28: S c sinh s n cá b ng sao .........................................................................................57 B ng 4.29: S c sinh s n cá b ng lá tre ......................................................................................57 ix
DANH M C T VI T T T ðBSCL: ð ng b ng sông C u Long D: Vi lưng A: Vi h u môn P: Vi ng c V: Vi b ng STT: S th t NTTS: Nuôi tr ng th y s n HL: Chi u dài ñ u BD: Chi u cao thân ED: ðư ng kính m t IW: Kho ng cách 2 m t GL: Chi u dài mõm Lcp: Chi u dài cu ng ñuôi Lhcp: Chi u cao cu ng ñuôi TL: Chi u dài t ng c ng SL: Chi u dài chu n W: Tr ng lư ng cơ th Wn: Tr ng lư ng không n i quan LW: Tr ng lư ng gan GW: Tr ng lư ng tuy n sinh d c GðTT: Giai ño n thành th c F: S c sinh s n tuy t ñ i FA: S c sinh s n tương ñ i x
CHƯƠNG I: GI I THI U 1.1 ð t v n ñ ðã t lâu th y s n ñư c xem là kinh t mũi nh n c a ñ t nư c, tuy nhiên ph i k ñ n Vi t Nam, m t ñ t nư c giàu tài nguyên thiên thiên, v i ñư ng b bi n dài hơn 3.260 km v i vùng ñ c quy n kinh t bi n r ng hơn 1 tri u km2. ði u ki n ñ a lý vùng bi n và các m t nư c n i ñ a c a Vi t Nam ñã t o nên nh ng vùng sinh thái khác nhau ñ i v i các loài th y sinh v t, ñi u ñó ñã góp ph n to l n vào s phát tri n c a ñ t nư c. ð ng b ng sông C u Long (ðBSCL) m t trong nh ng ñ ng b ng châu th r ng và phì nhiêu ðông Nam Á và th gi i, là m t vùng ñ t quan tr ng, s n xu t lương th c l n nh t nư c, là vùng thu s n và vùng cây ăn trái nhi t ñ i l n c a c nư c. ð ng b ng sông C u Long có v trí như m t bán ñ o v i 3 m t ðông, Nam và Tây Nam giáp bi n (có ñư ng b bi n dài trên 700 km kho ng 360.000 km2 ) phía Tây có ñư ng biên gi i giáp v i Campuchia và phía B c giáp v i vùng kinh t ðông Nam B và còn là vùng kinh t l n nh t c a Vi t Nam hi n nay. ðBSCL n m trên ñ a hình tương ñ i b ng ph ng, m ng lư i sông ngòi, kênh r ch phân b r t dày thu n l i cho giao thông th y vào b c nh t nư c ta, ñ c bi t góp ph n phát tri n kinh t bi n. Di n tích t nhiên toàn vùng là 39.747 km2; trong ñó có kho ng 65% di n tích ñ t ñư c dùng ñ s n xu t nông nghi p và nuôi tr ng thu s n. Năm 2007, ð ng B ng Sông C u Long có kho ng 400.000ha m t nư c nuôi th y s n v i t ng s n lư ng h ng năm lên ñ n hơn 1,5 tri u t n, chi m hơn 70% s n lư ng th y s n nuôi c a c nư c. Có th nói các t nh ven bi n ðBSCL là nơi có ti m năng NTTS l n trong ñi u ki n nư c l và nư c ng t.