Đề tài "Khỏa thân" trong sáng tạo nghệ thuật: Cái nhìn của người
trong cuộc
Khoả thân - Tranh: Công Quốc Hà
Trong sáng tạo nghệ thuật, đặc biệt ở hai loại hình mỹ thuật, nhiếp ảnh
đề tài về “khỏa thân” luôn luôn được các nghệ sĩ nghiên cứu và thể
hiện. Tuy nhiên, để có được những tác phẩm về “khoả thân” có giá trị
là điều không đơn giản và cái nhìn của những người trong cuộc về vấn
đề này như thế nào; chúng tôi đã trao đổi với các nhà quản lý văn hóa,
nghệ sĩ. các
Nhà văn Đỗ Kim Cuông (Vụ trưởng Vụ Văn nghệ - Ban Tư tưởng
Văn hóa Trung ương):
Đối với nghệ thuật tạo hình và nghệ thuật nhiếp ảnh đề tài “khỏa thân”
thực ra đã là vấn đề không xa lạ gì của thế giới và Việt Nam).
Theo chỗ tôi được biết ở Việt Nam đã có những họa sĩ, nhiếp ảnh gia
đã sáng tác, đã có những tác phẩm thực hiện theo chủ đề này và được
công chúng đánh giá cao. Sau một quá trình hơn 20 năm đổi mới, đất
nước hội nhập một cách toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị,
văn hóa và xã hội, được tiếp cận với nền nghệ thuật của đương đại,
công chúng Việt Nam đã không xa lạ với khuynh hướng nghệ thuật
khoả thân của tác phẩm văn học nghệ thuật. Tuy nhiên điều quan trọng
chính là khi người nghệ sĩ thực hiện các tác phẩm theo đề tài này ranh
giới để xác định một tác phẩm chính là “Tác phẩm ấy đẹp hay không
đẹp, có mang tính thẩm mỹ, mang yếu tố nhân văn hay là tác phẩm đó
phi nghệ thuật, thô vụng và hạ tháp vẻ đẹp của con người”.
Một tác phẩm mỹ thuật hay nhiếp ảnh về chủ đề “khoả thân” cũng nên
xem là chuyện bình thường, nó cũng là một trong những nhu cầu thẩm
mỹ nội tại của người nghệ sĩ, miễn là tác phẩm của họ tôn vinh vẻ đẹp
con người Việt Nam.
Về việc giới mỹ thuật và giới nhiếp ảnh nói chung, trước khi mở cuộc
triển lãm về đề tài này phải chuẩn bị chu đáo về mặt tác giả và tác
phẩm, rất cần con mắt xanh của một hội đồng thẩm định có trách
nhiệm, đánh giá đúng chất lượng của tác phẩm. Phải thực hiện đúng
các quy định của Nhà nước…
Ông Hoàng Đức Toàn (Vụ trưởng Vụ Mỹ thuật và Nhiếp ảnh - Bộ
Văn hóa Thông tin):
Đề tài khoả thân trong văn hoá nhân loại dựa trên đặc trưng nền văn
hóa của mỗi nước khác nhau; đối với các nước châu Âu, châu Mỹ… đề
tài này được xem là bình thường, ca ngợi vẻ đẹp thuần khiết của phụ
nữ và nam giới.
Theo tôi nghĩ ở mỗi quốc gia khác nhau thì việc sáng tác đề tài khoả
thân đã phát triển dần dân theo nhận thức của xã hội, cùng nhau chia sẻ
cảm xúc, mỹ cảm, có văn hóa cả về phía người sáng tác và người xem.
Vẻ đẹp của con người đáng được tôn vinh và ca ngợi. Về đề tài khoả
thân nên khuyến khích các nghệ sĩ sáng tác, đòi hỏi mỗi nghệ sĩ phải
làm việc rất vất vả, cố gắng mớitạo nên tác phẩm tốt, những tác phẩm
“khoả thân” có mỹ cảm, từ đó có thể cảm nhận và hiểu được vẻ đẹp
thuần khiết, tạo hóa tặng cho con người…
Trước khi ra mắt cuộc triển lãm ảnh về đề tài này, nên có bước chuẩn
bị tâm lý của cả tác giả và công chúng, nên có ý kiến của các nhà quản
văn hóa… lý
Tắm suối: Ảnh - Ngọc
Thái
Hoạ sĩ Trần Khánh Chương (Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt
Nam):
Thời cổ đại, Phục Hưng… các nghệ sĩ đã sáng tác rất nhiều về đề tài
“khoả thân”. Nhiều hoạ sĩ của Việt Nam như Bùi Xuân Phái, Lưu Công
Nhân, Trần Lưu Hậu, Công Quốc hà, Đỗ Phấn… cũng đã sáng tác và
đã ra mắt công chúng nhiều tác phẩm đề tài này. Theo tôi, chúng ta nên
khuyến khích các hoạ sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh khai thác và sáng tạo về đề
tài này, dưới nhiều chất liệu, thể loại. Bởi vì mục đích chính của họ là
nhằm tôn vinh vẻ đẹp của tạo hóa dành cho con người; đồng thời
chúng ta hãy bình thường hóa cả việc trưng bày triển lãm ảnh và
tranh… giúp cho người xem quen dần. Hội đồng nghệ thuật phải tuyển
chọn ra được những tác phẩm xuất sắc, giúp người xem hiểu được tính
“Chân - Thiện - Mỹ” của nghệ thuật.
