Định giá kinh tế rừng ngập mặn Cần Giờ

Chia sẻ: Trần Thị Thanh Hằng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

302
lượt xem 123
download

Định giá kinh tế rừng ngập mặn Cần Giờ

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các vùng đất ngập nước ở Việt Nam đã và đang bị biến đổi đáng kể do ô nhiễm môi trường, do việc khai thác quá mức các nguồn lợi của chúng và do sự chuyển đổi sang mục đích sử dụng khác. Nguyên nhân của tình hình trên là do các giá trị kinh tế của sản phẩm và các dịch vụ mà đất ngập nước đem lại cho con người chưa được hiểu biết tường tận. Thường thì các vùng đất ngập nước chỉ được coi trọng như là những vùng có tiềm năng nông nghiệp cao ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Định giá kinh tế rừng ngập mặn Cần Giờ

Project “Towards a Vietnam Wetlands Conservation and Management Programme” Dù ¸n “H−íng tíi Ch−¬ng tr×nh vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý §Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam” Economic Valuation of Can Gio Mangrove Forest In Ho Chi Minh City §Þnh gi¸ Kinh tÕ Rõng ngËp mÆn CÇn Giê, Thµnh phè Hå ChÝ Minh Case Study Report B¸o c¸o Nghiªn cøu §iÓn h×nh 7 - 2000 1
Môc lôc Môc lôc ____________________________________________________________ 1 Danh môc c¸c b¶ng __________________________________________________ 3 1. lêi më ®Çu_____________________________________________________ 4 2. giíi thiÖu vÒ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu _____________________________ 6 2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn rõng ngËp mÆn CÇn Giê __________________________ 6 2.2. T×nh h×nh sö dông ®Êt vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ t¹i CÇn Giê _ 6 2.3. Vai trß vµ hiÖn tr¹ng khai th¸c, qu¶n lý rõng ngËp mÆn CÇn Giê ______ 8 2.4. Nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng ®èi víi rõng ngËp mÆn CÇn Giê ____________ 10 3. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ____________________________________ 11 3.1. Tæng quan vÒ ph−¬ng ph¸p luËn ___________________________________ 11 3.2. C¸c b−íc c¬ b¶n ®−îc tiÕn hµnh trong nghiªn cøu ___________________ 11 4. gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c s¶n phÈm vµ chøc n¨ng chÝnh cña rõng ngËp mÆn cÇn giê _______________________________________ 13 4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn (TEV) cña rõng ngËp mÆn _________________ 13 4. 2. Gi¸ trÞ kinh tÕ nh÷ng s¶n phÈm trùc tiÕp tõ rõng ngËp mÆn __________ 13 4.2.1. Gi¸ trÞ gç __________________________________________________________ 13 4.2.2. Gi¸ trÞ cñi __________________________________________________________ 14 4.2.3. Than _______________________________________________________________ 14 4.2.4. C¸c l©m s¶n ngoµi gç _______________________________________________ 15 4.2.5. Gi¸ trÞ thñy s¶n _____________________________________________________ 15 4.2.6. Gi¸ trÞ du lÞch vµ gi¶i trÝ_____________________________________________ 17 4.2.7. Nguån lîi tõ sinh vËt hoang d· ______________________________________ 17 4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ s¶n phÈm gi¸n tiÕp cña sinh c¶nh rõng _______________ 18 4.3.1. Cè ®Þnh bïn ®Êt båi l¾ng, phßng hé luång l¹ch vµ ®−êng thñy _________ 18 4.3.2. Gi¸ trÞ ch¾n sãng vµ giã b·o _________________________________________ 20 4.3.3. Duy tr× ®a d¹ng sinh häc ____________________________________________ 21 4.3.4. Gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt vµ l−u tr÷ nguån n−íc ngÇm __________________________ 22 4.3.5. Gi¸ trÞ c¶i thiÖn m«i tr−êng _________________________________________ 23 4.3.6. Gi¸ trÞ cè ®Þnh cacbon hay Tæng sinh khèi (Biomass) _________________ 23 5. bµn luËn vµ khuyÕn nghÞ ____________________________________ 25 5.1. Bµn luËn_________________________________________________________ 25 5.2. KÕt luËn vµ KhuyÕn nghÞ __________________________________________ 26 2
danh môc c¸c b¶ng B¶ng 4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn _____________ 13 B¶ng 4.2. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña gç tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê ____________________ 14 B¶ng 4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ tõ cñi rõng ngËp mÆn CÇn Giê _______________________ 14 B¶ng 4.4. S¶n l−îng thñy s¶n thu ho¹ch ®−îc t¹i CÇn Giê _____________________ 16 B¶ng 4.5. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña nguån lîi thñy s¶n vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê _____ 17 B¶ng 4.6. Gi¸ trÞ phßng hé luång giao th«ng thñy cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê ____ 20 B¶ng 4.7. Gi¸ trÞ gi¶m thiÓu thiÖt h¹i do thiªn tai cña rõng CÇn Giê _____________ 21 B¶ng 4.8. Mèi liªn quan gi÷a sù ph¸t triÓn rõng vµ n−íc ngÇm t¹i CÇn Giê _______ 22 B¶ng 4.9. Gi¸ trÞ cung cÊp sinh khèi cña mét sè khu rõng ngËp mÆn_____________ 24 B¶ng 5.1. Tãm t¾t c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê _______________ 25 3
1. lêi më ®Çu C¸c vïng ®Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang bÞ biÕn ®æi ®¸ng kÓ do « nhiÔm m«i tr−êng, do viÖc khai th¸c qu¸ møc c¸c nguån lîi cña chóng vµ do sù chuyÓn ®æi sang c¸c môc ®Ých sö dông ®Êt kh¸c. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c s¶n phÈm vµ c¸c dÞch vô mµ ®Êt ngËp n−íc ®em l¹i cho con ng−êi ch−a ®−îc hiÓu biÕt t−êng tËn. Th−êng th× c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc chØ ®−îc coi träng nh− lµ nh÷ng vïng cã tiÒm n¨ng n«ng nghiÖp cao hoÆc ng−îc l¹i chØ ®−îc coi lµ nh÷ng vïng ®Êt hoang, trong khi c¸c gi¸ trÞ thùc vµ lín lao cña ®Êt ngËp n−íc l¹i bÞ quªn l·ng. Tr−êng hîp khai th¸c, sö dông rõng ngËp mÆn ë ViÖt Nam - mét trong nh÷ng hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n−íc quan träng - ®· minh chøng cho nh÷ng nhËn ®Þnh trªn. Trong vßng 40 n¨m (1943 – 1983) diÖn tÝch rõng ngËp mÆn cña ViÖt Nam ®· gi¶m xuèng mét nöa, tõ 408.500 ha xuèng cßn 252.000 ha. Ngoµi nguyªn nh©n do sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh th× trong nh÷ng n¨m hßa b×nh cña thËp niªn 80, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ViÖt Nam ®· bÞ suy tho¸i h¬n bao giê hÕt bëi sù chÆt ph¸ rõng lµm ®Çm nu«i t«m. §Æc biÖt, vïng rõng ngËp mÆn Cµ Mau ®· bÞ mÊt ®i víi tû lÖ ®¸ng b¸o ®éng lµ kho¶ng 8.300 ha mçi n¨m. Tr−íc thùc t¹i ®ã, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nç lùc to lín trong viÖc kh«i phôc vµ b¶o vÖ rõng ngËp mÆn. NhiÒu ch−¬ng tr×nh t¸i trång rõng lín ®· ®−îc triÓn khai vµ chøng tá ®−îc gi¸ trÞ mµ rõng ngËp mÆn cã thÓ ®em l¹i. Rõng ngËp mÆn CÇn Giê t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ mét minh chøng ®iÓn h×nh cho sù thµnh c«ng cña c¸c nç lùc phôc håi ®ã. ë thêi ®iÓm th¸ng 9 n¨m 1999, rõng ngËp mÆn cña huyÖn CÇn Giê cã tæng diÖn tÝch lµ 26.938 hecta (chiÕm kho¶ng 38% so víi ®Êt ®ai tù nhiªn toµn huyÖn), trong ®ã cã 19.443 ha lµ rõng trång vµ 7.495 ha rõng tù nhiªn. Toµn bé rõng ngËp mÆn hiÖn cã ®· ®−îc thùc hiÖn b¶o vÖ nghiªm ngÆt tõ n¨m 1995. Lo¹i trõ mét vµi ho¹t ®éng x©m h¹i nhá lÎ ch−a kiÓm so¸t ®−îc, kh«ng xuÊt hiÖn bÊt cø t¸c ®éng chÆt ph¸ c©y, ®èt than, hoÆc khai th¸c l©m s¶n nµo kh¸c trong rõng phßgng hé ngËp mÆn CÇn Giê. Th¸ng 2 n¨m 1998 cã mét dù ¸n ®Ò nghÞ chÝnh thøc thµnh lËp Khu b¶o tån thiªn nhiªn rõng NgËp mÆn CÇn Giê (víi qui m« 38.670 ha), tiÕp sau ®ã (th¸ng 11 n¨m 1998) cã dù ¸n ®Ò nghÞ x©y dùng khu rõng ngËp mÆn thµnh Khu B¶o tån Sinh quyÓn víi qui m« t−¬ng tù khu b¶o tån thiªn nhiªn ®· ®Ò xuÊt tr−íc ®ã. Cho ®Õn th¸ng 12 n¨m 1999, c¶ 2 dù ¸n ®ang ë thêi gian chê xem xÐt cña c¸c cÊp thÈm quyÒn. Th¸ng 2 n¨m 1999, tuy ®· cã mét dù ¸n ®Ò nghÞ thµnh lËp Khu kinh tÕ më thµnh phè Hå ChÝ Minh víi phÇn lín diÖn tÝch më mang trªn ®Þa phËn huyÖn CÇn Giê, trong ®ã vÉn ®¶m b¶o duy tr× diÖn tÝch rõng ngËp mÆn víi chøc n¨ng phßng hé, nh−ng dù ¸n nµy hiÖn ®ang ®−îc xÕp ra ngoµi diÖn xem xÐt. Tãm l¹i, cho ®Õn nay, rõng ngËp mÆn hiÖn cã cña huyÖn CÇn Giê, vµ sÏ ®−îc ph¸t triÓn khÐp kÝn trªn ®Êt qui ho¹ch l©m nghiÖp (vµo n¨m 2005) ®Ó ®Þnh h×nh 30.000 ha, víi chøc n¨ng phßng hé vµ b¶o tån thiªn nhiªn lµ kh«ng thay ®æi vµ ®ang ®−îc thùc hiÖn nghiªm ngÆt. Cã thÓ nãi r»ng khu rõng ngËp mÆn hiÖn cã cña huyÖn CÇn Giê, ®ang cã tuæi trung b×nh 18 ®Õn 20 n¨m, thuéc diÖn ®Ñp vµ sinh tr−ëng tèt trong vïng nhiÖt ®íi Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng. Thùc sù hiÕm cã mét khu rõng ngËp mÆn cã gi¸ trÞ cao vÒ sinh quyÓn, vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng l¹i kÕ cËn mét thµnh phè lín víi h¬n 4 triÖu d©n, mét 4
®−êng ra vµo c¶ng biÓn Sµi Gßn, mét vïng c¬ së ph¸t triÓn thñy s¶n (nu«i trång vµ ®¸nh b¾t) qui m« lín, ®Þa bµn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÇu khÝ vµ phong phó tiÒm n¨ng du lÞch sinh th¸i ®éc ®¸o nh− khu rõng CÇn Giê nµy. §Ò tµi nghiªn cøu "§Þnh gi¸ kinh tÕ rõng ngËp mÆn CÇn Giê" tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 1999 víi môc ®Ých gãp phÇn cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ nh÷ng lîi Ých kinh tÕ cña c¸c ho¹t ®éng chÝnh ®ang diÔn ra t¹i khu rõng ngËp mÆn CÇn Giê, t¹o c¬ së viÖc x¸c ®Þnh c¸c kÕ ho¹ch b¶o tån rõng ®i ®«i víi ph¸t triÓn tæng hîp tèi −u vÒ mÆt kinh tÕ kh«ng chØ cho riªng khu rõng, mµ cßn ®èi víi qui m« lín h¬n lµ toµn thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ vïng ph¸t triÓn träng ®iÓm phÝa Nam ViÖt Nam. Nghiªn cøu nµy còng cßn nh»m n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu tra, ph©n tÝch vµ ®Þnh gi¸ kinh tÕ tµi nguyªn c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc cho c¸c chuyªn gia kh«ng chuyªn vÒ kinh tÕ ë ViÖt Nam. Nhãm thùc hiÖn ®Ò tµi gåm GS.TS. §Æng V¨n Phan (Trung t©m nghiªn cøu kinh tÕ miÒn Nam, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−), Vâ TrÝ Chung (Trung t©m tµi nguyªn vµ M«i tr−êng Rõng, ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng), T«n SÜ Kinh (ViÖn kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh), Lª V¨n Sang (Trung t©m nghiªn cøu Thñy s¶n MiÒn Nam, Bé Thñy s¶n) vµ Mai Kú Vinh (Trung t©m tµi nguyªn vµ M«i tr−êng Rõng, ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng). Tham gia trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t nghiªn cøu thùc tÕ, héi th¶o xö lý th«ng tin sè liÖu vµ x©y dùng b¸o c¸o cßn cã nhiÒu chuyªn gia thuéc c¸c c¬ quan phèi hîp: ViÖn tµi nguyªn vµ M«i tr−êng §¹i häc quèc gia TP. HCM, Së N«ng nghiÖp & PTNT TP. HCM, Së khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng TP. HCM, Du lÞch Sµi Gßn, Trung t©m khÝ t−îng thñy v¨n MiÒn Nam, C¶ng vô Sµi Gßn, Ban qu¶n lý rõng phßng hé CÇn Giê, L©m viªn CÇn Giê, Phßng N«ng l©m vµ thñy s¶n CÇn Giê, Ban kinh tÕ x· héi UBND huyÖn CÇn Giê. Nghiªn cøu n»m trong khu«n khæ dù ¸n H−íng tíi Ch−¬ng tr×nh Quèc gia vÒ Qu¶n lý §Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam, do ChÝnh phñ Hµ Lan tµi trî, ®−îc thùc hiÖn bëi Côc M«i tr−êng víi sù hç trî kü thuËt cña Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ – IUCN. 5
2. giíi thiÖu vÒ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn rõng ngËp mÆn CÇn Giê CÇn Giê lµ mét huyÖn ngo¹i thµnh cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh, tiÕp gi¸p biÓn §«ng víi chiÒu dµi bê biÓn 15 km. HuyÖn CÇn Giê n»m c¸ch trung t©m thµnh phè Hå ChÝ Minh kho¶ng 55 km, cã diÖn tÝch tù nhiªn lµ 71.361 ha víi hÖ sinh th¸i rÊt ®Æc thï cña vïng cöa s«ng ven biÓn, nhÊt lµ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn (H×nh 1). Vïng rõng ngËp mÆn bÞ chia c¾t bëi hÖ thèng s«ng r¹ch dµy ®Æc gåm s«ng lín nh− Lßng Tµu n»m gi÷a khu rõng ( ®−êng thñy ra vµo c¶ng Sµi Gßn ), s«ng §ång Tranh, s«ng Nhµ BÌ, s«ng ThÞ V¶i, s«ng Gß Gia, vµ nhiÒu r¹ch kh¸c. Trªn ®Þa bµn khu rõng cßn cã nh÷ng ®Çm tròng, giång c¸t, s«ng côt, bµu c¹n. Tr−íc thêi kú chiÕn tranh (tr−íc 1954), trªn ®Þa bµn huyÖn CÇn Giê cã tíi h¬n 40.000 ha rõng ngËp mÆn tù nhiªn, ®−îc xÕp h¹ng rõng giÇu, cÊu tróc dµy ®Æc, sinh tr−ëng m¹nh, lµ sinh c¶nh cña nhiÒu lo¹i ®éng vËt hoang d·. Trong suèt thêi gian chiÕn tranh, rõng ngËp mÆn CÇn Giê (cã tªn gäi th«ng th−êng lµ Rõng S¸c) lµ ®èi t−îng tµn ph¸ cña nhiÒu ph−¬ng tiÖn chiÕn tranh, ®Æc biÖt bÞ hñy diÖt gÇn nh− hoµn toµn do chÊt ®éc hãa häc, liªn tôc tõ n¨m 1961 ®Õn n¨m 1971. ChiÕn tranh kÕt thóc vµo th¸ng 4 n¨m 1975, vµ ngay n¨m sau ®ã mét ch−¬ng tr×nh lín ®−îc thùc hiÖn: Kh«i phôc rõng ngËp mÆn CÇn Giê v× yªu cÇu cÊp b¸ch cña kh¾c