l9\ . Ul(^ ^
DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI TRirÒNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HÓI VA NHÀN VÀN
^
TRAN TUAN ANH
MOT SO GIAI PHAP GIAI QUYET VIEC LAM TRONO
•
•
QUA TRINH CHUYÉN SANO NÉN KINH TE THI TRUÒNG NUÒC TA HIÈN NAY
LUAN ÀN THAC SY KHOA HOC KINH TÉ Chuyén ngành : Kinh te chinh trj xà hói chù nghTa Ma so
: 50201
Nguòi huóng dàn khoa hoc: NGUYÉN HÙfU TU
PGS, PTS. Khoa hoc kinh te
i,t-tif==t?''
\'"\x^^,,=^^M. .
\i_ 111^5
HA NOI -1997
MUC LUC
LÒI MÒ DAU
Trang 1
CHl/ONG 1: Nhumg vàn de lao dóng, viéc làm va thuc trang lao dòng viéc 6
làm o nuóc ta hien nay
1. NHUNG VAN DE VE LAO DÒNG VIÉC LÀM
6
1.1 Lue lugng lao dóng
6
1.2 Viéc làm
9
1.3Thàtnghiép
11
2.THirC TRANG VAN DE VIEC LÀM Ò VIÉT NAM HIÈN NAY
16
2.1. Thuc trang nguón lao dòng, viec làm
16
2.1.1 Thuc trang nguón lao dòng
16
2.1.2 Hien trang ve viec làm
24
2.1.3 Nhiìng hình thiic giài quyét viec làm a nuóc ta hién nay
3g
2.2 Nhùng và'n de càn giài quyét
42
C H U O NG 2: Phiroìig huóng giài quyet viéc làm a nuóc ta hién nay
47
1. XU HirÒNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÓNG VA N H C NG Y ÈU C AU DAT RA 47
1.1 Xu hudng phàt trién cùa nguón lao dóng
48
1.2 Nhu càu giài quyét viéc làm
50
2. QUAN DIEM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NlTÒC TA HIÉN NAY
54
2.1 Quan diém giài quyét viec làm
54
2.2. Mot so giài phàp chù yéu
62
2.2.1 Hoàn thién he thóng chinh sàch
62
2.2.2 Dói vód khu vuc thành thi
77
2.2.3 Dói vód khu vuc nòng thón
8Q
2.2.4 Hoàn thien phuong thiic dào tao nghé cho nguòi lao dòng trong nén
33
kinh té thi trucmg
2.2.5 Bào dàm càc diéu kien càn thiét de thuc day, phàt trién thi trucmg lao
gg
dòng
KÉT LUAN
90
TÀI LIÈU THAM KHÀO
92
LOl MO DAU
I TINH CÀP THIÉT CUA DE TÀI
Viéc làm va giài quyét viec làm là mot trong nhùng vàn de kinh té xà hói
co tình chà't toàn càu, là mó'i quan tàm lon cùa hàu hét càc quoc già. Theo
dành già cùa tó chùc lao dòng quò'c té, ké tix nhung nàm 30 cùa thè ky 20 dén
nay thè giói dang ò trong tình trang khùng hoàng thi trucmg lao dóng tram
trong nhàt. Con so chinh thuc bào cào hien nay trèn the giói co hon 120 triéu
nguòi thàt nghiép. Song trèn thJc té con co the cao hon nhiéu, vi co rat nhiéu
nguòi thàt nghiep khóng khai bào va co khoàng 400 trieu nguòi khóng dù viec
làm de dàm bào mùc song toi thiéu. TÓ chiie lao dòng quò'c té eùng du doàn
ràng hien nay co tói trèn 820 triéu nguòi thàt nghiep va thiéu viéc làm, trong
do phàn lón ò nhùng nuóc kém phàt trién, phài song duói miie nghèo khó.
Ngay ò càc nuóc phàt trién, tình trang thiéu viec làm cQng dang già tàng vói
con so bào dóng. Bai vay cuoc dàu tranh ehong thàt nghiep va dàm bào viec
làm co thu nhap cho nguòi lao dóng là mot trong nhùng thù thàeh lón nhàt
cùa nhàn loai va cùa mói quoc già.
O Viét Nam, cùng vói chinh sàch phàt trién kinh té, Dang va Nhà nuóc dà
ban hành mot he thóng chinh sàch xà hói nhàn bàn, huómg vào phuc vu lai ìeh
cùa con nguòi va phàt trién con nguòi toàn dien, trong do dac biét là nhùng
chinh sàch ve dàm bào cóng àn viéc làm. Chinh vi vày, chi so phàt trién cùa
con nguòi ò Viét Nam, theo eàch tình mói cùa Lién hgp quoc duac xép vào
hàng thù 115 trong tóng so 173 nuóc trén thè giói. Diéu dò ehùng tò nuóc ta
tny con ò trình do thàp ve kinh té, song néu coi trong mat xà hói, co chinh
sàch dùng dàn sé góp phàn quan trong vào phàt trién kinh té va dàm bào cóng
bang xà hói. Trong dò, vàn de co bàn, gòc ré nhàt là viéc làm, dàm bào moi
nguòi co viéc làm day dù va eó thu nhap.
Trong nhùng nàm gàn day, nhò chinh sàch dói mói: phàt trién nén kinh té
hàng hoà nhiéu thành phàn, dinh huóng xà hói chù nghTa, vàn dòng theo co
che thi truòng co sU quan ly cùa Nhà nuóc; Tùng buóc dàn chù hoà dòi song
xà hói trén co sa xày dung mot nhà nuóc phàp quyén; Mò cùa ra ben ngoài,
tàng cuòng giao luu hgp tàc, hói nhàp vào cóng dóng thè giói..., chùng ta dà
dat dugc nhùng thành tuu ban dàu rat quan trong ve kinh tè: tó'c dò tàng
truòng kinh tè bình quàn a mùc cao, kiém che va day lui duac lam phàt, giài
quyét vùng chàc ve luong thuc, chàng nhùng dàm bào tiéu dùng trong nuóc
ma con dành mot phàn cho xuàt kh^u, quan he kinh tè doi ngoai ngày càng
marong.,
Ben canh nhùng thành tuu to lón dò, vàn con nói lén nhiéu vàn de gay càn
càn giài quyét. Diéu này thè hien ro nhàt à su xuòng càp nghiém trong trong
mot so màt cùa dòi song xà hói, là màm mòng gay nén nhùng ''diém nóng\
co thè dàn dén màt ón dinh ve kinh té-xà hói. Trong do vàn de nguòi chua eó
viéc làm va thiéu viéc làm ngày càng tra nén nghiém trong, tu dò làm tàng
thém su phàn hoà giàu nghèo, càc té nan xà hói va tói pham phàt trién.... Nhu
vày viéc làm dang là vàn de kinh té - xà hói bue xùc va nhay càm nhàt a nuóc
ta vi no dà go cùa dén tùng già dinh, lién quan truc tièp dén dòi song cùa mói
cà nhàn, là yéu to kim hàm su* tàng truòng kinh tè va là nguyén nhàn, nguón
góc xàu xa nhàt gay ra nhùng tiéu cuc xà hói... Vi vày, viéc tìm ra nhùng giài
phàp giài quyét vàn de này trong qua trình chuyén sang nén kinh té' thi truòng
b nuóc ta giai doan hién nay dà thè hién duac tinh càp thiét cùa de tài "Mot
so gidi phàp giài quyét viec làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi
truòng nuóc ta hién nay".
n TÌNH HÌNH NGHIÈN CÙU
Dói vói Viét Nam, dùng truóc nhùng thuc trang ve viéc làm, trong thòi
gian qua, dac biét là tu khi Nhà nuóc thuc hién chinh sàch kmh tè mói, vàn de
này dà thu hùt khóng it su quan tàm cùa càc nhà quàn ly, càc nhà khoa hoc,
dac biét là càc ca quan chuyén ngành nhu Bó lao dòng thuong binh va xà hói,
sa lao dòng càc tình thành phó, cùng nhu càc vien nghién cùu, càc truòng dai
hoc... Dà eó rat nhiéu nhùng de tài, cóng trình khoa hoc nghién cùu nhùng
phuang huóng, eàch thùc, giài phàp de giài quyét viéc làm, su dung lao dòng
co hieu qua, phù hop vói ehièn luae phàt trién kinh té xà hói.
Tuy nhièn nhùng su co gang nò lue dò mói chi tiing buóc giài quyét, thào
ga nhùng khó khan truóc màt cùa và'n de này. Vi vày viéc nghién cùu mot
eàch co bàn, he thóng eà ve ly luàn va thuc tién và'n de giài quyét viéc làm
trong giai doan chuyén minh cùa nén kinh té là rat càn thiét nhung cùng rat
mói me va khó khan.
ni MUC DÌCH CÙA LUAN ÀN
Do tình càp thiét dà trình bay a trén, muc dich chù yéu cùa luàn àn là:
Trén ca so xem xét, dành già ve thuc trang lao dòng, viéc làm va càc hình
thùc giài quyét viéc làm a nuóc ta trong thòi gian qua de vach ra nhùng vàn
de càn duofc khàc phuc, tu dò dua ra phuang huóng chung va mot so giài phàp
de giài quyét vàn de viéc làm nhàm day nhanh qua trình chuyén nén kinh tè
Viét Nam sang kinh tè thi truòng theo dinh huóng xà hói chù nghTa.
IV DÓI TU'ONG VA PHAM VI NGHIÈN CÙU CÙA LUAN ÀN
Dói tugng nghién cùu cùa luàn àn là và'n de ve lao dòng viéc làm, mot bò
phàn cùa ehièn luac phàt trién kmh té xà hói, mot muc tiéu cùa chinh sàch
kinh tèvTmó.
Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng
nuóc ta hién nay là mot vàn de eó pham vi rong lón va rat phùc tap. Và'n de
này eó thè dugc xem xét duói nhiéu góc do khàc nhau nhu: lua chon ehièn
lugc phàt trién kinh tè xà hói phù hop vói quy mó dàn so, trình dò lue luoiag
lao dòng hay nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc làm, hay ve khia canh dào
tao nguón nhàn lue... ò mói góc do nào cùa vàn de này déu co thè tra thành
nhùng de tài, dói tugng, muc tiéu càn dugc nghién cùu. Vói giói han ve màt
thòi gian, han che cùa bàn thàn ve kién thùc cung nhu diéu kièn nghién cùu
ve mat thuc tién, luàn àn chi de càp a khia canh nhùng bién phàp giài quyét
viéc làm ò nuóc ta hién nay phù hgp vói ehièn lugc phàt trién kinh tè xa hói
ma Dang va Nhà nuóc dà vach ra. Vé màt khóng gian, luàn àn khào sàt trén
pham vi lành thó Viét Nam. Vé màt thòi gian, luàn àn dugc giói han tu khi dàt
nuóc thuc hién cóng cuoc dói mói, giai doan chuyén nén kinh tè tu tu càp tu
tue sang nén kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn.
V PH^ONG PHÀP NGHIÈN CÙU
Là mot vàn de rong lón, eó tinh thòi su. Han nùa de dat dugc muc tiéu
nghién cùu cùa mìrJi, vé mat tóng thè trén ca sa phuang phàp duy vàt bién
chùng, duy vàt lich su, lo gic, tàc già di tu tu duy trùu tugng dén cu thè, di tu
thuc tién sinh dóng dén he thóng hoà va khài quàt thành ly luàn. Dac biét tàc
già chù trong phuang phàp he thóng de xem xét, phàn tich càc và'n de, tu dò
xày dung lén càc chuang, muc cùa luàn àn sao cho dàm bào tinh chinh thè
thóng nhà't.
Ben canh dò, tàc già con su dung càc phuang phàp: tóng hgp, phàn tich,
coi trong tóng kèt thuc tién de tu do phàt hién nhùng quy luàt, tinh quy luàt
cùa vàn de nghién cùu, dóng thòi dat no trong khung cành chung là dàt nuóc
dang trong qua trình chuyén dói càu truc nén kinh tè theo huóng phàt trién
kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn dinh huóng xà hòi chù nghTa, vàn dóng
theo co che thi truòng eó su quàn ly cùa NTià nuóc.
VI DONG GOP CUA LUAN AN
Vói muc dich va dói tugng nghién cùu cùng nhu nhùng giói han dà néu
trén, luàn àn co nhùng dóng góp nhò vào cóng cuoc nghién cùu de tìm ra
phuang huóng, bién phàp giài quyét và'n de này:
- Néu ra dugc mot so net ca bàn vé thuc trang lao dòng, viéc làm nuóc ta
hién nay.
- Dua ra nhùng quan diém giài quyét viéc làm a nuóc ta hién nay phù
hgp vói ehièn lugc phàt trién kinh tè xà hói.
- De xuàt mot so giài phàp de giài quyét vàn de viéc làm trong qua trình
chuyén sang nén kinh té thi truòng a nuóc ta hien nay.
Vn KÉT CÀU CÙA LUAN ÀN
De dat dugc muc dich nghién cùu dà néu trén, ngoài phàn ma dàu va kèt
luàn, luàn àn dugc kèt càu thành 2 chuang:
Chuang I: Nhumg vàn de vé lao dòng, viéc làm va thuc trang lao
dóng viéc làm ò nuóc ta hién nay
Chuoìig II: Phuong huóng giài quyét viéc làm ò nuóc ta hién nay
CHUONG I
NHUfNG VÀN DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM VA THIiC TRANG LAO
DÒNG VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L NHÙNG VÀN DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM
1. Lue luoTig lao dòng
Khi de càp dén vàn de lao dòng thi truóc tién phài nói dén do là lue lugng
lao dóng. Khi con nguòi con dóng vai trò chù dao trong qua trình san xuàt thi
lue lugng lao dòng luón là vàn de quan tàm dàu tién cùa mgi xà hói, cùa mói
quò'c già. Co thè nói dò là mot chi tiéu phàn ành khà nàng tién hành hoat
dóng san xuàt cùa mói quóc già, mòi khu vuc.
Tuy là mot vàn de quan trong nhu vay, song cho dén nay vàn con khà
nhiéu quan niém khàc nhau vé lue lugng lao dòng:
Tu dién thuàt ngù trong linh vuc lao dóng cùa Lién Xò (cu) dinh nghTa
ràng: Lue lugng lao dòng là khài niém dinh lugng cùa nguón lao dóng [1]
Tu dién thuàt ngù Phàp dinh nghTa ràng: Lue lugng lao dòng là so lugng
va chat lugng nhùng nguòi lao dóng dugc quy dói theo càc tiéu chuàn trung
binh vé khà nàng lao dòng eó thè su dung [1]
Mot so giào su kinh tè hoc nguòi Anh lai quan niém: Lue lugng lao dóng
là tà't eà nhùng cà nhàn dang làm viéc hoac dang tìm kiém viec làm [1]
Nhà kinh té hoc Anh David Begg thi cho ràng: Lue lugng lao dóng co
dang ky bao góm so nguòi co cóng àn viéc làm cóng vói so nguòi thàt nghiép
co dàng ky.
Con theo quan niém cùa tó chùe lao dóng quóc tè thi: Lue lugng lao dòng
là mot bò phàn dàn so trong dò tuoi quy dinh (tuy thuóc tùng nuóc) thuc té' co
tham già lao dòng va nhùng nguòi khóng co viéc làm nhung dang tich cuc tìm
viéc làm [7]
Trén thuc tè khài niém lue luong lao dóng cùa tó chùc lao dòng quò'c tè
dua ra dugc thóng nhàt a nhiéu nuóc. Song giùa càc nuóc vàn co su khàc nhau
trong viéc àp dung khài niém này vào hoat dòng thuc té ma chù yéu là su
khàc nhau vé dò tuoi quy dinh cho nhùng nguòi dugc tinh vào lue lugng lao
dòng. 0 day co hai su khàc biét: khàc biét thù nhàt trong quy dinh vé giói han
tuoi tói thiéu, mot so nuóc do nhùiig dac diém vé kinh tè, xà hói, vàn hoà ma
quy dinh tuoi tói thiéu khà thà'p, vi du nhu ò Ai Càp tuoi tói thiéu dugc giói
han là 6 tuoi, Braxin là 10 tuoi; nhung nhin chung thi phàn lón càc nuóc quy
dinh giói han tuoi này khoàng tu 15 dén 16 tuoi; khàc biét thù hai vé quy dinh
giói han tuoi tói da cùa lue lugng lao dóng. 0 mot vài nuóc cóng nghiép nhu
Dan Mach, Thuy SI, Na Uy, Phàn Lan thi lày tuoi 74 làm giói han tói da. Con
ò mot so nuóc dang phàt trién nhu Ai Càp, Malaysia, Mexico quy dinh là 65
tuoi. Ca sa thuc tè de xàc dinh giói han tuoi tói thiéu va tói da cùa lue lugng
lao dòng, càc nuóc thuòng dua vào tuoi cùa hoc sinh ròi khòi truòng phó
thóng de xàc dinh tuoi tói thiéu va tuoi cao nhàt quy dinh cho nguòi dugc
Ughi huu de xàc dinh giói han tuoi tói da. Nén khoàng tuoi de tinh cho bò
phàn dàn so thuóc lue luong lao dòng là tu 15 dén 64 (co thè tu 15 tuoi dén 59
ò mot so quò'c già hoac tu 10 dén 59 a mot so nuóc khàc). Song hien nay ò
nhiéu quò'c già va ngay eà tó chùc lao dóng quóc té khóng quy dinh giói han
tói da va de mò a dò tuoi này.
Tó chùe lao dòng quò'c tè cQng dua ra cóng thùc xàc dinh lue lugng lao
dóng va ty le tham già vào lue lugng lao dòng:
LF = E + U
U + E
LF
T T^r. LFR = LF + NLF ~U + E + NLF
Trong do: LF - Dàn so thuóc lue lugng lao dòng
NLF - Dàn so khóng thuóc lue lugng lao dóng
U - So nguòi thà't nghiep
E - So nguòi eó viéc làm
LFR - Ty le tham già vào lue lugng lao dòng
Càc chi so E va U thu dugc qua kèt qua cùa càc cuoc diéu tra va no co su
bién dòng theo thòi gian. Ty le tham già vào lue lugng lao dóng (LFR) thuòng
dugc su dung de uóc tinh quy mó cùa du trù lao dòng trong pham vi mot nén
kinh tè va eó nhiem vu quan trong trong càc thóng ké thà't nghiep.
Ngày nay cùng vói su phàt trién manh cùa khoa hoc ky thuàt, su ra dòi
cùa nhiéu ngành, ITnh vuc mòi àp dung nhùng cóng nghé va ky thuàt cao, dac
biét a mot so nuóc phàt trién dà xuàt hién khài niém lue lugng lao dóng mói.
Trong khài niém này thi yéu tó chat lugng lao dòng dugc de càp dén, nguòi
tham già lue lugng lao dóng klióng chi là nguòi a trong dò tuoi quy dinh, eó
sue khoè tot ma tay nghé, kién thùc phài dat tói mot trình dò nhà't dinh. Co
thè nói day là mot khài niém rà't phù hgp vói mot nén kinh tè hién dai, phàt
trién, song trén thuc tè vàn chua dugc àp dung mot eàch rong rài va phó bién.
O Viét Nam hién nay, vói toc dò tàng dàn so hàng nàm khà cao (khoàng
2,2%), nén kinh tè dang trong qua trình chuyén dói, trình dò tay nghé cùa
nguòi lao dòng thà'p... cho nén khài niém lue lugng lao dóng eó nhùng net
riéng. O nuóc ta màc dù co quy dinh dò tuoi cho nhùng nguòi tham già lue
lugng lao dòng, song trèn thuc tè do nhùng ly do, diéu kién nào dò ma co mot
bò phàn nhùng nguòi ngoài do tuoi lao dòng (chua tói hoac qua tuoi lao dòng)
vàn tham già lao dòng. Ben canh do, mot bò phàn nhùng nguòi lao dòng
khóng dù tiéu chuàn vé sue khoè (nhùng nguòi tàn tàt) cùng tham già vào
hoat dóng san xuàt. Dac biét a nuóc ta trình do kièn thùc, tay nghé cùa nguòi
lao dòng rà't chénh léeh nhau (chù yéu là nhung ngUòi eó trình dò tay nghé
thà'p hoàc khóng eó trình dò), diéu này eùng phàn ành dugc trình dò phàt trién
cùa nén kinh tè nuóc nhà.
Nhin chung, khài niém lue lugng lao dóng do tó chùc lao dòng quóc té
dua ra là phù hgp, song vói nhùng diéu kièn, hoàn cành cu thè hién nay a
nuóc ta, theo Tóng cuc thóng ké, khài niém này dugc hiéu nhu sau: Lue lugng
lao dòng là so nguòi trong dò tuoi lao dóng cóng 1/2 so nguòi lao dòng trén
tuoi cóng 1/3 so nguòi lao dòng duói tuoi eó khà nàng lao dóng va co nhu càu
làm viéc.
Khài niém này dà phàn ành mot eàch tóng thè vé lue lugng lao dòng Viét
Nam, phù hgp vói thuc tè Viét Nam trong qua trình chuyén sang nén kinh tè
thi truòng. Khài niém trong dò tuoi lao dóng co thè dugc xàc dinh va diéu
chinh tuy thuge vào tùiìg giai doan cu thè.
Vé giói han dò tuoi, trong nhùng nàm tru'óc day, theo Tóng cuc thóng ké
thi khoàng tuoi co thè dugc tmh vào lue lugng lao dòng là tu 13 tuoi trò lén,
do dò lue lugng lao dóng phàn theo nhóm tuoi thuòng dugc chia thành 3
nhóm tuoi chinh:
+ Nhóm 1 : Lue lugng lao dóng tré (góm nhùng nguòi tu 13-24 tuoi)
+ Nhóm 2: Lue lugng lao dòng tmng nién (góm nhùng nguòi trong
khoàng tuoi 25-59)
+ Nhóm 3: Lue lugng lao dòng cao tuoi (góm nhùng nguòi 60 tuoi trò lén
dang làm viéc trong càc ngành kinh té quóc dàn)
Nhung gàn day khi xàc dinh chi tiéu ty le tham già lue lugng lao dóng,
Tóng cuc thóng ké dà quy dinh: Lue lugng lao dóng là nhùng nguòi tu 15 tuoi
tra lén eó viéc làm va khóng co viéc làm. Con giói han tuoi tói da a Viét Nam
hién nay quy dinh là 55 tuoi dói vói nù va 60 tuoi dói vói nam.
2. Viéc làm
Truóc day, trong ca che ké hoach hoà tap trung bao càp, nguòi lao dóng
dugc eoi là eó viec làm va dugc xà hói thùa nhàn, tran trong là nguòi làm viéc
trong thành phàn kinh té quóc doanh, khu vuc kinh té tàp thè. Trong ca che
dò, Nhà nuóc chiù tràch nhiem bó tri, xàp xèp viéc làm cho tùng nguòi lao
dóng. Do dò, trong xà hòi lue do khóng thùa nhàn eó hien tugng thà't nghiép,
thiéu viéc làm, lao dòng du thùa, viéc làm khóng day dù... Nhung trong giai
doan chuyén sang nén kmh tè hàng hoà nhiéu thành phàn hién nay, quan
niém vé viéc làm dà dugc thay dói mot eàch càn bàn.
Theo mot so chuyén già trong ITnh vue lao dòng ò nuóe ta, quan niém vé
nguòi eó viéc làm nhu sau: Nguòi co viéc làm là nguòi làm viéc trong nhùng
ITnh vuc, ngành nghé, dang hoat dòng co ich, khóng bi phàp luàt ngàn càm,
dem lai thu nhàp de nuói song bàn thàn va già dinh, dóng thòi dóng góp mot
phàn cho xà hói [7]
Khài niém này dà cho thày nói dung cùa viec làm dugc mò rong va tao ra
khà nàng to lón cho viéc giài phòng tiém nàng lao dòng, giài quyét viec làm
cho nhiéu nguòi, diéu này thè hien trén hai góc dò sau:
* Viéc làm dà dugc mò rong rat lón, bao góm tà't eà càc thành phàn kinh
tè, trong moi hình thùc va càp dò cùa tó chùc san xuàt kinh doanh va su
dan xen giùa chùng. No cùng khóng bi han che vé mat khòng gian.
* Nguòi lao dóng dugc tir do hành nghé, tu do lién doanh, lién kèt, tu do
thué muón lao dòng theo luàt phàp va su huóng dàn cùa Nhà nuóc de tu
tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dòng xà hói theo quan he
cung càu vé lao dòng trén thi truòng lao dòng.
Chinh tu quan niém trén vé viec làm trong ca che thi truòng, trong Bó luàt
lao dóng dàu tién cùa Viét Nam dugc Quóc hói khoà IX phé duyét dà khàng
dinh: Mgi hoat dòng lao dóng tao ra nguón thu nhàp khóng bi phàp luàt càin
déu dugc thùa nhàn là viéc làm.
Tu quan diém trén cho thày khài niém viéc làm bao góm càc nói dung:
+ Là hoat dòng lao dòng cùa con nguòi
+ Là hoat dóng lao dòng nhàm muc dich tao ra thu nhàp
+ Hoat dòng lao dóng dò khòng bi phàp luàt ngàn cà'm.
Khài niém này dà dugc thè che hoà thành càc chi tiéu quàn ly nhà nuóe vé
viéc làm va thóng nhà't trong cà nuóc. De tao diéu kién thuàn Igi trong càc
hoat dòng thuc té, khài niém này dà dugc cu thè hoà nhu sau:
Viéc làm là hoat dóng dugc thè hien a mot trong ba dang:
10
+ Làm càc cóng viéc de nhàn tién cóng, tién luang bang tién màt hoac
hien vàt cho cóng viéc do.
-h Làm càc cóng viec de thu Igi nhuàn cho bàn thàn, bao góm san xuàt
nòng nghiep trén dàt do chùih thàiih vién dò sa hùu; hoac hoat dóng
kinh té ngoài nòng nghiep do chinh thành vién dò làm chù toàn bò hoac
mot phàn.
+ Làm cóng viéc cho ho già dinh minh nhung khóng dugc tra thù lao duói
hình thùc tién cóng, tién luang cho cóng viec dò, bao góm san xuàt
nòng nghiep trèn dàt do chiì ho hoàc mot thành vién trong ho sa hùu,
quàn ly hay eó quyén su dung; hoac hoat dóng kinh tè ngoài nòng
nghiep do chù ho hay mot thành vién trong ho làm chù hoac quàn ly.
3. Thàt nghiép
Paul Samuelson mot nhà kinh tè hoc nguòi My dà chi ro: "thàt nghiep là
mot và'n de tmng tàm trong càc xà hói hién dai". Khi mùc thà't nghiép cao, tài
nguyén bi làng phi va thu nhàp cùa dàn giàm. Trong nhùng thòi ky nhu vày,
nén kinh té se gap nhiéu khó khan va ành huong dén tinh càm va cuoc song
già dinh trong nhàn dàn. Mot thiét hai nghiém trong nùa do thà't nghiep dua
lai dò là su màt di vé san lugng là nhùng khoàn làng phi to lón nhà't trong nén
kinh tè hién dai. Thàt nghiép luón luón gàn lién vói san lugng. Vói nén kinh
té suy thoài thi ty le thà't nghiép tàng vi khi dò càc dan dàt hàng va san lugng
giàm sùt. Trong mot nén kinh té binh ón vàn tón tai mot ty le thàt nghiép nhàt
dinh, co thè ggi do là ty le thà't nghiép tu nhièn. Ty le thàt nghiep tu nhièn là
ty le thàt nghiép trong dò thi tmòng lao dòng va thi truòng san phàm càn bang
nhau, hay nói eàch khàc nhiing tàc dóng lén xuó'ng dói vói già cà va tién
luang là ón dinh, khóng eó xu huóng lam phàt hay giàm phàt. Nhu vày trong
mot nén kinh tè ón dinh thi ty le thà't nghiép tu nhién là mùc thà'p nhàt co thè
eó dugc, vi chinh lue dò eó mùc cóng àn viéc làm cao nhà't tuong ùng vói san
lugng tiém nàng cùa mot nuóe.
11
Càc nuóc tu bàn chù nghTa ngày nay dac biét quan tàm dén so liéu vé
còng àn viéc làm va thàt nghiep. Truóc hét càn dua ra mot khài niém vé thàt
nghiép. Nói mot eàch chinh xàc, mot nguòi dugc coi là thà't nghiep néu nguòi
dò khóng eó viéc làm nhung dang co gang di tìm viéc hoac dgi ggi lai, hoac
dang dgi di làm trong thòi gian tói.
Nhà dàn so hoc ALFred SauVy cho ràng "nguòi thàt nghiep là nguòi khoè
manh, muón lao dòng de kiém song nhung chua tìm dugc viéc làm" [24]
TÓ chùc lao dòng quóc tè dà dinh nghTa ràng: Thàt nghiép là tình trang
tón tai khi mot so nguòi trong lue lugng lao dòng muón làm viéc nhung
khóng thè tìm dugc viec làm ò mùc tién còng dang thinh hành.
Nhu vày eó thè nói mot eàch khàc ràng thàt nghiep là hién tugng nguòi
trong do tuoi lao dóng, eó sue lao dòng, muón di làm nhung chua co viéc làm.
Nhung khóng phài bà't ky ai co sue lao dòng, chua co viéc làm déu dugc coi là
nguòi thàt nghiep. Vàn de càn xem xét de biét mot nguòi co thàt nghiep hay
khóng là phài nàm dugc nguòi ày co muón di làm hay khòng, bòi vi trén thuc
té tón tai nhiéu truòng hgp nguòi co sue lao dóng, co nghé nghiep song lai
khóng co nhu càu viéc làm.
Su phàt trién thi tmòng lao dòng a nhiéu nuóc dà cho thày thàt nghiép co
ba dang khàc nhau dò là:
+ Thàt nghiep tam thòi: Phàt sinh là do su di chuyén khóng ngùng cùa
con nguòi giùa càc vùng, càc cóng viéc hoàc là càc giai doan khàc
nhau cùa cuoc song. Tham chi trong nén kinh té co day dù viéc làm,
vàn luón luón eó mot so chuyén dóng nào dò do nguòi ta di tìm viéc
làm khi tot nghiép càc truòng hoàc chuyén dén mot thành phó mói. Phu
nù co thè khòng tham già vào lue lugng lao dòng sau khi eó con.
Do nhirng cóng nhàn thà't nghiep tam thòi thuòng chuyén cóng viéc
hoac tìm nhùng cóng viéc tot hon, cho nén nguòi ta thuòng cho ràng ho
là nhiìng nguòi thà't nghiep "tu nguyén ".
12
+ Thàt nghiép co tinh co' càu: xày ra khi co su màt càn dói giùa cung va
càu dói vói còng nhàn. Su màt càn dói này co thè dién ra vi mùc càu
dói vói mot loai lao dóng tàng lén trong khi mùc càu dói vói mot loai
lao dóng khàc giàm di, trong khi dò mùc cung khòng the diéu chinh
nhanh chóng. Nhu vày, chùng ta hay thày nhùng su màt càn dói trong
càc nghé nghiep hoàc trong càc \àing do mot so ITnh vuc phàt trién so
vói càc ITnh vuc khàc. Néu tién luang rat linh hoat thi su màt càn dói
trén càc thi truòng lao dóng sé màt di khi tién luang ha xuó'ng trong
nhùng khu vuc co nguón cung cao va tàng lén trong nhùng khu vuc co
mùc càu cao. Nhung, nhu chùng ta dà nhàn manh, mùc luong trong
thuc tè hoàn toàn ón dinh.
+ Thàt nghiep chu ky: phàt sinh khi mùc càu chung vé lao dòng thàp.
Khi tóng mùc chi va san lugng giàm, chùng ta thày thà't nghiep tàng lén
hàu nhu a khàp nai.
Tó chùc lao dòng quóc té cùng cho ràng: nguòi thà't nghiép là nhùng
nguòi khóng co viéc làm nhung dang tich cuc tìm viéc làm hoàc dang chò
dugc tra lai làm viéc.
De xàc dinh rò nhùng nguòi thàt nghiép, tó chùc lao dòng quóc té' cùng
dua ra nhùng tiéu thùc cu thè de xàc dinh: Xét trong mot khoàng thòi gian
nhà't dinh, nhiìng nguòi thà't nghiép là nhùng nguòi: (a) khòng eó viéc làm; (b)
eó khà nàng làm viéc; (e) tich cuc tìm viéc làm.
Phàn lón càc nuóc trèn thè giói déu su dung khài niém trén de xàc dinh
nguòi thà't nghiép. Song trén thuc té khi xàc dinh khoàng thòi gian khóng eó
viéc làm a càc nuóc là khàc nhau. Vi du: a Thài Lan, quy dinh trong càc cuoc
diéu tra xàc dinh nguòi thà't nghiep a tiéu thùc (a), quy dinh vé khóng co viéc
làm trong thòi gian 7 ngày truóc lue diéu tra. Ò Ùe quan niém nguòi thà't
nghiép là nhùng nguòi khòng eó viec làm trong tuàn le diéu tra va dà chù
dóng tìm viéc làm eà ngày hoàc nùa ngày tai bà't ky mot thòi diém nào trong
4 tuàn, bao góm cà tuàn diéu tra va san sàng làm viéc khi co viéc làm. Dóng
13
thòi dò, giùa càc nuóc cùng eó su khàc nhau a viéc xàc dinh dò tuoi cùa lue
lugng lao dòng va viéc eó dàng ky hay khòng dàng ky thàt nghiép. Vé viéc
xàc dinh dò tuoi dà néu a phàn trén, con viéc dàng ky thà't nghiép thi phàn lón
càc nuóc khóng de càp dén yéu càu này.
Trong viéc thóng ké so nguòi thàt nghiep, càc nuóc cùng tinh eó mot bó
phàn lao dòng khóng eó viéc làm, song dang chò de dugc ggi trò lai làm viéc.
TÓ chùc lao dóng càc nuóc cùng de càp tói càc nguyén nhàn gay ra su bién
dòng vé so lugng nguòi thàt nghiep, bao góm bón nguyén nhàn chinh: (a) - Bi
màt viéc; (b) - Chù dóng bò viéc de di tìm mot viéc làm mói; (e) - Nliùng
nguòi mói tham già vào lue lugng lao dòng nhung chua tìm dugc viéc làm; (d)
- Tm'óc day mot bó phàn ròi khòi lue lugng lao dóng va nay dang quay lai tìm
viéc làm.
TÓ chùc lao dóng quóc tè cùng dua ra khài niém ty le thà't nghiép de phàn
ành mùc dò, tình trang thàt nghiép, dò là: Ty le thàt nghiép là ty so giùa nguòi
thà't nghiép so vói toàn bò lue lugng lao dòng. Ty so này dugc the hién qua
cóng thùc:
LF ~ E + U
Trong do: UR: Ty le thà't nghiép (tùih bang %)
LF: Dàn so thuóc lue lugng lao dóng.
U: So nguòi thàt nghiép.
E: So nguòi co viéc làm.
O Viét Nam, do thi tmòng lao dòng chua dugc phàt trién va chua dugc tó
chùc tot, mang luói dàng ky, dich vu viéc làm con manh nha chua he thóng va
hoat dóng chua co hiéu qua; mói quan he vói giói chù va khà nàng giói thiéu
viéc làm con han che, ehmh sàch ho trg thàt nghiep chua dóng bó, nguòi lao
dóng vàn quen vói tu tuòng tu do là chmh, nén so nguòi thà't nghiép dén dàng
ky do do se it han nhiéu so vói so thà't nghiep thuc tè. Cho dén nay a Viét
Nam, càc con so thóng ké vé that nghiep do càc ca quan, tó chùe khàc nhau
14
dua ra déu rà't khàc nhau. Su khàc nhau này xuà't phàt tu viéc àp dung càc tiéu
chu^n thàt nghiép vào còng tàc diéu tra.
Vói y kièn cà nhàn, theo tói a nuóc ta hién nay nén thóng nhà't àp dung
càc tiéu chuàn thàt nghiep cùa tó chùc lao dóng quóc té, song vói thuc tè quàn
ly lao dòng a Viét Nam va de phuc vu cho viéc giài quyét viéc làm thi chi nén
xem xét so thà't nghiep trong dò tuoi lao dòng. Con yéu càu phài dàng ky hay
khóng dàng ky thà't nghiép con tuy thuóc vào nhu càu thóng tm phuc vu quàn
ly cùa càc càp cùng nhu dói tugng diéu chinh cùa chinh sàch bào hiém thàt
nghiep hién hành cùa Nlià nuóc.
Trong giai doan trUóc màt, do viec tó chùc dàng ky thà't nghiep con chua
hoàn thién, cho nén viec thóng ké thàt nghiép càn phài thóng ké cà so co dàng
ky va so khòng dàng ky nhung thuc tè dang thà't nghiep. Nhung de dàp ùng
yéu càu quàn ly, thi khóng tinh nhùng nguòi nghi huu truóc tuoi quy dinh cùa
Bó luàt là nhùng nguòi thà't nghiép.
Trong giai doan chuyén dói nén kinh tè nhu hién nay, thà't nghiép a nuóc
ta eó nén chia ra thành hai dang:
+ Thàt nghiep dai han: là nguòi thàt nghiép lién tue tu 12 thàng tra lén
tinh tu ngày dàng ky thà't nghiép hoàc tu tuàn le diéu tra tra vé truóc.
+ Thàt nghiep ngàn han: là nguòi thàt nghiép duói 12 thàng tùih tu ngày
dàng ky thà't nghiep hoàc tu tuàn le diéu tra tra vé truóc.
15
IL THUC TRANG VÀN DE VIÉC LÀM 0 VIÉT NAM HIÈN NAY
1. Thuc trang nguón lao dóng. viéc làm
U. Thuc trans n^uon lao dóns
Viét Nam là nuóc co so dàn dóng dùng thù 12 trén thè giói, toc dò tàng
dàn so tu nhién hàng nàm cao, khoàng 2,2%. Theo so liéu diéu tra va tinh
toàn cùa Tóng cuc thóng ké, dàn so Viét Nam giai doan 1990-1995 dugc phàn
ành qua bièu dò sau:
Dàn so Viét nam qua càc nàm 1990-1995 (1) Biéu do 1
64000
62000
1994
1995
(Dan.vi: ngàn nguòi)
Dan so Viét Nam vào loai tré. Theo thóng ké thi ty le dàn so duói 15 tuoi
chièm khoàng 34,5% (khoàng 25,5 triéu nguòi). Diéu dò ehùng tò, dàn so
Viét Nam vàn dang trong thòi ky phàt trién manh, nén vé mat kinh tè se gap
rà't nhiéu khó khan vi bình quàn so nguòi phài nuói duong (so nguòi àn theo)
trén mot lao dòng cao hon càc nuóc khàc, di theo no là và'n de viéc làm, giào
due, y té va càc yéu càu xà hòi rà't lón. Ben canh do, hàng nàm dàn so buóc
U). : Tóng cuc théng ké
vào tuoi lao dóng theo thóng ké cùng là mot con so khóng nhò.
16
Dàn so tu 15 tuoi tra lén (1)
biéu dò 2:
(dofn vi: ngàn nguòi)
50,000.00
40.000.00
30,000.00-1
20,000.00
10,000.00
0.00
1994
1995
1996
Ty le tàng dàn so trong dò tuoi lao dóng cao, dòi hòi tó'c dò già tàng viéc
làm lón mói eó khà nàng giài quyét và'n de thàt nghiep va du thùa lao dòng.
Day là mot sue ép lón dói vói nén kinh tè nuóc ta. Màt khàc, lao dóng tre co
thuàn Igi là co sue khoè, co trình do hoc và'n nhàt dinh, nhung cùng là khó
khan néu khóng su dung ho mot eàch hgp ly.
Toc dò tàng dàn so cao, dàn so vào loai tre, nén hàng nàm so nguòi buóc
vào tuoi lao dóng dà bó sung vào lue lugiig lao dóng ngày mot tàng
(2)
Lue luotig lao dòng (1990-1996)
Bang 1
(don vi: nguòi)
Theo giói tinh
Theo khu vuc
Nam
Nóng thòn
Nù
Thành thi
Nàm
Tong so
%
%
%
%
Tuyét dói
Tuyét dói
Tuyét dói
Tuyét dói
18,5
81,5
48,6
51.4
14.879.330
5.755.790
24.860.116
15.736.576
1990
30.615.906
18,7
81,3
48,7
51.3
15.244.222
16.045.234
31.289.456
5.851.128
25.438.328
1991
18,6
81,3
48,8
51.2
15.654.193
16.417.500
1992
32.071.693
5.968.542
26.103.151
18,8
81,2
48,8
51.2
16.093.484
6.191.068
26.740.147
16.837.731
1993
32.931.215
18,8
81,2
48,8
51.2
1994
16.558.586
33.882.928
6.369.990
27.512.938
17.324.342
19
81
48,9
51.1
1995
17.065.188
6.622.520
17.790.181
34.855.369
28.232.849
19,1
80,9
17.714.574
49
51
1996
6.'838.2Ò3
35.866.175
29.027.972
18.151.601
C1).C2) Thuc trang dàn so' - lao dóng Viét nam 1996. ^fXB Thóng ka:H:T997
17
i
Nhu vày, ta co thè thày ràng, bùih quàn giai doan 1990-1996 mòi nàm lue
lugng lao dòng nuóc ta tàng thém khoàng 1 triéu nguòi, diéu dò cho ta mot
nhàn dinh truóc tién là vé màt so lugng, lue lugng lao dóng Viét Nam khà
hùng hàu.
Xét vé màt phàn bó theo khu vuc thi lue lugng lao dóng nuóe ta tap tmng
chù yéu ò nóng thón (chièm khoàng 80% lue lugng lao dòng cà nuóc). Diéu
này cùng de hiéu bòi nuóc ta là nuóc co nén kinh tè chù yéu là nóng nghiep
(nòng nghiep là mat tran hàng dàu), gàn 80% dàn so song ò nóng thòn. Con
lue lugng lao dòng thành thi chi chièm mot ty le khiém tón (18-19% cà nuóc).
Chi riéng su phàn bó cùa lue lugng lao dóng theo khu vuc nhu thè này dà nói
lén SO' bò dugc trình dò vàn minh, mùc dò phàt trién kinh tè cùa Viét Nam.