(www.fistenet.gov.vn) Sóc Trăng là t nh ven bi n thu c ð ng B ng sông C u Long. Phía b c và tây b c giáp H u Giang, phía nam và tây nam giáp t nh B c Liêu, phía ñông b c giáp Trà Vinh, phía ñông và ñông nam giáp bi n 72 km, t ng di n tích t nhiên 3.200 km2. Trên ñ a bàn Sóc Trăng có hai sông l n là sông H u và sông M Thanh, ñ ra bi n qua c a sông l n là ð nh An, Tr n ð và M Thanh, do ñi u ki n t nhiên ñã hình thành 3 vùng sinh thái nư c m n, l và ng t, v i ti m năng trên 100.000 ha di n tích có kh năng ñưa vào nuôi thu s n v i các lo i hình như nuôi chuyên, nuôi ao, mương vư n, nuôi k t h p trên ru ng lúa, k t h p v i tr ng r ng.... (www.soctrang.gov.vn) Năm 2006 di n tích nuôi tr ng th y s n c a t nh ñ t 67.327 ha, trong ñó di n tích nuôi tôm ñã chi m trên 76,80% t ng di n tích và s n lư ng nuôi tr ng th y s n t 18.680 t n năm 2001 ñã tăng lên 71.708 t n vào năm 2006, chi m trên 72,03% t ng s n lư ng th y s n c a t nh. Sóc Trăng là 1 trong 7 t nh ð ng b ng sông C u Long có s n lư ng nuôi tr ng th y s n cao nh t, ñ ng th i mang v cho t nh 1
trên 327 tri u USD hàng năm t ho t ñ ng xu t kh u th y s n. (www.soctrang.gov.vn) Tuy nhiên trong nh ng năm g n ñây, s phát tri n c a các ngành công nghi p, nông nghi p và các khu dân cư ñã có nh hư ng ñáng k ñ i v i môi trư ng sinh thái và các loài th y s n các vùng nư c ng t, các vùng c a sông và ven bi n. Bên c nh ñó s phát tri n m nh m c a các lo i ngh khai thác nh m vào nh ng loài th y s n có giá tr kinh t và xu t kh u cao ñã có nh hư ng không nh ñ n tr ng thái ngu n l i. Do ñó ñ ñánh giá ngu n l i th y s n m t cách hi u qu và thi t th c nh t thì ngư i qu n lý trên h t ph i n m b t ñư c hi n tr ng ngu n l i t ñó m i ñ nh hư ng, tìm ra các gi i pháp ñúng ñ n, ñáp ng nhu c u phát tri n b n v ng ngu n l i th y s n Vi t Nam nói chung và Sóc Trăng nói riêng. Cá b ng cũng n m trong hi n tr ng ñó, và ñây cũng là m t trong nh ng lý do ñ th c hi n ñ tài “ð c ñi m sinh h c c a m t s loài cá B ng phân b t nh Sóc Trăng”. 1.2 M c tiêu c a ñ tài ð tài th c hi n nh m xác ñ nh ñ c ñi m sinh h c c a m t s loài cá thu c h cá B ng phân b t nh Sóc Trăng nh m làm cơ s cung c p m t s thông tin cho các nghiên c u ti p theo v nuôi tr ng và qu n lý ngu n l i th y s n. 1.3 N i dung c a ñ tài 1- Xác ñ nh thành ph n loài và ñ nh danh m t s loài cá B ng phân b Sóc Trăng. 2- Xác ñ nh m i tương quan gi a chi u dài và tr ng lư ng c a chúng 3- Kh o sát s thành th c sinh d c, các h s GSI, HSI, t l ñ c cái s c sinh s n và c a m t s loài cá B ng . 2
CHƯƠNG II T NG QUAN TÀI LI U 2.1 T ng quan v ngu n l i th y s n trên th gi i Theo th ng kê c a FAO năm 2006, có kho ng 210 loài thu s n, k c th c v t thu sinh ñư c nuôi tr ng, trong ñó có 131 loài cá, 42 loài nhuy n th , 27 loài giáp xác, 8 loài th c v t thu sinh, 2 loài ñ ng v t lư ng cư và rùa bi n. ði u ñó ch ng t ñ i tư ng NTTS r t phong phú và ña d ng. Theo Võ Thành Toàn, Tr n ð c ð nh và Hà Phư c Hùng (2006), m t s qu c gia thì tình hình khai thác th y s n bi n có xu hư ng gia tăng s n lư ng. ði u ñó cho th