Project “Towards a Vietnam Wetlands Conservation and Management Programme”
Dù ¸n “H−íng tíi Ch−¬ng tr×nh vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý §Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam”
Economic Valuation of Can Gio Mangrove Forest
In Ho Chi Minh City
§Þnh gi¸ Kinh tÕ Rõng ngËp mÆn CÇn Giê,
Thµnh phè Hå ChÝ Minh
Case Study Report
B¸o c¸o Nghiªn cøu §iÓn h×nh
7 - 2000
1
Môc lôc
Môc lôc____________________________________________________________1
Danh môc c¸c b¶ng __________________________________________________3
1. lêi më ®Çu_____________________________________________________ 4
2. giíi thiÖu vÒ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu _____________________________6
2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn rõng ngËp mÆn CÇn Giê__________________________ 6
2.2. T×nh h×nh sö dông ®Êt vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ t¹i CÇn Giê _ 6
2.3. Vai trß vµ hiÖn tr¹ng khai th¸c, qu¶n lý rõng ngËp mÆn CÇn Giê ______ 8
2.4. Nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng ®èi víi rõng ngËp mÆn CÇn Giê____________ 10
3. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ____________________________________11
3.1. Tæng quan vÒ ph−¬ng ph¸p luËn___________________________________ 11
3.2. C¸c b−íc c¬ b¶n ®−îc tiÕn hµnh trong nghiªn cøu ___________________ 11
4. gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c s¶n phÈm vµ chøc n¨ng chÝnh cña
rõng ngËp mÆn cÇn giê_______________________________________ 13
4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn (TEV) cña rõng ngËp mÆn_________________ 13
4. 2. Gi¸ trÞ kinh tÕ nh÷ng s¶n phÈm trùc tiÕp tõ rõng ngËp mÆn __________ 13
4.2.1. Gi¸ trÞ gç __________________________________________________________ 13
4.2.2. Gi¸ trÞ cñi __________________________________________________________ 14
4.2.3. Than_______________________________________________________________ 14
4.2.4. C¸c l©m s¶n ngoµi gç _______________________________________________ 15
4.2.5. Gi¸ trÞ thñy s¶n_____________________________________________________ 15
4.2.6. Gi¸ trÞ du lÞch vµ gi¶i trÝ_____________________________________________ 17
4.2.7. Nguån lîi tõ sinh vËt hoang d· ______________________________________ 17
4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ s¶n phÈm gi¸n tiÕp cña sinh c¶nh rõng _______________ 18
4.3.1. Cè ®Þnh bïn ®Êt båi l¾ng, phßng hé luång l¹ch vµ ®−êng thñy _________ 18
4.3.2. Gi¸ trÞ ch¾n sãng vµ giã b·o_________________________________________ 20
4.3.3. Duy tr× ®a d¹ng sinh häc ____________________________________________ 21
4.3.4. Gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt vµ l−u tr÷ nguån n−íc ngÇm__________________________ 22
4.3.5. Gi¸ trÞ c¶i thiÖn m«i tr−êng _________________________________________ 23
4.3.6. Gi¸ trÞ cè ®Þnh cacbon hay Tæng sinh khèi (Biomass) _________________ 23
5. bµn luËn vµ khuyÕn nghÞ ____________________________________25
5.1. Bµn luËn_________________________________________________________ 25
5.2. KÕt luËn vµ KhuyÕn nghÞ__________________________________________ 26
2
danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 4.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ toµn phÇn cña hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn _____________13
B¶ng 4.2. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña gç tõ rõng ngËp mÆn CÇn Giê ____________________14
B¶ng 4.3. Gi¸ trÞ kinh tÕ tõ cñi rõng ngËp mÆn CÇn Giê_______________________14
B¶ng 4.4. S¶n l−îng thñy s¶n thu ho¹ch ®−îc t¹i CÇn Giê _____________________16
B¶ng 4.5. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña nguån lîi thñy s¶n vïng rõng ngËp mÆn CÇn Giê_____17
B¶ng 4.6. Gi¸ trÞ phßng hé luång giao th«ng thñy cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê ____20
B¶ng 4.7. Gi¸ trÞ gi¶m thiÓu thiÖt h¹i do thiªn tai cña rõng CÇn Giê _____________21
B¶ng 4.8. Mèi liªn quan gi÷a sù ph¸t triÓn rõng vµ n−íc ngÇm t¹i CÇn Giê _______22
B¶ng 4.9. Gi¸ trÞ cung cÊp sinh khèi cña mét sè khu rõng ngËp mÆn_____________24
B¶ng 5.1. Tãm t¾t c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng ngËp mÆn CÇn Giê _______________25
3
1. lêi më ®Çu
C¸c vïng ®Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang bÞ biÕn ®æi ®¸ng kÓ do « nhiÔm m«i
tr−êng, do viÖc khai th¸c qu¸ møc c¸c nguån lîi cña chóng vµ do sù chuyÓn ®æi sang
c¸c môc ®Ých sö dông ®Êt kh¸c. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do c¸c gi¸ trÞ kinh
tÕ cña c¸c s¶n phÈm vµ c¸c dÞch vô mµ ®Êt ngËp n−íc ®em l¹i cho con ng−êi ch−a
®−îc hiÓu biÕt t−êng tËn. Th−êng th× c¸c vïng ®Êt ngËp n−íc chØ ®−îc coi träng nh− lµ
nh÷ng vïng cã tiÒm n¨ng n«ng nghiÖp cao hoÆc ng−îc l¹i chØ ®−îc coi lµ nh÷ng vïng
®Êt hoang, trong khi c¸c gi¸ trÞ thùc vµ lín lao cña ®Êt ngËp n−íc l¹i bÞ quªn l·ng.
