Lêi më ®Çu
X· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua n¨m chÕ ®é x· héi: x· héi nguyªn thuû,
chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa, x· héi chñ nghÜa. LÞch sö ph¸t
triÓn cña loµi ngêi lµ sù ®Êu tranh thay thÕ lÉn nhau cña c¸c chÕ ®é x· héi, x·
héi sau cao h¬n x· héi tríc. Sù thay thÕ c¸c h×nh th¸i x· héi nµy lµ tÊt yÕu do
c¸c quy luËt kinh tÕ chi phèi. Nghiªn cøu triÕt häc, kinh tÕ chÝnh trÞ häc còng nh
nhiÒu m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c nhiÒu ngêi ®· cã chung nhËn xÐt : qui luËt
"quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt"
lµ qui luËt chi phèi toµn bé hÖ thèng x· héi tõ tíc tíi nay.
Níc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
do ®ã nghiªn cøu qui luËt nµy kh«ng nh÷ng lµm chÝnh s¸ch chiÕn lîc ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi cña níc ta mµ cßn lµm tiÒn ®Ò cho sù dù ®o¸n xu thÕ ph¸t triÓn
cña thÕ giíi ®Ó tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p vµ quyÕt s¸ch hîp lý. Nghiªn cøu
m«n triÕt häc em ®· lùa chän ®Ò tµi “ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng
s¶n xuÊt vµ vËn dông quy luËt trong qu¸ tr×nh CNH- H§H ë níc ta”
Bµi tiÓu luËn cña em ®îc tr×nh bµy thµnh hai phÇn:
Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn cho viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n
xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
Ch¬ng 2: VËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh CNH- H§H ë níc ta
Do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng thiÕu sãt. Em kÝnh mong sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o
vµ c¸c b¹n .
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n .
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng 1
C¬ së lý luËn cho viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng
s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
C.M¸c ®· ph¸t hiÖn ra: trong s¶n xuÊt cã hai mÆt kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau,
mét mÆt lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi tù nhiªn; mÆt kh¸c lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi
ngêi. Theo «ng” Trong s¶n xuÊt ngêi ta kh«ng nh÷ng chØ t¸c ®éng vµo giíi tù
nhiªn mµ cßn t¸c ®éng lÉn nhau n÷a, ngêi ta kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®îc nÕu
kh«ng kÕt hîp víi nhau theo mét c¸ch nµo ®ã ®Ó ho¹t ®éng chung vµ ®Ó trao ®æi
ho¹t ®éng víi nhau. Muèn s¶n xuÊt ®îc, ngêi ta ph¶i cã nh÷ng mèi liªn hÖ vµ
quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau vµ sù t¸c ®éng cña hä vµo giíi tù nhiªn”(C.M¸c,
Ph¡ngghen, TuyÓn tËp, tËp II, NXB Sù thËt, Hµ néi-1981). Trong hai mÆt ®ã,
mét mÆt lµ lùc lîng s¶n xuÊt, mÆt kia lµ quan hÖ s¶n xuÊt.
1.1 Lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ g×? ë ®©y cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn. Trong mèi quan hÖ
gi÷a con ngêi víi tù nhiªn trong s¶n xuÊt th× lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi
quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn.
Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é trinh phôc thiªn nhiªn cña con
ngêi trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ sù kÕt hîp
gi÷a ngêi lao ®éng víi t liÖu s¶n xuÊt.
Trong c¸c yÕu tè cña lùc lîng s¶n xuÊt th× ngêi lao ®éng ®ãng vai trß
quyÕt ®Þnh.Theo V.I Lª nin “lùc lîng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i
lµ c«ng nh©n, lµ ngêi lao ®éng”. Ngêi lao ®éng lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh s¶n
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
xuÊt víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, sö dông t liÖu s¶n
xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. S¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh nh thÕ nµo , tríc hÕt
tïy thuéc vµo thÓ chÊt, tinh thÇn vµ tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng. Cïng víi qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vËt chÊt, tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng kh«ng ngõng
®îc t¨ng lªn, c¬ cÊu lùc lîng lao ®éng còng ®îc thay ®æi mét c¸ch t¬ng øng.
Ngµy nay, víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, lao ®éng ®ang biÕn ®æi
theo xu híng ngµy cµng trÝ tuÖ hãa, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy cµng ®ãng vai trß
chÝnh yÕu trong lùc lîng lao ®éng; hµm lîng chÊt x¸m trong s¶n phÈm ngµy
cµng t¨ng.