phôc hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi m«i tr−êng thµnh phè Hå ChÝ Minh do chiÕn tranh hãa häc g©y ra. Tõ n¨m 1976 ®Õn nay, trång l¹i rõng ngËp mÆn trªn ®Þa bµn huyÖn CÇn Giê ®−îc thùc hiÖn m¹nh mÏ, liªn tôc, tuy nhiªn cã giai ®o¹n ch÷ng l¹i vµ xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng chÆt ph¸ c©y rõng vµo thêi gian sau 1986 ®Õn 1990, sau ®ã l¹i ®−îc t¨ng c−êng kh«i phôc rõng tèt h¬n. §Õn nay diÖn tÝch rõng ngËp mÆn t¹i CÇn Giê vµo kho¶ng 33.000 ha. 2.2. T×nh h×nh sö dông ®Êt vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ t¹i CÇn Giê HuyÖn CÇn Giê cã diÖn tÝch ®Êt ®ai tù nhiªn 71.361 ha, chiÕm tíi 1/3 diÖn tÝch ®Êt ®ai toµn thµnh phè Hå ChÝ Minh. §Êt l©m nghiÖp ®−îc qui ho¹ch lµ kho¶ng 38.000 ha, hiÖn ®· cã gÇn 30.000 ha rõng ngËp mÆn (19.443 ha rõng trång vµ 7.4950 ha rõng tù nhiªn). Tíi n¨m 2010 dù kiÕn sÏ trång khÐp kÝn nèt h¬n 10.000 ha mµ diÖn tÝch nµy mét phÇn ch−a ®−îc sö dông, mét phÇn ®ang cho phÐp canh t¸c thêi vô hoÆc lµm ao ®Çm nu«i thñy s¶n (c¸, t«m, cua, ngao, trai...).. C¬ cÊu sö dông ®Êt ®ai hiÖn nay cña huyÖn CÇn Giê bao gåm: • Tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai tù nhiªn : 71.361 ha; trong ®ã • §Êt l©m nghiÖp : 33.129 ha chiÕm 46,4% • §Êt n«ng nghiÖp : 6.201 ha chiÕm 8,7 % • S«ng r¹ch : 24.130 ha chiÕm 33,8 % • §Êt chuyªn dïng vµ v−ên nhµ, thæ c− lµ : 1.990 ha chiÕm 2,8% • §Êt ch−a sö dông : 5.911 ha chiÕm 8,3% §Þnh h−íng qui ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña huyÖn ®Õn n¨m 2010 lµ c¬ cÊu ®Êt ®ai vÒ c¬ b¶n vÉn gi÷ vai trß nßng cèt lµ rõng phßng hé, rõng sinh quyÓn trªn diÖn tÝch kho¶ng 38.000 ha, vµ më mang thªm diÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n tíi 8000 ha víi nguyªn t¾c g¾n chÆt chÏ víi c¸c hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn. 6
7
HuyÖn CÇn Giê lµ mét huyÖn nghÌo nhÊt trong thµnh phè Hå ChÝ Minh, kinh tÕ ph¸t triÓn trªn lÜnh vùc ®¸nh b¾t vµ nu«i trång thuû s¶n lµ chÝnh (chiÕm 66% tæng s¶n l−îng toµn huyÖn) (Sè liÖu thèng kª huyÖn CÇn Giê, 1997), tiÕp ®ã lµ trång lóa vµ lµm muèi. Tµi nguyªn rõng cã gi¸ trÞ vÒ mÆt phßng hé vµ b¶o tån thiªn nhiªn lµ chñ yÕu. GÇn ®©y huyÖn míi ph¸t triÓn tõng b−íc v−ên kinh tÕ sinh th¸i vµ dÞch vô du lÞch. D©n sè toµn huyÖn cã 57.650 (nguån thèng kª th¸ng 7/1999 cña huyÖn CÇn Giê) víi tèc ®é t¨ng d©n sè tù nhiªn hµng n¨m lµ xÊp xØ 2%. D©n c− ph©n bè kh«ng ®Òu trªn ®Þa bµn 7 x·, tËp trung ®Õn 78% d©n ë c¸c x· B×nh Kh¸nh, Long Hßa, CÇn Thanh vµ An Thíi §«ng. Tæng thu nhËp kinh tÕ cña huyÖn trong n¨m 1998 chØ b»ng 4,2% tæng thu nhËp kinh tÕ cña toµn thµnh phè Hå ChÝ Minh. N¨ng suÊt vµ s¶n l−îng lóa g¹o còng nh− nh÷ng hoa mµu rau qu¶ kh¸c trªn ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp cßn qu¸ thÊp (chØ b»ng 20% so víi c¸c huyÖn ë Nam Bé). HuyÖn CÇn Giê cßn tån t¹i 40% sè hé gia ®×nh thuéc diÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Rõng ngËp mÆn tr−íc n¨m 1992 cßn lµ ®iÒu kiÖn kiÕm sèng cña d©n ®Þa ph−¬ng ( thu ho¹ch gç, cñi, than, vËt liÖu kh¸c tõ rõng...). Nh−ng sau 1992 ®Õn nay, rõng ngËp mÆn CÇn Giê ®−îc x¸c ®Þnh môc tiªu chøc n¨ng Phßng hé b¶o tån sinh quyÓn, b¶o vÖ nghiªm ngÆt, kh«ng cßn khai th¸c lîi dông c¸c nguån l©m s¶n. Tr−íc t×nh h×nh nµy, viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm thay thÕ cho viÖc khai th¸c tµi nguyªn rõng s½n cã ®Ó n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n ®ang lµ mét ®ßi hái bøc xóc cho chÝnh quyÒn huyÖn CÇn Giê còng nh− Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Víi nh÷ng gi¸ trÞ m«i tr−êng sinh th¸i cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê vµ nh÷ng gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸ truyÒn thèng g¾n chÆt víi c¶nh quan rõng nµy, viÖc ®Þnh h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng thñy s¶n vµ du lÞch sinh th¸i rÊt cã thÓ lµ mét lùa chän phï hîp. 2.3. Vai trß vµ hiÖn tr¹ng khai th¸c, qu¶n lý rõng ngËp mÆn CÇn Giê Rõng ngËp mÆn CÇn Giê tr−íc thêi kú chiÕn tranh lµ rõng tù nhiªn, víi lîi Ých chñ yÕu lµ cung cÊp gç, cñi, than, l¸ dõa n−íc vµ n¬i c− tró cho c¸c loµi thñy sinh vËt. Rõng ngËp mÆn CÇn Giê ngµy nay hÒu hÕt lµ rõng trång, môc tiªu vµ chøc n¨ng chñ yÕu lµ rõng phßng hé, tiÕn tíi lµ khu b¶o tån thiªn nhiªn, ®−îc b¶o vÖ nghiªm ngÆt, kh«ng cßn ho¹t ®éng khai th¸c l©m s¶n. Loµi c©y chñ yÕu cña rõng trång hiÖn nay lµ §−íc (chiÕm tíi h¬n 90%), nguån gièng b−íc ®Çu lÊy tõ Cµ Mau ( giai ®o¹n 1976 - 1990 ) ®Õn nay ®· cã mét sè l« rõng ®−íc cho qu¶ vµ t¹o nguån c©y gièng t¹i chç. Mét sè loµi c©y kh¸c nh− M¾m, §−ng, Dµ, BÇn, sè l−îng rÊt Ýt, ®ång thêi trång nh÷ng loµi nµy ë CÇn Giê kh«ng thµnh c«ng. Rõng tù nhiªn hiÖn cßn phÇn lín lµ rõng t¹p, hçn giao nh÷ng loµi c©y kÐm gi¸ trÞ c¶ vÒ sinh th¸i vµ kinh tÕ, chñ yÕu nhiÒu loµi c©y bôi vµ líp quyÕt thùc vËt, ®èi t−îng rõng nµy ®ang ®−îc c¶i t¹o, hoÆc ch¨m sãc tu bæ cho nh÷ng loµi c©y cã gi¸ trÞ ph¸t triÓn, hoÆc thay thÕ rõng trång míi. Chu kú c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm th−¬ng m¹i cña rõng ®−íc lµ 20 n¨m, nh−ng hiÖn nay rõng ®−íc ë CÇn Giê ®−îc x¸c ®Þnh môc tiªu chøc n¨ng phßng hé nªn vÊn ®Ò chu kú thu ho¹ch kh«ng ®−îc ®Æt ra mµ tËp trung vµo thùc hiÖn qu¶n lý bÒn v÷ng. Tõ 1998 trë vÒ tr−íc, ®èi víi rõng trång ë CÇn Giê, ng−êi ta thùc hiÖn tØa th−a (ë c¸c l« rõng kh¸c nhau) l« nµo ®Õn tuæi 6 - 7 tuæi tiÕn hµnh tØa th−a lÇn thø nhÊt, tØa th−a lÇn thø 2 ë tuæi 9 - 10 tuæi vµ tØa thõa lÇn 3 khi c©y ®¹t 15 tuæi. Mçi lÇn tØa th−a gi¶m ®i kho¶ng 1 nöa tæng sè c©y ®øng trong l«, nh»m gi¶m mËt ®é c©y, lo¹i trõ nh÷ng c©y xÊu kÐm, t¹o kh«ng gian sinh tr−ëng tèi −u cho l©m phÇn. Sang n¨m 1999, cã quyÕt ®Þnh kh«ng tØa th−a rõng ®−íc trång, víi lý do kh«ng t¸c ®éng vµo rõng phßng hé sinh quyÓn, nh»m 8