Nghệ sĩ nhiếp ảnhVũ Huyến (Phó Chủ tịch Hội NSNAVN, Chủ tịch
Hội đồng Nghệ thuật Hội NSNAVN):
Theo tôi đề tài “khoả thân” về mặt tạo hình rất đẹp, trong văn học,
trong điêu khắc đã tôn vinh và khai thác từ lâu; trong nhiếp ảnh là mới,
coi đây là một đề tài để khám phá, gần mà khó, hay thật sự và thánh
thiện vượt qua dung tục, đó là tài năng của nghệ sĩ nhiếp ảnh.
Ở nước ta chưa có khái niệm và thói quen để coi trọng đề tài này.
Nhiều quốc gia như Ấn Độ, Hy Lạp, Đức, Mỹ… một số tác phẩm về
khoả thân đã trở thành công trình nghệ thuật được tôn vinh và giữ gìn
như biết bao loại hình nghệ thuật nói chung.
Về phía nhà nhiếp ảnh, phải có kỹ thuật thể hiện thật tốt để người xem
thưởng thức nghệ thuật một cách sang trọng có văn hóa.
Tôi nhấn mạnh đây là đề tài khó cho người nhận thức và người chụp
ảnh cơ thể con người thông qua bố cục, đường nét, ánh sáng. Nhà
nhiếp ảnh có kiến thức về tạo hình thì có nhiều điều kiện hơn trong khi
thể hiện loại đề tài này.
Nếu 2 giới mỹ thuật và nhiếp ảnh muốn tổ chức cuộc triển lãm đề tài
này thì nên tổ chức dưới hình thức thể nghiệm, quy mô hẹp và được
thẩm định kỹ lưỡng trước khi đưa đến người xem.
Ông Nguyến Đỗ Bảo (Phó giáo sư, Tiến sĩ - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Hà
Nội):
Tôi là người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với các họa sĩ, sinh viên
các trường Đại học Mỹ thuật và địa phương. Theo tôi được biết thì việc
sử dụng người mẫu để vẽ hoặc tạo hình là việc rất cần thiết, nó như
một giáo cụ trực quan giúp sinh viên, họa sĩ cảm nhận được đường nét
hình khối chính xác… thì mới vẽ và tạo hình được nhưng phải có quy
chế cụ thể giữa người sử dụng mẫu và người mẫu. Người mẫu là nam
hay nữ phải có sự thoả thuận và phải có phòng vẽ, đủ điều kiện, kín
đáo.
Theo tôi, ta cũng nên mạnh dạn tổ chức triển lãm về đề tài này, của
chính các nghệ sĩ để giúp người xem có dịp thưởng thức những vẻ đẹp
nhân văn của con người, bởi vì đây chính là một thể loại nghệ thụât
được cả thế giới công nhận và tôn vinh qua các thời đại lịch sử.
Bà Phạm Thị Thành(Tiến sĩ, nghệ sĩ nhân dân - đạo diễn sân khấu):
Theo tôi được biết đề tài này đối với các nước khác trên thế giới là bình
thường. Nên đưa ra những tác phẩm nghệ thuật đẹp, không nên có
những bức họa hay ảnh chụp thô tục kích dục... Ở các môn nghệ thuật
khác (sân khấu, múa, điện ảnh) cũng từ từ để người dân mình làm
quen. Không nhất thiết tượng khoả thân là thô tục đâu, nhiều tác phẩm
điêu khắc nổi tiếng đã trở nên bất hủ.
Bà Trần Thị Quỳnh Như (Nhà nghiên cứu phê bình lý luận mỹ thuật -
Vụ Mỹ thuật và nhiếp ảnh - Bộ Văn hóa - Thông tin):
Chúng ta rất cảm ơn tạo hóa đã tạo nên vẻ đẹp hình thể con người (cả
nam và nữ) vẻ đẹp đó đã được các nghệ sĩ phát hiện, mô tả và tạo nên
những tác phẩm bất hủ. Tượng, tranh, ảnh khoả thân thể hiện vẻ đẹp cơ
thể con người chỉ đẹp khi tác giả với tâm hồn trong sáng, yêu thương
trân trọng con người đã tao nên những tác phẩm với những yếu tố thẩm
mỹ mang đến cho người xem sự yêu đời, lòng say mê, tạo nên những
tình cảm tích cực. Tất nhiên tránh sao khỏi không có những tác phẩm
dung tục, tầm thường.
Với sự xúc động chân thành, sự làm việc nghiêm túc người nghệ sĩ,
khán giả rất trân trọng và cảm ơn những người mẫu mà vẻ đẹp cơ thể
họ đã giúp nghệ sĩ làm nên những kiệt tác.