Trong t liÖu s¶n xuÊt th× c«ng cô s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Tr×nh
®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng quyÕt ®Þnh tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña
con ngêi, lµ tiªu chuÈn ®Ó ph©n biÖt c¸c thêi ®¹i kinh tÕ trong lÞch sö. Trong qu¸
tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, c«ng cô lao ®éng kh«ng ngõng ®îc ®æi míi vµ ph¸t
triÓn. §ã lµ yÕu tè ®éng nhÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Trong thêi ®¹i ngµy nay, khoa khäc ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp. Nã võa lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng, võa x©m nhËp vµo yÕu tè cÊu thµnh lùc
lîng s¶n xuÊt, ®em l¹i sù thay ®æi vÒ chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt. C¸c yÕu tè
cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau mét c¸ch kh¸ch quan, lµm cho
lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ®éng nhÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ phÐp céng cña c¸c yÕu tè mµ lµ mét hÖ
thèng, trong ®ã chóng quan hÖ chÆt chÏ, thèng nhÊt víi nhau. C¸c yÕu tè cña lùc
lîng s¶n xuÊt tån t¹i trong mét kiÓu tæ chøc, ph©n c«ng lao ®éng nhÊt ®Þnh. Khi
nãi ®Õn lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn tæ chøc, ph©n c«ng lao ®éng
x· héi.
1.2 Quan hÖ s¶n xuÊt:
G¾n liÒn víi lùc lîng s¶n xuÊt, ®ã lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt
x· héi lµ quan hÖ kinh tÕ gi÷ ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
xuÊt x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm quan hÖ kinh tÕ – x· héi vµ quan hÖ kinh
tÕ tæ chøc.
Quan hÖ kinh tÕ – x· héi biÓu hiÖn h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt, nã biÓu
hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trªn ba mÆt chñ yÕu:
Quan hÖ së h÷u t liÖu s¶n xuÊt, quan hÖ tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quan
hÖ ph©n phèi s¶n phÈm, trong ®ã quan hÖ së h÷u t liÖu s¶n xuÊt gi÷ vai trß quyÕt
®Þnh. Trong lÞch sö nh©n lo¹i ®· cã hai lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n lµ së h÷u t nh©n
vµ së h÷u c«ng céng. Së h÷u t nh©n lµ läai h×nh së h÷u mµ t liÖu s¶n xuÊt tËp
trung vµo trong tay mét sè Ýt ngêi, cßn ®¹i ®a sè kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt t liÖu
s¶n xuÊt. Së h÷u c«ng céng lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ t liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ mäi
thµnh viªn trong mçi céng ®ång.
Quan hÖ kinh tÕ tæ chøc xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt. Nã võa
biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi, võa biÓu hiÖn tr¹ng th¸i tù nhiªn kü thuËt
cña nÒn s¶n xuÊt. Quan hÖ kinh tÕ – tæ chøc ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph©n c«ng lao
®éng x· héi, chuyªn m«n ho¸ vµ hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt. Nã do tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt quy ®Þnh.
Quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn lîi Ých con
ngêi. Quan hÖ nµy do quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ qu¶n lý s¶n
xuÊt chi phèi, song nã còng cã t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i hai mÆt ®ã.
Sù thèng thèng nhÊt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan
hÖ s¶n xuÊt x· héi hîp thµnh ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Trong sù thèng nhÊt biÖn
chøng nµy, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi
quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phô thuéc víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt thêng xuyªn vËn ®éng, ph¸t
triÓn, nªn quan hÖ s¶n xuÊt còng lu«n lu«n thay ®æi nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Sù t¸c ®éng ngîc l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt diÔn
ra theo hai híng, hoÆc lµ thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, hoÆc k×m h·m
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Trong trêng hîp quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp
víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× nã sÏ thóc ®Çy lùc
lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngîc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu sÏ k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Ngay c¶ trong trêng hîp quan hÖ s¶n xuÊt ®i qu¸
xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× nã còng k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµm
h×nh thµnh quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §©y lµ quy luËt kinh tÕ chung cña mäi ph¬ng thøc
s¶n xuÊt x· héi.
Quy luËt kinh tÕ ®ã chi phèi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c ph¬ng thøc s¶n
xuÊt x· héi, ®ång thêi còng trùc tiÕp t¸c ®éng tíi sù vËn ®éng cña mçi ph¬ng
thøc s¶n xuÊt.
LÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ lÞch sö ph¸t triÓn cña nh÷ng
ph¬ng thøc s¶n xuÊt kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao: ph¬ng thøc s¶n xuÊt céng
s¶n nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ céng s¶n chñ
nghÜa.
1.3 Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Trong mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt th× lùc
lîng s¶n xuÊt lµ néi dung, cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n
xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt thêng xuyªn biÕn ®æi , cßn quan hÖ s¶n xuÊt t¬ng ®èi
æn ®Þnh; lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i
phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt vµ t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i lùc lîng s¶n xuÊt.
- Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt: Xu híng cña s¶n xuÊt
vËt chÊt lµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, sù biÕn ®æi bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn
®æi cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.