Trong nhùng nàm gàn day, vói su hói nhàp vào nén kinh té thè giói va khu
vUc, viéc mò cùa nén kinh tè mèi quóc già duong nhièn là khòng trành khòi,
cho nén vói chù truong mò cùa nén kinh tè, thuc hién ehièn lugc CNH va
HDH ò nuóc ta là mot tà't yéu khàch quan, là su nhin nhàn dùng dàn cùa
Dàng va Nhà nuóc. Va tu day dà co mot su dich chuyén dàn dàn cùa lue
lugng lao dòng tu nóng thón ra thành thi, Tuy nhién su dich chuyén này con
do tàc dòng bòi nhiéu yéu tó khàc nhu thiéu viéc làm ò nòng thón, dàt canh
tàc bi thu hep....
vé co càu lao dòng theo dò tuoi, theo kèt qua diéu tra cùa tmng tàm
thóng tin khoa hoc lao dòng va xà hói - Bó lao dóng thuong binh xà hòi nàm
1996 cho thày (bang 2) lue lugng lao dóng nuóc ta vào loai tré. Chi xét riéng
tu do tuoi 15-44 dà chièm tói 80%, so con lai khóng dàng ké.
Vé trình dò vàn hoà, theo so lièu cùa Tóng cuc thóng ké thi so nguòi
khòng biét chù tu 10 tuoi trò lén co 5,44 triéu nguòi vào nàm 1979 va 5,3
triéu nguòi vào nàm 1989, 7,3 triéu nguòi vào nàm 1993. Néu chi tinh nhóm
dàn cu trong dò tuoi lao dóng thi nàm 1994 eó xà'p xi 3 triéu nguòi khóng biét
chù, nàm 1996 là trén 2 triéu nguòi va tàp tmng tói 92% ò khu vue nòng thòn,
dac biét là nóng thón mién nùi phia Bàc va Tày Nguyén, vùng sàu cùa dóng
bang song Cuu Long. Mac dù so nguòi dugc giào due ò
18
tì^
CN
r^ :
Q.
rn :
^5
1—1
co
i
A
— -1
a
VO
oo
oo
(N
O
(N
^^
O
oo
r^
d
—« CN
^
^
o
^
ro
^
VM
•~-i
i
i
ò
d
j _,
«y.
>%
•* ^
<« u
a
c
Xi
W -j
>5
"O
•m^
5
^
OO
(D
O^
o->ì
0\
oo
i
^i
r-^
i
i
^o
\q
CN
(N
:
f<-j
ro
rs)
;
^ :
CN
i
(N
U-i
^
r-; :
•
00
(N i
^
\
'*^
'Cd
o
H^
H
.*"
.
.
o"
r-
i / "j
0
3
C^i
•w-
>ì
^ (N
^
^ C>1
V-
o
5
7
CN
Csl
•*
H
^
r-;
CN"
Ì
:
co
0_
CN
ro
o|
:
•
QN"
CN
.
m
^
r^
CN"
^ 1
ir?
^^
p
à
c
a
!—'
1
(
)
0
6
-
7
3
3
.
C
^e
in
"O
•^
_ oo
- —1
•
'O
^ 4^
, y.
>i
r-^
o 0\
-
.0
OC
»n
o
c^
oc
ce
O
^
^
•
• v4
)«
1 —'
ri
o
CN
rO
e m;
o\
«^
*•
Q
oc
oc
o\
OS
^
>—
OU-
>ì
3
H
o\
^
oc
oc
a
"
^
^n
. BH
o\
ON
.*"
•M
3
s
^
ir,
ir,
• ^J
• *^
S^
e
>-
(T,
r^
O)
ir>
»r.
oc_
r-"
CN^
C"?
CN
C^
oo'
CN
>i
,-;.
'»--'
(N
r--
^*
-^
f*",
od
»r-,
CN
ca
o
^
or
e
-M
—H
"•
a.
:^
a
#
^
^ _ -i
^ vH
r",
^ r".
>o
•D
•
^^
ir,
£
e
o
.£
t
a
i
f"
1
ON
r-
e*-,
od
'O
*->
'«
£::!
^ r*-;
vi
^ 0^
ON
OC
ON
ON
in
oo
m
-^
—
CN
i
n
i
L.
*"
o
^
.5
1—>
3
H
u
*^
ei)
e
r^^
CN"
,__!
ON
r^
t^
"Ci
oc
U
CN
ro
CN
o\
r-
o
^
©
1 1
a
(N
^^
".
^
^
^
^.
ro"
^
•^
a^
d"
CN
^
s
>
oc^
oc
Oi
r-
(N
in
I-
1
ir,
s
s
CNI
CN
0\
o\
IT;
OO
^
oc
d r-
^
~^
_
r^?
CN
i r,
O
^
un
—M
r-;
^
a
<^.
fcX
e
'§
o
'o
'O
..^
OC
^
^
o\
^ U -j
^
—*
'sl^
O
in
O
^O
'O
^
co
ON
u~.
•e
%
^
'
^
Cd
r
i
h
C
r',
__"
r<-j
oc^
o\
(N
H
1
IO
o
r-,
O^
(T--
' —1
CN
^
0^
CN
^
ON
od
^ u ~j
od
^
^D
ro^
CN'
CN]
od
oo
\D
d
oo^
vrT
'•O
•e
'ZJ-
>!.
H
f ^j
^
, _i
~H
JZ
u
.'^^
:Si
15
Cd
*•
"o
"O
"3
*©
•
^^
^
U
OC
oo
ro
od
O
O)
Ti
rsi
1
Uì
^H
ro
(N
tn
tn
in
^
4 .J
'
>1
. i —'
CTN
fO
o
e
(N
o W~j
ON
ir-]
ro
co
C7N
(T-^
r-'
CN
CM
H
d"
CM
oc
o\
o\
M3
oo
co
"^
u^
p 'i
liO
r-
oc
e
o
r ^j
t:JD
s
GJD
C
IO
r-
"^
M:J
vo
oo
H
oc
\d
c
H
ro
O
CN
'od
• co
: 00
i-d
fT.
r--
ON
r-^
CN
c
CN
: r si
: t^
:ON
ir-'
:CN
IO
\o^
: CN
^
^ oo
vri
co
<0
i c
: O
•
_
• / ra
i oc
: e
u
^O
^3
C
-C3
'•B
^ •S
/S
[S
y
^D ^3
e
U
Ì'-S
; "5
IfS
00
e
z
u
eac cap hien nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989) thi so
nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co
trình dò phó thóng co so va trung hoc tàng 1,29 làn, cao dàng tàng 2,58 làn.
Nhùng nàm gàn day vé so tuyét dói vàn tié'p tue tàng so vói nàm 1989 nhung
toc dò tàng cham lai.
Theo so liéu diéu tra (bang 3) thi trong lue lugng lao dòng eà nuóc, so
nguòi dà tòt nghiep càp DI chi chiém 13,5%, so nguòi khóng biét chù là
5,8% va 80,7% là tu duói càp I dén hét càp n. Ty le này cho thày ràng trình
dò vàn hoà cùa lue lugng lao dóng nuóc ta ò mùc rat thàp. Day là vàn de bào
dòng dói vói mot quóc già dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH,
HDH. 0 khu vuc thành thi, do yéu càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé,
do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn Igi khàc ma ty
le nguòi tòt nghiep càp IH cao hon ò nóng thón (gàn gap 4 làn) va so nguòi
khóng biét chù thàp hon (gàn 3 làn)
Dói vói lue lugng còng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin
nghién cùu ly luàn cùa TÓng lién doàn lao dòng Viét Nam, trén 1,7 triéu
cóng nhàn ky thuàt chi co 70 van dugc dào tao qua truòng lóp chiém 40%.
So cóng nhàn bàc cao hien nay chi eó khoàng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón
lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu
nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co che xét chon, nàng bàc
thg... chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp.
Vé trình do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra
mói nhà't cùa Bó lao dóng thuong binh xà hòi cho thày (bang 4): Lue lugng
lao dóng co trình dò dai hoc va sau dai hoc khoàng trén 800.000 nguòi, trong
dò hon 11.000 nguòi co trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong so
này lai qua it. Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc thi so càn bó giàng
day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So eó trình do phó tién si, tién sT chù yéu tàp
trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón
nhùng tri thùc co trình dò trén dai hoc dang là nhùng chuyén già dàu ngành
dà ò dò tuoi 55-60- Trong khi dò sinh vién giòi tòt nghiép ra
20
.—1
^
o
*cd-
XJ
p.
o"
m oo
co
oi
ro
'-l
O
O
r-
o^
r^i
q.
o
.^^
in
^
H
<1>.
>%
H
^
*cS-
. —1
j ::
o p MD
a\
CN^
oc'
r-
ON
o
d o ITi
IT)
Ol
r-
CN^
CN"
00
ON
o
d , —1
00
DE
f)rt
•ns
o C3
U
, ,
<(D-
>>
H
xt-
p
^ ir,
oc
^
00*^
fi
ۥ
^ r-;
DO
O
'xl-
-NI-
• —'
u
oc
•
•^
3
^,
r^'é
00
in
CN
oo
ro
00
-^
o l>
o
o-_c
DO
— Z)
H
•
"^
(N
00
CN
od
r-
co
' '
"o
r",
r-i_
r') in
00
C
.
H
I
^
X)
P
^
CN'
m
1 —1
S
,,_,
ì
-i^
c
O
r^
uo
O
00
r~;
o
r^
ro
»n
^
^
^
00
ro
>-,
.fi
DO
,^
<0'
b
H
U
co^
^i.
fi
^
*^
•
o OS
*-
l>^
,—,
-d-
f
.£ ^u
O
r —'
DO
C
')C5
X)
"•
__
CO
e»
O 00
fi
c^
IJO
o
ro
-sf
^
' >. 3
H
oc
«
In
U
^
ce
r—•
\C5
00
CH
Vrt
o
G
00
U
r-^
CN
OO
.—(
^
r^i
00
-—(
O
-^
(N
d r^
\o
\D^
'""'
oo
(N
oq
CN
»n
^
<"S->^
~ H
^
so
OS
r-^
r-"
oc
00
H
DiJ
(N
(N
OS
O
00
^^
ce"
o
00
co
ro
^ S
u
J=
t^
d oo
^
^*
>
<'U'
>>
H
CN
»ri
-^
:^
CO
IO
r^
oc
e
d o 00
OD
a
t^
r-
\6 CN
CN
r^ OS
v-^
(S^
o (>
ro
O
(N
od
ro 00
\ó
(N
in
m
I
s.
4 —1
o
-•o
5
^r3
DO
c
C
/c:i
-C
H
u
truòng da so khóng muón ò lai truòng, vi vày se gap khóng it khó khan trong
viéc chuàn bi dói ngù tri thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù
tri thùc trong linh vuc khoa hoc xà hòi va nhàn vàn ma cà trong linh vuc khoa
hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong
linh vuc quàn ly kinh té, quàn ly xà hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong Imh
vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bò co trình dò cao, dàm bào
dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn de càn nghién cùu va eó
nhùng giài phàp hùu hiéu. Day là nhùng khó khan cho dàt nuóc trong giai
doan chuyén minh cùa nén kinh té.
Ngoài hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay con co
he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe doàn the,
trong dò co hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc già giài
quyét viec làm dàu tu trg giùp va niùéu co so day nghé tu nhàn, hàng nàm
cùng dào tao hàng van lao dòng co nghé cung ùng cho thi truòng lao dòng.
Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóe ta truóc day dugc
dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va
theo mot còng nghé cu, khóng theo kip vói trình dò phàt trién cùa khoa hoc
ky thuàt, cóng nghé, vi thè khi Nhà nuóc thuc hién chù truong mò cùa, cho
phép càc nhà doanh nghiep nuóc ngoài dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao
dóng ky thuàt ò nuóc ta chua dii khà nàng va trình do dàp ùng yéu càu cùa
cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai, va eó nhiéu khàu phài do
lao dóng nuóc ngoài dàm nhàn, trong khi nguón lao dòng nuóc ta rà't dói dào.
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng cùng cho thà'y, nuóc ta thiéu
mot dói ngù lao dòng co trình dò tó chùe san xuàt kmh doanh giòi, thiéu mot
dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành va linh vuc kinh té. Vi du:
Nhà mày bia Viét Nam tai Hòc Món (thành phó Ho Chi Minh) co khà nàng
san xuà't 50 triéu lit/nàm, mot so vi tri diéu hành hàng trung eà'p dà dugc giao
cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch, thè nhung theo óng Johan Doyer - Tóng
giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su
22
giòi co dù trình dò de giao chùc vu ky su truòng vàn hành san xuà't toàn nhà
mày. Truòng hgp khó khan trén là rat phó bién ò nuóc ta tu truóc dén nay.
Lao dòng dò thi thuòng co trình dò cao vé vàn hoà, chuyén món nghé
nghiep, kién thùc xà hòi so vói lao dóng nóng thón. Theo so liéu nàm 1996,
màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dòng cà nuóc, song lao dóng
thành thi co chuyén món (ké cà so càp) chiém 49% eà nuóc, trong do so lao
dòng co trình do cao dang, dai hgc trò lén chiém 68,8% cà nuóc, chiém
26,3% lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món.
Dàn so nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dò thi
va nòng thón, eó khoàng 57,9 triéu nguòi, chiém xà'p xi 80% dàn so eà nuóe.
Theo TÓng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong linh
vuc nóng nghiép vào khoàng 24 triéu nguòi, chiém khoàng 70% lao dóng
dang làm viec trong càc ngành kinh té quóc dàn. Lao dòng nóng thón nuóc ta
cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khòng dugc
dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky thuàt cóng nghé va thi truòng han
che. Nguyén nhàn cùa su chénh léeh vé trình dò ò trén, mot màt là do hàu hét
càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu
bó tri ò càc dò thi, nguòi lao dòng nóng thón it co diéu kién tiép càn dugc vói
càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so nguòi dugc dào tao
lai khóng muón trò vé làm viéc ò nòng thòn.
Tom lai, nuóc ta co nguón lao dòng rat dói dào, toc do phàt trién nguón
lao dóng o nuóc ta vàn ò mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung
ò khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua
dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang
khó khan rà't lón vé viéc làm va tao ra co eà'u lao dòng hgp ly, dàp ling yéu
càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua
kinh té - xà hói.
23
1,2, Hién trans vé viéc làm.
a, Khài quàt tình hình phàt trién viéc làm.
Nhùng nàm gàn day, nhò thuc hién chmh sàch dói mói, phàt trién nén
kinh té hàng hoà vói su tham già ciia nhiéu thành phàn kinh té dà làm thay
dói dàng ké co eà'u viéc làm xét vé màt thành phàn kinh té va hình thùc san
xuàt kinh doanh. Cu the dugc phàn ành ò bang 5.
Qua so liéu trén cho thày viéc làm khu vuc Nhà nuóc vàn con dang trong
qua trình ón dinh. Toc dò thu hùt lao dóng vào khu vuc kinh té quóc doanh
nhùng nàm gàn day hàu nhu khóng tàng ma con giàm dàn. Trong nhùng nàm
qua, do sàp xép lai san xuàt va lao dóng khu vuc quò'c doanh, dà dua ra ngoài
khoàng 80-90 van lao dóng tham già vào khu vuc kmh té ngoài quóc doanh,
trong dò chù yéu là lao dóng phó thóng va nhiìng lao dóng khóng dàp ùng dù
yéu càu vé sue khoè. Càc doanh nghiép Nhà nuóc dà dàng ky lai doanh
nghiép theo Quyét dinh 388/HDBT vàn con trén 50% trong tinh trang dói
thùa lao dòng. Hàng loat doanh nghiep (nhà't là do dia phuong quàn ly) vàn
dang chò giài quyét theo huóng sàt nhap hoàc giài the (theo QD 388/HDBT).
So này vé co bàn lao dòng khóng co hoàc thiéu viec làm nghiém trong. Theo
khào sàt chuyén de cùa gàn 200 doanh nghiép do Tmng uong, dia phuong
(tinh) quàn ly thi binh quàn khóng it hon 10% so lao dòng khóng eó nhu càu
su dung. Vi vày ón dinh viéc làm ò khu vuc quóc doanh vàn con là mot qua
trình phùc tap dién ra trong vài nàm tói. Cùng vói su dói mói cùa nén kinh té,
lao dòng va viec làm ò nuóc ta cung dang trong qua trình phàn bó lai giùa càc
thành phàn kmh té. Vi thè ranh giói lao dòng va viéc làm giùa càc thành phàn
kinh té trò nén khó phàn biét. Dac biét thành phàn kmh té tàp thè va cà nhàn
(tu nhàn) dang dién ra su chuyén bién dàng ké khóng chi ò linh vuc san xuà't
tiéu thù cóng nghiép va dich vu ma cà trong nóng nghiép.[7L]
24
,
'
00
'W
0
(30
-^
8
3
^
2
0
1
00
5
1
1
_
^
r-
r^
1
0
1
oo
2
3
1
oc
6
1
1
CN
3
0
1
^
un
CN
fO
9
6
5*
,
,
,
2
DO
,
,
•e
g
n
o
r
T
1
0
1
0
0
1
3
0
1
3
,
9
8
7
9
5
,
4
9
5
9
9
8
6
0
1
9
,
4
1
1
7
7
0
1
3
5
0
1
c
o
u
Q
h
n
a
o
d
1
i
ó
v
o
s
4
OS
OS
»r-j
*r.
r^i
o
CM
CN
00
^ >—'
• —'
r—
^
—• o » —1
0^
rsi
^^
Os
—
o
.^
^ CN
^^
^
-o
o
—^
t^
o
o
•-"'
&£
C
^o
H
*r.
rr-i
T —1
CN
OS
r--
Q
^
l>
oc
OS
r^j
(N
O
—^
rs)
*_^ oo
^O
o ON
rsi
—^ O
ir,
m
y-)
^o
so
r--
oo
^o
^
oo
so
' '
1
,
,
,
1
3
3
2
,
9
4
5
3
9
1
8
,
3
3
4
5
,
9
8
6
5
2
2
6
,
9
6
3
6
,
9
9
9
1
o
Z
1
,
0
9
8
.
2
7
,
9
0
7
.
0
CI
2
,
6
2
8
.
3
(N
r-
(N
in^
^
s
"
g
n
o
^i.
00
OS
L.
OS
CN
^
^
OS
OO
oc
r'j
C^i
-^
IT)
r-~
oc
r-
oo
yr,
^
U
B
O
•^
2
OS
3
,
4
in
>o
••
Z.
Q
e:
Q
U
co"
CN
7
,
9
6
.
2
,
4
^
Sr*
0
,
2
OC
CN
o CN
o f^.
vr?
00
"™
2
,
4
5
9
2
O'
;:>
o
r~)
o
—
r-
o
o
o
o
o
o
o
o
7
,
4
[^
^
o
o
^_
o
O
o
O
o
o
o
o
o
'
Oi
,
^
s
5
,
8
3
,
7
Os
9
,
3
6
^^
5
,
0
3
""
9
,
8
~^
s
g
n
Ó
^
5
1
1^
OS
7
,
4
ITi
IO
8
,
9
Os
00
^ cn
7
,
3
0
6
C"i
m
^
r^;"
CN
CN
e
y
u
T
tN^
Os^
so
O
oo
^
OS
l
oc
'O
oo"
C>
8
,
4
oc
CN
VT)
o
CN
r-
6
,
3
^
^\
Q
CN
o
'o
CN
,
6
8
—
7
6
1
i
à
o
g
N
r-
9
2
1
w"(
(N
5
8
5
OS
9
4
5
^
7
7
3
5
,
5
0
5
.
1
1
8
.
2
Os
1
4
.
3
2
8
,
9
4
7
.
9
2
1
CN^
,
—
o
3
,
1
ON
SO
^g
X
z.
o
^:
u
u
CN
o
d
g
n
o
r
UM
5
r*-,
r^j
4
,
6
vo
5
,
7
CN
—,
3
,
7
r-
c*l
•^
'C
(N
CN
' •*
e
o
o
'•O
—'
00^
oo"
^
»o
ON
in
00
co"
IT;
>1
• "^
r-
^ sO
CN
'sT
oc
O
CN
*r.
o
r^ (N
00^
^— CN
CN
CM
O
o [~-
r^.
m
oo
—^
r--
"^
o-
j -^
o
H
u
O
iTi
O
t-:
O
^
O
^
O
r>
o
^
o
^
6
9
.
2
^
o
—
o
O
o
^
o
oo^
'o
oo
8
,
3
CM
c•^
o-
•o
s
S
u
p
£-•
o
-^ (N
r-
CN
r^
r^
r-
o
oo
CM
m
^i.
oc"
^ oo
^ VO
O
oo"
^ 00
^.
^o" CN
f^-
fj
r^-
r^ • —1
^
^
CN
o
z.
<
ON
z o-
Os
OS
Q
O
OO
nn
e 3.
D.,
c
Cu
o
à
h
k
CJ
\0
t3
n
à
h
JD
00
Z
00
oo
e
u
d
s 00
e
e/:
00
00
m
i
d
y
in
e
i 3
p
u
j
t
h
n
i
h
c
i
à
T
o
à
i
G
X
^
>-
.
i
à
t
n
Cd-
>
fS
e
'oo
e
o
3
r, 'g
•M
OO
e
e
o
u
Thòi ky 1984-1986 viéc làm khu vuc tàp the tàng 9,7%/nàm, khu vuc tu
nhàn, cà the giàm va chi chiém 23,2%; thài ky 1986-1989 khu vuc tap thè
giàm 8,1%, tu nhàn cà the tàng lén va chiém 30,43%; thòi ky 1989-1994, theo
so' liéu thóng ké thi thành phàn kinh té quoc doanh giàm, tap the tàng khòng
dàng ké, con thành phàn kinh té tu nhàn tàng manh. Song qua nghién curu cho
thay so liéu thò'ng ké phàn ànli là chua chinh xàc, bòi vi hién nay càc hop tàc
xà (nhà't là nóng nghiep) dai bò phàn chi tón tai hình thiic, con thuc té dà
chuyén sang kinh té ho già dinh hoàc duói dang san xuà't, kinh doanh tu nhàn
(dói vói hgfp tàc xà tiéu thù còng nghiep hay mua bàn, dich \ai). Kinh té tu
nhàn cà the phàt trién manh tu nàm 1986 tra lai day, duói hinh thiic kinh té
ho, dà góp phàn tao ra viéc làm khà hofn. C7!]
Viéc xoà bò bao eà'p trong kinh té nói chung va viec làm nói riéng dà dàn
dàn xoà bò duac tàm ly màc càm vé viéc làm giùa céiC thành phàn kinh té,
tàm ly chi muón vào làm viéc trong khu vuc Nhà nuóc dà bót nàng né, nguòi
lao dóng khòng con y lai, tròng chò vào su bó tri ciia Nhà nuóc, ma tu tao
viéc làm cho minh là chinh.
So vói thòi ky truóc, thòi ky tur 1990 tra lai day dà co su thay dói dàng ké
vé ca càu viéc làm theo càc ngành kinh té va nhùng nàm gàn day dién ra
manh me han nhò chinh sàch dói mói trong kinh té.
Trong còng nghiép va tiéu thù còng nghiep, do nhùng khó khan kéo dai
nhiéu nàm nay vé vón, còng nghé va su canh tranh quyét liét vé thi truòng
trong thòi ky ma cùa... nhiéu ca sa san xuàt phài giài thè (nhàt là càc hop tàc
xà va tó hop san xuàt tiéu thù còng nghiep), vi thè quy mò viéc làm cùa ngành
bang 6:
còng nghiep chùng lai va phàt trién cham. Thuc trang dò duac phàn ành qua
26
Lao dòng trong càc ngành kinh té (1990-1994) (1)
Bang 6:
1990 1993 1991 1992 1994
%'''
%''^
%'''
%''^
%^*'
102,7
30.286,0
100
30.974,0
31815,2
32718,0
TÓng so
102,3
102,8
33.663,9
102,9
Cóng nghiép:
Tuyét dò'i
3.392,0
100
3.394,0
100,1
101,6
3.521,8
3.603,7
102,3
3.450,0
102,1
—
—
—
—
11,2
11
10,8
10,7
%
—
10,8
817,7
100
820,0
Xày dung:
Tuyét dó'i
100,3
100,6
848,3
102,8
971,5
114,5
825,0
—
—
—
—
2,7
2,6
2,6
%
—
2,6
2,9
Tuyét dó'i
21.683,1
100
Nóng nghiép:
22.275,6
102,7
22.998,3
103,2
23.683,8
103
24.130,5
101,9
—
—
71,6
72,4
%
—
71,9
—
72,3
—
71,7
Tuyét doi
100
207,0
101,4
214,4
Làm nghiép:
205,9
100,5
210,0
102,1
200,6
93,6
—
—
—
0,7
0,7
0,7
0,7
%
"-
--
0,6
100
GTVT:
Tuyét dó'i
475,5
480,1
101
100,7
496,1
510,4
483,6
102,6
102,9
—
—
—
—
1,5
%
1,6
1,5
—
1,5
1,6
T.nghiép:
Tuyét dò'i
100
1.719,0
101
1.776,0
1.680,9
102,3
1.735,0
102,4
2.207,1
124,3
—
—
—
—
—
5,5
5,6
5,4
%
5,6
6,6
100
2.078,3
2030,9
102,3
2.113,3
101,7
2.177,6
103
2.040,1
73,9
Cac ngành •^\
Tuyét dò'i
—
—
—
—
—
6,7
%
6,6
6,6
6,5
6
(*): % nam sau so vói nàm ké' u^óc
Viec làm trong ngành xày dung giàm manh tir nàm 1980 dén nàm 1989
(1985: 831,6 ngàn, 1989: 794,6 ngàn). Tir nàm 1990 dén nay dà dan dàn lày
lai dugc vi tri, nhung toc do phàt trién chung ciia ngành cham.
Truóc khoàn 10, viec làm trong ngành nóng nghiep tàng tur 3,54% thòi ky
1976-1980, lén 5,32% thòri ky 198M985, nhung vé so tuyét doi tàng khóng
nhiéu. Riéng dién tich canh tàc 1980-1988 chi tàng 20 van ha/nàm, toc do
tàng bình quàn chua day 0,4%/nàm. Siic lao dòng khòng dugc phàt huy do bi
ràng buòc bài ca che' quàn ly cQ. Tu sau khi co chinh sàch khoàn mói, lao
dòng da dugc dàu tu dén miic cao cho san xuà't. Mot bó phàn lao dóng trong
nòng nghiép dói thùa dà dugc diéu chinh qua hình thilc kinh té ho già dinh,
phàt trién ngành nghé khàc trong nòng thón. Mot bó phàn dàng ké dugc diéu
chinh viéc làm qua càc dòng tu do di chuyén lao dóng va hành nghé a càc
vùng dò thi, càc khu còng nghiép tàp trung va càc vùng con co nhiéu khà
nàng tao ma viéc làm. [7 ]
( 1 ). : Tóng cuc thò'ng ké
27
Viéc làm trong nóng nghiép thòi ky 1986-1988 tàng 2,72%; thòi ky 1990-
1993 co tàng hon chùt it: 1991: 2,73%; 1992: 3,24%; 1993:2,98%; 1994:
2,0%; va theo "Viét Nam dàn so - tài nguyén - mòi truòng va phàt trién ben
viìng" cùa Uy ban quò'c già dàn so' va ké hoach hoà già dinh thi nàm 1995 là
2,33% va uóc tình 1996 khoàng 2,56%.
Viéc làm trong làm nghiep nhùng nàm gàn day co xu huóng giàm a khu
vuc càc làm truòng quò'c doanh vi dóng cùa cùa mot so' làm truòng khai thàc
de bào ve rùng dàu nguón, nhung do tién hàng giao dà't, giao rùng cho càc ho
già dinh thi viéc làm ò khu vuc kinh té ho lai tàng lén, vi thè viec làm trong
ngành vàn duy tri va co xu huóng phàt trién manh vào nhùng nàm gàn day
sau khi co QD327/HDBT cùa Chinh phù. Cu thè nàm 1991, tó'c do tàng viec
làm cùa ngành là 0,53%, 1992: 1,45%, 1993:2,1%....
Lao dòng thuong nghiép dà bàt dàu dugc khòi phuc lai tu 1986 va dang co
xu huótig phàt trién manh, nhà't là a khu vuc thuong nghiép ngoài quoc doanh.
Toc dò tàng viéc làm toàn ngành nàm 1991 là 2,3%; nàm 1992 là 1,0% nhung
sang nàm 1993 là 2,4%, nàm 1994 là 24,3% va 1995 khoàng 27% bòi vi thi
truòng nòng thón, dàc biét là nòng thòn ven dò thi dang co xu huóng phàt
trién manh.
Viéc làm trong khu vuc phi san xuà't vàt chat, do doi mói càc chinh sàch
kinh té- xà hòi, càc dòn bay kinh té dugc quan tàm chu trong hon, mang luói
càc ca sa dich vu tién té, vàn hoà, dich vu phuc vu san xuàt dugc ma rong, co
nhiéu hinh thùc dich vu mói ra dòi nén nhin chung toàn ngành vàn tàng.
Nhu vày co thè nhàn thay ràng trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi
truòng hién nay, do co su thay dói vé ca che quàn ly, mòi truòng kinh té...
nén tinh hình viec làm ò nuóc ta dà co nhùng thay dói dàng ké, ké cà vé tó'c
dò tàng viec làm cùng nhu là ca càu lao dòng viec làm giùa càc ngành trong
nén kinh té.
28
b. Hién trang viéc làm khu vuc thành thi.
Dàn so va lao dóng thành thi nuóc ta khóng lón. Song tinh trang viéc làm
khu vuc thành thi luón luón dién ra càng thang va càp bàch, do tmh chat va
quy mò so' nguòi chua co viec làm, thiéu viec làm rat lón va nghiém trong.
Nghién cùu tình trang lao dóng chua co viec làm va thà't nghiep a khu vuc
thành thi, ta thày nói lén mot so' dàc diém dàng luu y nhu sau day:
So nguòi chua co va thiéu viec làm phàn lón (80%) tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién. Dò là lue lugng lao dóng tre, mói buóc vào tuoi lao dòng, dai bò
phàn chua lap thàn ma song dua vào già dinh là chù yéu. Trong dò, vé ca bàn
là chua co nghé (80%) màc dù trình dò vàn hoà thuòng là càp II, IH, cao hon
càc \àing nòng thòn, ho rà't thu dòng trong tìm kiém viéc làm va tàm ly kén
chon nghé khà phó bién. Co nhiéu viéc thu nhàp thàp, tinh chat lao dóng nàng
nhoc, phó thòng "khòng dugc thanh cao làm"... thanh nién thành thi thà chiù
thà't nghiep khòng muón làm, nhuòng cho lao dòng nóng thòn tran ra làm. Rat
nhiéu nguòi lao vào con duòng chò thi cu vào càc truòng dai hgc, xò vào hgc
ngoai ngù, vi tình... de tìm dugc viéc làm co thu nhàp cao, làm cho thi truòng
lao dóngfliành thi càng càng thàng. Cu thè nhu:
0 dia bàn Ha Nói, theo Sa lao dòng thuong binh va xà hòi, hien nay so
nguòi thà't nghiep va thiéu viéc làm trén dia bàn thành phó' dà lén tói trèn
100.000 nguòi. Hàng nàm con so này vàn tiép tue dugc bó sung c5 50.000
nguòi nùa. Trong nhùng nàm vùa qua, thành phó' dà rà't co' gang mói co the
giài quyét viec làm cho tu 3-4 van lao dóng mèi nàm (riéng nàm 1996 giài
quyét cho 4,8 van lao dòng). Nhu vày, sue ép vé viéc làm cùa Ha Nói se tiép
tue tàng vi nhu càu tuyén dung lao dòng trong khòi co quan, doanh nghiép
nhà nuóc, hgp tàc xà va lién doanh vói nuóc ngoài hàu nhu khóng dàng ké so
vói so lao dòng thà't nghiep cùa thành pho. Theo thò'ng ké, trong tóng so 1,35
triéu nguòi dang ò dò tuoi lao dòng thi chi co 8% lao dóng dà qua càc truòng
dào tao va co tay nghé. Chù yéu là lao dòng phó thòng va khóng co nghé
nghiep, nhung lao dòng o Ha Noi rat kén viéc. Rà't nhiéu cóng viéc càn tói lao
29
dóng phó thóng dà bi nguòi lao dòng tu chói. Su kén chon này cùng là mot
trong nhùng nguyén nhàn khién cho dòng nguòi lao dòng tu càc tinh dò vé
Thù dò ngày càng tàng. Theo con so thò'ng ké thi hién nay co khoàng 200.000
nguòi dang làm àn sinh song tai Ha Nói nhung khòng co ho khàu, trong dò
hon 20.000 nguòi là lao dóng tu do di chuyén. Riéng quàn Hai Bà Trung, nàm
1992 co 2.424 nguòi lao dòng tu càc noi khàc dén tìm viec làm, nàm 1993 co
3.087 nguòi, nàm 1994 co 4.676 va nàm 1995 co 4.770 nguòi, tàng 96,8% so
vói nàm 1992.
Hién tugng thà't nghiep, thiéu viec làm trong giói co hgc co xu huóng
ngày càng ma rong ò khu \aj'c thành thi. Dò là hién tugng so' hgc sinh tò't
nghiep càc truòng dai hgc, khòng muón xa thành phó' hoàc khóng chà'p nhàn
viéc làm co thu nhàp thà'p. Theo bào cào hàng nàm co khoàng hàng ngàn hgc
sinh tò't nghiep ra truòng, chen nhau tìm viéc làm o Ha Noi, thành phó Ho Chi
Minh..., nhung khóng tìm dugc viec, roi vào tình trang thà't nghiep. Qua diéu
tra a 55 truòng dai hgc va cao dàng co khoàng 14.000 sinh vién ra truòng
chua co viéc làm. Thàm chi a thành phò Ho Chi Minh hàng vài tram bàc si
khòng co viéc làm. Trong khi dò, càc vùng nóng thòn, vùng mién nùi, vùng
sàu, vùng xa lai thiéu nghiém trong lao dóng khoa hgc ky thuàt. So này a
thành thi, muón co viec làm co thu nhàp cao, phài hgc thém it nhàt 2-3 bang
nùa nhu ngoai ngù, su dung mày vi tmh, lai xe... de thi, tuyén vào càc vàn
phòng dai dién nuóc ngoài, cóng ty eó vón dàu tu nuóc ngoài... Ben canh dò,
nhùng cóng ty nuóc ngoài, vàn phòng dai dién, lién doanh chi càn tra luong
cao, tuy lao dòng khà vàt va nhung dà thu hùt dugc khòng ìt sinh vién ra
truòng, ké cà nhùng sinh vién tòt nghiep loai giòi vào làm viéc.
Tài thà't nghiep ò thành thi cùng là mot hién tugng dàng luu y. Bòi vi,
trong co che thi truòng de tón tai va phàt trién, càc doanh nghiép (ké cà doanh
nghiép Nhà nuóc), buóc phài thay dói còng nghé va tu dò dòi hòi dói ngù lao
dòng mói co chat lugng cao hon, tre hon, dàn dén phài sa thài lao dòng cu. So
lao dòng này khi bi sa thài, de co thu nhap ho dà làm càc nghé khàc nhau
(chù yéu là lao dóng chàn tay), song trén thuc té hg rat khó khan trong tìm
30
kiém va ón dinh viéc làm, chinh vi vày hg luòn luón ò trong tinh trang thàt
nghiep hoàc thiéu viéc làm. So' lao dòng này muon co viec làm nhà't thiét phài
dào tao lai hoac nàng cao trình dò tay nghé. Diéu tra càc doanh nghiép ò Ha
Nói, thành phò' Ho Chi Minh cho thày vé co bàn phài dào tao lai cho nàng cao
tay nghé cho hàu hét dòi ngù lao dòng hién co. Song cóng tàc này dang là
khàu yéu va chua co mot co quan nào cùa Nhà nUóc chuyén lo. Trong khi khu
vuc thành thi dang du thùa rat lón lao dòng phó thòng, lai thiéu nghiém trong
lao dòng ky thuàt cao càp, lao dòng chat xàm de cung càp cho càc xi nghiép
lién doanh nuóc ngoài, khu che xuà't... Nhu càu càu dào tao loai lao dòng này
cùng rà't bue bàch va ngày càng lón. Nhiéu nuóc phài xày dung càc tmng tàm
huàn nghiep cao càp de cung ùng loai lao dòng này. Viét Nam bay giò mói
dàt và'n de là dà rà't muòn. Néu chùng ta khòng quan tàm dùng mùc thi trén
tóng the se thiéu tram trong lao dòng ky thuàt cao, dòng thòi sé dién ra hién
tugng "chày màu chat xàm" tu khu vuc Nhà nuóc ra ngoài, sang càc khu che
xuàt, xi nghiep lién doanh...
Theo diéu tra cùa trung tàm thòng tin khoa hgc lao dòng va xà hòi nàm
1996, so nguòi ò dò tuoi lao dòng thiéu viec làm theo nhóm ngành nhu sau:
(don vi: nguòi)
Bang 7: So nguòi a do tuoi LD thiéu viec làm theo nhóm ngành -1996
Chia theo nhóm ngành
CN va xày dung
Tong so
Nóng nghiep
Dich vu
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
8.392.627
6.556.268
78,12
703.581
8,38
13,5
Ca nuóc
1.132.778
309.343
50,04
1.152.559
266.425
23,12
26,84
576.791
Thành thi
394.238
7,68
6.289.843
555.987
7.240.068
86,88
5,45
Nòng thòn
Trong nàm 1996, so nguòi thiéu viéc làm chiém 23,4% tóng lue lugng lao
dòng, trong dò a thành thi so nguòi thiéu viéc làm chiém 13,7% sé nguòi
^^^ Thuc trang lao dòng - viéc làm Viét Nam 1996. NXB Thóng ké, H.1997
thiéu viéc làm cà nuóc, gàn bang 1/6 nòng thòn.
31
Và'n de nhùc nhói nhàt doi vói khu vuc thành thi là càn phài giài quyét
viéc làm cho loai nguòi làm càc nghé ma xà hòi ngàn cà'm (co bac, so' de,
nghién hùt, mài dàm...), so tói pham man han tu, dòng nguòi tu nòng thòn vào
thành pho tìm kiém viéc làm hình thành càc chg lao dóng, so dòng nguòi lang
thang, sò'ng bui dòi... Day là hién tugng xà hói rà't phùc tap càn co chinh sàch
va bién phàp giài quyét co hieu qua de dàm bào vàn minh, my quan dò thi va
an toàn xà hòi. Theo thóng ké thi hién nay cà nuóc co khoàng 80 ngàn gài
mai dàm (so kiém soàt dugc khoàng 26 ngàn), 70-80 ngàn nguòi nghién, 50
ngàn nguòi lang thang àn xin song bili dòi... chù yéu tap trung o càc thành
phò', thi xà, khu còng nghiép tàp trung va du lich, so này thuòng roi vào lùa
tuoi thanh nién, da so chua co viec làm.
Nhu vày co the nói, viéc làm khu vare thành thi ngày càng càng thàng va
bue bàch, truóc tién là vàn de trình dò vàn hoà, tay nghé cho nguòi lao dóng
con thà'p; ben canh dò so nguòi thà't nghiép thiéu viéc làm khà lón, tap trung
chù yéu vào lao dòng tre - bò phàn chiém ty le cao trong lue lugng lao dóng
va cùng là bó phàn co khà nàng dàp ùng dugc yéu càu vé tay nghé, thè lue
cho qua trình CNH, HDH dàt nuóc. Sé nguòi thàt nghiep, thiéu viéc làm này
ngày càng tàng khi co mot bò phàn khóng nhò nhùng nguòi lao dóng nóng
thòn ra thành thi tìm viéc làm... Tình trang này néu khòng nhanh chóng dugc
giài quyét sé phàt sinh nhùng tiéu cuc vé vàn hoà xà hói, nhùng bàt ón vé
kinh té, chmh tri.
e. Tình trang viéc làm khu vuc nóng thòn.
Thành tuu nói bàt, tao buóc ngoat trong phàn còng va su dung lao dòng
nòng thòn nhùng nàm vùa qua là dà tùng buóc giài phòng tiém nàng lao dòng.
Nguòi lao dóng tra thành nguòi chù thuc su trong hoat dòng san xuàt kinh
doanh trén co so lày hg già dinh làm don vi kinh té tu chù, phàt trién da dang
càc hình thùc hgp tàc trong co càu kinh té nhiéu thành phàn, dà tao ra dóng
lue to lóti phàt trién kinh té, giài quyét viec làm va su dung lao dòng co hiéu
qua hon. Hien nay trong nòng thòn kinh té ho già dinh dang giù vi tri chù
dao, dóng thòi cùng xuàt hién nhiéu hình thùc hgp tàc tu nguyén tó chùc san
32
xuà't kinh doanh theo huóng tóng hgp, Igi dung uu thè cùa céiC diéu kién mòi
truòng sinh thài, phàt trién dich vu va phi nòng nghiep (nhà't là khòi phuc càc
làng nghé). Phàn còng lao dòng trong nóng thón ngày càng di vào chuyén
món hoà (trong pham vi quy mò ho già dinh), nguòi nào thao viéc gì làm viéc
ày; co càu kinh té nòng thòn dang tùng buóc thay dói cho phù hgp vói co che
thi truòng... Tuy nhièn, tinh trang viec làm khu vuc nòng thòn cung là vàn de
lón va rà't gay gàt, co thè dugc nhin nhàn nhu sau:
Lao dòng nóng thòn dang co xu huóng tàng lén, bi lèn chat trong don vi
dién tich dàt canh tàc dang co xu huóng giàm dàn. Thòi ky 1979-1989 lao
dòng nòng nghiep tàng tu nhièn 5 triéu nguòi, 1990-1993 tàng thém khoàng 2
triéu nguòi (riéng nàm 1992 so vói nàm 1991 tàng thém trén 64 van), trong
khi trung binh mòi nàm dà't nòng nghiép giàm khoàng 2000 ha. Hon nùa,
ruòng dàt bi chia nhò, manh mùn do qua trình phàn chia dà't dang tiép tue
(hién tugng trong nòng thón làp già dinh som, tàch ho nhanh là rat phó bién).