Tr−êng hîp khai th¸c, sö dông rõng ngËp mÆn ë ViÖt Nam - mét trong nh÷ng hÖ sinh
th¸i ®Êt ngËp n−íc quan träng - ®· minh chøng cho nh÷ng nhËn ®Þnh trªn. Trong vßng
40 n¨m (1943 – 1983) diÖn tÝch rõng ngËp mÆn cña ViÖt Nam ®· gi¶m xuèng mét
nöa, tõ 408.500 ha xuèng cßn 252.000 ha. Ngoµi nguyªn nh©n do sù tµn ph¸ cña chiÕn
tranh th× trong nh÷ng n¨m hßa b×nh cña thËp niªn 80, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ViÖt
Nam ®· bÞ suy tho¸i h¬n bao giê hÕt bëi sù chÆt ph¸ rõng lµm ®Çm nu«i t«m. §Æc biÖt,
vïng rõng ngËp mÆn Cµ Mau ®· bÞ mÊt ®i víi tû lÖ ®¸ng b¸o ®éng lµ kho¶ng 8.300 ha
mçi n¨m.
Tr−íc thùc t¹i ®ã, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n ViÖt Nam ®· cã
nh÷ng nç lùc to lín trong viÖc kh«i phôc vµ b¶o vÖ rõng ngËp mÆn. NhiÒu ch−¬ng
tr×nh t¸i trång rõng lín ®· ®−îc triÓn khai vµ chøng tá ®−îc gi¸ trÞ mµ rõng ngËp mÆn
cã thÓ ®em l¹i. Rõng ngËp mÆn CÇn Giê t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ mét minh
chøng ®iÓn h×nh cho sù thµnh c«ng cña c¸c nç lùc phôc håi ®ã.
ë thêi ®iÓm th¸ng 9 n¨m 1999, rõng ngËp mÆn cña huyÖn CÇn Giê cã tæng diÖn tÝch lµ
26.938 hecta (chiÕm kho¶ng 38% so víi ®Êt ®ai tù nhiªn toµn huyÖn), trong ®ã cã
19.443 ha lµ rõng trång vµ 7.495 ha rõng tù nhiªn. Toµn bé rõng ngËp mÆn hiÖn cã ®·
®−îc thùc hiÖn b¶o vÖ nghiªm ngÆt tõ n¨m 1995. Lo¹i trõ mét vµi ho¹t ®éng x©m h¹i
nhá lÎ ch−a kiÓm so¸t ®−îc, kh«ng xuÊt hiÖn bÊt cø t¸c ®éng chÆt ph¸ c©y, ®èt than,
hoÆc khai th¸c l©m s¶n nµo kh¸c trong rõng phßgng hé ngËp mÆn CÇn Giê.
Th¸ng 2 n¨m 1998 cã mét dù ¸n ®Ò nghÞ chÝnh thøc thµnh lËp Khu b¶o tån thiªn nhiªn
rõng NgËp mÆn CÇn Giê (víi qui m« 38.670 ha), tiÕp sau ®ã (th¸ng 11 n¨m 1998) cã
dù ¸n ®Ò nghÞ x©y dùng khu rõng ngËp mÆn thµnh Khu B¶o tån Sinh quyÓn víi qui m«
t−¬ng tù khu b¶o tån thiªn nhiªn ®· ®Ò xuÊt tr−íc ®ã. Cho ®Õn th¸ng 12 n¨m 1999, c¶
2 dù ¸n ®ang ë thêi gian chê xem xÐt cña c¸c cÊp thÈm quyÒn. Th¸ng 2 n¨m 1999, tuy
®· cã mét dù ¸n ®Ò nghÞ thµnh lËp Khu kinh tÕ më thµnh phè Hå ChÝ Minh víi phÇn
lín diÖn tÝch më mang trªn ®Þa phËn huyÖn CÇn Giê, trong ®ã vÉn ®¶m b¶o duy tr×
diÖn tÝch rõng ngËp mÆn víi chøc n¨ng phßng hé, nh−ng dù ¸n nµy hiÖn ®ang ®−îc
xÕp ra ngoµi diÖn xem xÐt.