Ở Việt Nam những tác phẩm như nói ở trên chưa được phổ biến rộng
rãi, mọi người còn e dè; đặc biệt đối với những người mẫu nhiều khi
vẫn chưa được tôn trọng, đánh giá đúng mức. Hãy nhìn cuộc đời, con
người bằng "đôi mắt ưu ái". hãy hạt bỏ những điều tối tăm ra khỏi tư
tưởng và nhìn cuộc đời một cách lành mạnh. Chắc chắn sự kỳ thị sẽ
mất dân theo thời gian khi tư tưởng đổi mới theo sự phát triển xã hội.
Họa sĩ Lê Tiến Vượng:
Nếu cứ nghĩ tác phẩm "khoả thân" là thế nọ, thế kia thì thật cổ hủ, lạc
hậu. Trên thế giới bao nhiêu tác phẩm tuyệt tác đã ra đời được lưu giữ
và trưng bày tại các Bảo tàng Mỹ thuật của các nước, trưng bày tại các
quảng trường, được đưa vào các trường đại học mỹ thuật. Họa sĩ khi
thể hiện tác phẩm phải khéo để cho người xem không hiểu sai "vấn
đề", không để suy diễn xấu về một tác phẩm, hoạ sĩ không nên vẽ lộ
liễu quá, nếu lộ liễu quá sẽ bị hỏng và lố bịch, cái đẹp chỉ "cần và đủ".
Cần phải có những cuộc triển lãm về đề tài này để người dân có dịp
làm quen dần.
Nghệ sĩ nhiếp ảnh Lê Quang Châu:
Ảnh khoả thân là một bộ môn trong nghệ thuật nhiếp ảnh. Theo tôi đây
là thể loại ảnh khó thể hịên, đòi hỏi có tay nghề và bản lĩnh vững vàng.
Tôi chụp theo cảm nhận, cảm xúc, tìm tòi và thể nghiệm. Mọi người
hay nhầm lẫn ảnh "khoả thân nghệ thuật" với ảnh "khoả thân dung
tục". Ảnh "khoả thân dung tục" là ảnh phơi bày và gợi dục. Còn ảnh
"khoả thân nghệ thuật" thì đã được các nghệ sĩ sử dụng ánh sáng, màu
sắc, kỹ thuật để tôn vinh hình khối, đường nét, có tính thẩm mỹ nghệ
thuật cao.
Nếu tác phẩm nhìn thấy mặt của "người mẫu" rõ ràng thì phải được sự
đồng ý của người mẫu. Nếu chỉ là các hình khối hoặc thân hình của
"người mẫu" thì không cần sự đồng ý của người mẫu. Khi sáng tác và
khi cảm nhận về tác phẩm cả người sáng tác lẫn người xem đều cần có
một nền tảng văn hóa.
Xã hội mình vốn có nhiều định kiến, nên khi xem một tác phẩm thường
hay bình luận theo chiều hướng "tiêu cực" và hay có sự liên tưởng đến
một ai đó cụ thể là điều không hay.
Bây giờ vẫn còn hỏi với nhau là nên hay không nên có triển làm này là
quá lạc hậu và muộn, thế giới người ta khẳng định điều này từ lâu rồi.
Tình trạng hiện nay cứ úp úp mở mở, cấm không ra cấm, cho phép
không ra cho phép nhưng thể loại ảnh này vẫn như một dòng chảy
ngầm và chưa có định hướng rõ ràng, cần phải có hội đồng nghệ thuật
thẩm định, những người có uy tín, có chuyên môn sâu, có bản lĩnh để
đưa ra những tác phẩm có chất lượng, để người xem phân biệt được
những tác phẩm có tính nghệ thuật.
Hoạ sĩ Công Quốc Hà:
Những tác phẩm khoả thân chân chính bao hàm 3 yếu tố chính: Thứ
nhất, người nghệ sĩ phải có tài năng để thể hiện sáng tác về tác phẩm
khoả thân của mình đem lại giá trị thẩm mỹ thông qua những tác phẩm.
Thứ hai, những cuộc triển lãm về đề tài "khoả thân" phải được thông
qua hội đồng nghệ thuật của Hội Mỹ thuật để họ có thẩm quyền thẩm
định tác phẩm bảo đảm tính pháp lý. Thứ ba, đương nhiên người mẫu
trong tác phẩm đó phải tự nguyện hợp tác với nghệ sĩ để làm mẫu,
trưng bày.
Chính bản thân tôi và hoạ sĩ Đỗ Phấn là người có cuộc triển lãm
chuyên đề về đề tài "tranh khoả thân" đầu tiên ở Việt Nam.
Theo tôi nghĩ nên có các cuộc triển lãm về đề tài này để dần hình thành
một nếp nghĩ trong cách nhin nhận của người xem với thể loại tác
phẩm nghệ thuật này từ đó người xem cảm nhận được tác phẩm có tính
thẩm mỹ cao.