Theo tài liéu diéu tra ciìa Vién quy hoach va thiét ké nòng nghiep, trong 9
huyén cùa tình Thanh Hoà, binh quàn mòi ho ìt nhà't nhàn 9 khoành, nhiéu
nhà't là 11 khoành; a Ha Bàc, diéu tra 434 ho a 15 hgp tàc xà thuóc huyén
Lang Giang, bình quàn mòi ho dugc giao 15 khoành, ò 10-12 su dóng khàc
nhau, khoành rong nhà't khòng qua 210 m . Thòi gian qua do tinh giàm bién
che khu vue Nhà nuóc va sàp xép lai lao dóng trong càc don vi kinh té quóc
doanh, hon nùa triéu lao dòng dòi du trò vé nòng thòn làm móng. Cùng vói
qua trình tàng lao dóng nòng thón, qua trình dò thi hoà dang dién ra khà
manh, làm cho dàt nòng nghiép màt dàn, nhàt là b nhùng \àing nòng thón ven
dò thi lón, thi xà, thi trà'n, hai ben truc duòng giao thòng... Tình hình trén dàn
dén bình quàn dién tich dàt canh tàc trén 1 lao dòng nóng thòn Viét Nam vào
loai thà'p nhà't thè giói (0,28ha/l lao dòng) va do dò thòi gian su dung còng
trong nòng nghiep rat thàp. Theo tài liéu diéu tra, chi co 18% lao dóng nóng
nghiép làm 210 ngày/nàm, con lai làm duói 200 ngày/nàm, trong dò, 2 1% chi
làm viec 90 ngày/nàm (mòi ngày làm bình quàn 4-5 giò). Theo tmh toàn, néu
33
càn cu vào quy dà't va làm thuàn nòng, lao dòng nòng thòn du thùa it nhat
khoàng 30%. [ 7]
Ca càu lao dóng nóng thón rà't lac hàu va qua trình chuyén dich co càu laò
dòng dién ra rà't cham chap. Két qua nghién cùu cho thà'y, vé co bàn nóng
thòn Viét Nam vàn là san xuàt tu cung, tu càp, he so su dung ruòng dàt bình
quàn mói chi co 1,4 làn (noi cao nhà't cùng vào khoàng 2 làn nhu vùng dóng
bang song Hong), 84,1% lao dòng tàp trung vào nóng nghiep (thuàn nóng),
chi co 15,65% lao dòng làm phi nòng nghiep, thu nhàp 70% tu nòng nghiep.[4]
Mày nàm vùa qua mot so dia phuang dà co nhiéu mó hình chuyén dich co
càu lao dóng de giài quyét viéc làm, chàng han, huyén Hung Ha - Thài Bình,
chi riéng vu dòng trung binh mói ho giài quyét viéc làm thém cho 1 lao dòng;
phàt trién nuói cà long vói quy mò long cà 4m' (chi phi 2,5 triéu/1 long), mói
nàm co the co thu nhap tuong duong 0,5 ha ruòng canh tàc (làm lùa) va giài
quyét viéc làm cho 2 lao dóng; huyén Kién Xuong, Thài Binh phàt trién nghé
làm \aròn, già tri kinh té cua 1 m vuòti co thè bang 70 m làm trong trgt. Tuy
nhièn, viec chuyén dich co càu lao dòng mói ò quy mò ho già dinh va còng
thùc chuyén dich chù yéu là chuyén mot phàn lao dóng sang chàn nuói, làm
vuòn va dich vu, chua chuyén manh sang phi nòng nghiép va chua tàch ho
chuyén ra khòi ho nòng nghiep. Thàm chi co nhiéu ho phàt trién ngành nghé
khà, nhung vàn giù dàt de canh tàc, xu huóng chuyén nhugng ruòng dàt de
tàp trung san xuà't nóng nghiep hàng hoà con rat han che.
Nóng thòn Viét Nam, song song vói qua trình dòn lao dòng vé nòng thòn
va lén lao dòng trén mot don vi dién tich dàt canh tàc (dàc biét vùng dóng
bang song Hong), lai dién ra qua trình tàch lao dóng vói dà't dai va tài nguyén,
do qua trình phàn bo dàn cu va lao dòng khòng déu, viéc di dàn phàt trién càc
vùng kinh té mói con nhiéu khó khan. Vùng dóng bang song Hong là noi co
màt dò dàn so cao nhà't cùa cà nuóc, khoàng 800 nguòi/km , bang 3,6 làn so
vói màt dò trung binh cùa cà nuóc, bang 7 làn so vói vùng Trung du va mién
nùi phia Bàc, va 17 làn so vói Tày Nguyén. Hién nay chùng ta co khoàng 3
triéu ha dà't nóng nghiep co khà nàng khai thàc, 9 triéu ha dàt rìtng va dà't
34
trò'ng, dói trgc, 90 van ha màt nuóc ao, ho va hàng van ha dàt ven bién, néu co
chinh sàch tò't sé giài quyét dugc viéc làm cho hàng triéu lao dóng. Viéc su
dung dàt trong càc doanh nghiep nóng, làm nghiep Nhà nuóc cùng con nhiéu
làng phi. Theo quy hoach dà't dành cho càc nóng, làm truòng quò'c doanh lén
tói 1,2 triéu ha, nhung thuc té mòi su dung khoàng 40%, trong khi dò dàn lai
thiéu dà't de canh tàc.
Viéc di dàn xày dung càc vùng kmh té mói là huóng quan trgng de giài
quyét viéc làm cho càc vùng nòng thòn, truóc hét là vùng dóng bang song
Hong, nhung hién nay vùng nhàn dàn dang bi chùng lai va phài vào nhùng
vùng sàu khó khai thàc, hoàc muòn khai thàc phài co vòn dàu tu lón. Thuc té,
thòi ky 81-92 dà di dàn ra khòi vùng dóng bang song Hong khoàng 30 van
nhàn khàu, 15 van lao dóng dén càc vùng Tày Nguyén, Dóng nam bó, dóng
bang song Cùu Long... Song chi riéng thòi ky 1986-1990 mòi nàm toàn vùng
tàng thém 22 van nguòi, du bào thòi ky dén nàm 2000 mòi nàm trong vùng
tàng 13 van nguòi. f 7 li
Dóng thòi vói di dàn co tó chùc, mày nàm nay dang dién ra dòng di dàn
tu do tu phia Bac vào càc tinh phia Nam, dàc biét là dóng bào dàn toc thiéu so
(H'móng, Dao...) tu Lang Son, Cao Bang, Lào Cai, Ha Giang... vào Tày
Nguyén, Dòng nam bó lén dén hàng chuc van nguòi. Nguyén nhàn chù yéu là
do thiéu dà't canh tàc, riing bi can kiét làm cho mòi truòng song bi phà hoai
nghién trgng, dóng bào vùng cao buóc phài tut xuó'ng tàng sinh thài thà'p va
viéc di chuyén này néu khòng dugc kiém soàt va tó chùc lai, dua hg vào vùng
kinh té mói dà dugc quy hoach sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi phùc tap
(tranh chà'p dàt dai, tiép tue tàn phà rùng, co so ha tàng khòng co...)
Tu do di chuyén lao dóng va hành nghé cùng là huóng giàm sue ép viec
làm ò nòng thòn. Lue lugng này cùng lén dén hàng chuc van nguòi va dang
co xu huóng ngày càng tàng. Diéu tra mot so dia bàn co càc diém khai thàc
quàng quy hiém, co cùa kh^u, so' lao dóng ngoài huyén dén chiém 32,5%,
ngoài tinh dén 67,7%. Day là hién tugng bình thuòng va là tà't yéu khàch quan
cùa qua trình chuyén sang co che thi truòng. Tuy nhién, néu khòng dugc tó
35
chùc tò't sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi rà't nhùc nhói, nhu càc chg lao dòng
a Ha Noi, bi càc cai dàu dai bóc lòt, diéu kién lao dòng khòng dugc bào dàm,
thàm chi con bi de doa dén tinh mang, té nan xà hói co diéu kièn phàt trién.
Qua khào sàt dòi tugng té nan xà hòi ò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh
cho thà'y 70% xuà't thàn tu nòng thón va 79,2% khóng co viéc làm.
Viec làm cùa lao dòng nòng thón Viét Nam hién nay rà't kém hiéu qua,
nàng suà't lao dóng thà'p va thu nhàp thàp, dòi song con nhiéu khó khan. Viét
Nam mày nàm trò lai day, tuy nàng suàt lùa dà co buóc tién bò dàng ké, ón
dinh o mùc khoàng 30 ta/lia (vùng trgng diém lùa). Song do dién tich bình
quàn lao dóng thàp, he so su dung dà't chua cao nén hiéu qua lao dóng va viéc
làm rà't thà'p. Két qua diéu tra xà hói hgc cho thà'y, dai bò phàn nòng dàn tra
lòi néu mot ho già dinh chi làm tróng trgt, cùng làm là dù àn, khòng thè giàu
dugc. Diéu tra ho giàu ciia xà Da Tón - Già Làm, Ha Nói co co càu thu nhap
nhu sau: 25,5% tu tróng trgt, 63,9% tu chàn nuói va 4,8% di làm thué. Ngugc
lai ho nghèo thuòng co ca càu thu nhàp là 64,14% tu tróng trgt, 34,65% tu
chàn nuói. Ho rà't giàu ò day co co càu thu nhap tu tróng trgt chi co 4,12% va
tu chàn nuòi 6,22%, con lai 88,3% là tu ngành nghé (làm gòm su).
Mac dù nuóc ta dùng thù ba thè giói vé xuàt khàu gao, nhung hién tugng
dói va nghèo ò nòng thòn vàn khà phó bién. Néu tình trén tóng thè sau 10
nàm san lugng luong thuc tàng gap 1,5 làn, song bình quàn luong thuc dàu
nguòi chi tàng dugc khoàng trén 70kg (1995: 373kg/nguòi so vói nàm 1986:
300 kg/nguòi) va vàn ò mùc trén 300 kg nguòi/nàm, chua vugt qua nguong
dói nghèo. Ngay dóng bang song Cini Long, sau 65 nàm (1928-1993), dién
tich dàt canh tàc luong thuc vàn nhu cu (2,3 triéu ha), nhung dién tich cày
luong thuc bình quàn dàu nguòi dà giàm 3,5 làn (tu 0,5 ha/nguòi xuó'ng con
0,15 ha/nguòi). San lugng luong thuc sau 65 nàm tàng 4 làn (tu 2,7 triéu
tàn/nàm lén 11 triéu tà'n/nàm), nhung bình quàn luong thuc dàu nguòi vàn nhu
cu (600kg/nguòi/nàm).
Két qua diéu tra cho thày nóng thòn nghèo tuyét dòi khoàng 29,6-35,6%
va dói 5,7-7,9%, dac biét vùng nùi cao, vùng sàu, vùng xa, vùng thuòng
36
xuyén bi thién tai, màt mùa. Nguyén nhàn chii yéu cùa nghèo dói là do thiéu
dàt va làm thuàn nóng, lai thiéu vòn, khòng biét làm àn, viec làm thiéu va
hiéu qua viéc làm thà'p.
Nhu vày viec làm ò khu vuc nòng thón cùng dang roi vào tình trang nguy
càp, vói trình dò kién thùc cùa nguòi lao dóng thàp, dàt canh tàc ngày càng bi
thu hep, dóng thòi dò là qua trình chuyén dich co càu kinh té trong nòng
nghiep dién ra chàm chap va khòng dóng bó sé gay ra mot sue ép manh vé
viec làm trong thòi gian tói.
Tom lai, tu nhiìng phàn tich ò trèn co the dành già mot eàch khài quàt vé
thuc trang viéc làm ò nuóc ta nhu sau:
- Do dàc diém ò nuóc ta so nguòi buóc vào dò tuoi lao dóng hàng nàm
vàn tàng ò mùc cao (khoàng 3,4-3,5%), du tinh dén nàm 2000 vàn tàng ò mùc
2,8%, vi vay, trén tóng the, màc dù tàng truòng kinh té va GDP co tàng ò mùc
cao (9,5% nàm 1995), song vé co bàn nuóc ta vàn thùa lao dóng. Nàm 1993
chùng ta phài giài quyét viéc làm cho khoàng 2,75 triéu nguòi, tu nàm 1993
dén nàm 1995 phài giài quyét viec làm cho khoàng 5,5-6 triéu lao dòng, dàn
dén sue ép rà't lón vé viéc làm. Theo du tinh cùa mot so chuyén già thuóc Imh
vuc lao dòng cùa Viét Nam sau nàm 2000 nuóc ta vàn du thùa lao dóng. [ j]
- So lao dòng chua co viéc làm va thiéu viéc làm ò thành thi rà't lón, dac
biét là ò mot so thành phò lón, khu còng nghiep tàp trung, chiém khoàng 16%
tóng lao dòng thành thi, là ty le vugt qua giói han cho phép de dàm bào an
toàn xà hói. Trong so nguòi chua co viec làm 80% tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién va dai bò phàn chua co nghé. Trong so này khoàng 60% co nhu
càu eà'p bàch càn giài quyét viec làm de ón dinh dòi song.
- Nòng thón là noi tàp trung gàn 80% dàn so va lao dòng, nhung do co
eà'u kinh té va lao dòng rà't lac hàu, kinh té hàng hoà con ò trình dò thà'p, chù
yéu là tu cung, tu càp va thuàn nòng (84%), do dò nan thiéu viéc làm là rat
phó bién va nghiém trgng. Viéc làm nàng suàt lao dòng thà'p va kém hiéu qua
dàn dén du thùa rà't lón vé lao dòng. Trong diéu kién dàt canh tàc bình quàn
37
trén 1 lao dòng rat thà'p (0,28 ha/1 lao dòng), néu làm thuàn nòng sé du thùa
1/2 lao dóng.
1,3. Nhiìng hình thùc gidi quyét viéc làm à nuàc ta hien nay
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng vói su tham già cùa nhiéu
thành phàn kinh té, Nhà nuóc dà va dang tùng buóc xoà bò bao càp, chuyén
sang quàn ly bang phàp luàt. Vi thè vai trò ciia Nhà nuóc chù yéu là tao ra
mòi truòng phàp ly thuàn Igi cho mgi nguòi lao dòng, mgi tó chùc kinh té,
mgi doàn thè xà hói tu tao viec làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà
hói. Nhà nuóc cùng co tràch nhiem ho trg mot phàn vé tài chinh nhu là cài
huych de dàn tu tao viéc làm va xà hòi hoà vàn de viec làm, tu dò nhùng nàm
qua dà xuà't hién nhiéu mó hinh mói giài quyét viéc làm rat linh hoat va nàng
dòng.
a. Tao viéc làm trén co' sa phàt trién kinh té ho sia dinh.
Day cùng là mot hình thùc viec làm dang giù vai trò chù dao hien nay vi
no thu hùt dugc nhiéu lao dóng nhàt. Hình thùc này dà càn bàn thay thè cho
mò hình viec làm tàp trung theo su chi huy va diéu hành cùa tàp the (hgp tàc
xà, tó hgp) truóc day.
Nhiìng nàm qua hinh thùc này dà chùng tò uu viét trong viéc tàn dung
vó'n, mat hàng, tu liéu san xuà't va thòi gian lao dòng, de tao ra san phàm hàng
hoà, tàng thu nhàp cho già dinh.
+ Trong nòng nghiép va nòng thòn, nguòi lao dòng chù dóng trong viec
bò tri phuong huóng san xuàt trém pham vi dà't dai ma già dinh minh dugc
phàn chia nhu tróng loai cày gì, chàm nuòi con gì cho eó hieu qua va lai tàng
viéc làm, tàng thu nhàp. Ngoài nghé nòng, nguòi nòng dàn chù dóng càn dó'i
vòn, sue lao dòng de ma thém ngành nghé, tao thém viéc làm hoàc chù dóng
di chuyén mot bó phàn lao dóng di tìm viéc làm khàc.
•f Trong tiéu thù cóng nghiép, càc ho già dinh cùng xàc làp dugc vai trò
chù dòng trong hoat dóng san xuàt kmh doanh, chù dòng tiép can thi truòng
38
vòn, cóng nghé va thi truòng tiéu thu san phàm. Qua do ma co su chù dòng
trong kinh doanh, lién két, va bò vòn dàu tu tao viéc làm.
Theo tình toàn, khà nàng vó'n trong dàn rà't lón, chi càn thào go vé co che,
chinh sàch eùng co thè huy dòng dugc hàng ngàn ty dóng trong dàn de dua
vào san xuà't kinh doanh, tao ma viéc làm. Vói mò hình này su hgp tàc va
phàn còng lao dòng trong già dinh rat linh hoat va eó hiéu qua, song eùng càn
nghién cùu de eó hình thùc hgp tàc thich hgp a quy mó trén ho già dinh, dac
biét tao diéu kièn de ho già dinh co khà nàng thué lao dóng (tra thành doanh
nghiep nhò va vùa) sé eó hieu qua hon trong tao viéc làm.
b. Tao viéc làm thóns Qua nhàt trién càc doanh nshiép vùa va nhò
Cùng vói còng cuoc dói mói, Nhà nuóc tao ra mòi truòng phàp ly thuàn
Igi va phù hgp vói nén kinh té thi truòng dà ma ra khà nàng to lón phàt trién
càc doanh nghiep vùa va nhò, co thué muón lao dóng. Loai hình này tò ra
thich hgp trong giai doan dàu phàt trién nén kinh té thi truòng ò nuóe ta (linh
hoat va de thich nghi vói bién dóng cùa thi truòng, phù hgp vói khà nàng huy
dóng vó'n, lua chgn còng nghé va trình dò quàn ly...). 0 nUóc ta, vai trò tao
viéc làm cùa doanh nghiep \àra va nhò co y nghTa cuc ky quan trgng. Tu sau
nàm 1986, klii eó su sàp xép lai san xuàt ò khu vuc kinh té quò'c doanh, su
tinh giàm bó mày a càc co quan hành chinh su nghiep, su hói huong cùa hàng
tram ngàn lao dòng a Dòng Au va Lién Xò (eù) cùng nhu cua nhùng nguòi di
tàn, viéc ra quàn hàng loat cùa binh sT va si quan quàn dòi khi dàt nuóc
chuyén sang thòi bình, còng vói su tàng truong cùa hàng triéu lao dóng hàng
nàm dà tao ra mot lugng lao dòng khòng eó viéc làm rà't lón. Nhu càu vé viéc
làm dà tra thành sue ép rà't lón dòi vói Nhà nuóc va xà hói. Vào lue này, càc
doanh nghiep vùa va nhò Viét Nam dà thè hién vai trò tich cuc cùa minh
trong viéc giàm bót tình trang càng thang này.
Theo so liéu diéu tra nàm 1993, 95,5% doanh nghiép vùa va nhò trong
tóng so doanh nghiep eà nuóc dà giài quyét viéc làm cho gàn 2 triéu lao dóng.
39
Nàm 1994, cà nuóc eó trén 1 triéu doanh nghiép vùa va nhò, thu hùt 3,5-4
triéu lao dòng .
Vói viéc àp dung ky thuàt còng nghé khòng cao làm, eó thè chuyén huóng
san xuàt kinh doanh linh hoat, càc doanh nghiep vùa va nhò co diéu kièn thu
hùt nhiéu lao dòng gian don, hoac khòng phài dào tao tay nghé còng phu.
Ngoài ra càc doanh nghiép vùa va nliò con co thè giài quyét viéc làm cho
nguòi lao dòng trong thòi ky nóng nhàn. Nhu vày, vai trò giài quyét viéc làm
cùa doanh nghiép vùa va nhò khóng chi là so lugng lao dóng làm viec thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep, ma con tao diéu kién de lao dóng ngoài doanh
nghiep co viéc làm. Thóng qua càc hoat dòng cung ùng dàu vào, tiép nhàn
dàu ra va phuc NTI san xuàt kùih doanh, cùng nhu làm viéc khòng thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep thi co tói 30% tóng so nhirng cóng viec trén do cà
nhàn va càc ho già dinh bàn chuyén dàm nhàn, dàc biét dòi vói vùng nóng
thón, vùng ven dò. Ho già dinh tra thành "ve tinh" cho càc doanh nghiép, so
lao dòng ò càc "ve tinh" này thàm ehi con cao hon cà so lao dóng làm viec
thuòng xuyén ò càc doanh nghiep.
Nhu vày co thè nói phàt trién doanh nghiep vùa va nhò là huóng ehièn
lugc giài quyét viéc làm cùa nuóc ta trong nhùng nàm tói.
e. Tao viéc làm thóns qua càc du àn nhò
Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té thi truòng, co mot bò phàn dàn cu
do co nhiìng khiém khuyé't nào dò nhu thiéu vòn, thiéu kinh nghiém làm àn,
thiéu còng nghé nén khòng tu tó chùc kinh doanh dugc va roi vào tình trang
thiéu viéc làm hay khòng eó viéc làm. Khàc phuc va han che tình trang này,
vói su ho trg cùa quy viéc làm quò'c già, su trg giùp cùa càc tó chùe doàn thè,
càc tó chùc tu thién quò'c té, vói su huóng dàn cùa càc co quan chuyén ngành
hay tó chùc doàn thè dà hình thành nén càc du àn nhò tao viéc làm eó muc
tiéu. Noi dung chù yéu cùa mò hình này là tao quy tin dung quay vòng cho
^^\ Dói mdfi ca che' quàn ly doanh nghiép vùa va nhò trong nén kinh té' thi tmòng a Viét Nam. NXB CTQG
H.I995.
40
1
\
vay vói lai suà't nàng do, phàt trién càc co so (trung tàm) day nghé va dich vu
viéc làm (Trung tàm xùc tién viéc làm), dàu tu càc co so ha tàng nhò, tiép noi
de tao mò viéc làm... Hình thùc này dugc xà hói dóng tình cao va tò ra rà't eó
hiéu qua. Chi trong hai nàm 1992-1993, quy quò'c già giài quyét viec làm dà
dàu tu gàn 400 ty dóng va dà ho trg cho vay hàng ngàn dir àn tao mói va tao
dù viec làm cho gàn 1/2 triéu nguòi. Ngoài Quy viéc làm quò'c già con co
hàng loat càc du àn cùa doàn thè, càc tó chùc tu thién va càc chuong trình tài
trg quò'c té cho muc tiéu tao viec làm, tàng thu nhàp va giàm nghèo khó cho
nhàn dàn.
d. Tao viéc làm thòns qua chuons trình kinh té-xà hòi lón cùa Nhà
nuóc
Hình thùc này eó quy mò lón hon hình thùc tao viéc làm theo du àn nhò
va tàp trung vào mot so muc tiéu lón. Ca so cùa nò là do tiém nàng kinh té-tu
nhién cùa dà't nuóc con nhiéu, de khai thàc vào muc dich phàt trién kinh té,
tao viéc làm, tàng thu nhàp, Nhà nuóc dà hình thành nén càc chuong trình eó
muc tiéu va dugc càn dòi nguón lue cho chuong trình thuc hién nhu: Chuong
trình phù xanh dà't tròng dói trgc; chuong trình phàt trién kinh té-xà hòi mién
nùi; chuang trình xày dung nóng thòn mói; chuong trình an toàn luong thuc;
chuang trình phàt trién kinh té-xà hói va khai thàc tiém nàng càc vùng dóng
bang song Hong, dóng bang song Cùu Long... Nhùng chuong trình này dà tao
ra khà nàng giài quyét viéc làm co quy mò lón va tàp trung.
e. Tao viéc làm thóns Qua phàt trién càc doanh nshiép co vón ddu
tu nuóc nsoài.
Day là mot trong nhùng hình thùc tao viéc làm hàp dàn va dugc dàc biét
coi trgng trong diéu kién cùa nuóc ta giai doan hién nay. Bòi vi nò dà giài
quyét dugc 3 và'n de co bàn va khó khan cùa Viét Nam dò là vòn, còng nghé
va thi truòng. Theo so liéu cùa Bò ké hoach va dàu tu, vòn dàu tu cùa nuóe
ngoài da dua vào nuóc ta dén nay gàn 20 ty dò la. Co hon 1600 du àn cùa 65
nuóc va khu vuc dà dàu tu, tao ra dugc khoàng 110.000 chò làm viéc mói ón
dinh va 190.000 lao dòng khàc eó viéc làm kèm theo ò càc tàng khàc nhau.
Day là loai mò hình tao viec làm ò tàng cao, song cùng là loai eó bòi so viéc
41
làm lón, dàc biét là tao ra nhu càu su dung lao dòng ò tàng thà'p hon (lao dòng
dich vu). Và'n de này phu thuóc vào viec lua chgn còng nghé nhu thè nào. Tuy
nhién, cùng càn luu y ràng, néu khòng tinh toàn ky va co chinh sàch thich hgp
sé dàn dén chày màu chat xàm va thiéu lao dóng ky thuàt cao rà't nghiém
trgng.
/. Tao viéc làm trén ca sa phàt trién càc hot hiép hói nshé nshiép
Day cùng là mot hình thùc tao viéc làm dang dugc chù y. Nhiìng nàm
qua, vai trò cùa càc hiép hòi nghé nghiep dà dóng góp tich cuc trong linh vuc
viéc làm. Bang càc giài phàp tnJc tiép va giàn tiép, mó hinh này dà góp phàn
giài quyét 3 yéu tò cùa viéc làm (vòn, thi truòng, cóng nghé), dàc biét là trong
linh vuc chuyén giao cóng nghé, tu và'n san xuàt de tao viéc làm va dua lai thu
nhàp cao nhu: Hòi khuyén nóng; Hòi làm vuòn; Hòi nuòi huou, nai...; Hói
sinh vàt cành; Hói xày dung; Hói dién tu va tin hgc; Hói hay Hiép hòi xich lo,
xe lam, bòe xép; Hòi buon bàn mot hay mot so loai hàng nào dò; Hói thù
còng my nghé... Chinh nhò su hoat dóng tich cuc cùa càc hòi hay hiép hói
này ma dà xuà't hién nhiéu ngành mói, va dua nhiéu san phàm trò thành hàng
hoà khòng nhùng dàp ùng nhu càu tiéu dùng trong nuóc ma con phuc vu cho
nhu càu xuàt khàu.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu hình thùc giài quyét viéc làm ò nuóc ta
trong qua trình chuyén dói sang nén kinh té thi truòng, ben canh dò con rà't
nhiéu nhùng hình thùc tao viéc làm khàc dà dem lai két qua khà quan. Song
vàn càn phài tiép tue dugc nghién cùu, hoàn thién va Nhà nuóc phài eó chinh
sàch de khuyén khich no phàt trién huóng vào muc tiéu giài quyét viéc làm
cho lao dòng xà hòi.
2. NhOmg và'n de càn giài quyét
Vói thuc trang trén, viec làm cho nguòi lao dòng dang dàt ra hàng loat
nhùng và'n de càn giài quyét nhu: So lugng nguòi khòng eó viéc làm ngày
càng tàng; nàng cao tay nghé cho nguòi lao dòng... Song de giài quyét dugc
42
nhùng và'n de dò thi truóc tién phài tìm ra dugc nhùng càn gòc phàt sinh cùa
no.
Thù nhàt: Nuóc ta là nuóc dòng dàn (dung thù 12 trèn thè giói), toc dò
tàng dàn so chua dugc kiém che va kiém soàt chat che, nén ty le tàng dàn so
va lao dóng con a mùc cao. Hon nùa lai là nuóc chàm phàt trién, eó diém xuà't
phàt thà'p, nén kinh té con màt càn dò'i nghién trgng va chua ón dinh; thiéu
nhiìng tién de va diéu kién vàt chat càn thiét de thay dói nhanh chóng toàn bó
co càu kinh té cho phù hgp vói nén kinh té thi truòng, dàc biét là ha tàng co
so, vòn va còng nghé thich hgp, nén dà này sinh màu thuàn dò là màu thuàn
giùa nhu càu viéc làm ngày càng lón vói khà nàng gidi quyét viéc làm con
rat han che, trong khi tiém nàng phàt trién kinh té, tao mò viéc làm cùng rat
lón, song lai chua dugc khai thàc va phàt huy, chua gàn dugc giùa lao dóng
vói tiém nàng dà't dai va tài nguyén thién nhién. Nuóc ta con rat nhiéu nguón
lue, néu biét khai thàc, co thè tao dugc nhiéu che làm viéc mói cho nguòi lao
dòng. Trong dò, dàc biét con khoàng 3-4 triéu dàt eó khà nàng su dung trong
nòng nghiep chua dugc dua vào su dung, hon 9 triéu ha dàt tróng, dà't dói
trgc; he so su dung ruòng dà't mói dat bình quàn 1,4 làn, néu mò vu dòng, dua
vòng quay cùa dàt lén hai làn thi eó thè giài quyét thém dugc 40-50 van lao
dóng; cóng suà't mày móc thiét bi mói su dung gàn 50%; san phàm xuàt khàu
chù yéu duói dang nguyén vàt liéu, chua qua che bién; vó'n trong dàn con
hàng triéu lang vàng, vài tram triéu USD chua dugc dua vào san xuà't kinh
doanh; nhiéu ngành nghé, làng nghé truyén thòng eó khà nàng khòi phuc va
phàt trién; tiém nàng lao dòng ky thuàt, lao dóng chat xàm chua dugc su dung
co hiéu qua; nhiéu chù doanh nghiep, chii tu nhàn va ho già dinh làm àn giòi,
co khà nàng tao nhiéu chò làm viec mói, thu hùt dugc nhiéu lao dóng, nhung
chua eó chinh sàch khuyén khich phàt trién manh me; sue lao dóng sàng tao
cùa con nguòi chua dugc giài phòng triet de. Vàn de ò day là Nhà nuóc phài
tao ra diéu kien va mòi truòng (co che, chmh sàch va luàt phàp), eó nguón vàt
chà't dàm bào de tàc dóng vào phàt trién thi truòng lao dóng, làm cho cung va
càu vé lao dóng phù hgp vói nhau a mùc tòi da.
43
Thù hai dò là Màu thuàn giùa lao dóng va viéc làm ngày càng gay gàt
khi dàt nuóc dang tién hành cóng cuoc dai mói. Trong co che cu, ehùng ta
xày dung mot he thòng chinh sàch khuyén khich nguòi lao dòng tìm viéc làm
trong khu vuc Nhà nuóc là chii yéu va bao càp rat nàng né. Nhà nuóc bò tri
còng àn viec làm dén tàn tiing nguòi lao dòng, diéu dò dà kìm hàm tiém nàng
lao dòng, triet tiéu dòng lue cùa hg trong phàt trién viec làm va tu chiù tràch
nhiem vé dòi sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, làm màt di tinh nàng dóng, sàng
tao cùa nguòi lao dóng. Nay qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng dà
mò ra khà nàng to lón giài phòng tiém nàng lao dòng toàn xà hòi, song Nhà
nuóc chua co chinh sàch dóng bó tao ra nhùng tién de,'diéu kièn va mòi
truòng dàm bào giài phòng triet de tiém nàng lao dòng (truóc hét là nhùng
chinh sàch vi mò nhu thué, dà't dai tin dung, thi truòng..); chua eó chinh sàch
cu thè khuyén khich càc linh vuc, ngành nghé va càc hình thùc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng theo yéu càu thi truòng lao dòng; chua co he thòng dào tao,
dào tao lai va phó càp nghé phù hgp vói co che thi truòng.
Trong qua trình dói mói, cùng vói viéc diéu chinh co eà'u kinh té phài tó
chùc lai lao dóng trén pham vi toàn xà hói, chuyén dich co càu lao dóng cho
phù hgp vói co eà'u mói ciia nén kinh té, diéu dò tàt yéu dàn dén hién tugng va
xu thè day lao dòng tàch khòi viéc làm, va do dò làm cho mot bò phàn lón lao
dóng trò nén du thùa (truóc hét là trong khu vuc Nhà nuóc, càc hgp tàc xà
thiéu thù cóng nghiép). Day là màu thuàn trong su khóng phù hop giùa eo eà'u
lao dòng cu va co càu nén kinh té dà chuyén dói. Trong qua trình chuyén dich
này chùng ta vùa thiéu dòi ngù lao dòng co ky thuàt, co trình dò tay nghé cao,
lai vùa thùa khà lón lao dòng phó thóng, nàng suà't lao dòng thàp. Diéu này
dàn dén nan thà't nghiep, thiéu viec làm rà't nghiém trgng, trong khi dò lao
dòng ky thuàt cao, lao dòng chat xàm vùa thiéu vùa khòng dàp ùng dugc yéu
càu còng viec va dang eó xu huóng chuyén dich vào càc khu che xuàt, càc
doanh nghiép co vòn dàu tu nuóc ngoài... (thuc chà't là hien tugng chày màu
chà't xàm). Màu thuàn này chi eó thè dugc giài quyét thòng qua viec dào tao
lai, phó càp nghé cho nguòi lao dóng, song viéc giài quyét và'n de này khóng
44
phài là ngày mot ngày hai, ma phài càn eó thòi gian va nhùng su quan tàm,
dàu tu dùng mùc cùa càc càp lành dao.
T h ù ba là màu thuàn trong ban thàn vàn de viéc làm, day là và'n de kinh
té-xà hòi co bàn, làu dai co tình chat chién lugc, dóng thòi lai là vàn de càp
bàch truóc màt. Nò vùa co y nghla kinh té lai vùa là và'n de xà hói phùc tap,
cho nén màu thuàn ò day chinh là màu thuàn giùa giài quyét viéc làm làu dai
phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà dàt ra vói giài quyét viéc
làm truóc màt mang tinh càp bàch. Trong càc và'n de truóc màt va mang tinh
chat xà hòi sàu sàc cùa viéc làm là phài tap trung giài quyét cho dugc mot so
dòi tugng càp bàch nhà't nhu thanh nién mói dén tuoi lao dóng; con em xuà't
ngù, lao dòng hgp tàc tra vé, nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong,
dòi tugng tè nan xà hòi. So dòi tugng này néu khóng dugc giài quyét sé là
màm mòng gay ra nhiìng "diém nóng", diém gay càn vé màt xà hói, dàn dén
màt an toàn xà hói, tham chi màt ón dinh vé chinh tri.
Hai màt này rà't khó dung hoà, néu chi chù trgng dén giài quyét viéc làm
làu dai de dàm bào phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà de ra,
thi truóc màt so nguòi khòng co viéc làm se rà't lón, nò sé eó ành huong tiéu
cuc khòng nhò dén kinh té, chinh tri, vàn hoà xà hòi ciia dà't nuóc. Ngugc lai
sé gay ra su mà't càn dòi, khòng phù hgp giùa chinh sàch phàt trién kinh té vói
nhiìng chinh sàch, giài phàp vé viéc làm; liic dò hoàc sé phài luón chiù sue ép,
dòi phó vói vàn de viec làm va càc vàn de khàc này sinh theo, hoac lai thay
dói, diéu chinh chién lugc phàt trién kinh té xà hòi. Chinh vi vay, Nhà nuóc
cùng nhu càc co quan quàn ly truóc tién càn phài hiéu ró và'n de, rói tu dò eó
nhùng bién phàp, chinh sàch thich hgp de tùng buóc thào gó khó khan, giài
quyét màu thuàn này, trành nhùng su nóng vói, chù quan.
Thù tir là màu thuàn giùa nhu càu gidi quyét viec làm rat lón vói trình
do to chùc quan ly vé mat Nhà nuóc trong linh vuc viéc làm chua phù hop
vói cache mói. Vói he thò'ng su nghiep giài quyét viéc làm con phòi thai, dòi
ngù càn bó làm dich vu viéc làm con non yéu, chua dàp ùng yéu càu su
nghiep giài quyét viéc làm trong co che thi truòng, co su hoat dóng cùa thi
45
truòng lao dòng. Vé màt tó chùc, chùng ta chua eó mot he thòng su nghiép
hoàn chinh giài quyét viec làm (dàc biét là càc vàn phòng dich vu viéc làm,
càc trung tàm xùc tién viéc làm, trung tàm àp dung tién bò khoa hgc ky thuàt
va chuyén giao còng nghé su dung nhiéu lao dòng...); chuang trình quò'c già
vé viéc làm cùng chua dugc tàp trung chi dao, con rat phàn tàn, quy quò'c già
vé viec làm con nhò bé chua dugc dàu tu dùng mùc. Màu thuàn này là trò
ngai dàng ké dén khà nàng giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng. De giài
quyét màu thuàn chùng ta phài khan truong tàng cuòng nàng lue quàn ly cùa
Nhà nuóc trong linh vxxc viec làm (xày dung chién lugc, chuang trình, co che,
chinh sàch va luàt phàp), phàt trién manh he thòng su nghiep dich vu viéc làm
va tap trung dào tao càn bò dich vu viec làm.
46
CHUONG II
PHUONG HUONG GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L XU HlTÒNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÒNG VA NHlJNG YÈU CAU
DÀT RA.
Ngày nay, dàn toc ta dang buóc vào mot cuoc chién dàu mói vi cuóc song
à'm no, hanh phùc, va còng bang xà hòi. Dà't nuóc ta thòi co lich su cùa su
phàt trién dà dén. Cóng cuoc dói mói dang dién ra nhanh chóng va vùng chàc.
Chù truong mò rong kinh té thi truòng co su quàn ly cùa Nhà nuóc dinh
huóng xà hói chù nghla dà tao ra dóng lue va mòi truòng thuàn Igi cho mgi
thành phàn kinh té, mgi loai hinh tó chùc san xuà't kmh doanh thuc su bình
dàng truóc phàp luàt va hoat dòng eó hiéu qua. Su phàt trién nàng dóng cùa
khu vuc, chàu A Thài Bình Duong, mòi truòng hoà bình va ón dinh trong khu
vue, viéc già nhàp ASEAN cùng vói chinh sàch dòi ngoai dòc làp tu chù va da
phuang hoà càc quan he quò'c té cùa Dàng va Nhà nuóc ta dà mò ra khà nàng
to lón de Viét Nam hói nhàp vào nén kinh té thè giói. Nhàn dàn ta giàu long
yéu nuóc, eó y thùc tu lue, tu cuòng, thòng minh, nàng dóng, sàng tao, tin
tuong vào su lành dao cùa Dàng, Nhà nuóc... là nguón lue to lón trong cóng
cuoc xày dung dàt nuóc.
Nhùng yéu tò trén day quyét dinh xu thè phàt trién cùa dàt nuóc ta trong
nhùng nàm tói. Viét Nam sé là khu vuc phàt trién nàng dóng, sau vài thàp ky
co thè dat mùc tàng truòng kinh té trung bình tién tién so vói nhùng nuóc
khàc trong khu vuc va tiép dò là trèn thè giói, tiing buóc thuc hien muc tiéu
dàn giàu, nuóc manh, xà hòi còng bang, vàn minh, mang bàn sàc Viét Nam.
Tuy nhién, nhu Nghi quyét Hòi nghi ban chà'p hành Trung uong làn thù 6
(khoà VU) cùa Dàng dà phàn tich, Viét Nam eùng dang dùng truóc nhiìng thù
thàch lón. Dò là nguy co tut hàu xa so vói càc nuóc xung quanh, kéo theo là
hàu qua xà'u vé cóng àn viéc làm, dòi song va càc và'n de xà hòi. Bòi vày,
Dàng va Nhà nuóc ta dà khàng dinh, chùng ta phài ra sue chàm lo nhiéu hon
47
nùa su nghiép vàn hoà, xà hòi, coi dò là dòng lue va muc tiéu cùa kmh té, gàn
tàng truong vói cóng bang va tién bó xà hòi ngay trong tùng buóc phàt trién.
Trong dò, viec làm dugc coi là mot trong nhùng van de xà hòi gòc ré, càn bàn
nhà't. Giài quyét dù viéc làm cho nguòi lao dòng, tién tói viéc làm eó hiéu
qua, dugc tu do lua chgn chinh là giài quyét tàn gòc nhùng càn nguyén,
nguón gòc sàu xa nhàt cùa càc vàn de xà hòi gay càn, dàm bào giù gin trat tu,
ky cuong va an toàn xà hói. Day là vàn de hét sue to lón va khó khan. De giài
quyét và'n de này, mot trong nhùng nói dung quan trgng là phài du bào dugc
xu huóng phàt trién cùa nguón lao dòng va xàc dinh nhu càu giài quyét viec
làm tu nay dén nàm 2000 va xa hon nùa.
1- Xu htfóìig phàt trién cùa nguón lao dòng
Theo so liéu diéu tra va du bào cùa Tóng cuc thòng ké va Bò lao dóng
thuong binh xà hòi, dàn so nuóc ta là 73,9 triéu nguòi vói khoàng 46 triéu
nguòi tu 15 tuoi trò lén, chiém khoàng 63% dàn so. Theo du tinh, dén nàm
2000 dàn so nuóc ta vào khoàng hon 80 triéu. Ty le tàng dàn so tu nhién con
rà't cao, nàm 1994 vàn ò mùc trén 2%, dén nàm 2000 ty le do uóc vào khoàng
1,7%. Bang phuong phàp chuyén tuoi, dén nàm 2000 so nguòi tu 15 tuoi tra
lén cùa nuóc ta sé vào khoàng gàn 54 triéu.
(Don vi: ngàn nguòi)
Bang 8: Dàn so, lao dóng dén nàm 2000 ^^'
1991 1994 1992 1993
1990
66.233,0 1995 2000
67.774,0 69.405,271.025,6 72.509,5 73.959,081.134,0
I. Dàn so
Trong dò:
057 13.281,0
51.908,0
39.495,3 13.663,0
317,'
662,0 14.139,3
.325,5
45.190,2 + Thành thi
+ Nòng thòn
II Dàn so tu 15 tuoi tra lén 14947,0
57.969
46.681, 19.472,1
661,9
420,5 13.619,013.285,0
53.111,055.075,0156
40.917,142.185,
543 061
554 Trong dò
(*:Dudoàn)
7.314,5
32.180,8 7.973,1
34.212,4 8-586,1
36.604,1 7.651,5
33.265,6 8.252,1
35.409,9 11.156,2
43.264,3 + Thành thi
+ Nóng thòn 8.962,8
37.718,7
Dan so là co so hình thành nguón lao dóng, là càn cu de xàc dinh nhu càu
*^* : Theo két qua diéu tra, dir bao cùa Tóng cuc thò'ng ké & Bó LDTBXH -1996
48
giài quyét viéc làm. Tuy nhién, và'n de co bàn va bao trùm nhà't trong linh vuc
viéc làm là phàt trién va su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue. Diéu dò eó
nghla là và'n de viéc làm phài dugc dàt trong tóng thè và'n de phàt trién nguón
nhàn lue. Dén lugt nò, vàn de phàt trién nguón nhàn lue luòn luòn phài dugc
giài quyét ò tàm chién lugc, gàn vói chién lugc phàt trién kinh té-xà hòi cùa
dàt nuóe trong tùng thòi ky nhà't dinh. Song trong thòi dai ngày nay, khi ma
khoa hgc ky thuàt va còng nghé, khoa hgc quàn ly dang co nhùng buóc phàt
trién kì diéu, thòi dai cùa dién tu va tin hgc, thi chién lugc kinh té-xà hòi phài
tùng buóc diéu chinh theo phuang huóng còng nghiép hoà, hién dai hoà, do
Nghi quyét Hòi nghi Trung uong làn thù 7 (khoà VU) cùa Dàng de ra.