t¹o nªn ®iÒu kiÖn tù ph¸t triÓn theo qui luËt tù nhiªn vµ lo¹i trõ viÖc thu ho¹ch s¶n phÈm trung gian tõ tØa th−a rõng. Rõng ngËp mÆn hiÖn nay ë CÇn Giê lµ sinh c¶nh thÝch nghi cña mét sè loµi ®éng vËt hoang d·, tham gia tÝch cùc lµm giÇu møc ®é ®a d¹ng sinh häc cho khu rõng. Rõng trång vµ rõng tù nhiªn ®ang cã vai trß quan träng trong t¹o lËp khu hÖ sinh th¸i, n¬i c− tró, cung cÊp nguån dinh d−ìng cho nhiÒu loµi thuû sinh vµ ®éng vËt cã x−¬ng sèng trªn c¹n. Rõng ngËp mÆn thùc sù lµ cÇu nèi gi÷a hÖ sinh th¸i thñy vùc vµ hÖ sinh th¸i trªn c¹n, gi÷a hÖ sinh th¸i ngËp triÒu vµ hÖ sinh th¸i ngËp n−íc lî vµ lò s«ng n−íc ngät. §éng vËt kh«ng x−¬ng sèng thñy sinh ë rõng ngËp mÆn CÇn Giê hiÖn cã h¬n 700 loµi (44 hä, 19 bé, 6 líp, 5 ngµnh), ®Æc biÖt nh÷ng loµi gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Trong rõng CÇn Giê cã 137 loµi c¸, 40 loµi l−ìng thÓ vµ bß s¸t, 130 loµi chim (trong ®ã cã 51 loµi chim n−íc), 19 loµi thó. Sè l−îng loµi ®éng vËt hoang d· (trªn c¹n vµ thñy sinh) ®ang cã xu h−íng gia t¨ng ®ång thêi víi sù t¨ng diÖn tÝch rõng vµ møc ®é b¶o vÖ nghiªm ngÆt khu rõng ngËp mÆn nµy. Rõng ngËp mÆn CÇn Giê ®−îc x¸c ®Þnh chøc n¨ng quan träng hµng ®Çu lµ phßng hé, kÐo theo gi¸ trÞ b¶o tån thiªn nhiªn, b¶o tån da d¹ng sinh häc vµ khu sinh quyÓn thiÕt yÕu cña thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, vÒ c¬ b¶n kh«ng cßn cho phÐp khai th¸c gç, cñi, than vµ nhiÒu lo¹i l©m s¶n kh¸c trong rõng ngËp mÆn CÇn Giê. §Æc biÖt tõ ®Çu n¨m 1999 viÖc chÆt tØa th−a trong c¸c tiÓu khu rõng ®· ®−îc cÊm tuyÖt ®èi, ®¶m b¶o b¶o vÖ nghiªm ngÆt, ng¨n cÊm mäi t¸c ®éng vµo l©m phÇn hiÖn cã. HiÖn chØ cã nguån l¸ dõa n−íc lµ hµng hãa cßn ®−îc khai th¸c ë qui m« c¸c hé gia ®×nh, trªn ®Êt ®ai ®· ®−îc Nhµ n−íc giao kho¸n. Riªng ®¸nh b¾t thñy s¶n trong rõng ph¶i theo néi qui vµ h−íng dÉn cô thÓ cña c¬ quan qu¶n lý b¶o vÖ rõng. Trong ba n¨m gÇn ®Çy, viÖc giao ®Êt kho¸n rõng ®· ®−îc thùc hiÖn cho 167 hé ë 3 x· ®iÓm (An Thíi §«ng,Tam Th«n HiÖp, B×nh Kh¸nh) vµ C«ng ty l©m viªn CÇn Giê, víi diÖn tÝch giao kho¶ng gÇn mét v¹n hÐcta, trung b×nh mçi hé nhËn kho¶ng 80 ha, rõng hiÖn ®−îc ch¨m sãc b¶o vÖ tèt. HiÖn tr¹ng qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng ë CÇn Giê nh− sau: B¶ng 1.1. HiÖn tr¹ng qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng ë CÇn Giê Thµnh phÇn qu¶n lý TËp trung thuéc §· giao kho¸n cho ®ang thuéc ph¹m ban qu¶n lý rõng hé gia ®×nh ®¬n vÞ vi mét sè n«ng phßng hé huyÖn L©m Viªn tr−êng quËn, Lo¹i rõng vµ ®Êt rõng CÇn Giê QuËn ®éi, TNXP §Êt rõng 12.000ha 10.319 ha 10.810 ha Rõng trång hiÖn cã 9.757 ha 3.000 ha 7.589 ha Rõng tù nhiªn hiÖn cã 2.243 ha 7.319 ha 3.221 ha C¸c hé gia ®×nh ®−îc giao kho¸n chñ yÕu diÖn tÝch rõng tù nhiªn, tËp trung c¶i t¹o rõng c©y t¹p, ch¨m sãc tu bæ vµ trång l¹i, trong khi phÇn lín rõng trång thuéc sù qu¶n lý cña ban qu¶n lý rõng phßng hé huyÖn vµ mét sè tæ chøc ®oµn thÓ. ThÓ chÕ qu¶n lý rõng ë c¸c n«ng tr−êng, ®¬n vÞ qu©n ®éi vµ thanh niªn xung phong hiÖn ®ang tõng b−íc chuyÓn ®æi sang qui chÕ qu¶n lý rõng phßng hé vµ b¶o tån thiªn nhiªn. 9
2.4. Nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng ®èi víi rõng ngËp mÆn CÇn Giê Do vÞ trÝ n»m kÒ cËn thµnh phè Hå ChÝ Minh víi ¸p lùc d©n sè vµ xu h−íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ toµn vïng, nhÊt lµ c«ng nghiÖp nªn cã nhiÒu nh©n tè bÊt lîi t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c b¶o tån, qu¶n lý rõng ngËp mÆn CÇn Giê trong t−¬ng lai. Cô thÓ ®ã lµ: • Sù nhËp c− tù do cña d©n vµo khu rõng ®Ó lÊn chiÕm ®Êt ®ai sö dông vµo môc ®Ých kh¸c víi môc ®Ých b¶o tån; • ChÆt c©y, khai th¸c gç cñi; • Khai th¸c thñy s¶n b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p cã tÝnh hñy diÖt; • N−íc th¶i c«ng nghiÖp vµ vËn t¶i c¶ng biÓn (trµn dÇu) g©y « nhiÔm nguån n−íc. 10
3. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. Tæng quan vÒ ph−¬ng ph¸p luËn VÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn, nghiªn cøu nµy ®−îc thùc hiÖn dùa trªn ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ kinh tÕ tæng hîp cho vïng sinh th¸i ngËp n−íc do V¨n phßng C«ng −íc RAMSAR vµ IUCN phèi hîp x©y dùng vµ c«ng bè 1997. Ph−¬ng ph¸p nµy gåm 3 c«ng ®o¹n víi 7 b−íc thùc hiÖn c¸c néi dung nh− sau: C«ng ®o¹n I - B−íc 1: Lùa chän c¸ch tiÕp cËn ®¸nh gi¸ kinh tÕ. C«ng ®o¹n II - B−íc 2: X¸c ®Þnh ph¹m vi, ranh giíi vïng nghiªn cøu - B−íc 3: X¸c ®Þnh nh÷ng thµnh phÇn, chøc n¨ng vµ thuéc tÝnh cña vïng ®Êt ngËp n−íc vµ xÕp h¹ng theo tÇm quan träng cña chóng - B−íc 4: Liªn hÖ nh÷ng thµnh tè nªu trªn víi c¸c lo¹i gi¸ trÞ sö dông (trùc tiÕp, gi¸n tiÕp hay gi¸ trÞ phi sö dông). - B−íc 5: X¸c ®Þnh nh÷ng sè liÖu, th«ng tin cÇn cã cho viÖc ®Þnh gi¸ vµ c¸ch thu thËp sè liÖu. C«ng ®o¹n III - B−íc 6. Dïng nh÷ng th«ng tin thu ®−îc ®Ó ®Þnh l−îng c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ. - B−íc 7. Ph©n tÝch vµ b×nh luËn. 3.2. C¸c b−íc c¬ b¶n ®−îc tiÕn hµnh trong nghiªn cøu • Chän c¸ch tiÕp cËn: Theo h−íng dÉn cña IUCN vµ V¨n phßng C«ng −íc Ramsar (1997), ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ cña mét hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n−íc, trong ®ã cã rõng ngËp mÆn, hiÖn cã ba c¸ch tiÕp cËn. C¸ch thø nhÊt lµ §Þnh gi¸ toµn phÇn (total valuation), c¸ch thø hai lµ §Þnh gi¸ tõng phÇn (partial valuation) vµ c¸ch thø ba lµ §¸nh gi¸ t¸c ®éng (impact analysis). Trong khu«n khæ nghiªn cøu ®Þnh gi¸ rõng ngËp mÆn CÇn Giê, c¸ch tiÕp cËn §Þnh gi¸ toµn phÇn ®−îc ¸p dông, lµ c¸ch nh»m ®¸nh gi¸ toµn bé nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mµ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn cã thÓ ®em l¹i cho x· héi, tõ ®ã chøng tá nã xøng ®¸ng ®−îc dµnh lµm khu b¶o tån. ViÖc −íc tÝnh Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn (TEV) cña rõng ngËp mÆn dùa trªn viÖc ph©n chia c¸c lîi Ých cña rõng thµnh ra c¸c Gi¸ trÞ sö dông (Use Value = UV) vµ Gi¸ trÞ phi sö dông (Non Use Value = NUV), trong ®ã gi¸ trÞ sö dông ®−îc chia thµnh Gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp (Direct Use Value = DUV) vµ Gi¸ trÞ sö dông gi¸n tiÕp (Indirect Use Value = IUV). Gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp ®−îc tÝnh qua c¸c th«ng sè vÒ doanh thu hay thu nhËp tõ viÖc khai th¸c c¸c s¶n phÈm cña rõng. Gi¸ trÞ sö dông gi¸n tiÕp ®−îc −íc tÝnh trªn c¬ së nh÷ng thiÖt h¹i hay nh÷ng phÝ tæn vÒ kinh tÕ cã thÓ tr¸nh hay tiÕt kiÖm ®−îc nÕu nh− b¶o tån ®−îc khu rõng. • X¸c ®Þnh ph¹m vi khu vùc nghiªn cøu: Rõng ngËp mÆn CÇn Giê bao gåm toµn bé rõng hiÖn cã vµ sÏ ph¸t triÓn khÐp kÝn trªn diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· ®−îc qui ho¹ch (®Þnh h×nh khÐp kÝn rõng vµo n¨m 2010), lµ kho¶ng 38.000 hÐcta. DiÖn tÝch nµy thuéc ®Þa bµn 7 x·, hiÖn ®ang trùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña nhiÒu ®¬n vÞ kh¸c nhau nh−ng thèng nhÊt chøc n¨ng lµ Rõng phßng hé do Ban qu¶n lý rõng ngËp mÆn cña Nhµ n−íc ®iÒu hµnh, chØ ®¹o mäi ho¹t ®éng. 11