y hi n tr ng ngu n l i th y s n có nguy cơ b c n ki t do khai thác quá m c. B ng 2.1: D báo hi n tr ng ngu n l i th y s n th gi i Hi n tr ng ngu n l i Giá tr d báo(%) Ngu n l i ñã hoàn toàn c n ki t 1 Ngu n l i b c n ki t 9 Ngu n l i b khai thác quá gi i h n cho phép 18 Ngu n l i b khai thác t i gi i h n cho phép 47 Ngu n l i còn kh năng phát tri n 21 Ngu n l i ít dùng ñ n 4 (Ngu n: Võ Thành Toàn, Tr n ð c ð nh và Hà Phư c Hùng, 2006) Theo th ng kê c a FAO năm 2004, t l tăng trung bình hàng năm c a NTTS tính t năm 1970 ñ n năm 2002 là 8,9 %, trong khi s n ph m th y s n t khai thác chi m 1,2 % và s n ph m th t gia súc chăn nuôi là 2,8 %. S n lư ng nuôi tr ng th y s n th gi i ngày càng tăng c th s n lư ng NTTS cung c p bình quân trên ñ u ngư i là 0,7 kg năm 1970 tăng lên 6,4 kg năm 2002, chi m t l tăng trư ng bình quân hàng năm là 7,2 %. S n lư ng NTTS th gi i (bao g m c th c v t th y sinh) năm 2002 ñ t 51.4 tri u t n, tr giá 60 t USD. Tăng 6,1 % v s n lư ng và 2,9 % v gía tr so v i năm 2000 (www.fao.org c p nh t ngày 15/12/2008). S n lư ng NTTS ch y u t các qu c gia Châu á chi m 91,2 % t ng s n lư ng NTTS th gi i và 82 % v giá tr . Trung qu c là qu c gia có s n lư ng NTTS l n nh t chi m 71,2 % và 54,7 % v giá tr năm 2002. S n lư ng th c v t th y sinh chi m 11.6 tri u t n, tr giá 6.2 t USD năm 2002. Trong ñó ch y u t Trung Qu c chi m 8,8 tri u t n, tr giá 4.4 t USD. (www.fistenet.gov.vn) 3
B ng 2.2: Mư i qu c gia ñ ng ñ u th gi i v s n lư ng NTTS (bao g m cá, giáp xác và thân m m) và t l tăng trư ng th y s n năm 2000-2002 Năm 2000 Năm 2002 T l tăng trư ng STT Qu c gia (1000 t n) (1000 t n) năm (%) 1 Trung Qu c 24.580,7 27.767,3 6,3 2 nñ 1.942,2 2.191,7 6,2 3 Indonesia 788,5 914,1 7,7 4 Nh t B n 762,8 828,4 4,2 5 Bangladesh 657,1 786,6 9,4 6 Thái Lan 738,2 644,9 -6,5 7 Na Uy 491,2 553,9 6,2 8 Chi lê 391,6 545,7 18 9 Vi t Nam 510,6 518,5 0,8 10 M 456,0 497,3 4,4 11 T ng 10 Qu c Gia 31.318,8 35.248,4 6,1 12 Các Nư c khác 4.177,5 4.550,2 4,4 13 T ng S n Lư ng 35.496,3 39.798,6 5,9 (Ngu n: Ph m Minh ð c t ng h p t báo cáo c a FAO 2004) Theo th ng kê c a FAO (1998), s n lư ng tôm nuôi toàn c u 1996 ñ t 900.000 t n. Châu Á là nơi nuôi tôm ch y u chi m 84% s n lư ng tôm m i năm, s n lư ng tôm sú chi m 50% t ng s n lư ng, ti p theo là tôm th chân tr ng v i 25% s n lu ng. B ng 2.3 :S n lư ng và giá tr c a m t s loài c th như sau ð i tư ng S n lư ng (t n) Tr giá (USD) Nhóm loài cá chép (2001) 16.427.266 15.986.670.000 Nhóm cá rô phi (2001) 1.385.223 2.002.162.000 Nhóm cá da trơn (2000) 421.709 655.419.500 Nhóm cá h i (2000) 1.533.824 4.875.552.400 Nhóm cá măng (2000) 461.857 715.091.100 Nhóm cá chình (2000) 232.815 975.005.700 Cá bi n (2001) 1.091.085 4.088.894 (Ngu n: http://www.fistenet.gov.vn) Các loài cá nư c ng t v n chi m ưu th trong NTTS. S n lư ng năm 2001 ñ t 20,80 tri u t n, chi m 85,2% t ng s n lư ng cá nuôi ñ t giá tr 22,122 t USD. Ti p theo là cá di cư hai chi u (2,543 tri u t n, chi m 10,4%, tr giá 7,435 t 4