Tiìng buóc day tói còng nghiep hoà, hien dai hoà dà't nuóc là nhàn tò then
ehòt nhà't, quyét dinh nhàt de giài quyét viéc làm ò nuóc ta trong tuong lai,
dóng thòi cùng dàt ra nhùng yéu càu rat mói eà vé nhàn thùc, quan diém va
càc giài phàp lón giài quyét viéc làm va nguón nhàn lue. Bòi vi, còng nghiep
hoà, hién dai hoà, nhu Nghi quyét Tmng uong 7 dà xàc dinh, là qua trình
chuyén dói càn bàn, toàn dién càc hoat dòng san xuàt, kinh doanh, dich vu va
quàn ly kinh té-xà hói tu su dung lao dòng thù còng là chinh, sang su dung
mot eàch phó bién sue lao dòng cùng vói cóng nghé, phuang tién va phuong
phàp tién tién, hién dai, dua trén su phàt trién ciia còng nghiép va tién bò khoa
hgc, còng nghé, tao ra nàng suàt lao dóng xà hòi cao.
Ró ràng, ò day trong càc nàm tói, còng cuoc dói mói dà't nuóc dugc thuc
hién theo huóng còng nghiep hoà, hién dai hoà sé dién ra hai qua trình vùa co
bàn, vùa eó mòi quan he hùu co vói nhau:
- Qua trình chuyén dói càn bàn co càu kmh té dua trén su phàt trién manh
me cùa cóng nghiép va tién bó khoa hgc cóng nghé. Xét trén góc dò viéc làm,
dò ehfnh là qua trình tàng càu vé lao dóng (phàt trién viec làm).
- Qua trình chuyén dich co eà'u lao dóng su dung ky thuàt tién tién, hién
dai de dat tói viéc làm eó hieu qua va nàng suà't cao (thay dói co càu va chà't
lugng cung vé lao dòng cho phù hgp vói càu vé lao dòng).
49
Quan niém trén vé còng nghiép hoà, hién dai hoà, duói góc dò viéc làm,
cho chùng ta mot eàch nhin toàn cành vé xu huóng phàt trién nguón nhàn lue
va nhu càu giài quyét viéc làm trong tuong lai. Dòng thòi cùng dinh huóng
cho chùng ta du bào khài quàt mot xu huóng cu thè hon, de tu dò ma de xuà't
càc chù truong, quan diém va giài phàp thich hgp, eó tình khà thi cao trong
linh vuc viéc làm.
2, Nhu càu giài quyét viéc làm
Tu nhùng két qua nghién cùu trén, luàn àn nhàn dinh khài quàt vé và'n de
viec làm nhu sau:
-h Vói toc dò tàng tu nhién dàn so va nguón lao dóng nhu hién nay, dén
nàm 2000 trén tóng thè nuóe ta vàn du thùa lao dóng. Nhu trèn dà phàn tich,
dén nàm 2000 bang bién phàp rat tich cuc nuóc ta vàn eó toc dò tàng dàn so
trén 1,7% va lao dòng xà'p xi 2%, thi dù toc dò tàng truòng kinh té co cao vàn
khòng co khà nàng thu hùt dugc hét lao dóng. Mat khàc, lao dóng chua eó
viéc làm bi tón dong cùa càc nàm truóc chuyén sang là hién tugng rà't dàng
luu y. Theo tinh toàn, truóc nàm 1992 so thanh nién mói buóc vào tuoi lao
dòng mòi nàm vào khoàng 1,1-1,2 triéu nguòi. Trong so này thuòng chi giài
quyét dugc vào khoàng 40% co viéc làm. Dén nàm 1992, là nàm bàt dàu thuc
hién chuong trình viéc làm quò'c già, dà giài quyét dugc thém khoàng 20 van
lao dòng, dua tóng so lén khoàng 70 van,/nàm va nàm 1993 giài quyét dugc
90 van. Tuy nhién, so lao dòng tón dgng chua co viec làm cho dén nay cóng
dòn lai con rà't lón.
Bài toàn chién lugc vé phàt trién nguón nhàn lue va giài quyét viec làm ò
nuóc ta trong càc nàm tói là luón luón gàn vói chién lugc kinh té-xà hói, gàn
vói cóng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Còng nghiep hoà, hién dai hoà là
con duòng thoàt khòi nguy co tut hàu, rùt ngàn khoàng eàch vé trình dò phàt
trién kinh té so vói càc nuóe xung quanh, kéo theo là ma ra khà nàng to lón
tao thém nhiéu còng àn viec làm nhò phàt trién mot nén còng nghiep huóng
vào xuà't khàu; két hgp cóng nghé truyén thòng vói còng nghé hién dai; uu
50
tién phàt trién loai hình san xuà't quy mó vùa va nhò, àp dung cóng nghé tién
tién, su dung nhiéu lao dòng... Song, trong chién lugc phàt trién kmh té-xà hói
nuóe ta thòi ky 1991-2000, vói muc tiéu tàng truòng kinh té trung bình 7%
nàm (5% cho thòi ky 1991-1995 va 9% cho thòi ky 1996-2000), nàng suà't lao
dóng tàng 50% so vói nàm 1990, néu dat dugc thi chò làm viéc tàng thém sé
vào khoàng 7,3 triéu, trong khi dò lao dòng tàng thém thòi ky 1991-2000 vào
khoàng 10,5 triéu nguòi, dàn dén sue ép rat lón vé viéc làm. Tuy ràng, tình
toàn này chi là tuong dó'i va trén tóng thè, eó thè co nhirng sai so, song cùng
du bào cho chùng ta mot tình hình là quan he cung càu vé lao dóng vàn rat
càng thàng trèn thi tmòng lao dóng trong nhiéu nàm tói. Cung vé lao dòng
luòn luòn lón hon càu vé lao dòng là mot thuc té khàch quan va là thàeh thùc
lón trong bài toàn giài quyét viéc làm ò nuóc ta.
+ Chuyén sang nén kinh té hàng hoà vói su tham già cùa nhiéu thành
phàn kinh té, da dang hoà càc hình thùc tó chùe kinh doanh sé tao ra nhung
khà nàng to lón de tàng truòng khih té va giài quyét viéc làm. Tuy nhién,
cùng vói nò quan he thué muón lao dòng sé ngày càng phàt trién manh me
trén thi truòng lao dòng dàn dén su canh tranh vé lao dòng ngày càng gay gàt,
dac biét khi lugng vòn dàu tu cùa nuóc ngoài dua vào Viét Nam ngày càng
tàng. Lue này và'n de dat ra lón nhàt trong linh vuc lao dóng là làm thè nào de
lue lugng lao dóng hién co phù hgp vói yéu càu mòi ciia nén kinh té thi
truòng, truóc hét là dói ngù lao dóng co chat lugng cao. Du doàn dén nàm
2000 lao dòng làm còng àn luong eó vào khoàng 8-12 triéu nguòi. Trong so
này, de eó dugc viéc làm thi yéu tò còt lòi, quyét dinh nhà't là phài eó khà
nàng canh tranh trén thi truòng lao dòng, vi vày vàn de dào tao va dào tao lai
nguòi lao dóng là giài phàp song con de làm cho co càu lao dòng thich ùng
vói co eà'u nén kinh té. Néu khòng, dén nàm 2000 Viét Nam sé thiéu lao dòng
co trình dò cao rà't nghiém trgng, trong khi dò lai dU thùa mot lugng rat lón
lao dóng phó thóng, lao dòng rè mat, truóc hét là ò nòng thòn. Hon nùa, ben
canh dò sé hinh thành dòng di chuyén lao dòng ky thuàt cao, lao dóng chat
xàm, tu khu vuc Nhà nuóc sang khu vuc tu nhàn va càc doanh nghiép co vó'n
51
dàu tu nuóc ngoài, càc vàn phòng dai dién nuóc ngoài... là noi co già tri lao
dóng cao hon (hién tugng chày màu chat xàm).
+ Dén nàm 2000, lao dóng nòng thòn vàn chiém phàn lón trong tóng so
lue lugng lao dòng xà hòi. Song ciing vói qua trình dò thi hoà, qua trình mà't
dàn dà't nóng nghiép (nhà't là vùng dóng bang, vùng ven dò thi...) dién ra vói
toc dò nhanh, trong khi chua dù diéu kién de chuyén hg sang làm ngành nghé
thuóc linh vuc phi nòng nghiép va dich vu sé dàn dén hién tugng thà't nghiep
tiém tàng rat lón ò nóng thón. Màt khàc, cùng vói qua trình tap trung ruòng
dà't vào tay mot so nguòi co khà nàng san xuà't, nóng nghiep hàng hoà sé eó
nguy co mot bò phàn nòng dàn khóng con ruòng dà't, khòng co tu liéu san
xuà't (hién nay eó tinh dóng bang song Cùu Long khoàng 20% nóng dàn
khòng con ruòng dà't) trò thành thàt nghiép, xung vào dòi quàn làm thué. So
này sé tran vào thành phò, tran vào càc khu còng nghiep tàp trung, di dàn tu
do dén càc \njng dà't mói tìm kiém viéc làm, sé trò thành và'n de xà hòi rà't
phùc tap, nhà't là ò mot so thành phò lón nhu Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh,
Vùng Tàu... Loai này chù yéu là lao dóng phó thóng, chà'p nhàn viéc làm vói
thu nhàp thà'p. Tu do di chuyén lao dòng va hành nghé theo phàp luàt là
huóng co bàn de giàm sue ép vé viéc làm giùa càc vùng, song lai vàp phài
nhùng màu thuàn gay gàt vé nhùng và'n de xà hói khàc nhau nhu viec quàn ly
hành chmh càc dò thi sé rà't phùc tap, khà nàng dàp ùng nhu càu vé nhà ò, y
té, giào due càng khó khan... Vi vay, bài toàn dàt ra là: Mot màt, vùa phài eó
chinh sàch tu do di chuyén lao dòng, màt khàc lai phài co bién phàp d^y
nhanh qua trình chuyén dich co càu lao dóng nòng thòn de giài quyét viéc
làm tai chò trong khu vuc nòng thòn.
+ Trong thòi gian tói, khi thi truòng lao dòng trò nén sòi dòng, thi nhu càu
dào tao, day nghé va dich vu viéc làm sé rà't lón. Tuy nhién, de eó chién lugc
dào tao va day nghé dùng dàn, và'n de quan trgng là phài xàc dinh mò hình
kinh té dùng. Duói góc do toàn dung lao dòng, thòng thuòng phài tao ra càc
tàng cóng nghé hgp ly. De tàng truòng kmh té xu huóng chung là phài dàu tu
vào Imh vuc cóng nghé cao ò mot so ngành mùi iihgn (tm hgc, nàng lugng.
52
dàu khi, hàng khòng...). Viéc dào tao loai lao dòng này phài dugc dàc biét coi
trgng, phài tó chùc dào tao dòi ngù lao dòng co trình dò cao luòn luòn dàp
ùng kip thòi yéu càu cùa san xuà't. Song trong vài nàm tói, ty trgng lao dóng
này cùng vàn chua dù lón vi khà nàng thu hùt lao dòng vào khu vue này con
rà't han che. Du doàn huóng eó tmh chà't chién lugc de phàt trién kinh té va
giài quyét vàn de lao dòng là phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò. Dòi vói
Viét Nam hien nay, viéc tó chùc san xuà't kinh doanh vàn ò quy mò ho già
dinh là chinh, su dung lao dòng trong già dinh, chua eó thué lao dóng hoàc
chi rà't it. Do dò, huóng trgng tàm tàc dóng là tao diéu kién cho kinh té ho già
dinh phàt trién dén mùc co thè su dung lao dòng làm thué (co thè ban dàu ò
quy mò 5-10 lao dòng). Theo huóng này phài phàt trién rong rài càc hình thùc
dào tao, phó càp nghé vói còng nghé thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao
dóng de cung ùng lao dòng cho càc hg già dinh, dóng thòi phài khan truong
dào tao càc chù doanh nghiep trong co che thi truòng. Di lién vói nò càn phàt
trién manh me càc trung tàm xùc tién viec làm thuc hién chùc nàng dich vu
viéc làm va cung ùng lao dòng. Néu chùng ta khòng chù y phàt trién he thòng
dich vu viéc làm ngay tu bay giò sé gap rat nhiéu khó khan trong viéc dàp ùng
yéu càu cung ùng lao dóng trong tuong lai.
+ Khi thuc hién duòng lòi mò cùa, tùng buòc hòi nhap vào thi truòng thè
giói, trong nhùng nàm tói lao dòng Viét Nam con nhiéu uu thè', nhàt là vé
trình dò vàn hoà, tay nghé khéo léo va già lao dòng rè. Vói uu thè' này, khà
nàng dua lao dòng Viét Nam di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài, dàc biét là
thi truòng khu vuc chàu A-Thài Bình Duong, Trung Dóng, Dòng Au... sé
ngày càng tàng. Vi vay, và'n de dàt ra là phài tinh dén mòi quan he giùa lao
dóng trong nuóc va lao dòng dua di, nhà't là lao dòng ky thuàt, phài xàc dinh
thàt ro muc tiéu dua lao dòng di két hgp vói muc tiéu tao viéc làm trong cà
nuóc va tài hoà nhàp hg khi trò vé. Mat khàc, eùng càn phài tao viéc làm va
tài hoà nhàp hon chuc van nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong
theo chuang trình HCR. Day sé là và'n de xà hói rà't lón dòi vói nuóc ta trong
giai doan chuyén dói nén kinh té.
53
Càc nhàn dinh khài quàt trén, sé là ca so de hinh thành mot he thò'ng quan
diém vé giài quyét viec làm nhàm dàp ùng nhu càu càp bàch truóc màt, vùa
giài quyét mot eàch càn bàn, làu dai, dóng thòi giài quyét và'n de càp bàch
cùng sé dugc dinh huóng trong tóng thè, khòng sa vào chàp va, dòi phó va
theo kiéu hành chinh.
IL QUAN DIÉM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIÈN
NAY
1. Quan diém giài quyét viéc làm
Nhu chùng ta dà biét, chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té-xà hói dén
nàm 2000 cùa nuóc ta dà xàc dinh: "Giài quyét viéc làm, su dung tòi da tiém
nàng lao dóng xà hòi là muc tiéu quan trgng hàng dàu cùa chién lugc, là mot
tiéu chuàn de dinh huóng eo eà'u kinh té va lua chgn cóng nghé.." [3]
De thuc hien muc tiéu chién lugc trén, và'n de quan trgng nhà't là phài xàc
dinh he thò'ng quan diém giài quyét viéc làm cho phù hgp vói nén kinh té
hàng hoà nhiéu thành phàn ò nuóc ta. He thòng quan diém này phài dua trén
co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuang phàp luàn co bàn trong linh
vue viéc làm, cu thè là:
+ Thù nhà't, phài thòng nhà't vé màt khài niém vé viec làm. Và'n de này da
dugc de càp dén ò chuong I. Tuy nhién, càn nhàn manh ràng viéc làm là hoat
dóng cu thè cùa nguòi lao dòng mang lai Igi ich cho xà hói va thu nhàp cho
bàn thàn. Tuy nhién, hoat dóng này phài dugc luàt phàp cho phép (hgp phàp).
Trong khuòn khó dò, nguòi lao dóng eó thè làm viec trong bà't eù thành phàn
kinh té nào va vói mgi hình thùc tó chùc kinh doanh. Càc thành phàn kinh té,
càc don vi kinh té va mgi nguòi lao dóng déu dugc bình dàng truóc phàp luàt.
Diéu dò co nghla là phài tùng buóc xoà bò tàm ly xà hòi nàng né chi coi trgng
viéc làm trong khu vue Nhà nuóc dà tón tai mày chuc nàm qua, nhà't là tàng
lóp thanh nién. Phài thay dói chuàn muc va thang già tri dành già còng hién
cùa nguòi lao dóng cho xà hòi. Nguòi lao dóng làm viéc bà't ky ò dàu, thuóc
do duy nhà't là nàng suà't, chà't lugng va hiéu qua; san phàm san xuà't ra dugc
54
thi truòng chà'p nhàn va nguòi lao dòng dugc huong thu dùng vói già tri lao
dóng sàng tao cùa mmh, dugc bào ve quyén so hùu tri tue va già tri vàt chat
do minh làm ra theo luàt phàp, nhàm nàng cao chat lugng cuoc sò'ng, muu càu
hanh phùc cho bàn thàn va co dóng góp mot phàn cho xà hòi. Làm thay dói
nhàn thùc này trong xà hói là mot qua trình dién ra rà't phùc tap va phài co
thòi gian. Song truóc hét là phài tàc dóng vào thanh nién, càc dó'i tugng ma
truóc day song trong co che bao càp cùa Nhà nuóc. Su hinh thành chuàn muc
va già tri xà hòi mói, co le phài bàt dàu tu su nhàn thùc mói này vé viec làm.
+ Giài quyét viéc làm là vàn de kinh té-xà hói rat tóng hgp va phùc tap,
khóng chi là vàn de kinh té hay xà hòi don thuàn. Vi vay, nò phài dugc hiéu
theo nói dung mói, bao hàm cà pham vi rong va pham vi hep. Trén pham vi
rong, giài quyét viec làm bao góm nhiing và'n de lién quan dén phàt trién
nguón nhàn lue va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue. Tue là qua trình dò
dién ra bàt dàu tu vàn de giào due, dào tao va phó càp nghé, chuàn bi cho
nguòi lao dòng buóc vào cuoc dòi lao dòng (làp thàn, làp nghiép), dén vàn de
tu do lao dóng va huòng thu xùng dàng già tri ma lao dóng sàng tao ra, cài
thién va nàng cao chà't lugng cuóc song. Vói nói dung này, và'n de giài quyét
viéc làm gàn rà't chat va dugc thuc hién thòng qua càc chuong trình phàt trién
kinh té. Do dò, giài quyét viéc làm theo nghla này mang nói dung kinh té là
chinh. Viéc su diing lao dòng dugc huóng vào muc tiéu tàng truong kinh té va
trò thành yéu tò cùa tàng truòng kinh té. Còng nghé dugc lua chgn ò day là
còng nghé ò tàng cao, còng nghé mùi nhgn, su dung lao dóng ky thuàt cao de
dàm bào toc dò tàng truòng kinh té cao. Con theo nghla hep, giài quyét viéc
làm chù yéu huóng vào dòi tugng va muc tiéu giàm ty le thà't nghiep (chòng
thà't nghiep), khàc phuc tình trang thiéu viéc làm, nàng cao hiéu qua viec làm
va tàng thu nhàp. Tue là, ehi giói han ò nói dung giài quyét viéc làm trong
khuòn khó va pham vi cùa chinh sàch xà hòi. 0 day muc tiéu cùa viéc làm là
de giài quyét và'n de xà hòi, góp phàn ón dinh va an toàn xà hói. Vói noi dung
này, giài quyét viéc làm dugc tàch khòi chuang trình phàt trién kinh té va
hình thành chuong trình viéc làm quò'c già, nhu là mot chuong trình xà hòi eó
55
muc tiéu. Cóng nghé lua chgn trong truòng hgp này chù yéu là còng nghé
thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao dóng. Tà't nhién, giài quyét viec làm
theo pham vi rong va hep trèn day eó quan he màt thiét vói nhau, bó xung va
dan xen vào nhau, déu huóng vào muc tiéu hàng dàu là su dung tòi da tiém
nàng lao dòng xà hói.
Song xét vé màt xà hòi, dòi tugng giài quyét viéc làm ma chùng ta càn
dàc biét quan tàm chinh là nhùng nguòi lao dòng do hàu qua cùa lua chgn va
àp dung cóng nghé tàng cao gay nén (lao dòng dòi du, bi sa thài, roi vào tình
cành thà't nghiep) va nhùng nguòi chua eó viéc làm, cùng nhu hieu qua viéc
làm kém, thu nhap thàp. Tue là nhàn manh tình chat xà hói, khia canh xà hói
cùa nò, de khóng dàn dén nhùng diém nóng, diém gay càn vé màt xà hói.
+ Mot trong nhirng và'n de ca bàn nhà't cùa su thay dói nhàn thùc vé viéc
làm là coi trgng yéu tò tu tao viéc làm cùa nguòi lao dòng trong càc thành
phàn kinh té. Trong co che cu, Nhà nuóc hoàc tàp thè (hgp tàc xà) bò tri, sap
xép viéc làm dén tùng nguòi lao dòng, cùng vói qua trình dò dà tuóe bò dàn
quyén tu chù, tu chiù tràch nhiém cùa nguòi lao dóng trong viéc tao còng àn
viéc làm cho chinh bàn thàn minh, trò thành con nguòi thu dòng, bi cót chat
vào nhirng viéc làm do Nhà nuóe hay hgp tàc xà tó chùc va phàn còng, triet
tiéu dóng lue va tinh nàng dòng xà hòi cùa hg. Ngày nay, trong qua trình
chuyén sang co che thi truòng khòng thè làm theo kiéu Nhà nuóc va hành
chmh nhu truóc day, ma giài quyét viéc làm phài theo quan diém thi truòng;
phài bang mgi bién phàp giài phóng triét de tiém nàng lao dòng, tra lai cho
nguòi lao dóng quyén tu do trong lao dòng. Nguòi lao dòng phài tu chiù tràch
nhiem vé cuóc sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, phàt huy hét nàng lue sàng tao,
tinh nàng dòng xà hòi cùa minh trong tu tao viéc làm, dóng thòi dugc huòng
dùng già tri lao dòng dà sàng tao ra, chòng tu tuong va tàm ly y lai, tróng chò
vào Nhà nuóc va xà hòi. Tà't nhién, trong qua trình tu tao viéc làm sé dién ra
qua trình canh tranh lao dòng trén thi truòng lao dòng, do dò khóng phài ai
cùng tu giài quyét dugc viéc làm cho minh. Trong truòng hgp này càn phài eó
su can thiép cùa Nhà nuóc. Vai trò cùa Nhà nuóc ò day là tao ra diéu kien.
56
mòi truòng thuàn Igi de giùp hg tu vuon lén, Nhà nuóc sé tàc dòng vào thi
truòng lao dóng, làm cho nò hoat dòng, linh hoat, tao ra co hói phong phù de
cung va càu vé lao dòng phù hgp vói nhau trong mòi truòng phàp ly lành
manh; dóng thòi co su trg giùp truc tiép cho nhùng nguòi gap hoàn cành khó
khan, bàt Igi trong linh vuc này.
+ Trong co che thi truòng, viec làm ón dinh chi là khài niém tuong dò'i. Su
chuyén dich va di chuyén lao dóng sé ngày càng manh me. Nguòi lao dòng eó
thè thay dói viéc làm tu ngành, nghé này sang ngành, nghé khàc, tu thành
phàn kinh té này sang thành phàn kuih té kia, tu hinh thùc tó chùc kmh doanh
này sang hinh thùc tó chùc kinh doanh khàc, tu dia phuang này dén dia
phuang khàc néu nhu hg co nhu càu. Diéu này bi ehi phòi nghiém ngat bòi
quy luàt cùa kinh té thi truòng, trong dò dàc biét là phu thuóc vào quan he
cung- càu vé lao dòng, vào già cà lao dòng hinh thành trén thi truòng lao
dóng. Nò chinh là co so ly luàn cùa chinh sàch tu do di chuyén lao dòng va
hành nghé trong khuòn khó luàt phàp cho phép, dóng thòi eùng chinh là mot
co so quan trgng cùa chinh sàch diéu chinh sue ép vé viéc làm giùa càc
ngành, càc \àing, càc thành phàn kinh té, càc hình thùc tó chùc san xuàt kinh
doanh, làm cho eo càu lao dóng thich ùng vói co càu kinh té. Trong chinh
sàch dò, mot mat phài dàm bào tu do chuyén dich va di chuyén lao dòng
trong khóng gian va thòi gian de thay dói co càu lao dòng, làm cho cung va
càu gap nhau a mùc cao nhàt, tu nò giàm sue ép vé viec làm, mat khàc lai
phài khuyén khich ón dinh dói ngù lao dòng bang co che va chinh sàch phù
hgp, nhà't là lao dòng ky thuàt cao càp, lao dóng tri oc.
+ Trong co che thi truòng, nhu trén dà phàn tich, nguòi eó viec làm là
nguòi ky dugc hgp dóng lao dóng. Khoàng thòi gian tròng giùa hai làn ky hgp
dóng lao dòng là khoàng thòi gian nguòi lao dóng roi vào tình trang thà't
nghiep. Tue là cung va càu khòng gap nhau trong khóng gian va thòi gian. Do
dò, thà't nghiep là hién tugng kinh té tà't yéu khàch quan va binh thuòng. Ty le
thà't nghiep trong giói han cho phép tao ra su canh tranh lành manh vé lao
dóng, tu dò tao ra dóng lue kich thich tàng nàng suà't lao dóng, su dung nguón
57
lao dòng eó hiéu qua hon. Co thè ggi dò là ty le "thà't nghiép kmh té"'. Và'n de
ò day là phài xàc dinh dugc giói han dò cùa tinh trang thàt nghiep de khòng
trò thành vàn de xà hòi gay càn, nguy hiém cho nén kinh té va mà't an toàn xà
hói. Day chmh là giài quyét mó'i quan he giùa chinh sàch kinh té va chinh
sàch xà hòi trong linh \arc viéc làm. Khi ty le thàt nghiep con trong giói han
cho phép thi nò trò thành yéu tò tich cuc tao ra dòng lue phàt trién kinh té va
khi dò là dó'i tugng cùa chinh sàch kinh té. Nhung ty le thà't nghiep vugt qua
giói han "kinh té" (giói han cho phép), thi nò trò thành và'n de xà hòi gay càn
va thuge dó'i tugng giài quyét cùa chinh sàch xà hòi. Day cùng chinh là mot
trong nhùng co so ly luàn de tàch chuong trình viec làm ra khòi chuong trình
phàt trién kinh té nhàm thuc hién muc tiéu xà hòi cùa chinh sàch viéc làm.
Chòng thàt nghiep là và'n de co tinh chà't toàn càu. Kinh nghiém thè giói
thuòng ban hành che dò trg càp thà't nghiep de trg giùp nhìing nguòi thàt
nghiep. Dòi vói nuóc ta trong tuong lai eó thè va càn phài ban hành chinh
sàch trg eà'p thà't nghiep, song trong diéu kién hién nay chua thè cho phép
chùng ta àp dung co so này bòi vi ehùng ta chua co he thòng nàm va dàng ky
thàt nghiep, dóng thòi so dòi tugng càn trg giùp (nguòi chua eó viéc làm,
nguòi mà't viéc do chuyén dói càu trùc kinh té, nguòi nghèo...) ò Viét Nam rà't
lón, ngàn sàch nhà nuóc chua thè thuc hien dugc, hon nùa Viét Nam là nuóc
dang phàt trién néu ban hành chinh sàch trg càp thà't nghiep sé gay tàm ly thu
dóng trong tu tao viéc làm. Dà't nuóc muòn phàt trién, su giùp do cùa Nhà
nuóc cho nhóm nguòi bà't Igi, trong dò co nguòi thà't nghiép, là càn thiét,
nhung phài theo quan diém phàt trién, tue là tao diéu kién de hg co co hói tìm
dugc viéc làm hoàc tu tao viéc làm. Vi vay, dòi vói Viét Nam, con duòng co
bàn là day manh thuc hién chuang trình viéc làm, chuong trình chòng dói
nghèo. Dóng thòi dòi vói nguòi mà't viéc thi àp dung trg eà'p thòi viec tu
nguón do càc doanh nghiep làp ra de chi tra cho ngUÒi lao dóng.
+ Cuòi eùng giài quyét viec làm là còt lòi cùa và'n de dàm bào ón dinh, an
toàn, còng bang xà hói va tién bò xà hói. Song nò phài dugc gàn vói phàt trién
va giài quyét theo quan diém phàt trién, khóng làm theo kiéu hành chinh nhà
58
nuóc va bao eà'p tran lan nhu truóc day trong eo che cu. Nhàn thùc này xuà't
phàt tu co so ly luàn co bàn là chinh sàch viéc làm nhu là yéu tò cùa su phàt
trién va nàm trong yéu tò phàt trién. Diéu này giùp chùng ta lua chgn mò
hình, dinh huóng giài quyét viéc làm nhu thè nào de vùa góp phàn tàng truòng
kinh té, vùa dàm bào còng bang xà hói. Dàc biét là trong tình hình dàt nuóc ta
hien nay vé eo bàn vàn là nén san xuà't nòng nghiép, tu cung tu càp, co diém
xuà't phàt rat thàp, khoa hgc ky thuàt va cóng nghé chua phàt trién, nhung lao
dòng lai rà't dói dào, thi chmh sàch viec làm phài bao góm nhùng chù truong,
phuang huóng va giài phàp nhàm muc tiéu thùc day tàng truòng kinh té, dóng
thòi dàm bào còng bang xà hói.
Tu nhùng nhàn thùc co bàn trén day, luàn àn da khài quàt hoà he thòng
quan diém co bàn giài quyét viec làm trong thòi gian tói nhu sau:
- Quan diém eó tinh chà't muc tiéu va chién lugc cùa giài quyét viéc làm là
phài huóng vào phàt trién va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue, phdi
gidi quyét mòi quan he bién chùng giùa ca càu kinh té va ca càu lao dóng,
tao ra ca càu lao dóng ngày càng phù hop vói ca càu kinh té dang trong
qua trình chuyén doi. Trong chién lugc phàt trién kinh té lày muc tiéu quan
trgng hàng dàu là dàm bào viéc làm, su dung tòi da tiém nàng lao dóng xà
hòi. Qua trình chuyén dich co càu kinh té sang nén kinh té hàng hoà nhiéu
thành phàn phài dóng thòi chuyén dich co càu lao dóng hién co phù hgp vói
yéu càu cùa nén kinh té' mói. Viéc lua chgn còng nghé, mot màt, phài tap
trung vào mot so linh vuc mùi nhgn, su dung ky thuàt cao de tao ra diéu kién
va khà nàng tàng tmòng kinh té vói toc dò nhanh, màt khàc, lai phài chù y
dén tàng thà'p, nhung lao dòng lai chiém ty le lón, thóng qua àp dung cóng
nghé thich hgp, cóng nghé su dung nhiéu lao dòng. Và'n de eà'p bàch giài
quyét viéc làm hién nay là cho thanh nién ò thành thi. Song de su dung co
hieu qua nguón lao dòng xà hói lai phài tàp trung vào khu vue nóng thón, là
dia bàn chién lugc cùa cà nuóc. Tu dò giài phóng lao dòng va lue lugng ^sàn
xuà't phài mò dàu tu nóng thón.
59
- De giài quyét viéc làm cho lao dòng xà hòi, vàn de bao trùm là phài
bang mgi bién phàp tiép tue gidi phóng tiém nàng lao dóng trén ca sa phàt
tnen manh me nén san xuàt hàng hoà nhiéu thành phàn, vài nhùng hình
thùc to chùc san xuàt kinh doanh da dang, phong phù, dan xen va he tra
nhau, vùa hop tàc, vùa canh tranh, hình thành thi truòng lao dóng thòng
nhàt va linh hoat, khòng bi chia càt vé dia ly hành chinh. Chi trong diéu
kién dò, sue lao dóng mói dugc giài phóng triét de, nguòi lao dóng mói co co
hòi tu tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà hói. Tu do hoà
trong lao dóng là quan diém co bàn nhà't de hinh thành chinh sàch viéc làm
trong diéu kién mai. Quan diém này phài dugc thè che hoà thành luàt phàp de
dàm bào cho nguòi lao dóng tu do hành nghé, làp hói nghé nghiep, lién doanh
lién két, tu do làm giàu chinh dàng, coi mot bó phàn dàn cu giàu lén là càn
thiét cho su phàt trién va tién bó chung; tu do thué muón lao dòng trén eo so
phàp luàt va su huóng dàn cùa Nhà nuóc, xoà bò mgi ngàn càm, trói buóc
nguòi lao dòng; phàt huy dén mùc cao nhà't khà nàng sàng tao trong tu tao
viéc làm, phàt trién viec làm cùa còng dàn.
- Trong diéu kién phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, cho
dù Nhà nuóc co chinh sàch phàt trién kinh té hoàn hào dén mùc nào di nùa,
thi trong xà hói bao giòi cùng vàn co nguòi chua co viéc làm, thàt nghiép
hoàc thiéu viéc làm. Vi vày, gidi quyét viéc làm phdi là tràch nhiém cùa
toàn Ddng, Nhà nuóc, cùa càc ngành, càc càp, càc tó chùc xà hòi va cùa
mèi nguòi lao dòng. Nhà nuóc mot màt, phài khuyén khich phàt trién thi
tiiròng lao dòng, làm cho nò hoat dóng sòi dòng va co hiéu qua trén co so eó
chmh sàch bào ve va khuyén khich càc tó chùc, don vi kinh té, càc chù doanh
nghiép, ké eà càc chù tu nhàn, ho già dinh va mgi nguòi lao dòng ò mgi thành
phàn kmh té tao dugc nhiéu chò làm viéc mói va thu hùt dugc nhiéu lao dòng,
màt khàc, phài co bién phàp tich cuc kiém soàt thi truòng lao dóng, giàm
hoac khòng che ty le thà't nghiep ò mùc cho phép, khóng de vugt qua diém
giòi han dàn dén nhiìng diém "nóng", diém "gay càn" sé gay nguy hiém cho
60
nén kmh té va an toàn xa hòi, thòng qua càc còng cu diéu tiét vi mò cùa Nhà
nuóc.
- Giài quyét viéc làm trong diéu kién nuóc ta con nghèo, phài phàt huy
mgi nguón tiém nàng trong nuóc, khai thàc dén mùc tòi da tiém nàng trong
dàn (vón, ky thuàt va kinh nghiém làm àn), dóng thòi tranh thù va su dung
co hiéu qua càc nguón vón dàu tu nuóc ngoài vào càc chuang trình va du
àn viéc làm co muc tiéu. Song càn phài xàc dinh ró tràch nhiem cùa Nhà
nuóe ò càc càp. Nhà nuóc chù yéu là phài co chién lugc, ké hoach phàt trién
kinh té-xà hòi dùng dàn huóng vào su dung co hieu qua tiém nàng lao dòng
xà hòi, dóng thòi tao ra nhirng diéu kién càn thiét thòng qua co che, chinh
sàch, luàt phàp de cho dàn tu do làm àn theo luàt phàp va ho trg mot phàn vé
tài chinh nhu là "bà dò", tao ra cài "huych" de dàn tu tao viéc làm (xày dung
co so ha tàng, trg giùp vé vòn duói hinh thùc cho vay vói lai suà't nàng do,
chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, dào tao va phó càp nghé, tìm kiém thi
truòng...), thu hùt thém lao dóng xà hói.
- Gidi quyét viéc làm vita là vàn de ca bdn co tinh chat chién lugc, vita
là vàn de càp bàch truóc mat. Trong nhiìng nàm tói, phài tàp trung uu tién
tao thém chò làm viéc mòi, giài quyét cho mot so dòi tugng bue bàch nhàt:
lao dòng thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóe, thanh nién dén tuoi lao dóng o thi
thành, khu cóng nghiep tap trung, bò dòi xuà't ngù, hgc sinh dà tòt nghiép càc
truòng lóp dào tao, nguòi di lao dóng hgp tàc trò vé, nguòi nghèo ò nóng thòn
(nhà't là vùng nùi cao, dóng bào dàn toc it nguòi, khu càn eù eàch mang cu),
càc dó'i tugng dàc thù (phu nù, tré em, nguòi tàn tàt), nguòi xuà't cành trai
phép tu nguyén hói huong, dò'i tugng té nan xà hói. Giài quyét viéc làm phài
tién hành co trgng tàm, trgng diém, trong dò càn chù y dùng mùc giài quyét
viec làm ò thù dò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh; phài hình thành he
thò'ng tó chùc tu Trung uong dén dia phuong va co so bao góm he thòng quàn
ly Nhà nuóc, càc don vi su nghiep chàm lo giài quyét viéc làm cho lao dóng
xà hòi.
\
2> Mot so giài phàp chù yéu
Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng
nuóc ta hién nay là mot và'n de co pham vi rong lón va rà't phùc tap. Do pham
vi rong lón nhu vày, hon nùa day là vàn de càp thiét, phùc tap dó'i vói Viét
Nam trong giai doan nén kinh té chuyén dói. Vói pham vi nghién cùu dà néu,
ò day luàn àn dua ra mot so giài phàp nhàm giài quyét và'n de lao dòng viéc
làm 0 nuóc ta trong giai doan chuyén dói cùa nén kinh té hien nay phù hgp
vói chién lugc phàt trién kinh té xà hòi ma Dàng va Nhà nuóe dà vach ra, dò
là: hoàn thién he thò'ng chinh sàch, giài quyét viéc làm dòi vói khu vuc thành
thi, nóng thòn...
2.1. Hoàn thién he thón£ chinh sàch
Nhu trén dà phàn tich, de giài quyét viéc làm cho nguòi lao dóng, và'n de
quan trgng nhà't là Nhà nuóc phài tao ra càc diéu kién va mòi truòng thuàn Igi
de nguòi lao dòng tu tao viec làm trong co che thi truòng thòng qua nhùng
chinh sàch cu thè. Co thè co rà't nhiéu chinh sàch tàc dòng truc tiép hoàc giàn
tiép dén viéc làm, hgp thành mot he thòng chinh sàch hoàn chinh co quan he
qua lai, bó xung cho nhau huóng vào phàt trién cà cung va càu vé lao dóng,
dóng thòi làm cho cung va càu phù hgp vói nhau. Thuc chat là tao ra su phù
hgp giùa co càu kinh té va co eà'u lao dóng, day là vaii de eó pham vi rong
lón. Tuy nhién, o day luàn àn chi giói han trong mot so chinh sàch chù yéu
nhà't, eó tình chat dinh huóng:
a. Bo xung va hoàn chinh mot so chinh sàch vimó
Càc chinh sàch chung co tinh chà't vi mò trong linh vuc giài quyét viéc
làm giai doan hién nay chù yéu eó quan he va tàc dóng dén viec mò rong va
phàt trién viéc làm cho lao dóng toàn xà hòi. Dò là càc chinh sàch lién quan
dén càc yéu tò eo bàn nhà't cùa viec làm nhu giài quyét và'n de vòn, dòi tugng
lao dòng, ky thuàt va còng nghé...
62
a.l. Chinh sàch tao vón
Yéu to' co bàn truóc tién de giài quyét viéc làm là vón. Chinh sàch tao vòn
ò day càn dugc xem xét cà hai huóng:
- Tàp trung nguón vòn cho muc tiéu mò rong viéc làm thóng qua càc
chuong trình tóng thè, nhà't là chuong trình phù xanh dà't tròng dói trgc (327),
chuong trình khai thàc tiém nàng càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang
song Cùu Long, tu giàc Long Xuyén, bàn dào Cà Mau, Tày song Hàu, dóng
Nam bò, ven bién va càc hai dào... Nguón vòn này chù yéu là tu ngàn sàch, tu
càc du àn dàu tu nuóc ngoài. Nhà nuóc càn co chù truong vay vòn cùa nuóc
ngoài de bó xung vào qui giài quyét viéc làm quò'c già. Trong càc du àn vién
trg ODA Nhà nuóc nén dành mot phàn kinh phi thoà dàng cho chuong trình
phàt trién xà hòi, trong dò chù yéu là cho muc tiéu giài quyét viec làm.
- Huy dòng dén mùc cao nhàt nguón vòn trong nhàn dàn bang càc chinh
sàch khuyén khich thich hgp de phàt trién viéc làm nhu chinh sàch cho thué,
mugn dà't de nguòi co vòn dàu tu vào san xuàt kinh doanh duói hình thùc
nóng trai, trang trai ò càc vùng mién nùi, ven bién, hai dào; tao diéu kién vé
màt bang cho càc ho già dinh, càc xi nghiep nhò ò thành thi co diéu kién tó
chùc san xuà't kinh doanh; giàm dén mùc tòi da càc thù tue phién ha va càc le
phi trong viéc thành lap doanh nghiep va dàng ky kinh doanh; càc chinh sàch
mién, giàm thué cho càc chù doanh nghiep, ho già dinh bò vòn dàu tu kinh
doanh càc ngành hàng tao dugc nhiéu chò làm viéc mói.
Trong chinh sàch tao vòn, quan trgng nhà't là hoàn thién chinh sàch va he
thò'ng tin dung. Nén som hinh thành he thòng tin dung vói eà'u trùc nhu:
+ He thò'ng tin dung thuong mai. He thò'ng này chù yéu phuc vu dò'i tugng
là chù thè san xuàt kinh doanh theo dùng co che thi truòng. NgUòi vay dugc
àp dung theo chinh sàch lai suàt thi truòng.
+ He thò'ng tm dung eó tmh chat tài trg cùa Nhà nUóc cho càc chuong
trình xà hòi nhu chuong trình viéc làm, chuong trình xoà dói giàm nghèo...
Thòng qua càc quy xà hòi (Qui quò'c già vé giài quyét viéc làm. Qui xoà dói
63
giàm nghèo). Thuc chà't là Nhà nuóc trg giùp tao mò viéc làm thóng qua
chinh sàch tin dung vói lai suà't nàng da. Dòi tugng vay là nguòi chua co viéc
làm, càc ho già dinh eó khà nàng tao viéc làm, càc doanh nghiép, nhà't là
doanh nghiep nhò va vùa eó phuong àn mò rong san xuà't kinh doanh tao thém
viec làm mói, thu hùt thém lao dòng.
+ He thò'ng tm dung nhàn dàn. Do là hình thùc trong cóng dóng (dàc biét
là ò xà, phuong) giùp nhau tao vòn phàt trién san xuà't kmh doanh va dich vu
kip thòi, dùng muc tiéu va dòi tugng. Trong he thòng tin dung này, càn
nghién cùu phàt trién càc hình thùc tm dung cùa tó chùc xà hói (phu nù, hòi
nòng dàn, cóng doàn...), theo kinh nghiém cùa mot so nuóc trong khu vuc (vi
du, mó hình Grameen Bank cùa Bangladesh). Thuc hién chinh sàch tin dung
vói lai suàt uu dai cho vay dén cà nhàn, ho già dinh, chù doanh nghiép, càc tó
chùc kinh té co khà nàng tu tao viéc làm hoàc tao viéc làm mói thu hùt thém
lao dóng, là chinh sàch co bàn nhàt de giài quyét viec làm hién nay va phù
hgp vói diéu kién a nuóc ta trong qua trình chuyén dói nén kinh té. Sau mot
thòi gian, khi nhàn dàn ta quen vói mòi truòng tin dung cùa nén kinh té hàng
hoà, thi viéc thuc hién chinh sàch lai suàt uu dai khòng con là và'n de quan
trgng nùa, chùng ta eó thè tùng buóc àp dung chinh sàch lai suà't thi truòng.