• TiÕn hµnh phóc tra t×nh h×nh tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng, trªn c¬ së tµi liÖu ®iÒu tra kiÓm kª rõng thùc hiÖn n¨m 1998. ThiÕt kÕ 4 tuyÕn kh¶o s¸t kiÓm tra (transects) xuyªn suèt 24 tiÓu khu, mçi tuyÕn do mét nhãm kü thuËt ®iÒu tra tµi nguyªn rõng ®¶m nhËn c«ng viÖc chuyªn m«n (kiÓm kª rõng, ®¸nh gi¸ rõng, b¶n ®å rõng vµ ®Êt ®ai...) • Theo ph−¬ng ph¸p PRA tiÕn hµnh kh¶o s¸t vÒ kinh tÕ x· héi, thu thËp nh÷ng th«ng tin, sè liÖu vÒ sö dông nh÷ng s¶n phÈm cña rõng ngËp mÆn, nh÷ng kinh nghiÖm truyÒn thèng lîi dông nh÷ng t¸c ®éng hoÆc ¶nh h−ëng tÝch cùc cña rõng ngËp mÆn. §iÒu tra hé ®Ó thu thËp th«ng tin vÒ tÇn sè, khèi l−îng s¶n phÈm thu ho¹ch ®−îc vµ chi phÝ lao ®éng cho c¸c ho¹t ®éng ®ã. Tû lÖ pháng vÊn, kh¶o s¸t lµ 128 hé (10% sè hé gia ®×nh) ë 3 x· nhiÒu rõng (An Thíi §«ng, Tam Th«n HiÖp, Lý Nh¬n) vµ 8 hé (5% tæng sè hé gia ®×nh) ë 2 x· cã rÊt Ýt rõng nh−ng cßn nhiÒu ®Êt sÏ trång rõng khÐp kÝn (CÇn Th¹nh, Long Hßa). Thu thËp nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ trÞ kinh tÕ cña nh÷ng s¶n phÈm trùc tiÕp cña rõng ngËp mÆn, vµ c¸c gi¸ trÞ gi¸n tiÕp cña rõng ngËp mÆn (phßng hé giã, sãng, triÒu c−êng, thanh läc « nhiÔm, sinh c¶nh ®a d¹ng sinh häc, th¾ng c¶nh du lÞch... ), tõ c¸c c¬ quan chuyªn m«n tõ cÊp huyÖn, thµnh phè vµ trung −¬ng, ®Æc biÖt tµi liÖu vÒ rõng ngËp mÆn CÇn Giê, víi niªn biÓu t− liÖu tõ 1940 ®Õn nay. • Thùc hiÖn c¸c c«ng ®o¹n tÝnh to¸n, ®Þnh gi¸ kinh tÕ toµn phÇn c¸c gi¸ trÞ s¶n phÈm trùc tiÕp vµ nh÷ng lîi Ých, t¸c dông gi¸n tiÕp cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê. 12
4. gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c s¶n phÈm vµ chøc n¨ng chÝnh cña rõng ngËp mÆn cÇn giê 4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn (TEV) cña rõng ngËp mÆn Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn (TEV) cña mét hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn lµ c¬ së cho viÖc ®Þnh gi¸ kinh tÕ (B¶ng 4.1). TEV bao gåm gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp, gi¸ trÞ sö dông gi¸n tiÕp vµ c¸c gi¸ trÞ kh«ng sö dông. ViÖc hiÓu râ c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn ®ang nghiªn cøu lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ®Þnh gi¸ vµ ph©n tÝch tháa ®¸ng cho khu vùc ®ã. B¶ng 4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn Gi¸ trÞ sö dông Gi¸ trÞ phi sö dông Gi¸ trÞ sö dông trùc tiÕp Gi¸ trÞ sö dông gi¸n tiÕp Gç æn ®Þnh bê C¸c gi¸ trÞ thÈm mü, v¨n hãa vµ tÝn ng−ìng, t«n gi¸o Cñi N¹p n−íc ngÇm Than Khèng chÕ dßng ch¶y vµ lò lôt Thñy s¶n N¬i chøa vµ t¸i sinh c¸c C¸c lo¹i l©m s¶n: thùc chÊt th¶i phÈm, thuèc, vËt liÖu x©y dùng, thuèc nhuém, sinh vËt Duy tr× ®a d¹ng sinh häc hoang d· N¬i c− tró cho c¸c loµi di c− C¸c lo¹i n«ng s¶n B·i ®Î cho c¸ Cung cÊp n−íc L−u gi÷ chÊt dinh d−ìng Giao th«ng thñy B¶o vÖ vµ duy tr× c¸c r¹n Tµi nguyªn di truyÒn san h« Du lÞch vµ gi¶i trÝ Chèng x©m nhËp mÆn N¬i c− tró cña con ng−êi N¬i cã gi¸ trÞ gi¸o dôc, lÞch sö vµ khoa häc 4. 2. Gi¸ trÞ kinh tÕ nh÷ng s¶n phÈm trùc tiÕp tõ rõng ngËp mÆn 4.2.1. Gi¸ trÞ gç Rõng ngËp mÆn CÇn Giê (bao gåm c¶ rõng trång vµ rõng tù nhiªn hiÖn nay) cã s¶n l−îng gç thuéc ®èi t−îng khai th¸c vµ ®Þnh gi¸ kinh tÕ chØ lµ rõng trång, tËp trung vµo loµi c©y §−íc. Cßn rõng tù nhiªn do cã tÝnh chÊt t¹p, nhiÒu c©y bôi nªn kh«ng cã gi¸ trÞ gç kinh tÕ. HiÖn nay diÖn tÝch rõng ngËp mÆn CÇn Giê cã tr÷ l−îng gç kinh tÕ vµ tõ ®ã cã thÓ tÝnh s¶n l−îng lµ 20.346 ha (15.874 ha), víi cÊp tuæi tõ 20 (trång n¨m ®Çu tiªn 1978) ®Õn 10 (trång n¨m 1988). Tr÷ l−îng b×nh qu©n theo sè liÖu ®iÒu tra lµ 65 m3/ha. 13
Theo lý thuyÕt, s¶n l−îng gç kinh tÕ lÊy ra hµng n¨m sÏ b»ng 1/10 tæng tr÷ l−îng cña mét khu rõng. T¹i CÇn Giê, do tuæi c©y kh¸c nhau t¹i c¸c tiÓu khu rõng kh¸c nhau nªn s¶n l−îng gç kinh tÕ thùc tÕ cã thÓ khai th¸c lµ chØ b»ng 25% cña 1/10 tr÷ l−îng. Víi gi¸ c©y gç ®øng t¹i rõng lµ 200.000 ®ång, vµ gi¸ gç th−¬ng phÈm t¹i TP.HCM lµ 300.000 VN ®ång/1m3, gi¸ trÞ kinh tÕ cña gç tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê ®−îc −íc tÝnh nh− B¶ng 4.2. d−íi ®©y. B¶ng 4.2. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña gç tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê §¬n vÞ tÝnh Gi¸ trÞ kinh tÕ Ghi chó Tæng tr÷ l−îng gç c©y ®øng cña rõng CÇn Giê 1.031.800 (m3) Tæng s¶n l−îng gç cã thÓ khai th¸c (m3) 25.795 B»ng 25% cña 1/10 tæng tr÷ l−îng Tæng gi¸ trÞ kinh tÕ cña tr÷ l−îng toµn khu rõng 206 tû ®ång TÝnh theo ®¬n gi¸ c©y gç ®øng Gi¸ trÞ kinh tÕ cña s¶n l−îng toµn khu rõng 78 tû ®ång TÝnh theo ®¬n gi¸ gç th−¬ng phÈm Gi¸ trÞ kinh tÕ trung b×nh cña s¶n l−îng gç hµng 4 tû ®ång Chu kú 20 n¨m n¨m (trong mét chu kú rõng) 4.2.2. Gi¸ trÞ cñi S¶n phÈm cñi chñ yÕu thu ®−îc tõ nh÷ng ®ît tØa th−a, vµ nh÷ng lÇn chÆt h¹ lo¹i bá nh÷ng c©y bÞ s©u bÖnh. S¶n l−îng b×nh qu©n cñi thu ®−îc sau c¶ 3 lÇn tØa th−a (trong mét chu kú 20 n¨m) chØ ®¹t 15 ste/ha, t−¬ng ®−¬ng víi 9,75 m3/ha (1 stere = 0,65 m3 hoÆc 585 kg gç cñi kh«). Gi¸ 1 m3 s¶n phÈm cñi hiÖn nay (n¨m 1999) t¹i TP. HCM lµ 200.000®. Cñi khai th¸c ®−îc ë rõng ngËp mÆn tù nhiªn, víi mét diÖn tÝch hÑp nh÷ng loµi c©y bôi, thÊp nhá nªn tr÷ l−îng Ýt, kh«ng qu¸ 2m3/ha. Do s¶n l−îng cñi cã thÓ khai th¸c chØ chiÕm 1/10 tæng tr÷ l−îng nªn t¹i CÇn Giê l−îng cñi khai th¸c ®−îc tõ rõng tù nhiªn lµ kh«ng ®¸ng kÓ. B¶ng 4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ tõ cñi rõng ngËp mÆn CÇn Giê §¬n vÞ tÝnh Gi¸ trÞ kinh tÕ Ghi chó 3 S¶n l−îng cñi toµn khu rõng 96.000 ste (hay 62.400 m ) Sè liÖu thèng kª s¶n l−îng cñi thùc tÕ thu ®−îc t¹i CÇn Giê sau 3 lÇn tØa th−a, tÝnh ®Õn n¨m 1999 Gi¸ trÞ kinh tÕ b×nh qu©n 0,9 tû ®ång TÝnh cho mét chu kú rõng lµ hµng n¨m cña s¶n phÈm cñi 20 n¨m 4.2.3. Than Trªn thùc tÕ kh«ng cßn ®èt than tõ c©y rõng ngËp mÆn ë CÇn Giê tõ n¨m 1995. Tr−íc ®ã (tõ 1988 ®Õn 1993) cã mét sè hÇm lß song ho¹t ®éng chñ yÕu ë thµnh phè Hå ChÝ Minh v× lß ®èt than ph¶i ®−îc x©y trªn nÒn ®Êt cao lµ lo¹i ®Êt kh«ng phæ biÕn ë CÇn Giê. S¶n l−îng than trong nh÷ng n¨m ®ã còng kh«ng ®¸ng kÓ v× gç c©y ngËp mÆn dïng lµm cét x©y dùng vµ lµm cñi hÇu hÕt, chØ cßn mét l−îng nhá ®−îc dïng ®Ó chÕ 14
