Giải phẫu xương đầu mặt
(Kỳ 3)
Bài giảng Giải phẫu học
Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn
1.3. Xương chẩm (os occipitale)
Nằm ở phía sau dưới hộp sọ, một phần nhỏ tham gia cấu tạo vòm sọ, còn
phần lớn tham gia tạo thành nền sọ. Ở phía dưới và giữa có lỗ chăm (có hành não,
động mạch đất sống và dây thần kinh gai đi qua), nếu lấy lỗ chăm làm mốc, xương
chẩm chia làm 3 phần. Phần nền, phần trai chăm, và hai khối bên.
1.3.1. Phần trai
Ở sau trên lỗ chăm.
- Mặt ngoài: ở giữa có ụ chăm ngoài, dưới ụ có mào chăm ngoài, 2 bên
có các đường cong chăm trên, đường cong chăm dưới (đường gáy trên cùng trên
và dưới.
- Mặt trong: ở giữa có có ụ chẩm trong và từ ụ chẩm trong xuống dưới là
mào chẩm trong. Từ ụ chăm trong ra ngang 2 bên là có các rãnh xoang tĩnh mạch
ngang. Từ ụ chăm trong lên trên là rãnh của xoang tĩnh mạch dọc trên. Phía trên
rãnh xoang tĩnh mạch là hố đại não, phía dưới là hố tiểu não.
- Bờ lam da tiếp khớp với xương đỉnh, bờ chùm tiếp khớp với mỏm
chùm xương thái dương.
1. Ụ chăm ngoài
2. Đường gáy trên
3. Đường gáy dưới
4. Mào chẩm ngoài
5. Lỗ chẩm
6. Hố lồi cầu và ống lồi cầu
7. Lồi cầu
8. ống thần kinh dưới lười
9. Củ hầu
10. Hố tuyến hạnh nhân hầu
Hình 4.5. Xương chẩm mặt ngoài sọ
1.3.2. Phần nền
- Phía trước khớp với thân xương bướm, hai bên với xương thái dương.
- Mặt ngoài hình vuông có củ hầu, trước củ hầu có hố hầu chứa hạnh
nhân hầu.
- Mặt trong lõm gọi là rãnh nền (có hành cầu não nằm và động mạch nền
lướt qua).
1. Hố đại não
2. Ụ chẩm trong
3. Rãnh xoang ngang
4. Mào chẩm trong
5. Hố tiểu não
6. Lỗ chẩm
7. ống TK dưới lưỡi
8. Rãnh xoang sigma
9. Mỏm cảnh
10. Củ cảnh
11. Phần nền
Hình 4.6. Xương chẩm (mặt trong sọ)
1.3.3. Khối bên
Nằm ở hai bên lỗ chậm và giữa hai phần trên, mặt trong sọ liên quan với
màng não, với não, mặt ngoài sọ có 2 lồi cầu xương chẩm khớp với đốt
sống cổ 1. Phía trước lồi cầu, có lỗ lồi cầu trước (thần kinh XII chui qua), phía
sau có lỗ lồi cầu sau (có tĩnh mạch liên lạc chui qua).
1.4. Xương thái dương (os temporale)
Nằm ở hai bên hộp sọ, khớp với xương đỉnh, xương bướm, xương gò má
và xương chẩm. Phần lớn ở nền sọ, chỉ có một phần nhỏ nằm ở vòm sọ.
Cấu tạo xương thái dương có 3 phần: phần trai, phần đá, phần chùm
(phần nhĩ).