Song và'n de quan trgng nhà't là viéc dua vòn dén cho dàn thòng qua chinh
sàch tin dung phài dàm bào kip thòi, thuàn Igi, dùng dòi tugng.
a.2. Chinh sàch dàt dai
Dò'i vói nuóe ta dà't dai là dòi tugng co bàn nhàt cùa qua trình san xuà't va
phàt trién viéc làm, dac biét là o nòng thòn. Theo luàt dàt dai, dàt dai là so
hihi cùa toàn dàn do nhà nuóc thòng nhàt quàn ly. Nguòi nòng dàn dugc Nhà
nuóc giao quyén su dung ruòng dàt làu dai, dugc chuyén nhugng quyén su
dung ruòng dà't de tàp trung ruòng dàt vào càc ho già dinh eó khà nàng san
xuà't nòng nghiep hàng hoà... Dò là nhùng chinh sàch rà't co bàn trong linh
vuc ruòng dà't, góp phàn to lón giài phóng tiém nàng lao dóng tao ma viec
làm. Tuy nhién, duói góc dò giài phàp viec làm, càn tiép tue hoàn thién chmh
sàch dà't dai theo huóng khuyén khich nhàn dàn dàu tu khai phà va su dung eó
64
hiéu qua mòng dà't, tao viéc làm dem lai nhimg già tri kùih té cao trén mot
don vi dién tich dà't canh tàc. Duói day là mot vài suy nghi cà nhàn vé chinh
sàch dà't dai
- Dó'i vói nguòi nghèo ò nóng thón, Nhà nuóe khòng nén thu bót ruòng
dà't cùa hg trong truòng hgp nguòi nghèo ng san lugng khoàn, ma phài trg
giùp hg vé vòn, khih nghiém làm àn... de tu hg vuon lèn thoàt khòi cành
nghèo dói. Màt khàc, cùng khòng de nguòi nghèo chuyén nhugng quyén su
dung dà't vó diéu kièn, khi chua co viec làm khàc ón dinh va thu nhàp cao hon
làm ruòng. Néu khòng, trong co che thi truòng, sé bién mot bò phàn lón nguòi
nghèo roi vào tình cành bi bàn eùng hoà, khóng con ruòng dàt.
- Viéc trg giùp vòn, ky thuàt va cóng nghé, thi truòng tiéu thu de nòng
dàn thuc hién qua trình chuyén dich co càu lao dóng là rà't càn thiét, truóc màt
là nàng vòng quay cùa dàt bang eàch phàt trién vu dòng, chuyén mot phàn
ruòng tróng lùa sang làm \aròn kinh té, cài tao vuòn tap thành vuòn kinh
doanh... (thòng qua du àn nhò cho vay vói lai suàt nàng do tu qui quò'c già
giài quyét viéc làm). Tùng buóc thuc hién qua trình chuyén nhugng eó diéu
kién quyén su dung ruòng dà't de phàt trién san xuàt nòng nghiep hàng hoà
theo nguyén tàc "nguòi nào giòi viéc gì làm viec nà'y".
- Nhà nuóe nén xàc dinh già dàt hgp ly theo huóng uu dai cho càc già
dinh khi chuyén nhugng quyén su dung ruòng dà't ò qué cu de dén càc vùng
kinh té mói, tao cho hg co thém vó'n phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét
viec làm cho già dinh noi dà't mói. Sua dói chi phi khai hoang trong càc du àn
kinh té mói cho phù hgp vói thuc té va thuc hien dùng chinh sàch mién thué
vói dàt khai hoang theo luàt dinh.
- Càn eó nhirng chinh sàch cu thè de khuyén khich nguòi eó vòn (ké cà
nguòi nuóc ngoài) dén khai hoang va kinh doanh theo kiéu trang trai ò càc
vùng dà't con hoang hoà, nhà't là mién nùi, ven bién, hai dào, bang eàch cho
vay vòn vói lai suà't uu dai, cho mugn dà't hoac thué dà't làu dai vói già thà'p...
Cùng vói dò, Nhà nuóe nén co chinh sàch dàc biét vé dàu tu vó'n, lua chgn mò
hình san xuà't kmh doanh thich hgp cho càc vùng dà't san xuà't chuyén canh
65
càc màt hàng nòng san gàn vói xuàt khàu eó già tri kinh té cao nhu vùng nuòi
tóm, cua nuóc Ig, vùng tróng cà phé, cao su, che...
a.3 Chinh sàch thué
Thué là nguón thu quan trgng nhàt, chù yéu nhà't cùa ngàn sàch Nhà nUóc,
là cóng cu co bàn diéu tiét thu nhàp cùa càc tàng lóp dàn cu. Song thué con là
dòn bay manh me khuyén khich san xuà't phàt trién, tao mò viéc làm. Xét cho
cùng, thi và'n de sau mai là quan trgng nhàt, quyén dinh nhà't. Bòi vi chi eó
khuyén khich phàt trién san xuà't, tao viéc làm mói tao ra dugc nguón thu cho
ngàn sàch ngày càng lón.
Mac dù nuóc ta dà co luàt thué, Chinh phù cùng luòn thay dói mùc thué
cho phù hgp vói diéu kién thuc té. Song de khuyén khich càc chù thè kinh té
phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong
co che thi truòng, Nhà nuóc càn bó xung hoàn chinh mot so và'n de trong
ehình sàch thué nhu:
- Dòi vói càc doanh nghiep (ké cà quò'c doanh va nuóc ngoài quóc doanh)
trong qua trình dói mói mày móc, thiét bi va còng nghé theo yéu càu cùa
còng nghiep hoà, hien dai hoà, càn àp dung chinh sàch thué khuyén khich
doanh nghiep dua còng nghé thich hgp vào san xuàt, trong dò vùa dàm bào
yéu càu nàng cao sue manh canh tranh cùa san phàm, vùa tao thém dugc viéc
làm mói cho nguòi lao dóng, dàc biét là tao ra càc tàng khàc nhau de su dung
dugc nhiéu lao dóng (còng nghiep làp ràp, che bién nòng san phàm nhiet dói,
may do xuà't khàu, su dung cóng nghé vi sinh...)
- Dòi vói loai doanh nghiep su dung nhiéu lao dóng nù (det, may, giày
da...) càn phài nghién cùu tàch chi phi xà hói ra khòi chi phi xàn xuà't (già
thành) de Nhà nuóe co chmh sàch trg giùp thòng qua chinh sàch xà hói duói
hình thùc giàm thué tuong ùng.
- Thuc hién chmh sàch mién giàm thué dòi vói càc doanh nghiep vùa va
nhò, càc ho già dinh mói ra dàng ky kinh doanh làn dàu (2-3 nàm dàu) thu
66
hùt dugc thém lao dòng. De thuc hién chinh sàch này Nhà nuóc phài eó su
phàn biét dò'i tugng de co su uu tién dùng mùc truóc hét là :
+ Càc doanh nghiép, càc ho già dinh san xuàt tiéu thù còng nghiep ò
nòng thón (làng nghé).
+ Càc doanh nghiep, càc ho già dinh san xuà't càc màt hàng su dung
nguyén liéu trong nuóc hoac càc eo so san xuà't co ve tinh ò nóng thòn
su dung lao dòng nhàn rèi.
+ Càc co so san xuà't cùa thuong binh, nguòi tàn tàt, càc dòi tugng té nan
xà hói, nguòi thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóc, lao dóng hgp tàc trò vé
nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, nguòi man han tu...
- Mién, giàm thué cho su nghiep day nghé xà hói gàn vói viéc làm cùa càc
trung tàm xùc tién viec làm, trung tàm day nghé, khuyén nòng, càc co so day
nghé tu nhàn là co so ve thih cùa he thòng càc trung tàm thuóc chuang trình
quò'c già giài quyét viéc làm.
- Cuòi cùng, nghién cùu xàc dinh hgp ly suà't mién thu de trù ra trong tóng
doanh thu chiù thè dò'i vói càc ho san xuà't kinh doanh ò qui mò già dinh eó
thué hoàc khòng thué lao dòng. Viéc xàc dinh suà't mién thu càn dàm bào
nguyén tàc là dù bù dàp nhu càu tòi thiéu cùa nguòi lao dóng trong già dinh
(eó thè vàn dung mùc tién tòi thiéu Nhà nuóc cóng be') va khuyén khich nguòi
chù thu hùt thém lao dòng (khòng giàu lao dóng).
b. Khuyén khich phàt trién càc hinh thùc va linh vuc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng.
De giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong co che thi truòng, ngoài
nhùng tàc dòng ò tàm vi mò nhu trén, Nhà nuóc càn nghién cùu hoàn thién va
ban hành nhùng bién phàp co tình chat khuyén khich càc hình thùc va linh
vuc thu hùt dugc nhiéu lao dòng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi trong
giai doan hien nay va trong tuong lai. He thòng càc bièn phàp này nhàm phuc
vu cho càc chuong trình viec làm dàt biét ma Nhà nuóc dà lua chgn va tap
trung nguón lue de thuc hién:
67
b. 1. Khuyén khich phàt trié manh kinh t_é a ho già dinh de gidi
Quyét viéc làm cho lao dón2 nòn2 thi ..
Ngoài càc chmh sàch chung cùa Nhà nuóc vé phàt trién kmh té -xà hói
nòng thòn toàn dién, chinh sàch khoàn mói... De giài quyét viec làm kinh té
ho già dinh, Nhà nuóc càn bó xung thòng qua mot so hoat dòng cu thè nhu
sau:
- Tàng ty le dàu tu tu ngàn sàch vào khu vuc nòng thòn thòng qua càc
chuong trình, du àn phàt trién co so ha tàng de tao diéu kien chuyén càc ho
già dùìh sang san xuàt nòng nghiép hàng hoà (duòng giao thòng, thuy Igi,
dién, ca sa dich vu san xuà't...)
- Làp qui tin dung cho càc ho già dinh vay theo món nhò, vói lai xuàt hgp
li (thòi gian dàu là lai xuà't thà'p) va theo chu ky san xuà't. Tàng dàn ty le cho
vay trung han de nhùng nguòi co diéu kien co thè dàu tu theo chiéu sàu. Dac
biét khuyén khich càc ho già dinh vay vó'n de phàt trién tiéu thù cóng nghiep
(truóc hét là còng nghiep che bién nòng san) va dich vu, tó chùc san xuà't kinh
doanh theo kiéu nòng trai...
- Thiét làp he thòng chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, nhàt là còng nghé
sinh hgc, vào càc ho già dinh de san xuà't ra càc màt hàng nóng san gàn vói
xuà't khàu co già tri kinh té cao (nuòi tóm, cua, tróng nàm, làm kinh té
vuòn...). Co chinh sàch trg già cho nòng nghiep hoac nghién cùu làp qui bào
hiém nòng nghiep cho càc ho già dinh.
b.2. Poi mài viéc di dàn di xày duns càc vùns kinh té mói de san
lao dóns vói dàt dai va tài n£uyén dàt nuóc
- Thay dói chinh sàch dàu tu khai thàc càc vùng trén co so dò thuc hién
phàn bò lai lao dóng, dàn cu, va giài quyét viec làm. Vùng nùi phia bàc, Tày
nguyén, Dòng Nam bò, ven bièn, hai dào, eó tiém nàng lón nhung do diéu
kièn khó khan nén nhà nuóe càn tàp trung vó'n dàu tu thòng qua càc du àn
khai hoang, là'n bién, tróng rCmg, két hgp vói di dàn, dinh canh, dinh cu dóng
bào dàn toc it nguòi.
68
Vùng dóng bang song Cùn Long, chù yéu Nhà nuóc eó chmh sàch va dàu
tu mot phàn de làm thuy Igi, duòng giao thòng, dién... de dàn di chuyén tu
khai thàc, song phài nàm trong càc chuang trình du àn tóng thè va theo mot
quy hoach thòng nhà't.
- Tiép tue dói mói phuong thùc di dàn xày dung vùng kmh té mói theo
chuong trình du àn quò'c già, vùng dia phuong. Nhà nuóc càn tàp trung vào
mot so vùng trgng diém theo du àn quò'c già, phàn con lai càn qui hoach de
dàn tu khai thàc, trong dò càn chù y luóng di dàn tu do tu càc tmh phia Bàc
vào Tày Nguyén, Dòng Nam bò. Càc du àn di dàn phài nàm trong tóng thè
chuong trình phàt trién kinh té - xà hòi cùa vùng, eó dàu tu mot phàn tu ngàn
sàch nhà nuóc (chù yéu là dàu tu xày dung ha tàng co so) va huy dòng vòn
trong dàn, càc thành phàn kinh té, vòn cùa nuóc ngoài. Khuyén khich càc cà
nhàn va càc tó chùc eó vòn dén dàu tu khai thàc a càc vùng dà't mói duói hinh
thùc trang trai de thu hùt lao dòng.
- Sua dói bó sung mot so quy dinh cu thè lién quan dén di dàn xày dung
càc vùng kinh té mói nhu: Thuc hién viec dành thué dà't dai de su dung tiét
kiém dàt (nhà't là loai dà't do nóng truòng quàn ly); Trao quyén su dung dàt
làu dai cho dàn (tuy thuóc tìmg loai cày eó thè giao dàt tróng rììng tu 30-50
dén 80 nàm); Thuc hién mién giàm thué cho nguòi san xuà't kinh doanh dà't
dói rùfng vùng kinh té mói, truóc hét là dàt do dàn tu khai hoang; sua dói quy
che, che dò di dàn cho phù hgp vói thuc té hien nay; tao vó'n cho càc ho già
dinh di xày dung vùng kinh té mói (tu che dò di dàn dén quyén su dung dà't a
noi di...) va làp qui cho dàn vay vói lai suà't uu dai de san xuà't kinh doanh;
nghién cùu chinh sàch trg già hoàc bào hiém cho nóng dàn san xuà't kinh
doanh ; làm ra san phàm tu nòng, làm, ngu xuà't khàu trèn vùng kinh té mòi.
b.3. Khuyén khich phàt trién khu vuc kinh té qui mò nhò va linh
hoat kinh doanh trons linh vuc san xuàt va dich vu a thành thi de sidi
Quyét viéc làm
Bién phàp này sé tàc dóng va kich thich phàt trién càc doanh nghiep vùa
va nhò, ò thành thi, là khu vuc eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng ò
69
thành thi phù hgp vói co che thi truòng. De khuyén khich khu vuc này phàt
trién, càc bién phàp cùa nhà nuóe càn tàp trung vào càc truòng hgp sau:
- Cu thè hoà luàt doanh nghiep tu nhàn, luàt còng ty, luàt khuyén khich
dàu tu trong nuóc cho sàt vói thuc té de tao hành lang phàp luàt cho dàn tu do
kinh doanh. Trong dò dàc biét là viéc don giàn hoà thù tue va giàm le phi
thành làp doanh nghiép va dàng ky kinh doanh.
- Som ban hành mot so quy dinh khuyén khich va trg giùp kinh doanh nhò
va vùa, càc ho già dinh co co so san xuàt kinh doanh nhu mién hoac giàm
thué Igi tue cho hg thòi gian dàu tu 2 - 3 nàm; cho vay vòn vói lai suà't uu dai
tu qui quò'c già giài quyét viéc làm khi hg co phuong àn mò rong san suàt
kinh doanh, thu hùt dugc thém lao dóng. Cho thué hoàc cho mugn mat bang
làu dai de làm co so san xuàt kinh doanh. Nghién cùu cho phép mot so chù
doanh nghiep co diéu kién truc tiép quan he vói nuóc ngoài de lién doanh,
lién két hoàc nhàn vién trg du àn dàu tu nuóc ngoài...
- Qui hoach, tó chùc lai phò phuong, via he cho càc thành phò tao diéu
kién cho khu vuc phi két càu phàt trién, song lai khòng ành huòng dén ve sinh
dò thi va my quan thành phò; sua dói lai càc qui che vé quàn ly hg khàu,
chinh sàch nhà ò, di lai càc thành phò de dàn dugc thuàn Igi trong san xuà't
kinh doanh theo luàt phàp.
- Phàt trién su nghiép dào tao càc chù doanh nghiép \ara va nhò, càc chù
ho kinh doanh vé kién trùc quàn ly doanh nghiep theo co che thi truòng
(marketing, quàn tri kinh doanh, hach toàn doanh nghiep...)
b.4. Khuyén khich tudo^di chuyén lao dòns va hành nshé theo luàt
phàp
Hình thùc tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là mot trong nhùng hình
thùc hoat dòng co bàn cùa thi truòng lao dòng, hoàn toàn tuàn theo qui luàt
eung-càu vé lao dòng. Tién cóng tra cho nguòi lao dòng theo nguyén tàc thoà
thuàn trén co so già ngày còng hình thành trén thi truòng dia phuong hoàc
khu vuc. Tinh da dang, phong phù, lùih hoat cùa hình thùc này trèn thuc té dà
70
giài quyét viéc làm hoàc tàng co hòi tìm viéc làm cho mot bó phàn lón lao
dòng xà hói, dàc bièt là lao dòng nhàn ròi ò nòng thón. Day là hình thùc khà
phó bién va eó xu huòng ngày càng tàng, song do con mang tinh tu phàt, chua
co su quàn ly va kiém soàt cùa Nhà nuóc nén dà dàn dén nhùng tiéu cuc xà
hói va gay màt trat tu, an toàn xà hói, nhàt là o càc "chg lao dòng" trong mot
so thành phò lón, ò khu vue cùa khàu (cùu van), khu vuc khai thàc khoàng
san qui hiém... O day nguòi lao dòng thuòng bi càc cai dàu dai bóc lòt tàn
nhàn, diéu kièn lao dóng khòng dugc bào dàm, nhiéu khi con nguy hiém dén
tinh mang, dóng thòi dò là càc té nan xà hói phàt trién...
Duói góc dò viec làm, tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là hién
tugng tà't yéu khàch quan va càng phàt trién cùng vói su phàt trién cùa thi
truòng lao dòng ò nuóc ta nhàm diéu chinh quan he cung - càu vé lao dóng,
giàm thà't nghiep. Bòi vay, thài dò cùa Nhà nuóc khóng phài là cà'm nò phàt
trién, ma trai lai phài eó co che va chinh sàch de quàn ly va kiém soàt nò,
khuyén khich nò phàt trién dùng huóng. Càc bién phàp quan trgng nhàt phài
ké dén là:
- Ban hành dóng bó càc thè che, bién phàp quàn ly va kiém soàt vé màt
Nhà nuóc dòi vói thi truòng lao dòng, dàm bào cho nguòi lao dóng dugc di
chuyén va hành nghé mot eàch tu do theo phàp luàt va theo su huóng dàn cùa
Nhà nuóc. Truóc hét là chinh sàch vé tién luong tòi thiéu, vé an toàn va vé
sùih lao dóng, bào hiém xà hói ngoài quò'c doanh, hgp dóng lao dòng va eà'p
so lao dòng, tranh chàp lao dóng, càc diéu luàt dàn su eó lién quan, danh muc
càc ngành nghé bi cà'm...
- TÓ chùc he thò'ng vàn phòng dich vu giói thiéu viéc làm, cung ùng lao
dóng, thòng tin vé thi truòng lao dòng... ò càc dia phuong va càc vùng...
- Trong thành phò, ò càc dia phuong càn eó chuong trình phòi hgp de
quàn ly duoc dòi tugng hành nghé tu do phù hgp vói ehình sàch quàn ly ho
khàu, chinh sàch nhà ò, qui che quàn ly ve smh dò thi, trat tu cóng cóng...
71
theo huóng tao diéu kién thuàn Igi cho nguòi lao dòng tu do dugc hành nghé
theo phàp luàt.
b.5. Khuyén khich phàt trién càc hình thùc hòù hiép hòi nmnK
nshé làm kinh té va tao viéc làm.
Phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, trong mày nàm trò lai
day, ò nuóc ta dà hình thành va ngày càng phàt trién càc tó chùc Hói, Hiép
hòi ngành, nghé làm kmh té (Hòi làm vuòn, Hói nuòi ong, Hói xày dung, Hói
tm h g c .) phù hgp vói co che thi truòng. Day là nhùng hình thùc rà't thich hgp
vói giai doan chuyén minh cùa nén kinh té, góp phàn giài quyét viéc làm cho
hàng chuc van lao dòng, nhà't là trong càc ho già dinh va su dung lao dóng
nhàn ròi ò nòng thòn, lao dòng tré em va nguòi già, nguòi tàn tàt... vói ky
thuàt va còng nghé thich hgp dugc chuyén giao dén tàn nguòi lao dóng, dàu
tu vòn khóng lón, già tri lao dòng lai cao. Càc hói này làm chùc nàng chù yéu
là dich vu phó bién khoa hgc ky thuàt va chuyén giao còng nghé, huóng dàn
eàch thùc làm àn; Trg giùp vòn, cung càp vàt tu ky thuàt (giòng, bào vé thuc
vàt va dòng vàt, tao màu, vàt tu nhàp ngoai...); Tó chùc tiéu thu san phàm...
Càc hói nghé dugc thành làp theo nguyén tàc tu nguyén cùa nhiìng nguòi
eó chung nghé nghiep va là tó chùc phi chinh phù, hoat dòng theo co che cùa
tó chùc kinh té tu chiù tràch nhiém vé tài chinh, tu trang trai. Trong giai doan
chuyén sang ca che thi truòng, su ra dòi va phàt trién càc hòi nghé nghiep là
su càn thiét khàch quan, dóng thòi góp phàn giài quyét vàn de lao dóng, tao
viec làm cho nhiéu nguòi, tàn dung va phàt huy sue sàng tao cùa nguòi lao
dóng, nhà't là lao dòng chat xàm (ké eà so dà nghi huu). Xem xét duói góc dò
xà hòi, càc hói nghé nghiep dà tham già tich cuc vào hoat dóng tao viéc làm
va trò thành hình thùc thich hgp trong ca che kinh té mói, co khà nàng thu hùt
dugc lao dóng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi. Bòi vày, Nhà nuóc càn
co chinh sàch khuyén khich va trg giùp càc hòi nghé nghiep phàt trién, cu thè:
- Tiép tue nghién cùu hoàn thién càc qui che, diéu le tó chùc hoat dóng
cùa càc hòi nghé nghiep cho phù hgp vói diéu kien mói. Dò là hòi nghé
nghiep cùa quàn chùng, mang tinh chat phi Chinh phù, co muc tiéu kmh té -
72
xà hòi rà't ro rét, hoat dòng theo nguyén tàc tu nguyén, bình dàng va tu chiù
tràch nhiem vé tài chinh. Trong càc hòi eó thè hình thành càc trung tàm dich
vu ky thuàt va chuyén giao cóng nghé, càc trung tàm giói thiéu viéc làm va
cung ùng lao dòng... nhu là càc don vi su nghiép co thu va tu trang trai, nàm
trong he thò'ng càc trung tàm Quò'c già xùc tién viéc làm. Co thè tién tói xày
dung luàt phàp hay phàp lénh vé loai hinh này.
- Trg giùp cùa Nhà nuóc cho càc hòi nghé nghiep chù yéu là duói hình
thùc thué hgp ly, eó thè dàu tu trò lai trong thòi gian mot vài nàm dàu càc
khoàn trich nòp ngàn sàch; mién giàm thué trong khàu day nghé va chuyén
giao còng nghé cho thành vién cùa hói; cho hói vay vó'n ngàn hàng nhu càc tó
chùc va don vi kinh té khàc, dugc tham già vào chuong trình quò'c già xùc
tién viec làm (là dàu mòi tiép nhàn vòn theo càc du àn nhò); tao diéu kién vé
màt bang, huóng dàn thi truòng tiéu thu, trg giùp dào tao càn bó; dugc phép
ma rong quan he vói nuóc ngoài, nhàt là vói càc tó chùc phi Chinh phù, càc tó
chùc quò'c té khàc de nhàn càc du àn quò'c té trong linh vuc viéc làm.
b.6. Ma ròns hình thùc dua lao dòns di làm viéc co thòi han a nuóc
nsoài
Dua lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài là huóng quan trgng
trong chién lugc phàt trién kinh té - xà hói cùa dàt nuóc, vùa tao nguón thu
ngoai té manh phàt trién kinh té - xà hòi trong nuóc, \\iz. dàm bào muc tiéu
giài quyét viéc làm cho mot bó phàn lón lao dòng xà hói.
Trong thòi gian tói, mò rong hinh thùc này theo huóng da dang hoà
phuong thùc va hình thùc dua lai lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóe
ngoài (ké eà dua di truc tiép, hoac thóng qua nuóc tmng gian dua dén nuóe
thù ba, hoac làm viéc trong càc cóng ty nuóc ngoài trén dà't nuóe ta) dàm bào
muc tiéu hiéu qua kinh té-xà hòi cao; mò rong dia bàn sang tàt cà càc nuóe eó
nhu càu su dung lao dòng Viét Nam, ké cà càc nuóc eó quan he truyén thòng,
càc nuóc phàt trién va càc nuóc trong khu vuc chàu À Thài Bình Duong; Nhà
nuóc som ban hành qui che hoàc phàp lénh dua lao dóng di làm viéc eó thòi
73
han ò nuóc ngoài; bó xung, hoàn thién chinh sàch, che dò lién quan dén Igi
ìeh cùa càc ben (Nhà nuóc, tó chùc kinh té dua lao dóng di va bàn thàn nguòi
lao dòng); tiép tue kién toàn he thòng tó chùc dua lao dóng di làm viec eó thòi
han ò nuóc ngoài, chuyén sang co che hach toàn kmh doanh, trén co so quàn
ly thòng nhàt cùa Nhà nuóc trong mot chuong trình tóng thè tao viéc làm ò
ngoài nuóc (quàn ly theo chuong trình de khàc phuc càc hien tugng tiéu cuc
cùa xu huóng chay theo kinh doanh don thuàn bàt chàp hàu qua vé màt xà
hòi); két hgp chat che giùa lao dóng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài de
tao nguón thu phàt trién viéc làm trong nuóc (it nhà't dành 50% nguón thu tu
lao dòng ngoài nuóe bó xung vào qui quò'c già vé giài quyét viéc làm de tao
viéc làm trong nuóc); khan truong tó chùc he thòng day nghé cho nguòi lao
dòng de chuàn bi lue lugng lao dòng co trình dò tay nghé va ngoai ngù dàp
ling yéu càu cùa nuóc su dung lao dòng, dàn dàn hình thành dói quàn chuyén
nghiep di làm viec ò nuóc ngoài, tiing buóc hoà nhàp vào thi truòng lao dóng
quò'c té.
e. Hình thành chinh sàch bào hiém thàt nghiép
Chuyén sang nén kmh té thi truòng, hình thành thi truòng lao dóng, quan
he thué muón lao dóng, hién tugng mot bò phàn nhirng nguòi lao dòng khòng
co viec làm (thà't nghiép) là khòng trành khòi. Ngay cà khi nén kinh té dang
trong giai doan phàt trién ón dinh thi vàn tón tai mot ty le thà't nghiép tu
nhién. Vi vày, de giùp cho nguòi thà't nghiép do khó khan vé dòi sò'ng, eó
diéu kien tu dào tao lai nghé nghiép, eó co hói tìm dugc viéc làm mai, càn
phài co chinh sàch bào hiém thà't nghiep.
Bào hiém thà't nghiep ra dòi bàt dàu tu chàu Au. Lue dàu quy trg eà'p thà't
nghiép là nguón tài chinh cùa quy còng doàn de trg eà'p cho doàn vién, dàn
dàn mot so chù doanh nghiép xuàt phàt tu Igi ich cùa chinh hg, dà làp quy trg
eà'p nghi viéc tam thòi (thà't nghiep mot phàn) trong doanh nghiép. Vói hình
thùc này, so nguòi dugc bào hiém chi dóng khung ò trong doanh nghiép. Vé
sau, tai mot so noi ehình quyén thành phò dùng ra làp quy bào hiém thà't
nghiép vói phuang thùc tham già tu nguyén. Phuong thùc này chi thu hùt
74
dugc nguòi trong mot thành phò va chi nhiìng nguòi làm viéc thuòng xuyén
khòng ón dinh, nguy co thàt nghiép lón mói tham già, dàn dén quy bào hiém
thà't nghiép thu khóng dù chi. Tu dò dòi hòi muòn duy tri va phàt huy chinh
sàch bào hiém thàt nghiep, thi phài mò rong ra tàm quò'c già va vói phuang
thùc bàt buòc, co su dóng góp cùa ba ben (Nhà nuóc, doanh nghiép, ngUòi lao
dòng) nhu eàch dang thuc hién ò phàn lón càc nuóc hién tai.
Kè tu sau Càch mang thàng 8 nàm 1945, vói muc tiéu phàt trién kinh té
de phuc vu con nguòi, Dàng va Nhà nuóc ta luón co càc chinh sàch chàm lo
tòi viec làm va thu nhàp dòi song cho nguòi lao dóng. Tuy nhién, tuy tùng
diéu kién vé kinh té xà hòi ma chinh sàch chàm lo tói con nguòi eó càch biéu
hién cu thè khàc nhau. Co the nói cho dén nay, nuóc ta chua co ehình sàch
bào hiém thàt nghiép theo dùng nghla cùa khài niém này trong giai doan
chuyén sang co che thi truòng.
Bà't eù ehình sàch kinh té nào ra dòi cùng nhàm nhiìng muc tiéu cu thè,
thoà man yéu càu tu nhiéu phia khàc nhau. Dó'i vói chinh sàch bào hiém thàt
nghiép cùng vày, nò cùng nhàm thoà man yéu càu cùa nguòi lao dòng (dó'i
tugng huòng thu va chinh sàch) va Nhà nuóc. Trong bòi cành hién nay va
trong qua trình chuyén dói nén kinh té cùa nuóc ta, chàc chàn trình trang thàt
nghiép vàn tiép tue dién ra, thàm chi ty le thà't nghiep vàn ò mùc cao, dac biét
ò khu vuc dò thi, khu vuc làm cóng àn luong. Vi vày su ra dòi cùa ehình sàch
bào hiém thà't nghiep sé là rà't càn thiét, nhàm giài quyét hai muc tiéu:
Muc tiéu thù nhà't là khuyén khich nguòi lao dóng chù dòng trong viéc
dào tao nghé, tu dào tao, dào tao lai, tao va tìm kiém de giàm sue ép cungvé
lao dòng, han che thà't nghiep.
Muc tiéu thù hai là ho trg nguòi thà't nghiep mot phàn kinh phi de duy tri
cuóc song binh thuòng trong tinh trang thà't nghiep.
Trong hai muc tiéu trén, thi muc tiéu thù nhàt mang tinh chat tich cuc cùa
chinh sàch thi truòng lao dóng va nò là mó'i quan tàm hàng dàu cùa bà't eù
quò'c già nào khi thuc thi chinh sàch bào hiém thà't nghiep. Vi vày, mot so
75
quò'c già dang eó y dinh thay tén ggi chmli sàch bào hiém thà't nghiép thành
chinh sàch khuyén khich lao dóng viéc làm. Dò'i vói Viét Nam muc tiéu này
hoàn toàn phù hgp vói Bó luàt lao dóng, khi nói vé tràch nhiém giài quyét
viec làm thuóc cà vé Nhà nuóc, nguòi lao dóng va càc tó chùc kinh té...
Muc tiéu thù hai tuy mang tinh tiéu cuc (thu dòng) cùa chinh sàch thi
truòng lao dòng. Song nò lai eó y nghla cuc ky quan trgng, góp phàn bào dàm
cóng bang xà hói va phù hgp vói dinh huóng xà hòi chù nghla, phù hgp vói
muc tiéu phà'n dàu cùa nuóc ta. Viéc xàc dinh dùng muc tiéu cùa chinh sàch
này là rà't quan trgng bòi le no sé chi phòi toàn bò noi dung va viéc tó chùc
thuc hién ehinh sàch thà't nghiép sau này.
Ben canh viéc xàc dinh ró muc tiéu cùa chinh sàch này, viéc xàc dinh dò'i
tugng thu huòng ehinh sàch này cùng khòng kém phàn quan trgng. O day vàn
con co nhiéu quan diém khàc nhau, nhung thuc té ò nuóc ta hien nay, do diéu
kién kinh té con han hep, khà nàng dóng góp va chi tra trg càp thà't nghiep
cùng nhu chi phi dào tao, dào tao lai, tu vàn, giòi thiéu viéc làm eó han, do dò
dò'i tugng truóc màt là nhiìng nguòi thà't nghiep nhung eó quan he làm còng
àn luong va co tham già bào hiém thàt nghiep. Diéu này eó su khàc biét vói
càc nuóc, dó'i tugng thu huòng bào hiém thàt nghiep cùa hg bao gòm tà't eà
nhirng nguòi trong do tuoi con khà nàng lao dóng, eó nhu càu tìm viéc va
khòng con nguón song. Tuy vày, diéu kién cu thè de dugc huòng thu cùng rat
chat che, khóng phài bàt eù nguòi thà't nghiep nào cùng nhàn dugc trg càp thàt
nghiep. Néu chùng ta nghién cùu vé muc tiéu thù nhàt là chòng thà't nghiep,
khuyén khich tao viéc làm thi viéc mò róng dó'i tugng là hoàn toàn hgp ly,
con néu nhu vé muc tiéu thù hai thi thu hep dòi tugng huòng thu trg eà'p thà't
nghiép cùng là hgp ly.
Mot diéu dàng luu tàm nùa là viéc xàc dinh dò'i tugng con phu thuge vào
co che dóng góp va su dung nguón quy. Néu nhu chi doanh nghiep va nguòi
lao dòng dóng góp giòng nhu mot so nuóe va phàn trg giùp cùa Nhà nuóc chi
dóng vai trò nhò thi diéu kien ngàn sàch han hep khòng phài là trò ngai lón
dén viéc xàc dinh dò'i tugng va muc tiéu mot cùa ehình sàch bào trg xà hòi.
76
Néu àp dung co che ba ben dóng góp: Nhà nuóc, nguòi lao dòng, doanh
nghiép thi diéu kién han hep vé ngàn sàch sé là mot trò ngai cho viéc mò róng
dò'i tugng huong thu. Vói suy nghi riéng, viéc xàc dinh dò'i tugng huòng che
dò trg càp thà't nghiep truóc màt chi giói han trong nhùng nguòi thà't nghiép
eó quan he làm cóng àn luong, co tham già bào hiém thà't nghiép. Sau này eó
diéu kien sé tiép tue mò ròng, vi nò khòng chi phu thuóc vào khà nàng tài
chinh ma con phu thuóc vào nàng lue kiém soàt lue lugng thà't nghiep cùa dà't
nuóc, dàc biét dòi vói lao dóng tu tao viec làm. Nhu vay viéc xàc dinh dò'i
tugng huòng chmh sàch bào hiém thàt nghiep it nhàt phu thuge vào bòn và'n
de: muc tiéu cùa ehình sàch, co che dóng góp, khà nàng tài chmh va khà nàng
kiém soàt thàt nghiep cùa quò'c già. Viec xàc dinh dòi tugng huòng chmh
sàch bào hiém thà't nghiép nhu trèn cung eó nhùng màu thuàn, bà't cóng nhò.
Do là phàn dóng nguòi lao dòng tu tao viéc làm, khòng eó quan he làm cóng
àn luong sé khòng dugc tham già dóng bào hiém thàt nghiep va khòng dugc
huòng thu khi bi thà't nghiép. Trèn góc dò nào dò, muc tiéu thù nhà't cùa ehình
sàch bào hiém thà't nghiep cùng bi han che.
2.2. Dói vai khu vuc thành thi
Thành thi bao gòm càc thành phò, thi xà, càc khu còng nghiép tàp trung
va du lich... màc dù eó ty trgng vé dàn so va lao dòng khòng lón so vói khu
vuc nòng thón (khoàng 20-22% dàn so cà nuóc), nhung lai là dia bàn tàp
trung màt dò dàn cu va lao dòng, cùng là noi chiù tàc dòng manh cùa co che
thi truòng, thuòng de này sinh nhùng diém nóng vé càc và'n de kinh té'-xà hòi,
nhà't là và'n de viéc làm. Vi vày, giài quyét viéc làm cho lao dóng thành thi
vùa co tình chà't co bàn làu dai, vùa rat càp bàch truóc màt, dàc biét là giài
quyét viec làm cho lao dòng thòi viéc trong qua trình sàp xép lai lao dòng
trong khu vuc Nhà nuóc, bò dòi xuàt ngù, lao dóng ò nuóc ngoài vé, thanh
nién mói dén tuoi lao dòng, dòi tugng té nan xà hói.
Phuang huóng rà't quan trgng de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành
thi là gàn vói chuang trình phàt trién càc doanh nghiép quy mó lón, nhà't là ò
càc dia bàn eó diéu kién lap càc khu che xuà't, khu cóng nghiép tàp trung.
77
phàt trién càc tàp doàn san xuà't manh cùa Nhà nuóc ò càc vùng hoàc trèn
pham vi cà nuóc, càc cóng ty eó phàn, cóng ty tràch niém hixu han, càc du àn
thu hùt vòn dàu tu nuóc ngoài de tao viéc làm co già tri kmh té cao va già tri
lao dòng cùng cao, phù hgp tùih chat dàc thù lao dòng thành thi. Huóng này
tuy phài dàu tu lón, xuà't dàu tu cho mot che viec làm cao, nhung giài quyét
dugc lao dòng eó tay nghé, dóng thòi cùng tao ra càc tàng thu hùt lao dòng
trình dò thà'p, truóc hét là lao dóng dich vu. Theo huóng này phài dac biét
quan tàm dén dào tao va hoàn thién ky nàng nghé nghiep cho nguòi lao dóng
thành thi ò trình do cao thòng qua phàt trién càc trung tàm huàn nghiép cao
eà'p ò mot so dia bàn trgng diém. Càc tmng tàm này chuyén bó tue, nàng cao
trình dò tay nghé phù hgp vói cóng nghé cao hoàc hoàn thién ky nàng nghé
nghiep cho nguoi lao dòng de cung ùng cho càc khu che xuàt, càc xi nghiep
co vòn dàu tu nuóc ngoài (ngoai ngù, su dung mày vi tình, kién thùc vé quàn
ly doanh nghiép...). Trung tàm hoat dòng theo co che thi truòng, nguòi hgc va
nguòi su dung lao dòng phài tra tién. CQng co thè dùng càc trung tàm này de
dào tao dòi ngù lao dóng dua di làm viéc eó thòi han ò nuóc ngoài, tùng buóc
hoà nhàp vào thi truòng thè giói.
Giài quyét viéc làm cho lao dóng thành phò, truóc hét là thanh nién, theo
huóng trén tuy co nhiéu khà nàng nhung khòng phài là huóng thu hùt dugc
nhiéu lao dóng. Vi vày, càn thiét phài phàt trién càc linh vuc, ngành nghé eó
khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng va phù hgp vói dàc diém cùa lao dóng
thành thi. Trong dò, phàt trién khu vue phi két eà'u, càc doanh nghiep nhò va
vùa hoat dòng trong linh vuc san xuàt kinh doanh va dich vu là huóng càn
dugc dac biét quan tàm. Theo kinh nghiém cùa càc nuóc, ké cà càc nuóc cóng
nghiép phàt trién nhu Gòng hoà lién bang Due, Nhàt bàn, Malaysia... khu vuc
này thuòng giài quyét viéc làm cho khoàng 55-75% lue lugng lao dóng xà
hói. Dò là loai hình hoat dóng rà't Imh hoat, tình thich nghi cao, con duòng
phàt trién là tu thà'p lén cao phù hgp vói khà nàng tich luy va huy dòng vòn
trong dàn. Khi nén kinh té dang trong qua trình chuyén dói, trong khu vuc
Nhà nuóc dang sàp xép lai san xuàt va lao dóng, lao dòng du thùa tàng lén rà't
78
lón, thi day là linh vuc thu hùt lao dòng va giài quyét viéc làm cho nhiéu
nguòi nhà't. Nhà nuóc càn eó chinh sàch khuyén khich linh vuc này phàt trién
va tao diéu kièn cho dàn tu do san xuà't kinh doanh theo luàt phàp, màt khàc
càn tó chùc va quy hoach lai phÒ phuong, via he, chg ò càc thành phò, Igi
dung triet de càc nhà màt phò de tó chùc san xuà't kmh doanh, tao thém viéc
làm.
Phàt trién hình thùc già còng san xuà't hàng hoà tiéu dùng cho xuà't khàu
cùng là huóng rà't lón de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi. Phài coi
già còng xuà't khàu là mot quóc sàch va Igi dung tòi da uu thè cùa nuóe ta là
lao dòng rè, de tiép thu ky thuàt va còng nghé mòi, lai co nguón nguyén liéu
trong nuóc, tai chò dói dào. Vi vay, huóng phàt trién già cóng xuà't khàu ò
Viét Nam là phài da dang hoà màt hàng, truóc hét là càc mat hàng eó cóng
nghé su dung dugc nhiéu lao dóng nhu may màc, da giày, gòm su, làp ràp
dién tu, xe gàn mày... va mò ròng thi truòng, nhà't là thi truòng càc nuóc phàt
trién, trong dò coi trgng thi truòng khu vuc chàu A- Thài Binh Duong. Buóc
di cùa huóng này là tu thà'p lèn cao, co thè theo càc giai doan sau:
Giai doan I: Chùng ta eó lao dóng, dà't, màt bang nhàn già cóng cho nuóc
ngoài de co viéc làm, lày tién còng là chù yéu, con cóng nghé, trang thiét bi,
vó'n, thi truòng do dò'i tàc nuóe ngoài lo.
Giai doan U: Sau khi tich luy dugc vòn, chùng ta eó thè góp mot phàn vòn
cùng vói dòi tàc nuóc ngoài tó chùc san xuà't kinh doanh, xuàt khàu de lày
tién còng là chù yéu va mot phàn àn chia theo Igi nhuàn. 0 giai doan này dòi
tàc nuóc ngoài dàm bào dàu tu vòn, cóng nghé, trang thiét bi va thi truòng
tiéu thu vàn là chù yéu.