USD) và cá bi n (1,091 tri u t n, chi m 4,1%, tr giá 4,088 t USD). M c tăng trung bình c a các nhóm trên g n gi ng nhau, c th là trong giai ño n 1970- 2000, cá nư c ng t có m c tăng trung bình hàng năm là 9,9%, trong khi cá di cư ñ t 10,6% và cá bi n ñ t 10,6% (www.fistenet.gov.vn). 2.2 T ng quan v ngu n l i th y s n Vi t Nam Theo Ti n sĩ Meryl J Williams, Ch t ch Trung tâm nghiên c u nông nghi p qu c t Ôxtrâylia. Hi n nay, Vi t Nam ñ ng vào hàng ngũ nh ng qu c gia s n xu t và xu t kh u thu s n hàng ñ u trên th gi i và tr thành m t cư ng qu c thu s n m i ðông Nam Á cùng v i Inñônêxia, Thái Lan và Philíppin. Theo th ng kê c a B th y s n di n tích và s n lư ng tôm nuôi Vi t Nam tăng ngày càng nhanh: 1990 kho ng 185.000 ha, s n lư ng ñ t 35.000 t n, 1993 kho ng 200.000 ha, s n lư ng 45.000 t n, ñ n 2003 s n lư ng tôm nuôi c nư c 340.719 t n v i kim ng ch xu t kh u tôm khô và tôm ñông l nh 2006 ñ t 1,5 t USD. Theo th ng kê c a vi n kinh t và quy ho ch th y s n năm 1990 s n lư ng cá nư c ng t mi n B c kho ng 42.393 t n, mi n Nam năm 1986 là 79.560 t n. ð n năm 1999 tính riêng cá nuôi nư c ng t s n lư ng c nư c ñ t 386.000 t n (B th y s n, 2000). Năm 2001, kim ng ch xu t kh u thu s n c a Vi t Nam ñ t 1,8 t USD, nhưng ñ n năm 2006, con s này ñã ñ t kho ng 2,6 t USD. Ngành thu s n ph c v cho cu c s ng c a kho ng 3 tri u ngư dân trong t ng dân s hơn 80 tri u ngư i c a Vi t Nam. B ng 2.4: T c ñ tăng trư ng c a kim ng ch xu t kh u thu s n Vi t Nam Kh i lư ng T c ñ so v i Kim ng ch T c ñ so v i Năm (t n) năm 1980 (l n) (tri u USD) năm 1980 (l n) 1980 2.720 1,0 11,3 1,0 1985 24.800 9,1 90,0 7,9 1990 49.332 18,1 205,0 18,1 1995 127.700 46,9 550,1 48,7 2000 291.922 107,3 1.478,6 130,5 2004 531.326 195,0 2.397,0 212,0 (Theo s li u th ng kê c a FAO năm 2004) 5
Theo s li u th ng kê c a FAO năm 2004, Vi t Nam ñ ng th 11 trên th gi i v s n lư ng khai thác thu s n. C th như sau: B ng 2.5: Mư i m t nư c ñ ng ñ u th gi i v s n lư ng khai thác STT Qu c gia S n lư ng (T n) 01 Trung Qu c 16.892.793 02 Pêru 9.613.180 03 M 4.959.826 04 Inñônêxia 4.811.320 05 Nh t 4.401.341 06 nð 3.615.724 07 Liên bang Nga 2.941.533 08 Thái Lan 2.845.088 09 Nauy 2.522.225 10 Philipin 2.211.570 11 Vi t Nam 1.879.488 (Theo s li u th ng kê c a FAO năm 2004) Theo các nghiên c u khoa h c, ngu n l i h i s n Vi t Nam có: 75 loài tôm, 25 loài m c, 7 loài b ch tu c, 653 loài rong bi n, trong ñó rong kinh t chi m 14% (90 loài), san hô (loài san hô c ng) t o r n có 298 loài, thu c 76 gi ng, 16 h và trên 10 loài san hô s ng. Cá có trên 2.100 loài, trong ñó hơn 100 loài có giá tr kinh t . 