Tãm l¹i, cho ®Õn nay, rõng ngËp mÆn hiÖn cã cña huyÖn CÇn Giê, vµ sÏ ®−îc ph¸t
triÓn khÐp kÝn trªn ®Êt qui ho¹ch l©m nghiÖp (vµo n¨m 2005) ®Ó ®Þnh h×nh 30.000 ha,
víi chøc n¨ng phßng hé vµ b¶o tån thiªn nhiªn lµ kh«ng thay ®æi vµ ®ang ®−îc thùc
hiÖn nghiªm ngÆt.
Cã thÓ nãi r»ng khu rõng ngËp mÆn hiÖn cã cña huyÖn CÇn Giê, ®ang cã tuæi trung
b×nh 18 ®Õn 20 n¨m, thuéc diÖn ®Ñp vµ sinh tr−ëng tèt trong vïng nhiÖt ®íi Ch©u ¸ -
Th¸i B×nh D−¬ng. Thùc sù hiÕm cã mét khu rõng ngËp mÆn cã gi¸ trÞ cao vÒ sinh
quyÓn, vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng l¹i kÕ cËn mét thµnh phè lín víi h¬n 4 triÖu d©n, mét
4
®−êng ra vµo c¶ng biÓn Sµi Gßn, mét vïng c¬ së ph¸t triÓn thñy s¶n (nu«i trång vµ
®¸nh b¾t) qui m« lín, ®Þa bµn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÇu khÝ vµ phong phó tiÒm n¨ng
du lÞch sinh th¸i ®éc ®¸o nh− khu rõng CÇn Giê nµy.
§Ò tµi nghiªn cøu "§Þnh gi¸ kinh tÕ rõng ngËp mÆn CÇn Giê" tiÕn hµnh tõ th¸ng 9
n¨m 1999 víi môc ®Ých gãp phÇn cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ nh÷ng lîi Ých kinh tÕ cña
c¸c ho¹t ®éng chÝnh ®ang diÔn ra t¹i khu rõng ngËp mÆn CÇn Giê, t¹o c¬ së viÖc x¸c
®Þnh c¸c kÕ ho¹ch b¶o tån rõng ®i ®«i víi ph¸t triÓn tæng hîp tèi −u vÒ mÆt kinh tÕ
kh«ng chØ cho riªng khu rõng, mµ cßn ®èi víi qui m« lín h¬n lµ toµn thµnh phè Hå
ChÝ Minh vµ vïng ph¸t triÓn träng ®iÓm phÝa Nam ViÖt Nam. Nghiªn cøu nµy còng
cßn nh»m n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu tra, ph©n tÝch vµ ®Þnh gi¸ kinh tÕ tµi nguyªn c¸c
vïng ®Êt ngËp n−íc cho c¸c chuyªn gia kh«ng chuyªn vÒ kinh tÕ ë ViÖt Nam.
Nhãm thùc hiÖn ®Ò tµi gåm GS.TS. §Æng V¨n Phan (Trung t©m nghiªn cøu kinh tÕ
miÒn Nam, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−), Vâ TrÝ Chung (Trung t©m tµi nguyªn vµ M«i
tr−êng Rõng, ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch rõng), T«n SÜ Kinh (ViÖn kinh tÕ thµnh phè Hå
ChÝ Minh), Lª V¨n Sang (Trung t©m nghiªn cøu Thñy s¶n MiÒn Nam, Bé Thñy s¶n)
vµ Mai Kú Vinh (Trung t©m tµi nguyªn vµ M«i tr−êng Rõng, ViÖn ®iÒu tra qui ho¹ch
rõng). Tham gia trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t nghiªn cøu thùc tÕ, héi th¶o xö lý th«ng tin
sè liÖu vµ x©y dùng b¸o c¸o cßn cã nhiÒu chuyªn gia thuéc c¸c c¬ quan phèi hîp:
ViÖn tµi nguyªn vµ M«i tr−êng §¹i häc quèc gia TP. HCM, Së N«ng nghiÖp & PTNT
TP. HCM, Së khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng TP. HCM, Du lÞch Sµi Gßn, Trung
t©m khÝ t−îng thñy v¨n MiÒn Nam, C¶ng vô Sµi Gßn, Ban qu¶n lý rõng phßng hé CÇn
Giê, L©m viªn CÇn Giê, Phßng N«ng l©m vµ thñy s¶n CÇn Giê, Ban kinh tÕ x· héi
UBND huyÖn CÇn Giê.
Nghiªn cøu n»m trong khu«n khæ dù ¸n H−íng tíi Ch−¬ng tr×nh Quèc gia vÒ Qu¶n lý
§Êt ngËp n−íc ë ViÖt Nam, do ChÝnh phñ Hµ Lan tµi trî, ®−îc thùc hiÖn bëi Côc M«i
tr−êng víi sù hç trî kü thuËt cña Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ – IUCN.
5