Giai doan HI: Khi trong nuóc chù dòng dugc thi truòng, tich luy dù vó'n
ban dàu thi chuyén sang giai doan lién doanh vói dòi tàc nuóc ngoài hoàc tu
tó chùc san xuà't càc mat hàng xuà't khàu, tién lén hoà nhàp vào thi tmòng thè'
giói va hói nhàp vói nén kinh té thè giói.
79
Trong nhùng nàm truóc màt, hình thùc già còng ò giai doan I va II là chù
yéu, vi vày ehùng ta phài tinh toàn già còng de co thè canh tranh dùng dòi tàc
nuóc ngoài, hùt dugc nhiéu nguón dàu tu. Trong diéu kién do, nhiéu khi
chùng ta phài chà'p nhàn già già cóng thàp hon so vói mot so nuóe khàc trong
khu vuc. Theo huóng này co thè àp dimg hình thùc làm viéc tai nhà cho phu
nù, de vùa két hgp vói phàt trién kinh té, vùa tao diéu kién cho phu nù chàm
sóe con cài, phuc vu già dinh.
Phàt trién càc co so dich vu còng cóng va su nghiép nhà ò trong càc thành
phò, thi xà sé tao ra rà't nhiéu viéc làm cho thanh nién thành thi, dac biét là ò
mot so thành phò lón (Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh, Dà Nàng, Hai
Phòng...), càc khu còng nghiep tàp trung (ké cà càc khu che xuà't). Nhà nuóc
càn som eó quy hoach tóng thè mat bang, eó chinh sàch hgp ly vé dà't dai, tao
diéu kién cho dàn dugc phép xày nhà hgp phàp... sé tao ra khà nàng to lón
trong viéc huy dòng vòn trong dàn de phàt trién viéc làm thòng qua su nghiép
phàt trién nhà ò, càc co so dich vu còng còng...
Khai thàc tiém nàng kinh té vùng ven thành phò, thi xà, trong mòi quan
he va lién két kinh té giùa noi -ngoai thành là huóng quan trgng tao viéc làm
cho lao dòng thành thi. Theo huóng này càn hình thành càc vành dai cung eà'p
va tiéu thu san phàm giùa thành thi va nòng thòn, dóng thòi chuyén nhiìng co
so san xuà't còng nghiep thich hgp tu nói thành ra ngoai thành, tao ra nhùng
cum kinh té vé tinh cùa càc thành phò, thi xà. Mat khàc hinh thành he thòng
dich vu con thoi giùa nói, ngoai thành de giài quyét viéc làm cho lao dòng
thành thi.
2.3. Dói vài khu vuc nóns thòn
Nòng thòn và'n de co bàn nhà't càn phài giài quyét là nan thiéu viéc làm
con rà't phó bién va nghiém trgng, viéc làm kém hiéu qua va thu nhàp thà'p,
dàn dén dòi song thà'p, mot bò phàn lón dàn cu (khoàng 30%) con trong tình
trang nghèo khó. Rò ràng, vé chién lugc càn tàp trung giài quyét viec làm cho
lao dóng khu vuc nòng thòn.
80
Hon nùa, néu giài quyét vàn de lao dóng va viéc làm ò nóng thón cùng sé
góp phàn quan trgng giàm sue ép vé viec làm ò thành thi. De giài quyét viec
làm cho lao dòng nòng thón, tu nay dén nàm 2000 phài làm thay dói va
chuyén dich ca bàn co càu kinh té va co càu lao dòng nòng thón, giài phóng
dà't dai, khàc phuc tinh trang bình quàn dién tich dà't nóng nghiep dàu ngUÒi
qua thà'p nhu hién nay. Da dang hoà ngành nghé, thuc hién nguòi nào giòi
viec gì làm viéc à'y, trén co so giao dà't ón dinh làu dai cho càc ho già dinh,
dóng thòi bang eo che, chinh sàch va luàt phàp tàp trung dàn ruòng dà't eó
diéu kién cho càc ho già dinh co khà nàng san xuàt kinh doanh nóng nghiep
hàng hoà. Da dang hoà viéc làm va da dang hoà thu nhàp phài trò thành hmh
thùc phó bién trong nòng thòn, dàc biét là phàt trién manh me viéc làm phi
nòng nghiep, xi nghiep nhò ò nòng thòn.
Trong diéu kién Viét Nam, nhiìng nàm tói ho già dinh vàn là kinh té co
bàn tó chùc san xuà't kinh doanh, phàn cóng lai lao dòng va chuyén dich eo
eà'u lao dòng. Phà'n dà'u tu nay dén thàp ky dàu cùa thè ky 21, bình quàn mot
ho (2 lao dóng) làm 1,5 - 2 ha dàt canh tàc nóng nghiép. Song phài dàc biét
khuyén khich phàt trién càc hình thùc hgp tàc tu nguyén ò quy mò trén ho già
dùih (hgp tàc lién già dùih, nhóm ho, hgp tàc xà kiéu mói), dóng thòi mò ròng
hinh thùc san xuà't kmh doanh theo kiéu nòng trai, trang trai, là hình thùc tó
chùc lao dòng, giài quyét viéc làm eó hiéu qua va phù hgp vói nén kinh té thi
truòng.
Phàt trién manh me càc ngành nghé phi nòng nghiep, su dung nhiéu lao
dòng 0 nòng thón, nhung càn it vó'n va huóng vào xuà't khàu nhu xi nghiép
nhò ò nòng thòn va cóng nghiep già dinh, khòi phuc va phàt trién càc nghé
truyén thòng, eó già tri kinh té cao, càc làng nghé gàn lién vói dò thi hoà nhò
nóng thón, hình thành càc thi trà'n, thi tu (dac biét là trén càc truc duòng giao
thòng); khuyén khich nguòi eó vó'n, co ky thuàt ò thành phò vé dàu tu phàt
trién viéc làm ò nòng thòn, hinh thành he thòng dich vu san xuà't va sinh hoat
con thoi giùa thành thi va nòng thòn.
81
Giài quyét viéc làm cho lao dòng nóng thón phài huóng vào nhùng vùng
eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dóng. Tu nay dén nàm 2000 phài khai
thàc thém va su dung eó hiéu qua 3 triéu ha dà't dói trgc, dién tich hoang hoà
thóng qua càc chuong trình dir àn phù xanh dàt tròng, dói nùi trgc, khai thàc
càc vùng Dóng thàp muòi, ni giàc Long xuyén, Tày song Hàu, bàn dào Cà
mau, Dóng nam bò, Tày nguyén... Thuc hién mò hình nòng, làm truòng mò
trén co so dói mói tó chùc va co che hoat dóng cùa càc nòng, làm truòng quò'c
doanh theo huóng giao dà't, giao rùng cho càc hg già dìnii san xuàt kmh
doanh. Càc nòng, làm truòng tàp trung vào làm dich vu chù yéu nhu cung ùng
vàt tu, huóng dàn ky thuàt va còng nghé san xuà't, tó chùc che bién san phàm,
tìm thi truòng va tiéu thu san phàm; làm cho càc nòng, làm truòng quò'c
doanh tra thành trung tàm tó chùc lao dóng va thùc day phàt trién kinh té
hàng hoà. Càn dàc biét tàp trung xày dung càc du àn làn bièn, khai thàc kinh
té bién va càc dào de mò róng khòng gian kinh té, két hgp vói bào ve Tó
quò'c. Càc huóng trèn phài két hgp vói càc du àn di dàn, xày dung càc vùng
kinh té-xà hói dàn cu mói de phàn bò lai lao dòng giùa càc vùng va làm giàm
sue ép vé viéc làm.
Ben canh dò, viéc nàng cao trình dò vé kién thùc, kinh nghiém, ky nàng
san xuà't cho nguòi lao dóng cùng là vàn de càn phài dugc tién hành. Hien nay
lao dòng co chuyén món ky thuàt ò nòng thòn rat thà'p, viéc dào tao lao dòng
chuyén món ky thuàt cho nòng thón rà't han che do càc nguyén nhàn: giào due
xuó'ng càp; kinh té nhiéu vùng nòng thón thà'p kém khóng eó diéu kién de
theo hgc; Nhà nuóc chua eó chinh sàch quan tàm dào tao, phàn phòi sue lao
dòng ky thuàt cho nòng thòn. Vi vày sàp tói Nhà nUóc càn eó ehinh sàch ho
trg dào tao nghé, dào tao lao dòng chuyén món ky thuàt, dào tao , bòi duòng
chù doanh nghiép cho nóng thón. Cu thè là ho trg kùih phi dào tao, phàn bò
lao dóng ky thuàt (nhùng nguòi do Nhà nòe bò tién ra dào tao) vé phuc vu
nóng thón, thuc hién ròng rài chuang trình khuyén nóng, huóng nghiép trong
nhà truòng. Nén nghién cùu thành làp càc trung tàm khuyén nóng thòng qua
càc hình thùc dào tao nghé va huóng dàn àp dung khoa hgc ky thuàt trong
82
nòng nghiép va trong nóng thòn. Dóng thòi dò càn thuc hién tòt viéc chuyén
giao còng nghé va dào tao. Phàt huy tòt hon nùa càc tmng tàm dào tao va giói
thiéu viéc làm ò càc dia phuong, càc truòng chuyén nghiep, càc trung tàm
khuyén nòng, khuyén làm va khuyén ngu, càc hòi nghé nghiep va cà nhàn eó
trình dò khoa hgc ky thuàt, tó chùc chuyén giao còng nghé huóng dàn càc ho
làm àn phù hgp vói tìmg vùng sinh thài, chù trgng dàc biét càc còng nghé
mói, don giàn (nhu còng nghé sinh hgc) dang eó thi truòng tiéu thu san phàm.
Khuyén khich càc co sa day nghé dào tao nhiing ho biét tó chùc san xuà't kinh
doanh giòi ò nòng thón. Thu hùt lue lugng càn bò ky thuàt xuòng càc co so
cóng tàc thóng qua viéc dói mói càc ehinh sàch dai ngó.
Di dói vói dào tao, huóng dàn kién thùc, kinh nghiém càn phài dóng thòi
thuc hién tòt chuong trùih chòng mù chù va phó cap tiéu hgc. Hien nay phàn
lón nguòi dàn nòng thòn co trình dò vàn hoà thàp, co vùng tói 80% dàn so mù
chù va tài mù chù (dac biét ò càc vùng cao, vùng dàn toc it nguòi). De nguòi
dàn hiéu dugc càc chuong trình Nhà nuóc dén vói hg de giùp do hg, thi truóc
hét phài day cho hg eó mot so kién thùc vé vàn hoà, tao cho hg co nhiJng khà
nàng tiép thu khoa hgc ky thuàt vé san xuàt, kinh doanh, dich vu... Day là giài
phàp càn phài eó truóc khi giùp nhùng nguòi lao dòng nòng thón bang càc
giài phàp khàc.
2.4. Hoàn thién càc phuons thùc dào tao nshé cho nsuòi lao dòns
trons nén kinh té thi truàns
Chuyén sang co che thi truòng dinh huóng xà hòi chù nghla dà làm xuàt
hién nhiéu yéu càu mòi dó'i vói lue lugng lao dòng xà hói, dac biét là trình dò
lành nghé cùa tùng nguòi lao dòng. Nhimg yéu càu mói này dà làm hinh
thành va phàt trién nhiéu phuong thùc day nghé khàc nhau nhàm dàp ùng kip
thòi vé so lugng va chat lugng lao dòng cho nén san xuà't xà hòi. Trong nhùng
nàm gàn day, ngoài phuong thùc day nghé theo he thòng càc truòng chinh
quy cùa nhà nuóc, con hình thành nhiéu mó hình day nghé khàc theo nhiing
phuong thùc hoat dóng khàc nhau nhu "trung tàm day nghé va giói thiéu viec
làm" hoac càc "co so day nghé tu nhàn". Nhiìng phuang thùc day nghé phi
83
chmh quy này tuy mói ra dòi trong thòi gian ngàn nhung dà dat dugc mot so
thành tuu dàng kè, góp phàn tich cuc vào sir nghiep dào tao va dào tao lai
nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kmh té thi truòng ò nuóc ta.
Vói phuang thùc dào tao nghé theo he chinh quy cùa nhà nuóc: Day là he
tàp trung dào tao dai han nhàm dào tao cóng nhàn ky thuàt co tay nghé cao,
ky nàng thành thao, co trình dò phù hgp vói tién bò khoa hgc trong nuóc va
thè giói de cung càp cho càc ngành trong nén kinh té quoc dàn. Dàc biét tàp
trung dào tao cho nhùng ngành chù ehòt nhu: dàu khi, dién, co khi, khi
tugng.... Nhu vày he ehình quy khòng làm nhiém vu day nghé don giàn, phó
càp nhùng cóng viec cho nguòi lao dòng. Theo phuang huóng này, ngành
giào due va day nghé càn quàn ly thòng nhàt va hien dai hoà nói dung,
chuang trình dào tao trong diéu kién trình dò cóng nghé dang dién ra ò nuóc
ta va trén thè giói.
Càc truòng day nghé chinh quy hoat dóng trén co so ngàn sàch nhà nuóc
eà'p. Nhà nuóc càn dàu tu thich dàng cho phuang thùc dào tao này vói quan
diém xem dào tao là mot phuang thùc dàu tu vào nguón nhàn lue, bièn thành
vòn co hàm lugng tri thùc cao, chuàn bi tòt khà nàng làm viéc cho nguòi lao
dóng, xem dò là dóng lue manh me dén kmh tè xà hòi, truc tiép thùc day xà
hói phàt trién.
Càn thòng nhà't viéc quàn ly càc truòng day nghé nhà nuóc vào Bò giào
due va dào tao ò pham vi qoàn quò'c va vào so giào due va dào tao ò pham vi
tùng dia phuang. Dói mói chuong trình, nói dung giàng day trong toàn bò he
chinh quy theo huóng xày dung va quàn ly thòng nhà't chuong trình hgc cho
tùng nghé, chuong trình phài luòn dugc cài tién cho phù hgp vói trình dò khoa
hgc ky thuàt trong nuóc va trén thè giói, dàc biét là càn thay dói thuòng
xuyén nói dung thuc hành cho tùng nghé.
Vói phuong thùc day nghé theo càc "trung tàm day nghé va giói thiéu viéc
làm" do ngành lao dòng thuong bmh va xà hói qua ly: trung tàm day nghé va
giói thiéu viéc làm hién nay làm nhiém vu phó càp nghé, làm tu vàn giói thiéu
va cung ùng viéc làm, tó chùe san xuà't va dich vu o quy mó nhò nhàm muc
84
dich tao diéu kién cho nguòi lao dòng ni tao hoàc tao viéc làm mòi góp phàn
giài quyét su màt càn bang trong quan he cung càu vé lao dòng vói tu càch là
càu noi truc tiép giùa cung va càu lao dòng, truc tièp nàng cao hieu qua su
dung nguón lao dóng dói dào cùa xà hói.
De dat tói muc dich trèn, tmng tàm day nghé dà tó chùc dào tao vói thòi
gian ngàn, chuong trình, noi dung giàng day ngàn ggn, de hiéu theo tùng
còng viéc hoàc nghé cu the. Day là mó hình dào tao nàng dóng, linh hoat va
hoat dòng eó hieu qua. Vi vay de tao diéu kien cho phuang thùc day nghé này
di vào hoat dòng eó né nèp, càn dói mói co che hoat dòng va nói dung giàng
day.
Truóc hét càn xàc dinh thàt ró chùc nàng nhiém vu giàng day. Tmng tàm
chi làm nhiém vu phó càp càc nghé don giàn - chù yéu là dich vu hoàc càc
còng viéc cu thè cùa tùng nghé va làm nhiém vu giói thiéu viec làm cho nguòi
lao dòng. Nhu vày, vói chùe nàng này, tmng tàm day nghé khòng truc tièp
tham già day day dù chuong trình cùa mot nghé phùc tap dòi hoi phài day dai
han nhu he chinh quy. Trong giai doan tói, càc trung tàm day nghé nèn phòi
hgp vói càc truòng phó thòng de làm nhiém vu huóng nghiep cho hgc sinh tai
càc truòng va nhàn hgc sinh vào hgc tai càc tmng tàm day nghé khi hg bò hgc
hoac khóng thi vào càp hgc cao hon. Dóng thòi dò, thòng qua viéc nàm nhiìng
thòng tin thi truòng lao dóng, nàm nguón lao dòng, tmng tàm eó thè phòi hgp
chat che vói càc tó chùc kinh té trong va ngoài nUóc de ky càc hgp dóng vé
cung ùng lao dòng, giói thiéu viec làm.
Vói phuong thùc day nghé tu nhàn: day nghé tu nhàn gàn lién nhu càu xà
hói vói tinh thàn tu chiù tràch nhiém vói xà hói cùa nguòi lao dòng, nhà't là
nguòi lao dòng eó trình dò khoa hgc ky thuàt. Trong diéu kién khó khan vé
kinh té, cùng mot lue Nhà nuóc chua co khà nàng thoà man dugc viéc hgc
nghé cùa nguón lao dóng dói dào ò nuóc ta, thi viéc su dung vai trò cà nhàn
nguòi lao dóng trong viéc mò càc lóp day nghé tu nhàn de tàng cuòng lue
lugng day nghé là mot huóng tich cuc.
85
Tuy nhién phuong thùc day nghé tu nhàn nén dugc khuyén khich theo
nhùng nói dung eo bàn:
- Vé mat quàn ly: càc ca so day nghé tu nhàn do ngành giào due va dào
tao quàn ly trén co so thòng nhàt vé chuong trình, vé nói dung giàng day.
- Vé nhiem vu: do co so vàt chà't hien nay nhin chung là yéu kém, nén
nhiém \ii day càc nghé hoàn chinh chua thuc hién dugc, do do càc co so day
nghé tu nhàn thuòng tàp tmng day càc nghé giàn don hoàc còng viéc cu thè
naò dò.
2.5. Bdo ddm càc diéu kién chù yéu càn thiét de thùc day, phàt trien
thi truòns lao dòns
Chuyén sang nén kmh té hàng hoà, hoat dòng theo co che thi truòng thi
viéc hình thành thi truòng lao dóng là rat càn thiét trong viec hình thành mot
he thòng càc thi truòng trong nén kinh té. Tuy nhièn, de hình thành va phàt
trién thi truòng lao dòng thi viéc dàm bào càc diéu kién càn thiét cho su hình
thành va phàt trién này là khóng the thiéu.
+ Ban hành Bò luàt lao dóng: nhàm diéu ehinh quan he giùa nguòi lao
dòng làm còng àn luong vói nguòi di thué muón, su dung eó tra cóng cho
nguòi lao dóng va mot so quan he xà hói khàc co lién quan chat che vói quan
he lao dòng.
Trong qua trình thuc hién, Bò luàt lao dòng càn quàn triét nhùng quan
diém chi dao co bàn:
- Bào vé quyén Igi chinh dàng cùa nguòi lao dòng. Day vùa là quan diém
"vi con nguòi, do con nguòi, truóc hét là nguòi lao dòng" cùa Dàng va Nhà
nuóe ta, va là dac trung cùa bà't ky he thòng quy dinh phàp luàt lao dòng nào
trong co che thi truòng de tao thè bình dàng vé mat phàp luàt trong quan he
giùa nguòi lao dòng vói nguòi su dung lao dóng, dóng thòi quy dinh nhung
bào dàm dùng mùc vé màt luàt phàp va ehình sàch xà hòi cho nguòi lao dòng
nói chung va mot so loai lao dóng nói riéng.
86
- Két hgp hai hoà chùih sàch kmh té vói chinh sàch xà hòi. Vùa coi trgng
chinh sàch xà hói là dòng lue phàt trién kùih tè, lai vùa eoi phàt trién kinh té
là eo sa va tién de de thuc hién càc chmh sàch xà hòi. Thuc tién ò nuóc ta dà
chùng mmh quan diém cho ràng phài tàch chinh sàch xà hói ra khòi chinh
sàch kinh té là khòng phù hgp. Do dò, Bò luàt lao dòng càn nhàe ky mùc dò
bào dàm de nàng dàn tùng buóc, tinh tói càc khà nàng kmh té tài chmh, tón
trgng quyén va Igi ich chinh dàng cùa nguòi su dung lao dòng, dóng thòi co
gang tao ra nhùng hành lang va duòng bièn hgp ly, mém dèo de nguòi lao
dóng va nguòi su dung lao dòng déu co thè chà'p nhàn dugc.
- Xày dung mot mòi quan he lao dóng mói, vùa co dàc tinh Viét Nam, vùa
dàp ùng yéu càu dói mai vé co che quàn ly. Bó luàt lao dóng tao diéu kién va
bào dàm de nguòi lao dóng tiing buóc eó khà nàng tham già quàn ly doanh
nghiep bang nhiéu con duòng hgp phàp khàc nhau. Nguòi su dung lao dóng
cùng phài quàn ly va diéu hành doanh nghiép theo phuong phàp tién tién, dàn
chù, eoi trgng nhàn tò con nguòi, phàt huy tình nàng dóng cùa nguòi lao
dóng. Cà hai ben chù thè quan he lao dóng phài cùng nhau cóng tàc trén tinh
thàn hoà giài doàn két dàn toc, eó tràch nhiém chung vói xà hói va dàt nuóc.
Nhà nuóc phài quàn ly lao dóng xà hòi bang phàp luàt, coi trgng hai ben chù
thè quan he lao dòng, tón trgng nhùng thoà thuàn hgp phàp cùa hg, dóng thòi
co tràch nhiém huòng dàn cho hai ben xày dung mòi quan he hai hoà va ón
dinh.. Trong qua trình dói mói va phàt trién cùa thi truòng lao dòng, giài
quyét quan he cung càu vé lao dóng, Nhà nuóc ngày càng giàm su diéu hành
truc tiép dòi vói càc doanh nghiep vé ké hoach hoà lao dòng, tién luong... ma
tàng cuòng quàn ly lao dòng thòng qua chinh sàch phàt trién nguón nhàn lue,
phàt trién càc hình thùc day nghé gàn vói vàn de tao viéc làm... Tà't eà co
gang cùa Nhà nuóc vé thi truòng lao dóng phài nhàm giài quyét nhiìng nhu
càu bue xùc vé viéc làm, tao ra buóc chuyén bién mói vé phàt trién kinh té tu
nay dén nàm 2000.
+ Xày dung he thòng thòng tin thi truòng lao dòng: he thòng thóng tin vé
thi truòng lao dóng phàn ành thuc trang va xu huóng phàt trién nhàm phuc vu
87
cho muc tiéu càn bang giùa cung va càu lao dòng, thu hep tòi da lugng thà't
nghiep va thiéu viéc làm cùa dà't nuóc trong tiìng thòi ky. He thò'ng này phài
dàp ùng yéu càu toàn dién, kip thòi va bào dàm dò tm cày cho viéc diéu khién
thi truòng lao dòng. Nò khóng han che ò thóng tin vé so nguòi càn tìm viéc
làm va nguòi su dung dang càn thué muón lao dóng, ma nò con eó nhiém vu
huóng dàn mgi nguòi lao dòng eó thè chù dóng, tu tao va mò ròng viéc làm
tàng nhanh thu nhàp...
Nhùng thòng tm vé thi truòng lao dòng co thè bao góm mot so nhùng
thòng tin nhu: Thòng tin vé thi tmòng viec làm: nhùng linh vuc, ngành nghé
va dia bàn eó khà nàng thu hùt dugc lao dòng mòi; Thóng tin vé chat lugng
lao dòng phù hgp vói yéu càu cùa thi truòng lao dòng nhu vé tay nghé, khà
nàng hành nghé...; Thòng tm vé dich \ai viéc làm qua thuc hién thù tue ky két
hgp dòng lao dóng; Thòng tin vé già cà va diéu kién lao dòng; Thòng tin vé
càc ca so day nghé va giói thiéu viéc làm...
Ben canh dò càn hoàn thién he thòng thu thàp va cung càp thóng tin vé
phàn tich thòng ké thi truòng lao dóng theo huóng cùng co càc tmng tàm
thòng tin dàu mòi ò Tmng uong va dia phuong, phòi hgp chat che vói he
thòng trung tàm day nghé va dich vu viéc làm trong viéc thu nhap va cung càp
thòng tin. Nghién cùu thành làp càc vàn phòng thòng tin thi truòng lao dòng ò
mot so dia bàn quan trgng. He thòng này hoat dóng theo nguyén tàc cùa tó
chùe su nghiep eó thu, tién tói tu trang trai trén co so thuong mai hoà thóng
tm. Nò phài làm dugc chùc nàng tu và'n, huóng dàn cho nguòi lao dòng vé
dinh huóng, vé thù tue, vé càch thùc tu tìm viéc, chgn nghé thich hgp vói diéu
kién kinh té xà hói Viét Nam.
Nhà nuóe càn eó chinh sàch khuyén khich he thòng thòng tin phàt trién
mot càch da dang. Co thè nghién ciiu thành làp tó chùc thòng tin thi truòng
lao dóng quoc già là co quan phòi hgp chung thóng tin thi truòng lao dóng de
thò'ng nhà't viéc thu nhàp, xù ly càc thòng tm., phàn tich tin phuc vu nhu càu
cùa càc tó chùc eó quan tàm dén thòng tin thi truòng lao dòng. Thóng tin lao
dóng viéc làm khóng chi phuc vu cho lành dao càc eà'p, càc ngành ò Trung
88
uong ma con phài truc tiè'p phuc vu dén dia phuang, co so va cà nhàn. Co nhu
vày thi he thò'ng thóng tin này mói co hiéu qua cao trén pham vi toàn lành
thó.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc
làm cho nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng ò
nuóc ta hién nay. Tuy nhièn viec thuc hien dóng bò, hgp ly càc giài phàp
trong tiìng giai doan, diéu kién cu the cùa dà't nuóc lai là mot và'n de càn phài
dugc nghién cùu ky càng.
89
KET LUÀN
Theo dành già cùa càc doanh nghiep dang hoat dòng ò Viét Nam, thi hao
phi va chat lugng lao dóng, cùng nhu lugng cung vé lao dóng hien khòng phài
là mot và'n de dàng lo ngai. So vói càc tiéu chuàn quò'c té, lao dòng Viét Nam
co muóc luong thà'p, dugc dào tao tu'ong dò'i tò't va làm viéc càn cu. Lugng
cung vé lao dòng phó thòng eùng nhu lao dóng ngành nghé khà dói dào. Dòi
vói càc doanh nghiep Nhà nuóc, lièn doanh cùng nhu doanh nghiep tu nhàn
trong nuóc, viec dàp ùng nhu càu vé lao dóng duòng nhu khòng phài là mot
và'n de khó khan. Song xét tu mot góc dò khàc thi ò nUóc ta lai dang dòi dién
vói mot cuoc khùng hoàng vé lao dóng. Nén kinh tè, vé thuc chat vàn là mot
nén kinh té nòng nghiep, eó ty le nùa thà't nghiép cao. Càc dinh nghla va càch
dành già mùc dò nùa thà't nghiep thuòng khó eó thè chinh xàc, nhung khu vue
nòng nghiep nuóc ta vói màt dò dàn cu cao va két càu ha tàng nóng thòn yéu
kém, dang phài tiép nhàn mot so lugng lao dòng lón dàng ra co thè tìm dugc
còng àn viéc làm ón dinh hon néu nhu nhu càu vé lao dòng già tàng.
Tình trang nùa thà't nghiép khóng chi giói han trong khu vuc nóng nghiép,
ma con thày cà trong bò mày Nhà nuóc, càc don vi san xuà't va thuong nghiép
Nhà nuóc. Thém vào dò, ty le thàt nghiep ò dò thi dà tàng tòi mùc hai con so.
So nguòi thà't nghiep ò dò thi ngày càng tàng va chù yéu là nhiìng nguòi vùa
dén dò tuoi lao dóng, do dàn so tàng nhanh trong càc thàp nién truóc.
Hai càch nhin trén vé thuc trang lao dòng ò trén dà phàn ành dugc nhùng
màt manh va nhùng han che cùa lao dòng, viéc làm nuóc ta. Chinh lue lugng
lao dòng rè va dói dào, san sàng tham già qua trình còng nghiép hoà, hién dai
hoà lai là hình ành tuong phàn cùa tình trang thà't nghiép va nùa thà't nghiép
lan tran, cùng nhu su dói nghèo cùa dà't nuóc. Và'n de còng àn viéc làm ò
nuóc ta là mot khó khan lón, song dòng thòi cùng là mot Igi thè cho còng
cuóc phàt trién kinh tè.
Vói de tài ''Mot so gidi phàp gidi quyét viec làm trong qua trình chuyén
sang nén kinh té thi truòng nuóc ta hien nay\ tàc già tu viec nghién cùu
90
nhùng khài niém, dinh nghla vé lao dòng, viéc làm, cùng nhu phàn tich vé
thuc trang lao dóng viec làm o nuóc ta hién nay de làm nói lén nhirng và'n de
con tón tai, càn giài quyét, tìr dò làm co so de nghién cùu nhùng giài phàp
thiét thuc va co hiéu qua.
Trén co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuong phàp luàn co bàn
trong linh vuc viec làm, bàn luàn àn cùng dà phàn tich nhùng quan diém
mang tình chat chién lugc cùa Dàng va Nhà nuóc vé vàn de lao dóng viéc làm
trong giai doan phàt trién kmh té nhiéu thành phàn van dóng theo co che thi
truòng dinh huóng xà hói chù nghla. Bòi vi tuy day là mot và'n de bue xùc,
càp bàch, song chùng ta khóng the tàch ròi và'n de lao dòng ra khòi chién lugc
phàt trién kinh té tóng thè cùa quò'c già. Lao dóng là mot nhu càu bàt nguón
tu su phàt trién kmh té, chù khòng phài là mot nhu càu mang lai tàng truòng
kinh té.
Viéc nhanh chóng tao so lugng cóng àn viéc làm dòi hòi phài co nhùng
chinh sàch kinh té vi mò thich hgp, cùng nhu mot mòi truòng diéu tié't tao
diéu kién thuàn Igi cho càc doanh nghiep phàt trién. Càc chinh sàch này
khòng ehi bao góm nhiìng chinh sàch eó lién quan truc tièp dén vàn de còng
àn viec làm, ma con lién quan eà dén nhùng và'n de khàc nhu dà't dai, thué,
tién luong... Vi vay, vé giài phàp, tàc già dà de xuàt truóc tién là viéc hoàn
thién he thòng chinh sàch nhu chinh sàch thué, dà't dai... sau dén viec hoàn
thién phuong thùc dào tao nghé cho nguòi lao dòng, dàm bào càc diéu kién
phàt trién thi truòng lao dòng....
Do diéu kién va thòi gian nghién cùu han hep, luàn àn khó trành khòi
nhiing sai sót nhà't dinh, tàc già muòn nhàn dugc nhùng dóng góp cùa càc nhà
nghién cùu, càc nhà khoa hgc, càc thày eó giào, vói hy vgng bàn luàn àn eó
thè dóng góp dugc mot so giài phàp vào hoat dòng thuc tién, góp phàn dua dàt
nuóc tién nhanh trén con duòng còng nghiep hoà, hién dai hoà.
91
TAI LIEU THAM KHAO
1 Bào cào kèt qua nghién cùu xày dung càm nang huóng dàn thò'ng ké
thòng tùi thi truòng lao dóng o Viét Nam - Bò LDTBXH. Ha nói 1996.
2 Bò luàt lao dòng nuóe fcòng hoà xà hòi chù nghla Viét Nam - NXB
CTQG, Ha nói 1994.
3 Chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té - xà hòi dén nàm 2000 - NXB Su
thàt, Hanoi 1991.
4 Chuyén dich co càu lao dòng nóng thòn nhàm tao viéc làm va su dung
hgp ly nguón lao dòng vùng dóng bang song Hong dén nàm 2000 - De
tài càp bò - Bò LDTBXH. Ha noi 1995.
5 DÓi mai co che quàn ly DN vùa va nhò trong nén kinh té thi truòng ò
Viét Nam - NXB CTQG. Ha nói 1995.
6 Kinh té chinh tri Màc-Lénin, phuong thùc san xuà't tu bàn chù nghla -
NXB SGK Màe-Lénin. Ha nói 1985.
7 Luàn eù khoa hoc cho xày dung chinh sàch giài quyét viec làm ò nuóe ta
khi chuyén sang nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn - De tài càp Nhà
nuóe KX 04.04 1994.
8 Mot so thòng tu huóng dàn càc nghi dinh thi hành Bò luàt lao dóng - Bò
LDTBXH, Hanoi 1995.
9 Nàng cao chà't lugng nguón lao dóng nóng thòn nhàm thùc day qua trình
chuyén dich ca eà'u kinh tè, co càu lao dòng trong khu vuc theo huóng
CNH, HDH - De tài càp bò - Bó LDTBXH. Ha nói 1996.
10 Nién giàm thò'ng ké 1994, 1995. NXB Thò'ng ké. Ha noi 1995, 1996.
11 Phàt trién kinh té xà hòi ò Viét Nam, chién lugc cho nhùng nàm 90 -
NXB CTQG. Ha noi 1996.
12 Tap chi còng san so 11/1996, 1/1997.
13 Tap chi nghién cùu kmh tè so 8/1996, 2/1997.
92
14 Tap chi thòng tin khoa hgc lao dóng va xà hòi so 1,2,3/1997 - Bò
LDTBXH.
15 Tap chi thòng tin thi truòng lao dòng càc so 1,2,3,5/1997 - Bó LDTBXH.
16 Thòng ké càc chi tiéu kinh té xà hòi Viét Nam 1995 - NXB Thòng kè.
Hanoi 1996.
17 Thuc trang thi truòng lao dòng Viét Nam 1996 - NXB Thò'ng ké. Ha noi
1997.
18 Vàn kien Dai hòi dai biéu toàn quò'c làn thù VIII - NXB CTQG. Ha nói
1996.
19 Vàn kién Hòi nghi dai biéu toàn quoc giùa nhiém ky khoà VE - NXB
CTQG. Hanoi 1996.
20 Viét Nam chuyén sang kinh tè thi tnròng - NXB CTQG. Ha nói 1994.
21 Viét Nam-Dàn sò-tài nguyén-mói truòng va phàt trién ben vùng - Tmng
tàm nghién cùu thòng tin va tu liéu dàn so- UBQGDS&KHHGD. Ha noi
1996.
22 Viét Nam sau 10 nàm dói mói - NXB Thò'ng ké. Ha noi 1996.
23 David Begg - Kmh tè hgc - NXB Giào due 1992.
24 /jPTS. Nguyén Quang Hién - Thi truòng lao dòng, thuc trang va giài phàp
- NXB Thòng ké. Ha nói 1995.
93
(N ^^ O oo r^ d —« CN
^ ^ o ^ ro ^
VM
•~-i
i
i ò d j _, «y. >% •* ^
<« u
a
c
Xi
W -j
>5
"O
•m^
5
^
OO
(D
O^
o->ì
0\
oo
i
^i
r-^
i
i
^o
\q
CN
(N
:
f<-j
ro
rs)
;
^ :
CN
i
(N
U-i
^
r-; :
•
00
(N i
^
\
'*^
'Cd
o
H^
H
.*"
.
.
o"
r-
i / "j
0
3
C^i
•w-
>ì
^ (N
^
^ C>1
V-
o
5
7
CN
Csl
•*
H
^
r-;
CN"
Ì
:
co
0_
CN
ro
o|
:
•
QN"
CN
.
m
^
r^
CN"
^ 1
ir?
^^
p
à
c
a
!—'
1
(
)
0
6
-
7
3
3
.
C
^e
in
"O
•^
_ oo
- —1
•
'O
^ 4^
, y.
>i
r-^
o 0\
-
.0
OC
»n
o
c^
oc
ce
O
^
^
•
• v4
)«
1 —'
ri
o
CN
rO
e m;
o\
«^
*•
Q
oc
oc
o\
OS
^
>—
OU-
>ì
3
H
o\
^
oc
oc
a
"
^
^n
. BH
o\
ON
.*"
•M
3
s
^
ir,
ir,
• ^J
• *^
S^
e
>-
(T,
r^
O)
ir>
»r.
oc_
r-"
CN^
C"?
CN
C^
oo'
CN
>i
,-;.
'»--'
(N
r--
^*
-^
f*",
od
»r-,
CN
ca
o
^
or
e
-M
—H
"•
a.
:^
a
#
^
^ _ -i
^ vH
r",
^ r".
>o
•D
•
^^
ir,
£
e
o
.£
t
a
i
f"
1
ON
r-
e*-,
od
'O
*->
'«
£::!
^ r*-;
vi
^ 0^
ON
OC
ON
ON
in
oo
m
-^
—
CN
i
n
i
L.
*"
o
^
.5
1—>
3
H
u
*^
ei)
e
r^^
CN"
,__!
ON
r^
t^
"Ci
oc
U
CN
ro
CN
o\
r-
o
^
©
1 1
a
(N
^^
".
^
^
^
^.
ro"
^
•^
a^
d"
CN
^
s
>
oc^
oc
Oi
r-
(N
in
I-
1
ir,
s
s
CNI
CN
0\
o\
IT;
OO
^
oc
d r-
^
~^
_
r^?
CN
i r,
O
^
un
—M
r-;
^
a
<^.
fcX
e
'§
o
'o
'O
..^
OC
^
^
o\
^ U -j
^
—*
'sl^
O
in
O
^O
'O
^
co
ON
u~.
•e
%
^
'
^
Cd
r
i
h
C
r',
__"
r<-j
oc^
o\
(N
H
1
IO
o
r-,
O^
(T--
' —1
CN
^
0^
CN
^
ON
od
^ u ~j
od
^
^D
ro^
CN'
CN]
od
oo
\D
d
oo^
vrT
'•O
•e
'ZJ-
>!.
H
f ^j
^
, _i
~H
JZ
u
.'^^
:Si
15
Cd
*•
"o
"O
"3
*©
•
^^
^
U
OC
oo
ro
od
O
O)
Ti
rsi
1
Uì
^H
ro
(N
tn
tn
in
^
4 .J
'
>1
. i —'
CTN
fO
o
e
(N
o W~j
ON
ir-]
ro
co
C7N
(T-^
r-'
CN
CM
H
d"
CM
oc
o\
o\
M3
oo
co
"^
u^
p 'i
liO
r-
oc
e
o
r ^j
t:JD
s
GJD
C
IO
r-
"^
M:J
vo
oo
H
oc
\d
c
H
ro
O
CN
'od
• co
: 00
i-d
fT.
r--
ON
r-^
CN
c
CN
: r si
: t^
:ON
ir-'
:CN
IO
\o^
: CN
^
^ oo
vri
co
<0
i c
: O
•
_
• / ra
i oc
: e
u
^O
^3
C
-C3
'•B
^ •S
/S
[S
y
^D ^3
e
U
Ì'-S
; "5
IfS
00
e
z
u
eac cap hien nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989) thi so
nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co
trình dò phó thóng co so va trung hoc tàng 1,29 làn, cao dàng tàng 2,58 làn.
Nhùng nàm gàn day vé so tuyét dói vàn tié'p tue tàng so vói nàm 1989 nhung
toc dò tàng cham lai.
Theo so liéu diéu tra (bang 3) thi trong lue lugng lao dòng eà nuóc, so
nguòi dà tòt nghiep càp DI chi chiém 13,5%, so nguòi khóng biét chù là
5,8% va 80,7% là tu duói càp I dén hét càp n. Ty le này cho thày ràng trình
dò vàn hoà cùa lue lugng lao dóng nuóc ta ò mùc rat thàp. Day là vàn de bào
dòng dói vói mot quóc già dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH,
HDH. 0 khu vuc thành thi, do yéu càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé,
do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn Igi khàc ma ty
le nguòi tòt nghiep càp IH cao hon ò nóng thón (gàn gap 4 làn) va so nguòi
khóng biét chù thàp hon (gàn 3 làn)
Dói vói lue lugng còng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin
nghién cùu ly luàn cùa TÓng lién doàn lao dòng Viét Nam, trén 1,7 triéu
cóng nhàn ky thuàt chi co 70 van dugc dào tao qua truòng lóp chiém 40%.
So cóng nhàn bàc cao hien nay chi eó khoàng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón
lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu
nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co che xét chon, nàng bàc
thg... chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp.
Vé trình do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra
mói nhà't cùa Bó lao dóng thuong binh xà hòi cho thày (bang 4): Lue lugng
lao dóng co trình dò dai hoc va sau dai hoc khoàng trén 800.000 nguòi, trong
dò hon 11.000 nguòi co trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong so
này lai qua it. Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc thi so càn bó giàng
day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So eó trình do phó tién si, tién sT chù yéu tàp
trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón
nhùng tri thùc co trình dò trén dai hoc dang là nhùng chuyén già dàu ngành
dà ò dò tuoi 55-60- Trong khi dò sinh vién giòi tòt nghiép ra
20
.—1
^
o
*cd-
XJ
p.
o"
m oo
co
oi
ro
'-l
O
O
r-
o^
r^i
q.
o
.^^
in
^
H
<1>.
>%
H
^
*cS-
. —1
j ::
o p MD
a\
CN^
oc'
r-
ON
o
d o ITi
IT)
Ol
r-
CN^
CN"
00
ON
o
d , —1
00
DE
f)rt
•ns
o C3
U
, ,
<(D-
>>
H
xt-
p
^ ir,
oc
^
00*^
fi
ۥ
^ r-;
DO
O
'xl-
-NI-
• —'
u
oc
•
•^
3
^,
r^'é
00
in
CN
oo
ro
00
-^
o l>
o
o-_c
DO
— Z)
H
•
"^
(N
00
CN
od
r-
co
' '
"o
r",
r-i_
r') in
00
C
.
H
I
^
X)
P
^
CN'
m
1 —1
S
,,_,
ì
-i^
c
O
r^
uo
O
00
r~;
o
r^
ro
»n
^
^
^
00
ro
>-,
.fi
DO
,^
<0'
b
H
U
co^
^i.
fi
^
*^
•
o OS
*-
l>^
,—,
-d-
f
.£ ^u
O
r —'
DO
C
')C5
X)
"•
__
CO
e»
O 00
fi
c^
IJO
o
ro
-sf
^
' >. 3
H
oc
«
In
U
^
ce
r—•
\C5
00
CH
Vrt
o
G
00
U
r-^
CN
OO
.—(
^
r^i
00
-—(
O
-^
(N
d r^
\o
\D^
'""'
oo
(N
oq
CN
»n
^
<"S->^
~ H
^
so
OS
r-^
r-"
oc
00
H
DiJ
(N
(N
OS
O
00
^^
ce"
o
00
co
ro
^ S
u
J=
t^
d oo
^
^*
>
<'U'
>>
H
CN
»ri
-^
:^
CO
IO
r^
oc
e
d o 00
OD
a
t^
r-
\6 CN
CN
r^ OS
v-^
(S^
o (>
ro
O
(N
od
ro 00
\ó
(N
in
m
I
s.