2.3 T ng quan Sóc Trăng 2.3.1 ði u ki n t nhiên 2.3.1.1 V trí ñ a lý Sóc Trăng là t nh n m v phía nam c a vùng ñ ng b ng sông C u Long, n m h lưu sông H u, ti p giáp bi n ðông, phía B c giáp t nh C n Thơ, Tây Nam giáp t nh B c Liêu, ðông B c giáp Trà Vinh, phía Nam giáp v i bi n ðông. 2.3.1.2 ð c ñi m ñ a hình Sóc Trăng có ñ a hình th p và tương ñ i b ng ph ng và có d ng lòng ch o, cao phía sông H u và bi n ðông th p d n vào trong, vùng th p nh t là phía Tây và Tây B c. T nh b nh hư ng b i bi n ti n và lùi t o nên các gi ng cát và các bưng trũng các huy n M Tú, th xã Sóc Trăng, M Xuyên, Long Phú, Vĩnh Châu. 6
Vùng ñ t phèn có ñ a hình lòng ch o phía Tây và ven kinh Cái Côn có cao trình r t th p, t 0 – 0,5 m, mùa mưa thư ng b ng p úng làm nh hư ng t i ho t ñ ng s n xu t và ñ i s ng nhân dân trong vùng. ð ng th i vùng cù lao trên sông H u cũng b nh hư ng tương t (www.soc trang.gov.vn; 16/12/2008). 2.3.1.3 Khí h u Nhi t ñ trung bình trong năm kho ng 26,70C, cao nh t 28,20C vào tháng 4, th p nh t 25,20C vào tháng 1. M t năm có 2 mùa rõ r t là mùa mưa và mùa khô. Lư ng mưa trung bình năm 1.799,5 mm, tháng mưa nhi u lên t i 548,9 mm. T ng s gi n ng bình quân trong năm 2.372 gi ; t ng lư ng b c x trung bình năm ñ t 140 – 150 kcal/cm2; ñ m trung bình là 86%(www.soc trang.gov.vn; 18/01/2009). 2.3.2 Tài nguyên thiên nhiên 2.3.2.1 Tài nguyên ñ t T ng di n tích ñ t t nhiên là 322.330,36 ha. ð t ñai Sóc Trăng có th chia thành 6 nhóm chính: nhóm ñ t cát có 8.491 ha có th tr ng m t s lo i rau màu; nhóm ñ t phù sa có 6.372 ha thích h p cho vi c tr ng lúa tăng v và các cây ăn trái ñ c s n; nhóm ñ t giây có 1.076 ha, vùng th p, trũng, thư ng tr ng lúa m t v ; nhóm ñ t m n có 158.547 ha thích h p v i vi c tr ng lúa, rau màu, cây ăn qu , cây công nghi p ng n, dài ngày...; các lo i ñ t m n khác ch y u tr ng lúa k t h p v i nuôi tr ng thu s n; nhóm ñ t phèn có 75.823 ha thích h p tr ng lúa k t h p v i nuôi tr ng thu s n; nhóm ñ t nhân tác có 46.146 ha(www.soc trang.gov.vn; 16/12/2008). 2.3.2.2 Tài nguyên r ng Di n tích ñ t lâm nghi p c a t nh là 14.091 ha, ñ t có r ng là 10.202 ha, trong ñó r ng t nhiên có 116,86 ha, r ng tr ng 3.752 ha và 5.378 ha r ng phòng h v i các lo i cây chính là: ñư c, b n, giá, m m và lá, phân b 2 huy n Vĩnh Châu và Long Phú. Ngoài ra trên ñ a bàn huy n còn có 4.205 ha r ng s n xu t, ch y u là r ng chàm t p trung 2 huy n M Tú và Th nh Tr (www.soc trang.gov.vn; 18/01/2009). 2.3.2.3 Tài nguyên bi n T nh Sóc Trăng có 72 km b bi n v i 2 c a sông l n là sông H u (ñ theo 2 con sông l n Tr n ð , ð nh An) và sông M Thanh, có ngu n h i s n ñáng k bao g m cá ñáy, cá n i và tôm. Sóc Trăng có nhi u thu n l i trong phát tri n kinh t bi n t ng h p, thu h i s n, nông – lâm nghi p bi n, công nghi p hư ng bi n, thương c ng, c ng cá, d ch v c ng bi n, xu t nh p kh u, du l ch và v n t i bi n(www.soc trang.gov.vn; 16/12/2008) 2.3.3 Ti m năng kinh t 7
