Dinh dưỡng giúp trẻ
thông minh và cao lớn
Trí tuệ và thể chất của con người phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố chứ không đơn giản chỉ
là gen di truyền. Trong các yếu tố đó, dinh dưỡng đóng vai trò then chốt. Chính vì thế,
lựa chọn và áp dụng cho trẻ một chế độ dinh dưỡng phù hợp, khoa học ngay từ lúc mang
thai cũng như trong từng giai đoạn phát triển là điều mà các bậc cha mẹ cần hết sức lưu ý
nếu muốn con mình thông minh, khỏe mạnh và cao lớn.
Có 3 yếu tố chính giúp trẻ tăng cường trí tuệ và chiều cao đó là chế độ dinh dưỡng đầy đủ
và khoa học, môi trường sống tốt và rèn luyện thân thể phù hợp với lứa tuổi. 3 yếu tố này
cần được thực hiện đồng bộ từ khi trẻ ra đời, thời kỳ bú mẹ, tuổi nhà trẻ mẫu giáo, tuổi
học sinh, tuổi vị thành niên.
Dinh dưỡng chiếm vai trò quan trọng và ảnh hưởng tích
cực nhất tới sự phát triển chiều cao của trẻ.
Trong 3 yếu tố đó thì dinh dưỡng chiếm vai trò quan trọng nhất, ảnh hưởng tích cực nhất
tới sự phát triển chiều cao của trẻ. Ở những giai đoạn trọng điểm của phát triển chiều cao,
đó là thời kỳ bào thai, năm đầu tiên của cuộc đời và thời kỳ tiền dậy thì, bữa ăn của trẻ
phải có đầy đủ chất đạm, đặc biệt là các chất đạm động vật với đầy đủ các axit amin cần
thiết; chất béo giúp cho sự phát triển các xương dài, tăng cường hấp thu các vitamin tan
trong dầu giúp hệ xương phát triển tốt; canxi giúp trẻ cao lớn và có hệ xương vững chắc;
các vi chất dinh dưỡng như vitamin A, D, chất kẽm, sắt, iốt... giúp phát triển chiều cao và
giảm tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ.
Trước khi có thai và trong suốt quá trình mang thai, người mẹ cần ăn uống đủ dưỡng chất
cần thiết như chất đạm, chất béo, chất đường, các vitamin và khoáng chất. Chế dinh
dưỡng tốt khi mang thai không chỉ giúp mẹ khỏe hơn mà còn là tác động quyết định đến
sự phát triển dài hạn ở tương lai về sức khỏe cũng như trí tuệ của trẻ.
Khi trẻ ra đời, để giúp trẻ phát huy tối ưu tiềm năng trí tuệ, nên cho trẻ bú sữa mẹ ít nhất
là 6 tháng, vì sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng chuẩn, tối ưu cho trẻ. Sữa mẹ còn giúp bé tăng
cường sức đề kháng chống lại bệnh tật mà không có một loại sữa nào có thể thay thế
được.
Khi trẻ đến tuổi ăn dặm, đặc biệt là ở độ tuổi từ 1 - 3 tuổi, chế độ dinh dưỡng cho trẻ cần
đặc biệt lưu ý, bởi đây là lứa tuổi phát triển rất nhanh cả về thể lực và trí tuệ: Não trẻ phát
triển mạnh nhất trong 3 năm đầu đời; chiều cao của trẻ lúc 2 tuổi đúng bằng 1/2 lúc
trưởng thành. Vì vậy, việc nuôi dưỡng tốt ở tuổi 1-3 sẽ tạo đà cho sự phát triển ở giai
đoạn tiếp theo. Trong độ tuổi này, trẻ cần khoảng 100-110 kcal/kg cân nặng mỗi ngày,
được cung cấp qua các bữa ăn như bột, cháo, cơm nát, mỳ... nấu với các loại thức ăn cung
cấp chất đạm như: thịt, trứng, cá, tôm, cua, đậu, đỗ, lạc vừng. Dầu mỡ trong bữa ăn cũng
là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng.
Ngoài chất đạm, đường, béo, bữa ăn của trẻ phải có đầy đủ các vitamin và khoáng chất
như vitamin A (400mcg/ngày - cần cho sự tăng trưởng, bảo vệ da, niêm mạc, tăng sức đề
kháng của cơ thể, bảo vệ mắt), vitamin D (400 UI/ngày - giúp cơ thể hấp thu canxi,
phospho để duy trì và phát triển hệ xương, răng vững chắc), vitamin C (30-60mg/ngày -
tăng cường hấp thu sắt, chống bệnh thiếu máu, giữ cho thành mạch vững chắc), canxi và
phospho (giúp cho việc tạo xương, tạo răng, đảm bảo chức năng thần kinh và sự đông
máu bình thường), sắt (rất cần cho sự tạo máu), kẽm (giúp chuyển hóa năng lượng và
hình thành tổ chức). Bên cạnh đó, cần bổ sung đầy đủ và cân đối cho trẻ những dưỡng
chất cần thiết cho cấu trúc và hoạt động chức năng của não gồm: nhóm phát triển tế bào
thần kinh và thị giác (như lutein, omega 3, DHA) và nhóm tăng cường tốc độ dẫn truyền
thần kinh và tạo ra các mối liên kết giữa các tế bào thần kinh (như phospho-lipid, sắt,
kẽm, AA, DHA).
Vitamin, khoáng chất nói trên có rất nhiều trong sữa, thịt, cá, trứng, gan cá và gan động
vật, tôm, cua, các loài nhuyễn thể, dầu ăn, rau có màu xanh thẫm, trái cây... Đặc biệt,
trong sữa và các chế phẩm từ sữa, nhất là các sữa công thức, ngoài các vitamin, khoáng
chất còn có những dưỡng chất cần thiết cho cấu trúc và hoạt động chức năng của não.
Các chất dinh dưỡng trong sữa công thức có tỷ lệ cân đối hợp lý, phù hợp với sự hấp thu
và chuyển hóa ở trẻ, ít gây nên tình trạng rối loạn tiêu hóa. Vì thế, sữa là một trong những
loại thực phẩm tốt nhất trong chế độ ăn uống hàng ngày, chứa đầy đủ các chất dinh
dưỡng cần thiết cho sự phát triển cũng như mọi hoạt động của cơ thể. Đối với trẻ từ 1 - 3
tuổi, ngoài chế độ ăn chính, hàng ngày bé vẫn cần ít nhất 400 - 500ml sữa/ngày để phát
triển trí tuệ, thể lực và chiều cao tối ưu.
ThS. Thanh Lâm