4 —1
o
-•o
5
^r3
DO
c
C
/c:i
-C
H
u
truòng da so khóng muón ò lai truòng, vi vày se gap khóng it khó khan trong
viéc chuàn bi dói ngù tri thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù
tri thùc trong linh vuc khoa hoc xà hòi va nhàn vàn ma cà trong linh vuc khoa
hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong
linh vuc quàn ly kinh té, quàn ly xà hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong Imh
vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bò co trình dò cao, dàm bào
dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn de càn nghién cùu va eó
nhùng giài phàp hùu hiéu. Day là nhùng khó khan cho dàt nuóc trong giai
doan chuyén minh cùa nén kinh té.
Ngoài hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay con co
he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe doàn the,
trong dò co hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc già giài
quyét viec làm dàu tu trg giùp va niùéu co so day nghé tu nhàn, hàng nàm
cùng dào tao hàng van lao dòng co nghé cung ùng cho thi truòng lao dòng.
Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóe ta truóc day dugc
dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va
theo mot còng nghé cu, khóng theo kip vói trình dò phàt trién cùa khoa hoc
ky thuàt, cóng nghé, vi thè khi Nhà nuóc thuc hién chù truong mò cùa, cho
phép càc nhà doanh nghiep nuóc ngoài dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao
dóng ky thuàt ò nuóc ta chua dii khà nàng va trình do dàp ùng yéu càu cùa
cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai, va eó nhiéu khàu phài do
lao dóng nuóc ngoài dàm nhàn, trong khi nguón lao dòng nuóc ta rà't dói dào.
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng cùng cho thà'y, nuóc ta thiéu
mot dói ngù lao dòng co trình dò tó chùe san xuàt kmh doanh giòi, thiéu mot
dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành va linh vuc kinh té. Vi du:
Nhà mày bia Viét Nam tai Hòc Món (thành phó Ho Chi Minh) co khà nàng
san xuà't 50 triéu lit/nàm, mot so vi tri diéu hành hàng trung eà'p dà dugc giao
cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch, thè nhung theo óng Johan Doyer - Tóng
giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su
22
giòi co dù trình dò de giao chùc vu ky su truòng vàn hành san xuà't toàn nhà
mày. Truòng hgp khó khan trén là rat phó bién ò nuóc ta tu truóc dén nay.
Lao dòng dò thi thuòng co trình dò cao vé vàn hoà, chuyén món nghé
nghiep, kién thùc xà hòi so vói lao dóng nóng thón. Theo so liéu nàm 1996,
màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dòng cà nuóc, song lao dóng
thành thi co chuyén món (ké cà so càp) chiém 49% eà nuóc, trong do so lao
dòng co trình do cao dang, dai hgc trò lén chiém 68,8% cà nuóc, chiém
26,3% lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món.
Dàn so nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dò thi
va nòng thón, eó khoàng 57,9 triéu nguòi, chiém xà'p xi 80% dàn so eà nuóe.
Theo TÓng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong linh
vuc nóng nghiép vào khoàng 24 triéu nguòi, chiém khoàng 70% lao dóng
dang làm viec trong càc ngành kinh té quóc dàn. Lao dòng nóng thón nuóc ta
cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khòng dugc
dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky thuàt cóng nghé va thi truòng han
che. Nguyén nhàn cùa su chénh léeh vé trình dò ò trén, mot màt là do hàu hét
càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu
bó tri ò càc dò thi, nguòi lao dòng nóng thón it co diéu kién tiép càn dugc vói
càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so nguòi dugc dào tao
lai khóng muón trò vé làm viéc ò nòng thòn.
Tom lai, nuóc ta co nguón lao dòng rat dói dào, toc do phàt trién nguón
lao dóng o nuóc ta vàn ò mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung
ò khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua
dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang
khó khan rà't lón vé viéc làm va tao ra co eà'u lao dòng hgp ly, dàp ling yéu
càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua
kinh té - xà hói.
23
1,2, Hién trans vé viéc làm.
a, Khài quàt tình hình phàt trién viéc làm.
Nhùng nàm gàn day, nhò thuc hién chmh sàch dói mói, phàt trién nén
kinh té hàng hoà vói su tham già ciia nhiéu thành phàn kinh té dà làm thay
dói dàng ké co eà'u viéc làm xét vé màt thành phàn kinh té va hình thùc san
xuàt kinh doanh. Cu the dugc phàn ành ò bang 5.
Qua so liéu trén cho thày viéc làm khu vuc Nhà nuóc vàn con dang trong
qua trình ón dinh. Toc dò thu hùt lao dóng vào khu vuc kinh té quóc doanh
nhùng nàm gàn day hàu nhu khóng tàng ma con giàm dàn. Trong nhùng nàm
qua, do sàp xép lai san xuàt va lao dóng khu vuc quò'c doanh, dà dua ra ngoài
khoàng 80-90 van lao dóng tham già vào khu vuc kmh té ngoài quóc doanh,
trong dò chù yéu là lao dóng phó thóng va nhiìng lao dóng khóng dàp ùng dù
yéu càu vé sue khoè. Càc doanh nghiép Nhà nuóc dà dàng ky lai doanh
nghiép theo Quyét dinh 388/HDBT vàn con trén 50% trong tinh trang dói
thùa lao dòng. Hàng loat doanh nghiep (nhà't là do dia phuong quàn ly) vàn
dang chò giài quyét theo huóng sàt nhap hoàc giài the (theo QD 388/HDBT).
So này vé co bàn lao dòng khóng co hoàc thiéu viec làm nghiém trong. Theo
khào sàt chuyén de cùa gàn 200 doanh nghiép do Tmng uong, dia phuong
(tinh) quàn ly thi binh quàn khóng it hon 10% so lao dòng khóng eó nhu càu
su dung. Vi vày ón dinh viéc làm ò khu vuc quóc doanh vàn con là mot qua
trình phùc tap dién ra trong vài nàm tói. Cùng vói su dói mói cùa nén kinh té,
lao dòng va viec làm ò nuóc ta cung dang trong qua trình phàn bó lai giùa càc
thành phàn kmh té. Vi thè ranh giói lao dòng va viéc làm giùa càc thành phàn
kinh té trò nén khó phàn biét. Dac biét thành phàn kmh té tàp thè va cà nhàn
(tu nhàn) dang dién ra su chuyén bién dàng ké khóng chi ò linh vuc san xuà't
tiéu thù cóng nghiép va dich vu ma cà trong nóng nghiép.[7L]
24
,
'
00
'W
0
(30
-^
8
3
^
2
0
1
00
5
1
1
_
^
r-
r^
1
0
1
oo
2
3
1
oc
6
1
1
CN
3
0
1
^
un
CN
fO
9
6
5*
,
,
,
2
DO
,
,
•e
g
n
o
r
T
1
0
1
0
0
1
3
0
1
3
,
9
8
7
9
5
,
4
9
5
9
9
8
6
0
1
9
,
4
1
1
7
7
0
1
3
5
0
1
c
o
u
Q
h
n
a
o
d
1
i
ó
v
o
s
4
OS
OS
»r-j
*r.
r^i
o
CM
CN
00
^ >—'
• —'
r—
^
—• o » —1
0^
rsi
^^
Os
—
o
.^
^ CN
^^
^
-o
o
—^
t^
o
o
•-"'
&£
C
^o
H
*r.
rr-i
T —1
CN
OS
r--
Q
^
l>
oc
OS
r^j
(N
O
—^
rs)
*_^ oo
^O
o ON
rsi
—^ O
ir,
m
y-)
^o
so
r--
oo
^o
^
oo
so
' '
1
,
,
,
1
3
3
2
,
9
4
5
3
9
1
8
,
3
3
4
5
,
9
8
6
5
2
2
6
,
9
6
3
6
,
9
9
9
1
o
Z
1
,
0
9
8
.
2
7
,
9
0
7
.
0
CI
2
,
6
2
8
.
3
(N
r-
(N
in^
^
s
"
g
n
o
^i.
00
OS
L.
OS
CN
^
^
OS
OO
oc
r'j
C^i
-^
IT)
r-~
oc
r-
oo
yr,
^
U
B
O
•^
2
OS
3
,
4
in
>o
••
Z.
Q
e:
Q
U
co"
CN
7
,
9
6
.
2
,
4
^
Sr*
0
,
2
OC
CN
o CN
o f^.
vr?
00
"™
2
,
4
5
9
2
O'
;:>
o
r~)
o
—
r-
o
o
o
o
o
o
o
o
7
,
4
[^
^
o
o
^_
o
O
o
O
o
o
o
o
o
'
Oi
,
^
s
5
,
8
3
,
7
Os
9
,
3
6
^^
5
,
0
3
""
9
,
8
~^
s
g
n
Ó
^
5
1
1^
OS
7
,
4
ITi
IO
8
,
9
Os
00
^ cn
7
,
3
0
6
C"i
m
^
r^;"
CN
CN
e
y
u
T
tN^
Os^
so
O
oo
^
OS
l
oc
'O
oo"
C>
8
,
4
oc
CN
VT)
o
CN
r-
6
,
3
^
^\
Q
CN
o
'o
CN
,
6
8
—
7
6
1
i
à
o
g
N
r-
9
2
1
w"(
(N
5
8
5
OS
9
4
5
^
7
7
3
5
,
5
0
5
.
1
1
8
.
2
Os
1
4
.
3
2
8
,
9
4
7
.
9
2
1
CN^
,
—
o
3
,
1
ON
SO
^g
X
z.
o
^:
u
u
CN
o
d
g
n
o
r
UM
5
r*-,
r^j
4
,
6
vo
5
,
7
CN
—,
3
,
7
r-
c*l
•^
'C
(N
CN
' •*
e
o
o
'•O
—'
00^
oo"
^
»o
ON
in
00
co"
IT;
>1
• "^
r-
^ sO
CN
'sT
oc
O
CN
*r.
o
r^ (N
00^
^— CN
CN
CM
O
o [~-
r^.
m
oo
—^
r--
"^
o-
j -^
o
H
u
O
iTi
O
t-:
O
^
O
^
O
r>
o
^
o
^
6
9
.
2
^
o
—
o
O
o
^
o
oo^
'o
oo
8
,
3
CM
c•^
o-
•o
s
S
u
p
£-•
o
-^ (N
r-
CN
r^
r^
r-
o
oo
CM
m
^i.
oc"
^ oo
^ VO
O
oo"
^ 00
^.
^o" CN
f^-
fj
r^-
r^ • —1
^
^
CN
o
z.
<
ON
z o-
Os
OS
Q
O
OO
nn
e 3.
D.,
c
Cu
o
à
h
k
CJ
\0
t3
n
à
h
JD
00
Z
00
oo
e
u
d
s 00
e
e/:
00
00
m
i
d
y
in
e
i 3
p
u
j
t
h
n
i
h
c
i
à
T
o
à
i
G
X
^
>-
.
i
à
t
n
Cd-
>
fS
e
'oo
e
o
3
r, 'g
•M
OO
e
e
o
u
Thòi ky 1984-1986 viéc làm khu vuc tàp the tàng 9,7%/nàm, khu vuc tu
nhàn, cà the giàm va chi chiém 23,2%; thài ky 1986-1989 khu vuc tap thè
giàm 8,1%, tu nhàn cà the tàng lén va chiém 30,43%; thòi ky 1989-1994, theo
so' liéu thóng ké thi thành phàn kinh té quoc doanh giàm, tap the tàng khòng
dàng ké, con thành phàn kinh té tu nhàn tàng manh. Song qua nghién curu cho
thay so liéu thò'ng ké phàn ànli là chua chinh xàc, bòi vi hién nay càc hop tàc
xà (nhà't là nóng nghiep) dai bò phàn chi tón tai hình thiic, con thuc té dà
chuyén sang kinh té ho già dinh hoàc duói dang san xuà't, kinh doanh tu nhàn
(dói vói hgfp tàc xà tiéu thù còng nghiep hay mua bàn, dich \ai). Kinh té tu
nhàn cà the phàt trién manh tu nàm 1986 tra lai day, duói hinh thiic kinh té
ho, dà góp phàn tao ra viéc làm khà hofn. C7!]
Viéc xoà bò bao eà'p trong kinh té nói chung va viec làm nói riéng dà dàn
dàn xoà bò duac tàm ly màc càm vé viéc làm giùa céiC thành phàn kinh té,
tàm ly chi muón vào làm viéc trong khu vuc Nhà nuóc dà bót nàng né, nguòi
lao dóng khòng con y lai, tròng chò vào su bó tri ciia Nhà nuóc, ma tu tao
viéc làm cho minh là chinh.
So vói thòi ky truóc, thòi ky tur 1990 tra lai day dà co su thay dói dàng ké
vé ca càu viéc làm theo càc ngành kinh té va nhùng nàm gàn day dién ra
manh me han nhò chinh sàch dói mói trong kinh té.
Trong còng nghiép va tiéu thù còng nghiep, do nhùng khó khan kéo dai
nhiéu nàm nay vé vón, còng nghé va su canh tranh quyét liét vé thi truòng
trong thòi ky ma cùa... nhiéu ca sa san xuàt phài giài thè (nhàt là càc hop tàc
xà va tó hop san xuàt tiéu thù còng nghiep), vi thè quy mò viéc làm cùa ngành
bang 6:
còng nghiep chùng lai va phàt trién cham. Thuc trang dò duac phàn ành qua
26
Lao dòng trong càc ngành kinh té (1990-1994) (1)
Bang 6:
1990 1993 1991 1992 1994
%'''
%''^
%'''
%''^
%^*'
102,7
30.286,0
100
30.974,0
31815,2
32718,0
TÓng so
102,3
102,8
33.663,9
102,9
Cóng nghiép:
Tuyét dò'i
3.392,0
100
3.394,0
100,1
101,6
3.521,8
3.603,7
102,3
3.450,0
102,1
—
—
—
—
11,2
11
10,8
10,7
%
—
10,8
817,7
100
820,0
Xày dung:
Tuyét dó'i
100,3
100,6
848,3
102,8
971,5
114,5
825,0
—
—
—
—
2,7
2,6
2,6
%
—
2,6
2,9
Tuyét dó'i
21.683,1
100
Nóng nghiép:
22.275,6
102,7
22.998,3
103,2
23.683,8
103
24.130,5
101,9
—
—
71,6
72,4
%
—
71,9
—
72,3
—
71,7
Tuyét doi
100
207,0
101,4
214,4
Làm nghiép:
205,9
100,5
210,0
102,1
200,6
93,6
—
—
—
0,7
0,7
0,7
0,7
%
"-
--
0,6
100
GTVT:
Tuyét dó'i
475,5
480,1
101
100,7
496,1
510,4
483,6
102,6
102,9
—
—
—
—
1,5
%
1,6
1,5
—
1,5
1,6
T.nghiép:
Tuyét dò'i
100
1.719,0
101
1.776,0
1.680,9
102,3
1.735,0
102,4
2.207,1
124,3
—
—
—
—
—
5,5
5,6
5,4
%
5,6
6,6
100
2.078,3
2030,9
102,3
2.113,3
101,7
2.177,6
103
2.040,1
73,9
Cac ngành •^\
Tuyét dò'i
—
—
—
—
—
6,7
%
6,6
6,6
6,5
6
(*): % nam sau so vói nàm ké' u^óc
Viec làm trong ngành xày dung giàm manh tir nàm 1980 dén nàm 1989
(1985: 831,6 ngàn, 1989: 794,6 ngàn). Tir nàm 1990 dén nay dà dan dàn lày
lai dugc vi tri, nhung toc do phàt trién chung ciia ngành cham.
Truóc khoàn 10, viec làm trong ngành nóng nghiep tàng tur 3,54% thòi ky
1976-1980, lén 5,32% thòri ky 198M985, nhung vé so tuyét doi tàng khóng
nhiéu. Riéng dién tich canh tàc 1980-1988 chi tàng 20 van ha/nàm, toc do
tàng bình quàn chua day 0,4%/nàm. Siic lao dòng khòng dugc phàt huy do bi
ràng buòc bài ca che' quàn ly cQ. Tu sau khi co chinh sàch khoàn mói, lao
dòng da dugc dàu tu dén miic cao cho san xuà't. Mot bó phàn lao dóng trong
nòng nghiép dói thùa dà dugc diéu chinh qua hình thilc kinh té ho già dinh,
phàt trién ngành nghé khàc trong nòng thón. Mot bó phàn dàng ké dugc diéu
chinh viéc làm qua càc dòng tu do di chuyén lao dóng va hành nghé a càc
vùng dò thi, càc khu còng nghiép tàp trung va càc vùng con co nhiéu khà
nàng tao ma viéc làm. [7 ]
( 1 ). : Tóng cuc thò'ng ké
27
Viéc làm trong nóng nghiép thòi ky 1986-1988 tàng 2,72%; thòi ky 1990-
1993 co tàng hon chùt it: 1991: 2,73%; 1992: 3,24%; 1993:2,98%; 1994:
2,0%; va theo "Viét Nam dàn so - tài nguyén - mòi truòng va phàt trién ben
viìng" cùa Uy ban quò'c già dàn so' va ké hoach hoà già dinh thi nàm 1995 là
2,33% va uóc tình 1996 khoàng 2,56%.
Viéc làm trong làm nghiep nhùng nàm gàn day co xu huóng giàm a khu
vuc càc làm truòng quò'c doanh vi dóng cùa cùa mot so' làm truòng khai thàc
de bào ve rùng dàu nguón, nhung do tién hàng giao dà't, giao rùng cho càc ho
già dinh thi viéc làm ò khu vuc kinh té ho lai tàng lén, vi thè viec làm trong
ngành vàn duy tri va co xu huóng phàt trién manh vào nhùng nàm gàn day
sau khi co QD327/HDBT cùa Chinh phù. Cu thè nàm 1991, tó'c do tàng viec
làm cùa ngành là 0,53%, 1992: 1,45%, 1993:2,1%....
Lao dòng thuong nghiép dà bàt dàu dugc khòi phuc lai tu 1986 va dang co
xu huótig phàt trién manh, nhà't là a khu vuc thuong nghiép ngoài quoc doanh.
Toc dò tàng viéc làm toàn ngành nàm 1991 là 2,3%; nàm 1992 là 1,0% nhung
sang nàm 1993 là 2,4%, nàm 1994 là 24,3% va 1995 khoàng 27% bòi vi thi
truòng nòng thón, dàc biét là nòng thòn ven dò thi dang co xu huóng phàt
trién manh.
Viéc làm trong khu vuc phi san xuà't vàt chat, do doi mói càc chinh sàch
kinh té- xà hòi, càc dòn bay kinh té dugc quan tàm chu trong hon, mang luói
càc ca sa dich vu tién té, vàn hoà, dich vu phuc vu san xuàt dugc ma rong, co
nhiéu hinh thùc dich vu mói ra dòi nén nhin chung toàn ngành vàn tàng.
Nhu vày co thè nhàn thay ràng trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi
truòng hién nay, do co su thay dói vé ca che quàn ly, mòi truòng kinh té...
nén tinh hình viec làm ò nuóc ta dà co nhùng thay dói dàng ké, ké cà vé tó'c
dò tàng viec làm cùng nhu là ca càu lao dòng viec làm giùa càc ngành trong
nén kinh té.
28
b. Hién trang viéc làm khu vuc thành thi.
Dàn so va lao dóng thành thi nuóc ta khóng lón. Song tinh trang viéc làm
khu vuc thành thi luón luón dién ra càng thang va càp bàch, do tmh chat va
quy mò so' nguòi chua co viec làm, thiéu viec làm rat lón va nghiém trong.
Nghién cùu tình trang lao dóng chua co viec làm va thà't nghiep a khu vuc
thành thi, ta thày nói lén mot so' dàc diém dàng luu y nhu sau day:
So nguòi chua co va thiéu viec làm phàn lón (80%) tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién. Dò là lue lugng lao dóng tre, mói buóc vào tuoi lao dòng, dai bò
phàn chua lap thàn ma song dua vào già dinh là chù yéu. Trong dò, vé ca bàn
là chua co nghé (80%) màc dù trình dò vàn hoà thuòng là càp II, IH, cao hon
càc \àing nòng thòn, ho rà't thu dòng trong tìm kiém viéc làm va tàm ly kén
chon nghé khà phó bién. Co nhiéu viéc thu nhàp thàp, tinh chat lao dóng nàng
nhoc, phó thòng "khòng dugc thanh cao làm"... thanh nién thành thi thà chiù
thà't nghiep khòng muón làm, nhuòng cho lao dòng nóng thòn tran ra làm. Rat
nhiéu nguòi lao vào con duòng chò thi cu vào càc truòng dai hgc, xò vào hgc
ngoai ngù, vi tình... de tìm dugc viéc làm co thu nhàp cao, làm cho thi truòng
lao dóngfliành thi càng càng thàng. Cu thè nhu:
0 dia bàn Ha Nói, theo Sa lao dòng thuong binh va xà hòi, hien nay so
nguòi thà't nghiep va thiéu viéc làm trén dia bàn thành phó' dà lén tói trèn
100.000 nguòi. Hàng nàm con so này vàn tiép tue dugc bó sung c5 50.000
nguòi nùa. Trong nhùng nàm vùa qua, thành phó' dà rà't co' gang mói co the
giài quyét viec làm cho tu 3-4 van lao dóng mèi nàm (riéng nàm 1996 giài
quyét cho 4,8 van lao dòng). Nhu vày, sue ép vé viéc làm cùa Ha Nói se tiép
tue tàng vi nhu càu tuyén dung lao dòng trong khòi co quan, doanh nghiép
nhà nuóc, hgp tàc xà va lién doanh vói nuóc ngoài hàu nhu khóng dàng ké so
vói so lao dòng thà't nghiep cùa thành pho. Theo thò'ng ké, trong tóng so 1,35
triéu nguòi dang ò dò tuoi lao dòng thi chi co 8% lao dóng dà qua càc truòng
dào tao va co tay nghé. Chù yéu là lao dòng phó thòng va khóng co nghé
nghiep, nhung lao dòng o Ha Noi rat kén viéc. Rà't nhiéu cóng viéc càn tói lao
29
dóng phó thóng dà bi nguòi lao dòng tu chói. Su kén chon này cùng là mot
trong nhùng nguyén nhàn khién cho dòng nguòi lao dòng tu càc tinh dò vé
Thù dò ngày càng tàng. Theo con so thò'ng ké thi hién nay co khoàng 200.000
nguòi dang làm àn sinh song tai Ha Nói nhung khòng co ho khàu, trong dò
hon 20.000 nguòi là lao dóng tu do di chuyén. Riéng quàn Hai Bà Trung, nàm
1992 co 2.424 nguòi lao dòng tu càc noi khàc dén tìm viec làm, nàm 1993 co
3.087 nguòi, nàm 1994 co 4.676 va nàm 1995 co 4.770 nguòi, tàng 96,8% so
vói nàm 1992.
Hién tugng thà't nghiep, thiéu viec làm trong giói co hgc co xu huóng
ngày càng ma rong ò khu \aj'c thành thi. Dò là hién tugng so' hgc sinh tò't
nghiep càc truòng dai hgc, khòng muón xa thành phó' hoàc khóng chà'p nhàn
viéc làm co thu nhàp thà'p. Theo bào cào hàng nàm co khoàng hàng ngàn hgc
sinh tò't nghiep ra truòng, chen nhau tìm viéc làm o Ha Noi, thành phó Ho Chi
Minh..., nhung khóng tìm dugc viec, roi vào tình trang thà't nghiep. Qua diéu
tra a 55 truòng dai hgc va cao dàng co khoàng 14.000 sinh vién ra truòng
chua co viéc làm. Thàm chi a thành phò Ho Chi Minh hàng vài tram bàc si
khòng co viéc làm. Trong khi dò, càc vùng nóng thòn, vùng mién nùi, vùng
sàu, vùng xa lai thiéu nghiém trong lao dóng khoa hgc ky thuàt. So này a
thành thi, muón co viec làm co thu nhàp cao, phài hgc thém it nhàt 2-3 bang
nùa nhu ngoai ngù, su dung mày vi tmh, lai xe... de thi, tuyén vào càc vàn
phòng dai dién nuóc ngoài, cóng ty eó vón dàu tu nuóc ngoài... Ben canh dò,
nhùng cóng ty nuóc ngoài, vàn phòng dai dién, lién doanh chi càn tra luong
cao, tuy lao dòng khà vàt va nhung dà thu hùt dugc khòng ìt sinh vién ra
truòng, ké cà nhùng sinh vién tòt nghiep loai giòi vào làm viéc.
Tài thà't nghiep ò thành thi cùng là mot hién tugng dàng luu y. Bòi vi,
trong co che thi truòng de tón tai va phàt trién, càc doanh nghiép (ké cà doanh
nghiép Nhà nuóc), buóc phài thay dói còng nghé va tu dò dòi hòi dói ngù lao
dòng mói co chat lugng cao hon, tre hon, dàn dén phài sa thài lao dòng cu. So
lao dòng này khi bi sa thài, de co thu nhap ho dà làm càc nghé khàc nhau
(chù yéu là lao dóng chàn tay), song trén thuc té hg rat khó khan trong tìm
30
kiém va ón dinh viéc làm, chinh vi vày hg luòn luón ò trong tinh trang thàt
nghiep hoàc thiéu viéc làm. So' lao dòng này muon co viec làm nhà't thiét phài
dào tao lai hoac nàng cao trình dò tay nghé. Diéu tra càc doanh nghiép ò Ha
Nói, thành phò' Ho Chi Minh cho thày vé co bàn phài dào tao lai cho nàng cao
tay nghé cho hàu hét dòi ngù lao dòng hién co. Song cóng tàc này dang là
khàu yéu va chua co mot co quan nào cùa Nhà nUóc chuyén lo. Trong khi khu
vuc thành thi dang du thùa rat lón lao dòng phó thòng, lai thiéu nghiém trong
lao dòng ky thuàt cao càp, lao dòng chat xàm de cung càp cho càc xi nghiép
lién doanh nuóc ngoài, khu che xuà't... Nhu càu càu dào tao loai lao dòng này
cùng rà't bue bàch va ngày càng lón. Nhiéu nuóc phài xày dung càc tmng tàm
huàn nghiep cao càp de cung ùng loai lao dòng này. Viét Nam bay giò mói
dàt và'n de là dà rà't muòn. Néu chùng ta khòng quan tàm dùng mùc thi trén
tóng the se thiéu tram trong lao dòng ky thuàt cao, dòng thòi sé dién ra hién
tugng "chày màu chat xàm" tu khu vuc Nhà nuóc ra ngoài, sang càc khu che
xuàt, xi nghiep lién doanh...
Theo diéu tra cùa trung tàm thòng tin khoa hgc lao dòng va xà hòi nàm
1996, so nguòi ò dò tuoi lao dòng thiéu viec làm theo nhóm ngành nhu sau:
(don vi: nguòi)
Bang 7: So nguòi a do tuoi LD thiéu viec làm theo nhóm ngành -1996
Chia theo nhóm ngành
CN va xày dung
Tong so
Nóng nghiep
Dich vu
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
8.392.627
6.556.268
78,12
703.581
8,38
13,5
Ca nuóc
1.132.778
309.343
50,04
1.152.559
266.425
23,12
26,84
576.791
Thành thi
394.238
7,68
6.289.843
555.987
7.240.068
86,88
5,45
Nòng thòn
Trong nàm 1996, so nguòi thiéu viéc làm chiém 23,4% tóng lue lugng lao
dòng, trong dò a thành thi so nguòi thiéu viéc làm chiém 13,7% sé nguòi
^^^ Thuc trang lao dòng - viéc làm Viét Nam 1996. NXB Thóng ké, H.1997
thiéu viéc làm cà nuóc, gàn bang 1/6 nòng thòn.
31
Và'n de nhùc nhói nhàt doi vói khu vuc thành thi là càn phài giài quyét
viéc làm cho loai nguòi làm càc nghé ma xà hòi ngàn cà'm (co bac, so' de,
nghién hùt, mài dàm...), so tói pham man han tu, dòng nguòi tu nòng thòn vào
thành pho tìm kiém viéc làm hình thành càc chg lao dóng, so dòng nguòi lang
thang, sò'ng bui dòi... Day là hién tugng xà hói rà't phùc tap càn co chinh sàch
va bién phàp giài quyét co hieu qua de dàm bào vàn minh, my quan dò thi va
an toàn xà hòi. Theo thóng ké thi hién nay cà nuóc co khoàng 80 ngàn gài
mai dàm (so kiém soàt dugc khoàng 26 ngàn), 70-80 ngàn nguòi nghién, 50
ngàn nguòi lang thang àn xin song bili dòi... chù yéu tap trung o càc thành
phò', thi xà, khu còng nghiép tàp trung va du lich, so này thuòng roi vào lùa
tuoi thanh nién, da so chua co viec làm.
Nhu vày co the nói, viéc làm khu vare thành thi ngày càng càng thàng va
bue bàch, truóc tién là vàn de trình dò vàn hoà, tay nghé cho nguòi lao dóng
con thà'p; ben canh dò so nguòi thà't nghiép thiéu viéc làm khà lón, tap trung
chù yéu vào lao dòng tre - bò phàn chiém ty le cao trong lue lugng lao dóng
va cùng là bó phàn co khà nàng dàp ùng dugc yéu càu vé tay nghé, thè lue
cho qua trình CNH, HDH dàt nuóc. Sé nguòi thàt nghiep, thiéu viéc làm này
ngày càng tàng khi co mot bò phàn khóng nhò nhùng nguòi lao dóng nóng
thòn ra thành thi tìm viéc làm... Tình trang này néu khòng nhanh chóng dugc
giài quyét sé phàt sinh nhùng tiéu cuc vé vàn hoà xà hói, nhùng bàt ón vé
kinh té, chmh tri.
e. Tình trang viéc làm khu vuc nóng thòn.
Thành tuu nói bàt, tao buóc ngoat trong phàn còng va su dung lao dòng
nòng thòn nhùng nàm vùa qua là dà tùng buóc giài phòng tiém nàng lao dòng.
Nguòi lao dóng tra thành nguòi chù thuc su trong hoat dòng san xuàt kinh
doanh trén co so lày hg già dinh làm don vi kinh té tu chù, phàt trién da dang
càc hình thùc hgp tàc trong co càu kinh té nhiéu thành phàn, dà tao ra dóng
lue to lóti phàt trién kinh té, giài quyét viec làm va su dung lao dòng co hiéu
qua hon. Hien nay trong nòng thòn kinh té ho già dinh dang giù vi tri chù
dao, dóng thòi cùng xuàt hién nhiéu hình thùc hgp tàc tu nguyén tó chùc san
32
xuà't kinh doanh theo huóng tóng hgp, Igi dung uu thè cùa céiC diéu kién mòi
truòng sinh thài, phàt trién dich vu va phi nòng nghiep (nhà't là khòi phuc càc
làng nghé). Phàn còng lao dòng trong nóng thón ngày càng di vào chuyén
món hoà (trong pham vi quy mò ho già dinh), nguòi nào thao viéc gì làm viéc
ày; co càu kinh té nòng thòn dang tùng buóc thay dói cho phù hgp vói co che
thi truòng... Tuy nhièn, tinh trang viec làm khu vuc nòng thòn cung là vàn de
lón va rà't gay gàt, co thè dugc nhin nhàn nhu sau:
Lao dòng nóng thòn dang co xu huóng tàng lén, bi lèn chat trong don vi
dién tich dàt canh tàc dang co xu huóng giàm dàn. Thòi ky 1979-1989 lao
dòng nòng nghiep tàng tu nhièn 5 triéu nguòi, 1990-1993 tàng thém khoàng 2
triéu nguòi (riéng nàm 1992 so vói nàm 1991 tàng thém trén 64 van), trong
khi trung binh mòi nàm dà't nòng nghiép giàm khoàng 2000 ha. Hon nùa,
ruòng dàt bi chia nhò, manh mùn do qua trình phàn chia dà't dang tiép tue
(hién tugng trong nòng thón làp già dinh som, tàch ho nhanh là rat phó bién).
Theo tài liéu diéu tra ciìa Vién quy hoach va thiét ké nòng nghiep, trong 9
huyén cùa tình Thanh Hoà, binh quàn mòi ho ìt nhà't nhàn 9 khoành, nhiéu
nhà't là 11 khoành; a Ha Bàc, diéu tra 434 ho a 15 hgp tàc xà thuóc huyén
Lang Giang, bình quàn mòi ho dugc giao 15 khoành, ò 10-12 su dóng khàc
nhau, khoành rong nhà't khòng qua 210 m . Thòi gian qua do tinh giàm bién
che khu vue Nhà nuóc va sàp xép lai lao dóng trong càc don vi kinh té quóc
doanh, hon nùa triéu lao dòng dòi du trò vé nòng thòn làm móng. Cùng vói
qua trình tàng lao dóng nòng thón, qua trình dò thi hoà dang dién ra khà
manh, làm cho dàt nòng nghiép màt dàn, nhàt là b nhùng \àing nòng thón ven
dò thi lón, thi xà, thi trà'n, hai ben truc duòng giao thòng... Tình hình trén dàn
dén bình quàn dién tich dàt canh tàc trén 1 lao dòng nóng thòn Viét Nam vào
loai thà'p nhà't thè giói (0,28ha/l lao dòng) va do dò thòi gian su dung còng
trong nòng nghiep rat thàp. Theo tài liéu diéu tra, chi co 18% lao dóng nóng
nghiép làm 210 ngày/nàm, con lai làm duói 200 ngày/nàm, trong dò, 2 1% chi
làm viec 90 ngày/nàm (mòi ngày làm bình quàn 4-5 giò). Theo tmh toàn, néu
33
càn cu vào quy dà't va làm thuàn nòng, lao dòng nòng thòn du thùa it nhat
khoàng 30%. [ 7]
Ca càu lao dóng nóng thón rà't lac hàu va qua trình chuyén dich co càu laò
dòng dién ra rà't cham chap. Két qua nghién cùu cho thà'y, vé co bàn nóng
thòn Viét Nam vàn là san xuàt tu cung, tu càp, he so su dung ruòng dàt bình
quàn mói chi co 1,4 làn (noi cao nhà't cùng vào khoàng 2 làn nhu vùng dóng
bang song Hong), 84,1% lao dòng tàp trung vào nóng nghiep (thuàn nóng),
chi co 15,65% lao dòng làm phi nòng nghiep, thu nhàp 70% tu nòng nghiep.[4]
Mày nàm vùa qua mot so dia phuang dà co nhiéu mó hình chuyén dich co
càu lao dóng de giài quyét viéc làm, chàng han, huyén Hung Ha - Thài Bình,
chi riéng vu dòng trung binh mói ho giài quyét viéc làm thém cho 1 lao dòng;
phàt trién nuói cà long vói quy mò long cà 4m' (chi phi 2,5 triéu/1 long), mói
nàm co the co thu nhap tuong duong 0,5 ha ruòng canh tàc (làm lùa) va giài
quyét viéc làm cho 2 lao dóng; huyén Kién Xuong, Thài Binh phàt trién nghé
làm \aròn, già tri kinh té cua 1 m vuòti co thè bang 70 m làm trong trgt. Tuy
nhièn, viec chuyén dich co càu lao dòng mói ò quy mò ho già dinh va còng
thùc chuyén dich chù yéu là chuyén mot phàn lao dóng sang chàn nuói, làm
vuòn va dich vu, chua chuyén manh sang phi nòng nghiép va chua tàch ho
chuyén ra khòi ho nòng nghiep. Thàm chi co nhiéu ho phàt trién ngành nghé
khà, nhung vàn giù dàt de canh tàc, xu huóng chuyén nhugng ruòng dàt de
tàp trung san xuà't nóng nghiep hàng hoà con rat han che.
Nóng thòn Viét Nam, song song vói qua trình dòn lao dòng vé nòng thòn
va lén lao dòng trén mot don vi dién tich dàt canh tàc (dàc biét vùng dóng
bang song Hong), lai dién ra qua trình tàch lao dóng vói dà't dai va tài nguyén,
do qua trình phàn bo dàn cu va lao dòng khòng déu, viéc di dàn phàt trién càc
vùng kinh té mói con nhiéu khó khan. Vùng dóng bang song Hong là noi co
màt dò dàn so cao nhà't cùa cà nuóc, khoàng 800 nguòi/km , bang 3,6 làn so
vói màt dò trung binh cùa cà nuóc, bang 7 làn so vói vùng Trung du va mién
nùi phia Bàc, va 17 làn so vói Tày Nguyén. Hién nay chùng ta co khoàng 3
triéu ha dà't nóng nghiep co khà nàng khai thàc, 9 triéu ha dàt rìtng va dà't
34
trò'ng, dói trgc, 90 van ha màt nuóc ao, ho va hàng van ha dàt ven bién, néu co
chinh sàch tò't sé giài quyét dugc viéc làm cho hàng triéu lao dóng. Viéc su
dung dàt trong càc doanh nghiep nóng, làm nghiep Nhà nuóc cùng con nhiéu
làng phi. Theo quy hoach dà't dành cho càc nóng, làm truòng quò'c doanh lén
tói 1,2 triéu ha, nhung thuc té mòi su dung khoàng 40%, trong khi dò dàn lai
thiéu dà't de canh tàc.
Viéc di dàn xày dung càc vùng kmh té mói là huóng quan trgng de giài
quyét viéc làm cho càc vùng nòng thòn, truóc hét là vùng dóng bang song
Hong, nhung hién nay vùng nhàn dàn dang bi chùng lai va phài vào nhùng
vùng sàu khó khai thàc, hoàc muòn khai thàc phài co vòn dàu tu lón. Thuc té,
thòi ky 81-92 dà di dàn ra khòi vùng dóng bang song Hong khoàng 30 van
nhàn khàu, 15 van lao dóng dén càc vùng Tày Nguyén, Dóng nam bó, dóng
bang song Cùu Long... Song chi riéng thòi ky 1986-1990 mòi nàm toàn vùng
tàng thém 22 van nguòi, du bào thòi ky dén nàm 2000 mòi nàm trong vùng
tàng 13 van nguòi. f 7 li
Dóng thòi vói di dàn co tó chùc, mày nàm nay dang dién ra dòng di dàn
tu do tu phia Bac vào càc tinh phia Nam, dàc biét là dóng bào dàn toc thiéu so
(H'móng, Dao...) tu Lang Son, Cao Bang, Lào Cai, Ha Giang... vào Tày
Nguyén, Dòng nam bó lén dén hàng chuc van nguòi. Nguyén nhàn chù yéu là
do thiéu dà't canh tàc, riing bi can kiét làm cho mòi truòng song bi phà hoai
nghién trgng, dóng bào vùng cao buóc phài tut xuó'ng tàng sinh thài thà'p va
viéc di chuyén này néu khòng dugc kiém soàt va tó chùc lai, dua hg vào vùng
kinh té mói dà dugc quy hoach sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi phùc tap
(tranh chà'p dàt dai, tiép tue tàn phà rùng, co so ha tàng khòng co...)
Tu do di chuyén lao dóng va hành nghé cùng là huóng giàm sue ép viec
làm ò nòng thòn. Lue lugng này cùng lén dén hàng chuc van nguòi va dang
co xu huóng ngày càng tàng. Diéu tra mot so dia bàn co càc diém khai thàc
quàng quy hiém, co cùa kh^u, so' lao dóng ngoài huyén dén chiém 32,5%,
ngoài tinh dén 67,7%. Day là hién tugng bình thuòng va là tà't yéu khàch quan
cùa qua trình chuyén sang co che thi truòng. Tuy nhién, néu khòng dugc tó
35
chùc tò't sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi rà't nhùc nhói, nhu càc chg lao dòng
a Ha Noi, bi càc cai dàu dai bóc lòt, diéu kién lao dòng khòng dugc bào dàm,
thàm chi con bi de doa dén tinh mang, té nan xà hói co diéu kièn phàt trién.
Qua khào sàt dòi tugng té nan xà hòi ò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh
cho thà'y 70% xuà't thàn tu nòng thón va 79,2% khóng co viéc làm.
Viec làm cùa lao dòng nòng thón Viét Nam hién nay rà't kém hiéu qua,
nàng suà't lao dóng thà'p va thu nhàp thàp, dòi song con nhiéu khó khan. Viét
Nam mày nàm trò lai day, tuy nàng suàt lùa dà co buóc tién bò dàng ké, ón
dinh o mùc khoàng 30 ta/lia (vùng trgng diém lùa). Song do dién tich bình
quàn lao dóng thàp, he so su dung dà't chua cao nén hiéu qua lao dóng va viéc
làm rà't thà'p. Két qua diéu tra xà hói hgc cho thà'y, dai bò phàn nòng dàn tra
lòi néu mot ho già dinh chi làm tróng trgt, cùng làm là dù àn, khòng thè giàu
dugc. Diéu tra ho giàu ciia xà Da Tón - Già Làm, Ha Nói co co càu thu nhap
nhu sau: 25,5% tu tróng trgt, 63,9% tu chàn nuói va 4,8% di làm thué. Ngugc
lai ho nghèo thuòng co ca càu thu nhàp là 64,14% tu tróng trgt, 34,65% tu
chàn nuói. Ho rà't giàu ò day co co càu thu nhap tu tróng trgt chi co 4,12% va
tu chàn nuòi 6,22%, con lai 88,3% là tu ngành nghé (làm gòm su).
Mac dù nuóc ta dùng thù ba thè giói vé xuàt khàu gao, nhung hién tugng
dói va nghèo ò nòng thòn vàn khà phó bién. Néu tình trén tóng thè sau 10
nàm san lugng luong thuc tàng gap 1,5 làn, song bình quàn luong thuc dàu
nguòi chi tàng dugc khoàng trén 70kg (1995: 373kg/nguòi so vói nàm 1986:
300 kg/nguòi) va vàn ò mùc trén 300 kg nguòi/nàm, chua vugt qua nguong
dói nghèo. Ngay dóng bang song Cini Long, sau 65 nàm (1928-1993), dién
tich dàt canh tàc luong thuc vàn nhu cu (2,3 triéu ha), nhung dién tich cày
luong thuc bình quàn dàu nguòi dà giàm 3,5 làn (tu 0,5 ha/nguòi xuó'ng con
0,15 ha/nguòi). San lugng luong thuc sau 65 nàm tàng 4 làn (tu 2,7 triéu
tàn/nàm lén 11 triéu tà'n/nàm), nhung bình quàn luong thuc dàu nguòi vàn nhu
cu (600kg/nguòi/nàm).