Sóc Trăng có l i th v di n tích ñ t t nhiên l n, r ng 3.223,30 km2, trong ñó di n tích ñ t nông nghi p chi m ñ n 2.490,88 km2, r t thích h p ñ phát tri n nông nghi p. Bên c nh ñó, t nh còn có nhi u ti m năng ñ phát tri n nuôi tr ng thu s n. Năm 2003, di n tích nuôi tr ng thu s n c a t nh ñ t trên 57.065 ha ñ n năm 2006 di n tích nuôi tr ng th y s n c a t nh ñ t 67.327 ha. Kim ng ch xu t kh u ngành thu s n ñ t kho ng 278,7 tri u ñ ng (www.soc trang.gov.vn; 16/12/2008). 2.4 T ng quan v tình hình nuôi thu s n Sóc Trăng: Giai ño n 2001–2006: Di n tích nuôi thu s n năm 2001 là 38.311 ha ñ n năm 2006 ñ t 61.397 ha t c ñ tăng bình quân năm là 9,89%, trong ñó di n tích nuôi công nghi p và bán công nghi p 22.527 ha, so v i năm 2001 tăng 18.788 ha. S n lư ng thu s n năm 2001 là 51.880 t n, năm 2006 ñ t 115.941 t n (trong ñó s n lư ng tôm nuôi 54.000 t n), t c ñ tăng bình quân là 17,5%/năm. T ñó ngu n nguyên li u hàng năm tăng, s n lư ng ch bi n thu s n năm 2001 là 18.500 t n, năm 2006 ñ t 38.800 t n tăng hơn 2 l n; Kim ng ch xu t kh u t 202 tri u USD năm 2001 tăng lên 327 tri u USD năm 2006, tăng 161% (www.soc trang.gov.vn; 13/04/2009). Năm 2007: Hai công trình thu l i Th nh M và Trà niên hoàn thành ñưa vào s d ng, t ñó di n tích nuôi thu s n tăng 2000 ha so v i năm 2006. C th di n tích thu s n năm 2007 ñ t 63.334 ha, ñ t 103% k ho ch. Trong ñó di n tích nuôi tôm 48.725 ha, có 26.552 ha nuôi tôm sú công nghi p và bán công nghi p, tăng 4.025 ha so v i năm 2006; di n tích nuôi tôm qu ng canh c i ti n là 22.173 ha; cá và thu s n khác 14.609 ha. T ng s n lư ng thu s n 132.000 t n, trong ñó s n lư ng nuôi 99.000 t n (có 58.900 t n tôm). S n lư ng ch bi n ư c ñ t 55.000 t n, kim ng ch xu t kh u 370 tri u USD (www.soc trang.gov.vn; 13/04/2009). Di n tích nuôi thu s n vùng ng t ñ t 14.779 ha, năng su t bình quân t 600 - 800 kg/ha. Doanh thu bình quân ñ t trên 30 tri u ñ ng/ha. C th th y s n Sóc Trăng qua các năm: B ng 2.6: Th y s n Sóc Trăng qua các năm STT Các ch tiêu ðVT Năm 2006 Năm 2007 KH 2008 I Di n tích nuôi th y s n Ha 61.397 64.870,8 65.000 II S n lư ng th y s n T n 139.412 142.000 1 S n lư ng khai thác T n - 34.370 - 2 S n lư ng nuôi tr ng T n 83.267 105.042 109.000 III S n lư ng ch bi n T n 37.798,7 60.000 68.000 IV Kim ng ch xu t kh u Tr.USD 326,8 370 420 8