biÕn than. H¬n n÷a, s¶n phÈm than cã gi¸ trÞ chØ thu ®−îc tõ gç c©y §−íc mµ loµi nµy hiÖn nay ®· thuéc diÖn cÊm khai th¸c. Do ®ã, s¶n phÈm than tõ c©y rõng ngËp mÆn, kÓ c¶ rõng tù nhiªn vµ rõng trång ë CÇn Giê lµ kh«ng ®¸ng kÓ vÒ gi¸ trÞ kinh tÕ. NÕu gi¸ trÞ kinh tÕ s¶n phÈm than ®−îc tÝnh ®Õn, tèi ®a hµng n¨m còng chØ lµ 40 triÖu ®ång, lµ mét trÞ gi¸ thÊp. 4.2.4. C¸c l©m s¶n ngoµi gç C¸c l©m s¶n ngoµi gç lÊy ®−îc tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê bao gåm: l¸ dõa n−íc vµ mét sè s¶n phÈm phô t−¬ng tù nh− l¸ quyÕt thùc vËt, gi©y cho¹i, l¸ r¸ng, vá c©y lÊy tanin, vµ mét sè loµi c©y d−îc liÖu tõ rõng trång vµ rõng tù nhiªn. L¸ dõa n−íc lµ lo¹i s¶n phÈm chiÕm sè l−îng lín, cung cÊp nguyªn liÖu cho lîp nhµ vµ thñ c«ng nghiÖp mµ phÇn lín do c¸c hé gia ®×nh trång hoÆc khoanh nu«i b¸n tù nhiªn. Nh÷ng s¶n phÈm phô kh¸c nh− l¸ r¸ng, vá c©y... cã sè l−îng rÊt thÊp, do c¸c hé gia ®×nh tËn thu phÇn lín ë rõng tù nhiªn. C¸c lo¹i s¶n phÈm (gäi lµ phô) nµy do c¸c hé gia ®×nh thu ho¹ch, hoÆc ®Ó b¸n, hoÆc ®Ó tù tiªu. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t PRA vµ sè liÖu do mét sè c¬ quan kinh tÕ huyÖn cÊp th× hµng n¨m cã 32% tæng sè hé ®Þa ph−¬ng CÇn Giê vµ kho¶ng 0,5% sè hé nµy (qui ®æi t−¬ng ®−¬ng) tõ ®èi t−îng d©n v·ng lai (t−¬ng ®−¬ng víi sè 3.510 hé/hµng n¨m) thu ho¹ch c¸c lo¹i s¶n phÈm phô trªn t¹i ®Þa bµn rõng ngËp mÆn CÇn Giê. Trung b×nh mçi hé thu nhËp tiÒn tõ nguån s¶n phÈm nµy lµ 712.250 ® mçi n¨m. Nh− vËy, tæng gi¸ trÞ kinh tÕ cña s¶n phÈm phô tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê, trung b×nh hµng n¨m lµ kho¶ng 2,5 tû ®ång. 4.2.5. Gi¸ trÞ thñy s¶n Chóng ta ®Òu biÕt r»ng rõng ngËp mÆn lµ sinh c¶nh, ®ång thêi lµ n¬i cung cÊp nguån thøc ¨n ®èi víi c¸c loµi thñy s¶n sinh sèng trong ®ã. S¶n phÈm thñy s¶n cã thÓ ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê lµ l−îng thñy s¶n tõ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång, chñ yÕu lµ c¸c lo¹i: c¸, t«m, cua, ngao, sß. Sè liÖu thèng kª vÒ thñy s¶n t¹i CÇn Giê, tõ 1978 ®Õn hÕt n¨m 1998 cho thÊy trung b×nh hµng n¨m thu ho¹ch ®−îc 15.000 tÊn, víi 78% s¶n l−îng tõ c¸c hé gia ®×nh, cßn l¹i thuéc vÒ mét sè xÝ nghiÖp, n«ng tr−êng vµ ®¬n vÞ tËp thÓ kh¸c. C¬ cÊu s¶n phÈm: 42% c¸, 24% t«m, 9% cua, ghÑ, 25% hai m¶nh vá ( ngao, sß, hÇu...). T¹i CÇn Giê, nguån lîi thñy s¶n vÉn chñ yÕu tõ nguån ®¸nh b¾t néi ®Þa lµ chñ yÕu (®¸nh b¾t trªn kªnh r¹ch vµ vïng n−íc n«ng) víi nh÷ng nghÒ cæ truyÒn, ®ßi hái Ýt vèn ®Çu t− vÒ ph−¬ng tiÖn. NghÒ ®¸nh b¾t xa bê kh«ng ph¸t triÓn do ®ßi hái vèn lín (mçi ghe c«ng suÊt 45 – 60 CV cÇn ®Çu t− kho¶ng 800 triÖu ®ång vµ 10 – 12 lao ®éng). NghÒ nu«i trång thñy s¶n còng ch−a thùc sù ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m 1985 - 1995, viÖc nu«i t«m ®· b−íc ®Çu ®−îc thö nghiÖm. Tuy nhiªn chØ cã mÊy vô ®Çu ®em l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan, cßn sau ®ã n¨ng suÊt nu«i t«m gi¶m m¹nh, c¸c ®Çm nu«i ph¶i bá do h¹n chÕ vÒ kü thuËt, chi phÝ s¶n xuÊt cao. ViÖc nu«i c¸c lo¹i thñy s¶n kh¸c nh− cua, sß, nghªu míi ®ang lµ xu h−íng, ý t−ëng. Nh− vËy, gi¸ trÞ thñy s¶n vÉn mang tÝnh chÊt tiªu dïng ®Þa ph−¬ng lµ chÝnh. Gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr−êng vµo thêi ®iÓm 1999 ®èi víi nguån thñy s¶n ®Þa ph−¬ng lµ t−¬ng ®èi thÊp, chØ 5.000 ®ång/1 kg, ®· lo¹i trõ nh÷ng chi phÝ vÒ c«ng cô, lao ®éng vµ chi phÝ kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 15
KÕt hîp ph©n tÝch sè liÖu thèng kª cña c¬ quan qu¶n lý thñy s¶n huyÖn vµ kÕt qu¶ PRA (th¸ng 9 vµ th¸ng 10 n¨m 1999) ë CÇn Giê cho thÊy ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®· thu ®−îc phÇn nµo gi¸ trÞ thñy s¶n tõ rõng ngËp mÆn tù nhiªn vµ míi trång ngay tõ nh÷ng n¨m 80: B¶ng 4.4. S¶n l−îng thñy s¶n thu ho¹ch ®−îc t¹i CÇn Giê (Nguån: Phßng thñy s¶n huyÖn CÇn Giê, 1999) Nh÷ng ph−¬ng thøc thu ho¹ch thñy s¶n Tæng Thñ c«ng C«ng cô C«ng cô C«ng cô Ghe DiÖn tÝch l−îng vµ c«ng cì võa c¶i tiÕn , lín, ®¸nh thuyÒn ao, ®Çm N¨m thuû s¶n cô th« s¬ ( c¸i ) di ®éng b¾t b¸n tù ®¸nh b¾t nu«i trång thu (sè ng−êi) ( c¸i ) nhiªn l−u ®éng ( Ha) ho¹ch ( c¸i ) ( c¸i ) ®−îc ( tÊn ) 1980 65 560 37 164 105 2.215 1981 95 485 28 84 136 3.304 1982 90 531 21 103 136 3.322 1983 90 551 21 97 138 9.979 1984 94 529 24 133 147 9.599 1985 97 543 25 205 61 11.865 1986 153 569 37 198 93 13.000 1987 172 555 65 279 146 14.500 1988 273 612 63 300 208 16.000 1989 230 629 66 350 237 18.000 1990 272 602 82 530 281 18.000 1991 294 614 82 545 293 18.000 1992 202 662 82 469 229 15.000 1993 265 513 72 543 271 4.500 11.000 1994 220 428 51 621 302 4.610 13.000 1995 141 367 70 491 322 5.245 15.500 1996 150 419 55 464 322 4.406 21.400 1997 140 367 70 400 322 5.668 26.450 1998 165 305 50 507 322 5.386 38.333 ¦íc tÝnh r»ng s¶n l−îng trung b×nh n¨m cña nguån thñy s¶n ë giai ®o¹n ®Çu (cã thÓ x¸c ®Þnh lµ chu kú 10 n¨m ®Çu cña rõng ngËp mÆn trång ë CÇn Giê) lµ kho¶ng 14.000 tÊn. Víi sù t¨ng tr−ëng vµ më réng cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê, ngµnh thñy s¶n huyÖn vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· dù b¸o møc t¨ng nguån thñy s¶n nh− sau: 16
B¶ng 4.5. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña nguån lîi thñy s¶n vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê Tiªu thøc dù b¸o vµ ®Þnh gi¸ Giai ®o¹n 1990 - 1998 Giai ®o¹n 1999 - 2005 kinh tÕ Tr÷ l−îng tiÒm n¨ng nguån 60.000 tÊn 240.000 tÊn thñy s¶n tõ rõng ngËp MÆn CÇn Giê S¶n l−îng thuû s¶n hµng n¨m 15.000 tÊn 60.000 tÊn thu ho¹ch ®−îc Gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng n¨m cña nguån thuû s¶n trong rõng 75 tû ®ång 300 tû ®ång ngËp mÆn CÇn Giê Nh− vËy, lîi Ých kinh tÕ mµ nguån thñy s¶n tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê cã thÓ mang l¹i trong thêi ®iÓm hiÖn nay lµ kho¶ng 75 tû ®ång/n¨m. 4.2.6. Gi¸ trÞ du lÞch vµ gi¶i trÝ B¶n th©n sinh c¶nh rõng ngËp mÆn ®em l¹i gi¸ trÞ s¶n phÈm du lÞch, gi¸o dôc m«i tr−êng vµ nghiªn cøu khoa häc. Trªn thùc tÕ, tõ ®Çu n¨m 1997 míi chÝnh thøc khai tr−¬ng ho¹t ®éng du lÞch (kÓ c¶ kh¶o s¸t nghiªn cøu khoa häc) trªn ®i¹ bµn rõng ngËp mÆn CÇn Giê. Ngoµi mét L©m viªn CÇn Giê ®−îc thµnh lËp, cßn cã mét sè c«ng ty du lÞch, hoÆc nh÷ng tæ chøc nhá lÎ tõ n¬i kh¸c ®Õn thùc hiÖn ho¹t ®éng du lÞch ë ®Þa bµn nµy tõ 1997 trë l¹i ®©y. C¬ quan kinh tÕ cÊp huyÖn vµ Ban qu¶n lý rõng huyÖn CÇn Giê theo dâi thèng kª ho¹t ®éng nµy, c¶ vÒ sè l−ît ng−êi, chi phÝ vµ thu nhËp tµi chÝnh. Trong n¨m 1997 cã ®−îc 21.218 l−ît ng−êi tham quan, n¨m 1998 lµ 32.026 l−ît ng−êi. Riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®· cã h¬n 30.000 l−ît ng−êi tíi du lÞch ë rõng ngËp mÆn CÇn Giê, 800 ®oµn nghiªn cøu khoa häc (60% lµ ®oµn ng−êi n−íc ngoµi), h¬n 1.000 l−ît häc sinh do c¸c tr−êng häc phæ th«ng thuéc thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ mét sè lÝnh ®Õn th¨m quan häc tËp. Tæng c«ng ty du lÞch Sµi Gßn ®· kh¶o s¸t nghiªn cøu thÞ tr−êng du lÞch trªn ®Þa bµn rõng ngËp mÆn CÇn Giê vµ dù b¸o tõ n¨m 2000 trë ®i, riªng ®Þa bµn rõng ngËp mÆn CÇn Giê sÏ ®ãn ®−îc 1.200 ng−êi/tuÇn (hiÖn nay 620 ®Õn 780 ng−êi/tuÇn), tËp trung vµo ngµy nghØ cuèi tuÇn vµ c¸c dÞp lÔ tÕt. V¨n phßng kinh tÕ tiÕp thÞ cña Tæng C«ng Ty Sµi Gßn Du LÞch ( Sµi Gßn Tourist) ®· dù b¸o tû lÖ t¨ng sè l−îng kh¸ch du lÞch sÏ lµ 12% ®Õn 15% hµng n¨m ®Õn n¨m 2010 ë CÇn Giê. Còng trªn c¬ së theo dâi thèng kª vÒ du lÞch, gi¸ trÞ kinh tÕ ®¹t ®−îc tõ c¸c nguån thu phÝ mµ riªng ngµnh tµi chÝnh ®Þa ph−¬ng thu ®−îc (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp qua thuÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng) th× trung b×nh mçi n¨m cña giai ®o¹n 1995 ®Õn 1998 lµ 100.000 VN§/ mét l−ît ng−êi. Trung b×nh mét n¨m thu ®−îc tõ du lÞch vµ nh÷ng ho¹t ®éng khoa häc, gi¸o dôc, nghØ d−ìng ë CÇn Giê lµ 3,4 tØ ®ång. C¸c ho¹t ®éng du lÞch, gi¸o dôc, khoa häc, b¶o vÖ søc kháe g¾n chÆt chÏ víi rõng ngËp mÆn CÇn Giê kh«ng chØ ®em l¹i lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn cã ý nghÜa rÊt lín vÒ tinh thÇn, v¨n hãa vµ n©ng cao kiÕn thøc m«i tr−êng cho nhiÒu ®èi t−îng x· héi. 4.2.7. Nguån lîi tõ sinh vËt hoang d· C¸c loµi ®éng vËt hoang d· trªn c¹n ®−îc tÝnh ë ®©y bao gåm c¸c loµi chim, thó, c«n trïng, xuÊt hiÖn, tån t¹i vµ ph¸t triÓn tõ sinh c¶nh rõng ngËp mÆn. HÇu hÕt c¸c loµi ®éng vËt hoang d· g¾n víi sinh c¶nh rõng ngËp mÆn CÇn Giê kh«ng thÓ ®Þnh gi¸ kinh 17
tÕ theo gi¸ trÞ s¶n phÈm thÞ tr−êng (vÝ dô tÝnh theo gi¸ trÞ thùc phÈm ®Æc s¶n, l«ng, d−îc liÖu, hiÖn vËt trang trÝ...) trõ mét sè loµi cho s¶n phÈm kinh tÕ gi¸n tiÕp trong khu«n khæ luËt cho phÐp thu ho¹ch nh−: - Ong cho mËt (ong lÊy nhuþ hoa c¸c c©y rõng); - §u«n ( loµi c«n trïng ¨n l¸ c©y Chµ Lµ ) cho thùc phÈm; - D¬i cho nguån ph©n, sö dông lµm ph©n bãn c©y trång; - Mét sè loµi chim, ®Æc biÖt chim n−íc, cho mét phÇn nhá sè trøng cã thÓ lµ thùc phÈm cho ng−êi. Trªn c¬ së PRA hµng n¨m cã kho¶ng 17% tæng sè hé thuéc 7 x· thu ho¹ch bèn lo¹i s¶n phÈm nãi trªn, trung b×nh mçi hé thu ®−îc 2,2 triÖu ®ång trong mét n¨m. Nh− vËy víi 1.020 hé, hµng n¨m tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm bao gåm c¶ ong mËt, con ®u«n, ph©n d¬i, trøng chim lµ kho¶ng 2,244 tû ®ång ( hai tû hai tr¨m bèn m−¬i bèn triÖu ®ång). Gi¸ trÞ vÒ tiÒn tÖ cña nh÷ng s¶n phÈm trªn kh«ng lín, nh−ng tæng gi¸ trÞ tËp ®oµn ®éng vËt hoang d· trong rõng ngËp mÆn vÒ ý nghÜa khoa häc, ®a d¹ng sinh häc ph¶i ®−îc ®Þnh gi¸ theo nh÷ng tiªu chÝ b¶o tån thiªn nhiªn, vµ tæng gi¸ trÞ nµy rÊt lín. 4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ s¶n phÈm gi¸n tiÕp cña sinh c¶nh rõng 4.3.1. Cè ®Þnh bïn ®Êt båi l¾ng, phßng hé luång l¹ch vµ ®−êng thñy Rõng ngËp mÆn cè ®Þnh ®−îc khèi l−îng lín ®Êt phï sa tõ dßng ch¶y cña nh÷ng con s«ng, dån tô vµ båi l¾ng ë vïng cöa s«ng ven biÓn. §Æc biÖt nh÷ng loµi c©y nh− §−íc, §−ng, M¾m, Dµ vµ BÇn cã kh¶ n¨ng cao ng−ng kÕt cè ®Þnh phï sa ë bé rÔ khÝ sinh cña chóng. Sè liÖu quan tr¾c liªn tôc nhiÒu n¨m ë rõng ngËp mÆn B¾c Bé vµ Nam Bé ViÖt Nam, tõ 1934 ®Õn 1954, sau ®ã tõ 1960 ®Õn nay, cho biÕt hµng n¨m 1 ha rõng tù nhiªn víi thµnh phÇn trªn 60% nh÷ng loµi c©y nãi trªn cã thÓ cè ®Þnh ®−îc 0,62m3 phï sa; nÕu lµ rõng trång, mËt ®é c©y lín h¬n, th× chØ sè nµy lµ 0,75 m3 trªn 1 ha rõng. Lîi dông tÝnh n¨ng nµy cña rõng ngËp mÆn, ng−êi ViÖt Nam ngay tõ gi÷a thÕ kû 18 ®· biÕt khoanh nu«i rõng ngËp mÆn tù nhiªn, ®ång thêi víi trång rõng ngËp mÆn (vïng cöa s«ng ven biÓn) vµ cø qua mét chu kú rõng tr−ëng thµnh (tõ 12 n¨m ®Õn 18 n¨m tuú ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ thuû v¨n mçi vïng) l¹i chÆt rõng vµ ®¾p ®ª bao phÇn ®Êt míi do rõng ngËp mÆn cè ®Þnh phï sa mµ h×nh thµnh, mét mÆt cã thªm ®Êt canh t¸c mét mÆt tiÕp tôc trång rõng míi phÝa ngoµi ®ª bao, gäi lµ “ LÊn biÓn”. Theo ph−¬ng thøc cæ truyÒn rõng lÊn biÓn nµy cã thÓ x¸c ®Þnh lîi Ých cña rõng ngËp mÆn vÒ gia t¨ng ®Êt canh t¸c hoÆc c− tró cho céng ®ång d©n c−. Trung b×nh hµng n¨m 1 ha rõng ngËp mÆn tham gia vµo qu¸ tr×nh lîi Ých t¨ng thªm quÜ ®Êt kho¶ng 0,04% ha. Tuy nhiªn, lîi Ých t¨ng thªm quÜ ®Êt (gäi lµ §Êt lÊn BiÓn) ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn ®ång thêi nh− ch¨m sãc b¶o vÖ rõng, ®¾p ®ª, thñy lîi, vµ kh«ng ph¶i n¬i nµo cã rõng ngËp mÆn lµ cã ®−îc lîi Ých nµy. Theo sè liÖu quan tr¾c, kh¶o s¸t nghiªn cøu, chØ cã kho¶ng 24% tæng sè diÖn tÝch vïng ®Êt rõng ngËp mÆn ë ViÖt Nam cã ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn lÊn biÓn nµy. Riªng rõng ngËp mÆn ë CÇn Giê chØ cã ®−îc 1,1% diÖn tÝch rõng cã kh¶ n¨ng nµy vµ kh«ng xuÊt hiÖn trªn thùc tÕ. Do ®ã gi¸ trÞ gia t¨ng quÜ ®Êt cña rõng CÇn Giê lµ kh«ng ®¸ng kÓ . Thay vµo ®ã, tÝnh n¨ng cè ®Þnh ®Êt phï sa vïng cöa s«ng ven biÓn cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê chÝnh lµ gi¸n tiÕp lîi Ých ®èi víi phßng hé luång l¹ch giao th«ng thñy, ®Æc biÖt lµ gi¶m thiÓu møc ®é phï sa båi l¾ng nh÷ng luång tµu ra vµo c¶ng Sµi Gßn (mét c¶ng lín cña ViÖt Nam) vµ hÖ thèng c¶ng Sµi Gßn - ThÞ V¶i - Vòng Tµu (còng g¾n víi 18
rõng ngËp mÆn CÇn Giê). Lîi Ých tr−íc hÕt cÇn ®−îc ®Þnh gi¸ kinh tÕ ®ã lµ ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp cña rõng ngËp mÆn ®èi víi viÖc gi¶m ®i kho¶ng 10% ®Õn 15% l−îng vËt chÊt båi l¾ng ë luång l¹ch, cã nghÜa lµ gi¶m khèi l−îng n¹o vÐt duy tr× luång l¹ch ra vµo hÖ thèng c¶ng. HiÖn nay luång ra vµo hÖ thèng c¶ng lµ lín vµ ®a d¹ng ( Sµi Gßn - ThÞ V¶i - Vòng Tµu, qui m« quèc gia vµ quèc tÕ, víi søc t¶i träng tµu tíi 2 v¹n tÊn...) chñ yÕu tõ cöa CÇn Giê vµo s«ng Ng· BÈy - Lßng Tµu, n»m gi÷a vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê, víi c«ng suÊt bèc dì gÇn 10 triÖu tÊn/n¨m. §Õn n¨m 2010, më thªm luång ra vµo c¶ng qua s«ng Soµi R¹p (còng n»m qua vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê), c«ng suÊt sÏ lµ 30 triÖu tÊn/ n¨m. TÇn suÊt vµ khèi l−îng n¹o vÐt, duy tr× luång l¹ch ra vµo hÖ thèng c¶nh sÏ t¨ng lªn tõ 3 ®Õn 4 lÇn so víi giai ®o¹n 1995 - 1999. Sù tån t¹i bÒn v÷ng cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê sÏ tham gia tÝch cùc vµo gi¶m thiÓu phï sa båi l¾ng luång l¹ch, phßng hé cho bê luång l¹ch. N¨m 2010 cã thªm luång l¹ch trªn s«ng Soµi R¹p nªn vai trß phßng hé cña toµn bé khu rõng ngËp mÆn CÇn Giê sÏ cÇng thªm quan träng. Nh÷ng ®o¹n xung yÕu cÇn n¹o vÐt cã chiÒu dµi tæng céng lµ 11 km (n»m hoµn toµn gi÷a vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê), khèi l−îng trung b×nh cña vËt chÊt n¹o vÐt hµng n¨m lµ 1.350.000 m3 (c¬ së quan tr¾c tõ 1980 ®Õn hÕt n¨m 1998). Tõ 1990 ®Õn nay, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn CÇn Giê ngµy cµng t¨ng lªn, l−îng bïn ®Êt båi l¾ng lßng c¸c luång l¹ch gi¶m ®i, bê luång l¹ch ë nh÷ng khóc cong (ThÞ V¶i, Gß ®Çu, C¸i MÐp, DÇn X©y, B×nh Kh¸nh, Kavrilla, Mòi §«ng, §Ìn §á) cã rõng phßng hé nªn gi¶m thiÓu xãi lë râ rÖt. Khèi l−îng vËt chÊt n¹o vÐt luång l¹ch tõ 1990 ®Õn nay gi¶m dÇn tõ 10% ®Õn 12% so víi tr−íc ®ã mµ yÕu tè t¸c ®éng gi¶m thiÓu chñ yÕu lµ do cã rõng ngËp mÆn CÇn Giê. Ph−¬ng ¸n n©ng cÊp vµ më réng hÖ thèng c¶ng vïng nµy (gåm Sµi Gßn - ThÞ V¶i - Vòng Tµu) do Côc Hµng h¶i ViÖt Nam x©y dùng tõ 1995 ®· x¸c ®Þnh nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi, trong ®ã cã ph¸t triÓn ®Þnh h×nh khu rõng ngËp mÆn CÇn Giê ph¶i lµ khu rõng phßng hé cho hÖ thèng luång l¹ch ra vµo nh÷ng c¶ng qui m« lín nµy. Theo sè liÖu quan tr¾c cña C¶ng vô Sµi Gßn, phèi hîp víi c¬ quan thñy v¨n phÝa Nam vµ c¸c tr¹m thñy v¨n thµnh phè Hå ChÝ Minh (®ång thêi tham kh¶o hÖ thèng sè liÖu l−u tr÷ cña c¬ quan C¶ng vô Sµi Gßn thêi kú tr−íc 1975), khèi l−îng vËt chÊt båi l¾ng d−íi lßng nh÷ng con s«ng luång ra vµo chÝnh cña hÖ thèng c¶ng nµy ®· diÔn biÕn theo hiÖn tr¹ng rõng ngËp mÆn CÇn Giê. Trªn thùc tÕ thÊy râ t¸c dông cè ®Þnh ®Êt phï sa cña bé rÔ c©y rõng ngËp mÆn rÊt m¹nh mÏ, gi¶m ®i nhiÒu khèi l−îng bïn båi l¾ng xuèng nh÷ng lßng s«ng r¹ch trong vïng. Trªn c¬ së sè liÖu theo dâi s¬ bé vÒ sù liªn quan gi÷a rõng ngËp mÆn vµ khèi l−îng vËt chÊt n¹o vÐt luång ra vµo hÖ thèng c¶ng, C¶ng vô Sµi Gßn ®· nhËn thøc ®−îc t¸c dông phßng hé cña rõng ngËp mÆn nµy (B¶ng 4.6). KÕ ho¹ch më réng vµ n©ng cÊp hÖ thèng C¶ng Sµi Gßn ®Õn n¨m 2010 dù tÝnh sÏ ph¶i c¶i t¹o, n¹o vÐt nh÷ng luång l¹ch trung b×nh hµng n¨m tíi 1.350.000 m3 khèi l−îng vËt chÊt. C¶ng vô Sµi Gßn ®¸nh gi¸ s¬ bé theo c¬ së dù b¸o, nÕu duy tr× b¶o tån nghiªm ngÆt khu rõng ngËp mÆn CÇn Giê, ph¸t huy cao ®é hiÖu qu¶ phßng hé cña rõng nµy ®èi víi luång l¹ch ra vµo hÖ thèng c¶ng, sÏ cã thÓ gi¶m ®−îc kho¶ng tõ 20% ®Õn 30% khèi l−îng ®Êt bïn ph¶i n¹o vÐt hµng n¨m. Tuy ch−a nghiªn cøu ®Þnh gi¸ kinh tÕ vÒ t¸c dông phßng hé luång l¹ch ra vµo c¶ng cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê, nh−ng theo c¸ch ®¸nh gi¸ s¬ bé vµ tæng qu¸t cña ngµnh C¶ng vµ ®−êng thñy th× trung b×nh mçi n¨m khu rõng ngËp mÆn nµy tham gia lµm lîi ®−îc 3 tû ®Õn 4 tû ®ång vµ khi hÖ thèng c¶ng më réng vµ n©ng cÊp ë thêi ®iÓm sau n¨m 2000 ®Õn n¨m 2010, gi¸ trÞ lµm lîi nµy cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê ®èi víi luång l¹ch hÖ thèng c¶ng vµ ®−êng thñy sÏ lµ 10 ®Õn 12 tû ®ång mçi n¨m. 19
B¶ng 4.6. Gi¸ trÞ phßng hé luång giao th«ng thñy cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê Thêi gian Khèi l−îng vËt BÒ dµy líp ®Êt HiÖn tr¹ng Chi phÝ n¹o vÐt chÊt n¹o vÐt bïn båi l¾ng rõng ngËp mÆn luång l¹ch ra vµo luång l¹ch lßng s«ng hÖ thèng c¶ng ( qui C¶ng Sµi Gßn trung b×nh theo thêi gi¸ cña (m3 ) (cm) n¨m 1999 ) 425.000m3 12 cm Rõng míi 24 tû ®ång 1980 trång ®¹t 17% che phñ ®Êt CÇn Giê 370.000m3 7cm Rõng trång ®¹t 21 tû ®ång 1990 42% che phñ ®Êt CÇn Giê 294.000m3 5,2 cm Rõng ph¸t 18 tû ®ång 1995 triÓn tèt che phñ h¬n 60% ®Êt ®ai CÇn Giê 252.000m3 4 cm Rõng cè ®Þnh 16 tû ®ång 1998 khèi l−îng lín ®Êt bïn båi l¾ng 4.3.2. Gi¸ trÞ ch¾n sãng vµ giã b·o Rõng ngËp mÆn CÇn giê cã t¸c ®éng gi¶m thiÓu sù ph¸ ho¹i cña giã b·o, sãng, triÒu c−êng vµ dßng ch¶y lò tõ c¸c con s«ng. Rõng trång ë CÇn Giê tõ tuæi thø 7 trë lªn thÓ hiÖn kh¸ râ rÖt t¸c dông phßng hé m«i tr−êng nãi trªn. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn trång ë CÇn Giê t¨ng nhanh vµ tËp trung trªn diÖn réng, sè liÖu quan tr¾c cña c¸c tr¹m khÝ t−îng thuû v¨n trªn ®Þa bµn CÇn Giê vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh (chuçi sè liÖu liªn tôc tõ 1992 ®Õn nay) cho thÊy tèc ®é giã gi¶m tõ 15 ®Õn 20 lÇn sau nh÷ng c¸nh rõng cã chiÒu cao c©y trªn 7 mÐt, bé rÔ c©y ®−íc vµ hÖ thèng rÔ rõng §−íc ®· gi¶m tõ 4 ®Õn 6 lÇn søc t¸c ®éng cña sãng vµ søc n−íc c−êng triÒu ®èi víi ®Êt ®ai (®Æc biÖt bê s«ng r¹ch). Cho ®Õn nay, tuy ch−a cã c«ng tr×nh kh¶o s¸t nghiªn cøu cô thÓ vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña t¸c dông phßng hé c¸c yÕu tè m«i tr−êng cña rõng ngËp mÆn nãi chung, vµ cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê nãi riªng, nh−ng s¬ bé xem xÐt vµ ®èi chøng hai lÇn xuÊt hiÖn thiªn tai ®iÓn h×nh trong khu vùc ta thÊy: • N¨m 1981, lò trªn hÖ thèng s«ng §ång Nai vµ s«ng Sµi Gßn trµn vÒ vïng cöa s«ng ven biÓn CÇn Giê, céng h−ëng víi trËn b·o cã tèc ®é giã cÊp 8 ®Õn 9, triÒu c−êng m¹nh ®· cã søc ph¸ ho¹i ®¸ng kÓ v× lóc nµy rõng míi ®−îc phôc håi trªn diÖn tÝch nhá, ch−a ph¸t huy t¸c dông ch¾n giã b·o. TrËn thiªn tai nµy tµn ph¸ hÇu hÕt trªn 70% nhµ cöa, toµn bé c¬ së ®Çm nu«i t«m, vµ ®ª biÓn trªn ®Þa bµn 7 x· cña huyÖn CÇn Giê. ThiÖt h¹i ë thêi gian nµy −íc t×nh kho¶ng h¬n 10 tû ®ång (thêi gi¸ 1981), ngoµi ra cßn ¶nh h−ëng x©m nhËp mÆn tíi vïng ®Êt kÕ cËn CÇn Giê nh− Nhµ BÌ, Thñ §øc, B×nh Th¹nh, B×nh Ch¸nh... 20