Két qua diéu tra cho thày nóng thòn nghèo tuyét dòi khoàng 29,6-35,6%
va dói 5,7-7,9%, dac biét vùng nùi cao, vùng sàu, vùng xa, vùng thuòng
36
xuyén bi thién tai, màt mùa. Nguyén nhàn chii yéu cùa nghèo dói là do thiéu
dàt va làm thuàn nóng, lai thiéu vòn, khòng biét làm àn, viec làm thiéu va
hiéu qua viéc làm thà'p.
Nhu vày viec làm ò khu vuc nòng thón cùng dang roi vào tình trang nguy
càp, vói trình dò kién thùc cùa nguòi lao dóng thàp, dàt canh tàc ngày càng bi
thu hep, dóng thòi dò là qua trình chuyén dich co càu kinh té trong nòng
nghiep dién ra chàm chap va khòng dóng bó sé gay ra mot sue ép manh vé
viec làm trong thòi gian tói.
Tom lai, tu nhiìng phàn tich ò trèn co the dành già mot eàch khài quàt vé
thuc trang viéc làm ò nuóc ta nhu sau:
- Do dàc diém ò nuóc ta so nguòi buóc vào dò tuoi lao dóng hàng nàm
vàn tàng ò mùc cao (khoàng 3,4-3,5%), du tinh dén nàm 2000 vàn tàng ò mùc
2,8%, vi vay, trén tóng the, màc dù tàng truòng kinh té va GDP co tàng ò mùc
cao (9,5% nàm 1995), song vé co bàn nuóc ta vàn thùa lao dóng. Nàm 1993
chùng ta phài giài quyét viéc làm cho khoàng 2,75 triéu nguòi, tu nàm 1993
dén nàm 1995 phài giài quyét viec làm cho khoàng 5,5-6 triéu lao dòng, dàn
dén sue ép rà't lón vé viéc làm. Theo du tinh cùa mot so chuyén già thuóc Imh
vuc lao dòng cùa Viét Nam sau nàm 2000 nuóc ta vàn du thùa lao dóng. [ j]
- So lao dòng chua co viéc làm va thiéu viéc làm ò thành thi rà't lón, dac
biét là ò mot so thành phò lón, khu còng nghiep tàp trung, chiém khoàng 16%
tóng lao dòng thành thi, là ty le vugt qua giói han cho phép de dàm bào an
toàn xà hói. Trong so nguòi chua co viec làm 80% tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién va dai bò phàn chua co nghé. Trong so này khoàng 60% co nhu
càu eà'p bàch càn giài quyét viec làm de ón dinh dòi song.
- Nòng thón là noi tàp trung gàn 80% dàn so va lao dòng, nhung do co
eà'u kinh té va lao dòng rà't lac hàu, kinh té hàng hoà con ò trình dò thà'p, chù
yéu là tu cung, tu càp va thuàn nòng (84%), do dò nan thiéu viéc làm là rat
phó bién va nghiém trgng. Viéc làm nàng suàt lao dòng thà'p va kém hiéu qua
dàn dén du thùa rà't lón vé lao dòng. Trong diéu kién dàt canh tàc bình quàn
37
trén 1 lao dòng rat thà'p (0,28 ha/1 lao dòng), néu làm thuàn nòng sé du thùa
1/2 lao dóng.
1,3. Nhiìng hình thùc gidi quyét viéc làm à nuàc ta hien nay
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng vói su tham già cùa nhiéu
thành phàn kinh té, Nhà nuóc dà va dang tùng buóc xoà bò bao càp, chuyén
sang quàn ly bang phàp luàt. Vi thè vai trò ciia Nhà nuóc chù yéu là tao ra
mòi truòng phàp ly thuàn Igi cho mgi nguòi lao dòng, mgi tó chùc kinh té,
mgi doàn thè xà hói tu tao viec làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà
hói. Nhà nuóc cùng co tràch nhiem ho trg mot phàn vé tài chinh nhu là cài
huych de dàn tu tao viéc làm va xà hòi hoà vàn de viec làm, tu dò nhùng nàm
qua dà xuà't hién nhiéu mó hinh mói giài quyét viéc làm rat linh hoat va nàng
dòng.
a. Tao viéc làm trén co' sa phàt trién kinh té ho sia dinh.
Day cùng là mot hình thùc viec làm dang giù vai trò chù dao hien nay vi
no thu hùt dugc nhiéu lao dóng nhàt. Hình thùc này dà càn bàn thay thè cho
mò hình viec làm tàp trung theo su chi huy va diéu hành cùa tàp the (hgp tàc
xà, tó hgp) truóc day.
Nhiìng nàm qua hinh thùc này dà chùng tò uu viét trong viéc tàn dung
vó'n, mat hàng, tu liéu san xuà't va thòi gian lao dòng, de tao ra san phàm hàng
hoà, tàng thu nhàp cho già dinh.
+ Trong nòng nghiép va nòng thòn, nguòi lao dòng chù dóng trong viec
bò tri phuong huóng san xuàt trém pham vi dà't dai ma già dinh minh dugc
phàn chia nhu tróng loai cày gì, chàm nuòi con gì cho eó hieu qua va lai tàng
viéc làm, tàng thu nhàp. Ngoài nghé nòng, nguòi nòng dàn chù dóng càn dó'i
vòn, sue lao dòng de ma thém ngành nghé, tao thém viéc làm hoàc chù dóng
di chuyén mot bó phàn lao dóng di tìm viéc làm khàc.
•f Trong tiéu thù cóng nghiép, càc ho già dinh cùng xàc làp dugc vai trò
chù dòng trong hoat dóng san xuàt kmh doanh, chù dòng tiép can thi truòng
38
vòn, cóng nghé va thi truòng tiéu thu san phàm. Qua do ma co su chù dòng
trong kinh doanh, lién két, va bò vòn dàu tu tao viéc làm.
Theo tình toàn, khà nàng vó'n trong dàn rà't lón, chi càn thào go vé co che,
chinh sàch eùng co thè huy dòng dugc hàng ngàn ty dóng trong dàn de dua
vào san xuà't kinh doanh, tao ma viéc làm. Vói mò hình này su hgp tàc va
phàn còng lao dòng trong già dinh rat linh hoat va eó hiéu qua, song eùng càn
nghién cùu de eó hình thùc hgp tàc thich hgp a quy mó trén ho già dinh, dac
biét tao diéu kièn de ho già dinh co khà nàng thué lao dóng (tra thành doanh
nghiep nhò va vùa) sé eó hieu qua hon trong tao viéc làm.
b. Tao viéc làm thóns Qua nhàt trién càc doanh nshiép vùa va nhò
Cùng vói còng cuoc dói mói, Nhà nuóc tao ra mòi truòng phàp ly thuàn
Igi va phù hgp vói nén kinh té thi truòng dà ma ra khà nàng to lón phàt trién
càc doanh nghiep vùa va nhò, co thué muón lao dóng. Loai hình này tò ra
thich hgp trong giai doan dàu phàt trién nén kinh té thi truòng ò nuóe ta (linh
hoat va de thich nghi vói bién dóng cùa thi truòng, phù hgp vói khà nàng huy
dóng vó'n, lua chgn còng nghé va trình dò quàn ly...). 0 nUóc ta, vai trò tao
viéc làm cùa doanh nghiep \àra va nhò co y nghTa cuc ky quan trgng. Tu sau
nàm 1986, klii eó su sàp xép lai san xuàt ò khu vuc kinh té quò'c doanh, su
tinh giàm bó mày a càc co quan hành chinh su nghiep, su hói huong cùa hàng
tram ngàn lao dòng a Dòng Au va Lién Xò (eù) cùng nhu cua nhùng nguòi di
tàn, viéc ra quàn hàng loat cùa binh sT va si quan quàn dòi khi dàt nuóc
chuyén sang thòi bình, còng vói su tàng truong cùa hàng triéu lao dóng hàng
nàm dà tao ra mot lugng lao dòng khòng eó viéc làm rà't lón. Nhu càu vé viéc
làm dà tra thành sue ép rà't lón dòi vói Nhà nuóc va xà hói. Vào lue này, càc
doanh nghiep vùa va nhò Viét Nam dà thè hién vai trò tich cuc cùa minh
trong viéc giàm bót tình trang càng thang này.
Theo so liéu diéu tra nàm 1993, 95,5% doanh nghiép vùa va nhò trong
tóng so doanh nghiep eà nuóc dà giài quyét viéc làm cho gàn 2 triéu lao dóng.
39
Nàm 1994, cà nuóc eó trén 1 triéu doanh nghiép vùa va nhò, thu hùt 3,5-4
triéu lao dòng .
Vói viéc àp dung ky thuàt còng nghé khòng cao làm, eó thè chuyén huóng
san xuàt kinh doanh linh hoat, càc doanh nghiep vùa va nhò co diéu kièn thu
hùt nhiéu lao dòng gian don, hoac khòng phài dào tao tay nghé còng phu.
Ngoài ra càc doanh nghiép vùa va nliò con co thè giài quyét viéc làm cho
nguòi lao dòng trong thòi ky nóng nhàn. Nhu vày, vai trò giài quyét viéc làm
cùa doanh nghiép vùa va nhò khóng chi là so lugng lao dóng làm viec thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep, ma con tao diéu kién de lao dóng ngoài doanh
nghiep co viéc làm. Thóng qua càc hoat dòng cung ùng dàu vào, tiép nhàn
dàu ra va phuc NTI san xuàt kùih doanh, cùng nhu làm viéc khòng thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep thi co tói 30% tóng so nhirng cóng viec trén do cà
nhàn va càc ho già dinh bàn chuyén dàm nhàn, dàc biét dòi vói vùng nóng
thón, vùng ven dò. Ho già dinh tra thành "ve tinh" cho càc doanh nghiép, so
lao dòng ò càc "ve tinh" này thàm ehi con cao hon cà so lao dóng làm viec
thuòng xuyén ò càc doanh nghiep.
Nhu vày co thè nói phàt trién doanh nghiep vùa va nhò là huóng ehièn
lugc giài quyét viéc làm cùa nuóc ta trong nhùng nàm tói.
e. Tao viéc làm thóns qua càc du àn nhò
Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té thi truòng, co mot bò phàn dàn cu
do co nhiìng khiém khuyé't nào dò nhu thiéu vòn, thiéu kinh nghiém làm àn,
thiéu còng nghé nén khòng tu tó chùc kinh doanh dugc va roi vào tình trang
thiéu viéc làm hay khòng eó viéc làm. Khàc phuc va han che tình trang này,
vói su ho trg cùa quy viéc làm quò'c già, su trg giùp cùa càc tó chùe doàn thè,
càc tó chùc tu thién quò'c té, vói su huóng dàn cùa càc co quan chuyén ngành
hay tó chùc doàn thè dà hình thành nén càc du àn nhò tao viéc làm eó muc
tiéu. Noi dung chù yéu cùa mò hình này là tao quy tin dung quay vòng cho
^^\ Dói mdfi ca che' quàn ly doanh nghiép vùa va nhò trong nén kinh té' thi tmòng a Viét Nam. NXB CTQG
H.I995.
40
1
\
vay vói lai suà't nàng do, phàt trién càc co so (trung tàm) day nghé va dich vu
viéc làm (Trung tàm xùc tién viéc làm), dàu tu càc co so ha tàng nhò, tiép noi
de tao mò viéc làm... Hình thùc này dugc xà hói dóng tình cao va tò ra rà't eó
hiéu qua. Chi trong hai nàm 1992-1993, quy quò'c già giài quyét viec làm dà
dàu tu gàn 400 ty dóng va dà ho trg cho vay hàng ngàn dir àn tao mói va tao
dù viec làm cho gàn 1/2 triéu nguòi. Ngoài Quy viéc làm quò'c già con co
hàng loat càc du àn cùa doàn thè, càc tó chùc tu thién va càc chuong trình tài
trg quò'c té cho muc tiéu tao viec làm, tàng thu nhàp va giàm nghèo khó cho
nhàn dàn.
d. Tao viéc làm thòns qua chuons trình kinh té-xà hòi lón cùa Nhà
nuóc
Hình thùc này eó quy mò lón hon hình thùc tao viéc làm theo du àn nhò
va tàp trung vào mot so muc tiéu lón. Ca so cùa nò là do tiém nàng kinh té-tu
nhién cùa dà't nuóc con nhiéu, de khai thàc vào muc dich phàt trién kinh té,
tao viéc làm, tàng thu nhàp, Nhà nuóc dà hình thành nén càc chuong trình eó
muc tiéu va dugc càn dòi nguón lue cho chuong trình thuc hién nhu: Chuong
trình phù xanh dà't tròng dói trgc; chuong trình phàt trién kinh té-xà hòi mién
nùi; chuang trình xày dung nóng thòn mói; chuong trình an toàn luong thuc;
chuang trình phàt trién kinh té-xà hói va khai thàc tiém nàng càc vùng dóng
bang song Hong, dóng bang song Cùu Long... Nhùng chuong trình này dà tao
ra khà nàng giài quyét viéc làm co quy mò lón va tàp trung.
e. Tao viéc làm thóns Qua phàt trién càc doanh nshiép co vón ddu
tu nuóc nsoài.
Day là mot trong nhùng hình thùc tao viéc làm hàp dàn va dugc dàc biét
coi trgng trong diéu kién cùa nuóc ta giai doan hién nay. Bòi vi nò dà giài
quyét dugc 3 và'n de co bàn va khó khan cùa Viét Nam dò là vòn, còng nghé
va thi truòng. Theo so liéu cùa Bò ké hoach va dàu tu, vòn dàu tu cùa nuóe
ngoài da dua vào nuóc ta dén nay gàn 20 ty dò la. Co hon 1600 du àn cùa 65
nuóc va khu vuc dà dàu tu, tao ra dugc khoàng 110.000 chò làm viéc mói ón
dinh va 190.000 lao dòng khàc eó viéc làm kèm theo ò càc tàng khàc nhau.
Day là loai mò hình tao viec làm ò tàng cao, song cùng là loai eó bòi so viéc
41
làm lón, dàc biét là tao ra nhu càu su dung lao dòng ò tàng thà'p hon (lao dòng
dich vu). Và'n de này phu thuóc vào viec lua chgn còng nghé nhu thè nào. Tuy
nhién, cùng càn luu y ràng, néu khòng tinh toàn ky va co chinh sàch thich hgp
sé dàn dén chày màu chat xàm va thiéu lao dóng ky thuàt cao rà't nghiém
trgng.
/. Tao viéc làm trén ca sa phàt trién càc hot hiép hói nshé nshiép
Day cùng là mot hình thùc tao viéc làm dang dugc chù y. Nhiìng nàm
qua, vai trò cùa càc hiép hòi nghé nghiep dà dóng góp tich cuc trong linh vuc
viéc làm. Bang càc giài phàp tnJc tiép va giàn tiép, mó hinh này dà góp phàn
giài quyét 3 yéu tò cùa viéc làm (vòn, thi truòng, cóng nghé), dàc biét là trong
linh vuc chuyén giao cóng nghé, tu và'n san xuàt de tao viéc làm va dua lai thu
nhàp cao nhu: Hòi khuyén nóng; Hòi làm vuòn; Hòi nuòi huou, nai...; Hói
sinh vàt cành; Hói xày dung; Hói dién tu va tin hgc; Hói hay Hiép hòi xich lo,
xe lam, bòe xép; Hòi buon bàn mot hay mot so loai hàng nào dò; Hói thù
còng my nghé... Chinh nhò su hoat dóng tich cuc cùa càc hòi hay hiép hói
này ma dà xuà't hién nhiéu ngành mói, va dua nhiéu san phàm trò thành hàng
hoà khòng nhùng dàp ùng nhu càu tiéu dùng trong nuóc ma con phuc vu cho
nhu càu xuàt khàu.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu hình thùc giài quyét viéc làm ò nuóc ta
trong qua trình chuyén dói sang nén kinh té thi truòng, ben canh dò con rà't
nhiéu nhùng hình thùc tao viéc làm khàc dà dem lai két qua khà quan. Song
vàn càn phài tiép tue dugc nghién cùu, hoàn thién va Nhà nuóc phài eó chinh
sàch de khuyén khich no phàt trién huóng vào muc tiéu giài quyét viéc làm
cho lao dòng xà hòi.
2. NhOmg và'n de càn giài quyét
Vói thuc trang trén, viec làm cho nguòi lao dòng dang dàt ra hàng loat
nhùng và'n de càn giài quyét nhu: So lugng nguòi khòng eó viéc làm ngày
càng tàng; nàng cao tay nghé cho nguòi lao dòng... Song de giài quyét dugc
42
nhùng và'n de dò thi truóc tién phài tìm ra dugc nhùng càn gòc phàt sinh cùa
no.
Thù nhàt: Nuóc ta là nuóc dòng dàn (dung thù 12 trèn thè giói), toc dò
tàng dàn so chua dugc kiém che va kiém soàt chat che, nén ty le tàng dàn so
va lao dóng con a mùc cao. Hon nùa lai là nuóc chàm phàt trién, eó diém xuà't
phàt thà'p, nén kinh té con màt càn dò'i nghién trgng va chua ón dinh; thiéu
nhiìng tién de va diéu kién vàt chat càn thiét de thay dói nhanh chóng toàn bó
co càu kinh té cho phù hgp vói nén kinh té thi truòng, dàc biét là ha tàng co
so, vòn va còng nghé thich hgp, nén dà này sinh màu thuàn dò là màu thuàn
giùa nhu càu viéc làm ngày càng lón vói khà nàng gidi quyét viéc làm con
rat han che, trong khi tiém nàng phàt trién kinh té, tao mò viéc làm cùng rat
lón, song lai chua dugc khai thàc va phàt huy, chua gàn dugc giùa lao dóng
vói tiém nàng dà't dai va tài nguyén thién nhién. Nuóc ta con rat nhiéu nguón
lue, néu biét khai thàc, co thè tao dugc nhiéu che làm viéc mói cho nguòi lao
dòng. Trong dò, dàc biét con khoàng 3-4 triéu dàt eó khà nàng su dung trong
nòng nghiep chua dugc dua vào su dung, hon 9 triéu ha dàt tróng, dà't dói
trgc; he so su dung ruòng dà't mói dat bình quàn 1,4 làn, néu mò vu dòng, dua
vòng quay cùa dàt lén hai làn thi eó thè giài quyét thém dugc 40-50 van lao
dóng; cóng suà't mày móc thiét bi mói su dung gàn 50%; san phàm xuàt khàu
chù yéu duói dang nguyén vàt liéu, chua qua che bién; vó'n trong dàn con
hàng triéu lang vàng, vài tram triéu USD chua dugc dua vào san xuà't kinh
doanh; nhiéu ngành nghé, làng nghé truyén thòng eó khà nàng khòi phuc va
phàt trién; tiém nàng lao dòng ky thuàt, lao dóng chat xàm chua dugc su dung
co hiéu qua; nhiéu chù doanh nghiep, chii tu nhàn va ho già dinh làm àn giòi,
co khà nàng tao nhiéu chò làm viec mói, thu hùt dugc nhiéu lao dóng, nhung
chua eó chinh sàch khuyén khich phàt trién manh me; sue lao dóng sàng tao
cùa con nguòi chua dugc giài phòng triet de. Vàn de ò day là Nhà nuóc phài
tao ra diéu kien va mòi truòng (co che, chmh sàch va luàt phàp), eó nguón vàt
chà't dàm bào de tàc dóng vào phàt trién thi truòng lao dóng, làm cho cung va
càu vé lao dóng phù hgp vói nhau a mùc tòi da.
43
Thù hai dò là Màu thuàn giùa lao dóng va viéc làm ngày càng gay gàt
khi dàt nuóc dang tién hành cóng cuoc dai mói. Trong co che cu, ehùng ta
xày dung mot he thòng chinh sàch khuyén khich nguòi lao dòng tìm viéc làm
trong khu vuc Nhà nuóc là chii yéu va bao càp rat nàng né. Nhà nuóc bò tri
còng àn viec làm dén tàn tiing nguòi lao dòng, diéu dò dà kìm hàm tiém nàng
lao dòng, triet tiéu dòng lue cùa hg trong phàt trién viec làm va tu chiù tràch
nhiem vé dòi sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, làm màt di tinh nàng dóng, sàng
tao cùa nguòi lao dóng. Nay qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng dà
mò ra khà nàng to lón giài phòng tiém nàng lao dòng toàn xà hòi, song Nhà
nuóc chua co chinh sàch dóng bó tao ra nhùng tién de,'diéu kièn va mòi
truòng dàm bào giài phòng triet de tiém nàng lao dòng (truóc hét là nhùng
chinh sàch vi mò nhu thué, dà't dai tin dung, thi truòng..); chua eó chinh sàch
cu thè khuyén khich càc linh vuc, ngành nghé va càc hình thùc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng theo yéu càu thi truòng lao dòng; chua co he thòng dào tao,
dào tao lai va phó càp nghé phù hgp vói co che thi truòng.
Trong qua trình dói mói, cùng vói viéc diéu chinh co eà'u kinh té phài tó
chùc lai lao dóng trén pham vi toàn xà hói, chuyén dich co càu lao dóng cho
phù hgp vói co eà'u mói ciia nén kinh té, diéu dò tàt yéu dàn dén hién tugng va
xu thè day lao dòng tàch khòi viéc làm, va do dò làm cho mot bò phàn lón lao
dóng trò nén du thùa (truóc hét là trong khu vuc Nhà nuóc, càc hgp tàc xà
thiéu thù cóng nghiép). Day là màu thuàn trong su khóng phù hop giùa eo eà'u
lao dòng cu va co càu nén kinh té dà chuyén dói. Trong qua trình chuyén dich
này chùng ta vùa thiéu dòi ngù lao dòng co ky thuàt, co trình dò tay nghé cao,
lai vùa thùa khà lón lao dòng phó thóng, nàng suà't lao dòng thàp. Diéu này
dàn dén nan thà't nghiep, thiéu viec làm rà't nghiém trgng, trong khi dò lao
dòng ky thuàt cao, lao dòng chat xàm vùa thiéu vùa khòng dàp ùng dugc yéu
càu còng viec va dang eó xu huóng chuyén dich vào càc khu che xuàt, càc
doanh nghiép co vòn dàu tu nuóc ngoài... (thuc chà't là hien tugng chày màu
chà't xàm). Màu thuàn này chi eó thè dugc giài quyét thòng qua viec dào tao
lai, phó càp nghé cho nguòi lao dóng, song viéc giài quyét và'n de này khóng
44
phài là ngày mot ngày hai, ma phài càn eó thòi gian va nhùng su quan tàm,
dàu tu dùng mùc cùa càc càp lành dao.
T h ù ba là màu thuàn trong ban thàn vàn de viéc làm, day là và'n de kinh
té-xà hòi co bàn, làu dai co tình chat chién lugc, dóng thòi lai là vàn de càp
bàch truóc màt. Nò vùa co y nghla kinh té lai vùa là và'n de xà hói phùc tap,
cho nén màu thuàn ò day chinh là màu thuàn giùa giài quyét viéc làm làu dai
phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà dàt ra vói giài quyét viéc
làm truóc màt mang tinh càp bàch. Trong càc và'n de truóc màt va mang tinh
chat xà hòi sàu sàc cùa viéc làm là phài tap trung giài quyét cho dugc mot so
dòi tugng càp bàch nhà't nhu thanh nién mói dén tuoi lao dóng; con em xuà't
ngù, lao dòng hgp tàc tra vé, nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong,
dòi tugng tè nan xà hòi. So dòi tugng này néu khóng dugc giài quyét sé là
màm mòng gay ra nhiìng "diém nóng", diém gay càn vé màt xà hói, dàn dén
màt an toàn xà hói, tham chi màt ón dinh vé chinh tri.
Hai màt này rà't khó dung hoà, néu chi chù trgng dén giài quyét viéc làm
làu dai de dàm bào phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà de ra,
thi truóc màt so nguòi khòng co viéc làm se rà't lón, nò sé eó ành huong tiéu
cuc khòng nhò dén kinh té, chinh tri, vàn hoà xà hòi ciia dà't nuóc. Ngugc lai
sé gay ra su mà't càn dòi, khòng phù hgp giùa chinh sàch phàt trién kinh té vói
nhiìng chinh sàch, giài phàp vé viéc làm; liic dò hoàc sé phài luón chiù sue ép,
dòi phó vói vàn de viec làm va càc vàn de khàc này sinh theo, hoac lai thay
dói, diéu chinh chién lugc phàt trién kinh té xà hòi. Chinh vi vay, Nhà nuóc
cùng nhu càc co quan quàn ly truóc tién càn phài hiéu ró và'n de, rói tu dò eó
nhùng bién phàp, chinh sàch thich hgp de tùng buóc thào gó khó khan, giài
quyét màu thuàn này, trành nhùng su nóng vói, chù quan.
Thù tir là màu thuàn giùa nhu càu gidi quyét viec làm rat lón vói trình
do to chùc quan ly vé mat Nhà nuóc trong linh vuc viéc làm chua phù hop
vói cache mói. Vói he thò'ng su nghiep giài quyét viéc làm con phòi thai, dòi
ngù càn bó làm dich vu viéc làm con non yéu, chua dàp ùng yéu càu su
nghiep giài quyét viéc làm trong co che thi truòng, co su hoat dóng cùa thi
45
truòng lao dòng. Vé màt tó chùc, chùng ta chua eó mot he thòng su nghiép
hoàn chinh giài quyét viec làm (dàc biét là càc vàn phòng dich vu viéc làm,
càc trung tàm xùc tién viéc làm, trung tàm àp dung tién bò khoa hgc ky thuàt
va chuyén giao còng nghé su dung nhiéu lao dòng...); chuang trình quò'c già
vé viéc làm cùng chua dugc tàp trung chi dao, con rat phàn tàn, quy quò'c già
vé viec làm con nhò bé chua dugc dàu tu dùng mùc. Màu thuàn này là trò
ngai dàng ké dén khà nàng giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng. De giài
quyét màu thuàn chùng ta phài khan truong tàng cuòng nàng lue quàn ly cùa
Nhà nuóc trong linh vxxc viec làm (xày dung chién lugc, chuang trình, co che,
chinh sàch va luàt phàp), phàt trién manh he thòng su nghiep dich vu viéc làm
va tap trung dào tao càn bò dich vu viec làm.
46
CHUONG II
PHUONG HUONG GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L XU HlTÒNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÒNG VA NHlJNG YÈU CAU
DÀT RA.
Ngày nay, dàn toc ta dang buóc vào mot cuoc chién dàu mói vi cuóc song
à'm no, hanh phùc, va còng bang xà hòi. Dà't nuóc ta thòi co lich su cùa su
phàt trién dà dén. Cóng cuoc dói mói dang dién ra nhanh chóng va vùng chàc.
Chù truong mò rong kinh té thi truòng co su quàn ly cùa Nhà nuóc dinh
huóng xà hói chù nghla dà tao ra dóng lue va mòi truòng thuàn Igi cho mgi
thành phàn kinh té, mgi loai hinh tó chùc san xuà't kmh doanh thuc su bình
dàng truóc phàp luàt va hoat dòng eó hiéu qua. Su phàt trién nàng dóng cùa
khu vuc, chàu A Thài Bình Duong, mòi truòng hoà bình va ón dinh trong khu
vue, viéc già nhàp ASEAN cùng vói chinh sàch dòi ngoai dòc làp tu chù va da
phuang hoà càc quan he quò'c té cùa Dàng va Nhà nuóc ta dà mò ra khà nàng
to lón de Viét Nam hói nhàp vào nén kinh té thè giói. Nhàn dàn ta giàu long
yéu nuóc, eó y thùc tu lue, tu cuòng, thòng minh, nàng dóng, sàng tao, tin
tuong vào su lành dao cùa Dàng, Nhà nuóc... là nguón lue to lón trong cóng
cuoc xày dung dàt nuóc.
Nhùng yéu tò trén day quyét dinh xu thè phàt trién cùa dàt nuóc ta trong
nhùng nàm tói. Viét Nam sé là khu vuc phàt trién nàng dóng, sau vài thàp ky
co thè dat mùc tàng truòng kinh té trung bình tién tién so vói nhùng nuóc
khàc trong khu vuc va tiép dò là trèn thè giói, tiing buóc thuc hien muc tiéu
dàn giàu, nuóc manh, xà hòi còng bang, vàn minh, mang bàn sàc Viét Nam.
Tuy nhién, nhu Nghi quyét Hòi nghi ban chà'p hành Trung uong làn thù 6
(khoà VU) cùa Dàng dà phàn tich, Viét Nam eùng dang dùng truóc nhiìng thù
thàch lón. Dò là nguy co tut hàu xa so vói càc nuóc xung quanh, kéo theo là
hàu qua xà'u vé cóng àn viéc làm, dòi song va càc và'n de xà hòi. Bòi vày,
Dàng va Nhà nuóc ta dà khàng dinh, chùng ta phài ra sue chàm lo nhiéu hon
47
nùa su nghiép vàn hoà, xà hòi, coi dò là dòng lue va muc tiéu cùa kmh té, gàn
tàng truong vói cóng bang va tién bó xà hòi ngay trong tùng buóc phàt trién.
Trong dò, viec làm dugc coi là mot trong nhùng van de xà hòi gòc ré, càn bàn
nhà't. Giài quyét dù viéc làm cho nguòi lao dòng, tién tói viéc làm eó hiéu
qua, dugc tu do lua chgn chinh là giài quyét tàn gòc nhùng càn nguyén,
nguón gòc sàu xa nhàt cùa càc vàn de xà hòi gay càn, dàm bào giù gin trat tu,
ky cuong va an toàn xà hói. Day là vàn de hét sue to lón va khó khan. De giài
quyét và'n de này, mot trong nhùng nói dung quan trgng là phài du bào dugc
xu huóng phàt trién cùa nguón lao dòng va xàc dinh nhu càu giài quyét viec
làm tu nay dén nàm 2000 va xa hon nùa.
1- Xu htfóìig phàt trién cùa nguón lao dòng
Theo so liéu diéu tra va du bào cùa Tóng cuc thòng ké va Bò lao dóng
thuong binh xà hòi, dàn so nuóc ta là 73,9 triéu nguòi vói khoàng 46 triéu
nguòi tu 15 tuoi trò lén, chiém khoàng 63% dàn so. Theo du tinh, dén nàm
2000 dàn so nuóc ta vào khoàng hon 80 triéu. Ty le tàng dàn so tu nhién con
rà't cao, nàm 1994 vàn ò mùc trén 2%, dén nàm 2000 ty le do uóc vào khoàng
1,7%. Bang phuong phàp chuyén tuoi, dén nàm 2000 so nguòi tu 15 tuoi tra
lén cùa nuóc ta sé vào khoàng gàn 54 triéu.
(Don vi: ngàn nguòi)
Bang 8: Dàn so, lao dóng dén nàm 2000 ^^'
1991 1994 1992 1993
1990
66.233,0 1995 2000
67.774,0 69.405,271.025,6 72.509,5 73.959,081.134,0
I. Dàn so
Trong dò:
057 13.281,0
51.908,0
39.495,3 13.663,0
317,'
662,0 14.139,3
.325,5
45.190,2 + Thành thi
+ Nòng thòn
II Dàn so tu 15 tuoi tra lén 14947,0
57.969
46.681, 19.472,1
661,9
420,5 13.619,013.285,0
53.111,055.075,0156
40.917,142.185,
543 061
554 Trong dò
(*:Dudoàn)
7.314,5
32.180,8 7.973,1
34.212,4 8-586,1
36.604,1 7.651,5
33.265,6 8.252,1
35.409,9 11.156,2
43.264,3 + Thành thi
+ Nóng thòn 8.962,8
37.718,7
Dan so là co so hình thành nguón lao dóng, là càn cu de xàc dinh nhu càu
*^* : Theo két qua diéu tra, dir bao cùa Tóng cuc thò'ng ké & Bó LDTBXH -1996
48
giài quyét viéc làm. Tuy nhién, và'n de co bàn va bao trùm nhà't trong linh vuc
viéc làm là phàt trién va su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue. Diéu dò eó
nghla là và'n de viéc làm phài dugc dàt trong tóng thè và'n de phàt trién nguón
nhàn lue. Dén lugt nò, vàn de phàt trién nguón nhàn lue luòn luòn phài dugc
giài quyét ò tàm chién lugc, gàn vói chién lugc phàt trién kinh té-xà hòi cùa
dàt nuóe trong tùng thòi ky nhà't dinh. Song trong thòi dai ngày nay, khi ma
khoa hgc ky thuàt va còng nghé, khoa hgc quàn ly dang co nhùng buóc phàt
trién kì diéu, thòi dai cùa dién tu va tin hgc, thi chién lugc kinh té-xà hòi phài
tùng buóc diéu chinh theo phuang huóng còng nghiép hoà, hién dai hoà, do
Nghi quyét Hòi nghi Trung uong làn thù 7 (khoà VU) cùa Dàng de ra.
Tiìng buóc day tói còng nghiep hoà, hien dai hoà dà't nuóc là nhàn tò then
ehòt nhà't, quyét dinh nhàt de giài quyét viéc làm ò nuóc ta trong tuong lai,
dóng thòi cùng dàt ra nhùng yéu càu rat mói eà vé nhàn thùc, quan diém va
càc giài phàp lón giài quyét viéc làm va nguón nhàn lue. Bòi vi, còng nghiep
hoà, hién dai hoà, nhu Nghi quyét Tmng uong 7 dà xàc dinh, là qua trình
chuyén dói càn bàn, toàn dién càc hoat dòng san xuàt, kinh doanh, dich vu va
quàn ly kinh té-xà hói tu su dung lao dòng thù còng là chinh, sang su dung
mot eàch phó bién sue lao dòng cùng vói cóng nghé, phuang tién va phuong
phàp tién tién, hién dai, dua trén su phàt trién ciia còng nghiép va tién bò khoa
hgc, còng nghé, tao ra nàng suàt lao dóng xà hòi cao.
Ró ràng, ò day trong càc nàm tói, còng cuoc dói mói dà't nuóc dugc thuc
hién theo huóng còng nghiep hoà, hién dai hoà sé dién ra hai qua trình vùa co
bàn, vùa eó mòi quan he hùu co vói nhau:
- Qua trình chuyén dói càn bàn co càu kmh té dua trén su phàt trién manh
me cùa cóng nghiép va tién bó khoa hgc cóng nghé. Xét trén góc dò viéc làm,
dò ehfnh là qua trình tàng càu vé lao dóng (phàt trién viec làm).
- Qua trình chuyén dich co eà'u lao dóng su dung ky thuàt tién tién, hién
dai de dat tói viéc làm eó hieu qua va nàng suà't cao (thay dói co càu va chà't
lugng cung vé lao dòng cho phù hgp vói càu vé lao dòng).
49
Quan niém trén vé còng nghiép hoà, hién dai hoà, duói góc dò viéc làm,
cho chùng ta mot eàch nhin toàn cành vé xu huóng phàt trién nguón nhàn lue
va nhu càu giài quyét viéc làm trong tuong lai. Dòng thòi cùng dinh huóng
cho chùng ta du bào khài quàt mot xu huóng cu thè hon, de tu dò ma de xuà't
càc chù truong, quan diém va giài phàp thich hgp, eó tình khà thi cao trong
linh vuc viéc làm.
2, Nhu càu giài quyét viéc làm
Tu nhùng két qua nghién cùu trén, luàn àn nhàn dinh khài quàt vé và'n de
viec làm nhu sau:
-h Vói toc dò tàng tu nhién dàn so va nguón lao dóng nhu hién nay, dén
nàm 2000 trén tóng thè nuóe ta vàn du thùa lao dóng. Nhu trèn dà phàn tich,
dén nàm 2000 bang bién phàp rat tich cuc nuóc ta vàn eó toc dò tàng dàn so
trén 1,7% va lao dòng xà'p xi 2%, thi dù toc dò tàng truòng kinh té co cao vàn
khòng co khà nàng thu hùt dugc hét lao dóng. Mat khàc, lao dóng chua eó
viéc làm bi tón dong cùa càc nàm truóc chuyén sang là hién tugng rà't dàng
luu y. Theo tinh toàn, truóc nàm 1992 so thanh nién mói buóc vào tuoi lao
dòng mòi nàm vào khoàng 1,1-1,2 triéu nguòi. Trong so này thuòng chi giài
quyét dugc vào khoàng 40% co viéc làm. Dén nàm 1992, là nàm bàt dàu thuc
hién chuong trình viéc làm quò'c già, dà giài quyét dugc thém khoàng 20 van
lao dòng, dua tóng so lén khoàng 70 van,/nàm va nàm 1993 giài quyét dugc
90 van. Tuy nhién, so lao dòng tón dgng chua co viec làm cho dén nay cóng
dòn lai con rà't lón.
Bài toàn chién lugc vé phàt trién nguón nhàn lue va giài quyét viec làm ò
nuóc ta trong càc nàm tói là luón luón gàn vói chién lugc kinh té-xà hói, gàn
vói cóng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Còng nghiep hoà, hién dai hoà là
con duòng thoàt khòi nguy co tut hàu, rùt ngàn khoàng eàch vé trình dò phàt
trién kinh té so vói càc nuóe xung quanh, kéo theo là ma ra khà nàng to lón
tao thém nhiéu còng àn viec làm nhò phàt trién mot nén còng nghiep huóng
vào xuà't khàu; két hgp cóng nghé truyén thòng vói còng nghé hién dai; uu
50
tién phàt trién loai hình san xuà't quy mó vùa va nhò, àp dung cóng nghé tién
tién, su dung nhiéu lao dòng... Song, trong chién lugc phàt trién kmh té-xà hói
nuóe ta thòi ky 1991-2000, vói muc tiéu tàng truòng kinh té trung bình 7%
nàm (5% cho thòi ky 1991-1995 va 9% cho thòi ky 1996-2000), nàng suà't lao
dóng tàng 50% so vói nàm 1990, néu dat dugc thi chò làm viéc tàng thém sé
vào khoàng 7,3 triéu, trong khi dò lao dòng tàng thém thòi ky 1991-2000 vào
khoàng 10,5 triéu nguòi, dàn dén sue ép rat lón vé viéc làm. Tuy ràng, tình
toàn này chi là tuong dó'i va trén tóng thè, eó thè co nhirng sai so, song cùng
du bào cho chùng ta mot tình hình là quan he cung càu vé lao dóng vàn rat
càng thàng trèn thi tmòng lao dóng trong nhiéu nàm tói. Cung vé lao dòng
luòn luòn lón hon càu vé lao dòng là mot thuc té khàch quan va là thàeh thùc
lón trong bài toàn giài quyét viéc làm ò nuóc ta.
+ Chuyén sang nén kinh té hàng hoà vói su tham già cùa nhiéu thành
phàn kinh té, da dang hoà càc hình thùc tó chùe kinh doanh sé tao ra nhung
khà nàng to lón de tàng truòng khih té va giài quyét viéc làm. Tuy nhién,
cùng vói nò quan he thué muón lao dòng sé ngày càng phàt trién manh me
trén thi truòng lao dòng dàn dén su canh tranh vé lao dòng ngày càng gay gàt,
dac biét khi lugng vòn dàu tu cùa nuóc ngoài dua vào Viét Nam ngày càng
tàng. Lue này và'n de dat ra lón nhàt trong linh vuc lao dóng là làm thè nào de
lue lugng lao dóng hién co phù hgp vói yéu càu mòi ciia nén kinh té thi
truòng, truóc hét là dói ngù lao dóng co chat lugng cao. Du doàn dén nàm
2000 lao dòng làm còng àn luong eó vào khoàng 8-12 triéu nguòi. Trong so
này, de eó dugc viéc làm thi yéu tò còt lòi, quyét dinh nhà't là phài eó khà
nàng canh tranh trén thi truòng lao dòng, vi vày vàn de dào tao va dào tao lai
nguòi lao dóng là giài phàp song con de làm cho co càu lao dòng thich ùng
vói co eà'u nén kinh té. Néu khòng, dén nàm 2000 Viét Nam sé thiéu lao dòng
co trình dò cao rà't nghiém trgng, trong khi dò lai dU thùa mot lugng rat lón
lao dóng phó thóng, lao dòng rè mat, truóc hét là ò nòng thòn. Hon nùa, ben
canh dò sé hinh thành dòng di chuyén lao dòng ky thuàt cao, lao dóng chat
xàm, tu khu vuc Nhà nuóc sang khu vuc tu nhàn va càc doanh nghiép co vó'n
51
dàu tu nuóc ngoài, càc vàn phòng dai dién nuóc ngoài... là noi co già tri lao
dóng cao hon (hién tugng chày màu chat xàm).
+ Dén nàm 2000, lao dóng nòng thòn vàn chiém phàn lón trong tóng so
lue lugng lao dòng xà hòi. Song ciing vói qua trình dò thi hoà, qua trình mà't
dàn dà't nóng nghiép (nhà't là vùng dóng bang, vùng ven dò thi...) dién ra vói
toc dò nhanh, trong khi chua dù diéu kién de chuyén hg sang làm ngành nghé
thuóc linh vuc phi nòng nghiép va dich vu sé dàn dén hién tugng thà't nghiep
tiém tàng rat lón ò nóng thón. Màt khàc, cùng vói qua trình tap trung ruòng
dà't vào tay mot so nguòi co khà nàng san xuà't, nóng nghiep hàng hoà sé eó
nguy co mot bò phàn nòng dàn khóng con ruòng dà't, khòng co tu liéu san
xuà't (hién nay eó tinh dóng bang song Cùu Long khoàng 20% nóng dàn
khòng con ruòng dà't) trò thành thàt nghiép, xung vào dòi quàn làm thué. So
này sé tran vào thành phò, tran vào càc khu còng nghiep tàp trung, di dàn tu
do dén càc \njng dà't mói tìm kiém viéc làm, sé trò thành và'n de xà hòi rà't
phùc tap, nhà't là ò mot so thành phò lón nhu Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh,
Vùng Tàu... Loai này chù yéu là lao dóng phó thóng, chà'p nhàn viéc làm vói
thu nhàp thà'p. Tu do di chuyén lao dòng va hành nghé theo phàp luàt là
huóng co bàn de giàm sue ép vé viéc làm giùa càc vùng, song lai vàp phài
nhùng màu thuàn gay gàt vé nhùng và'n de xà hói khàc nhau nhu viec quàn ly
hành chmh càc dò thi sé rà't phùc tap, khà nàng dàp ùng nhu càu vé nhà ò, y
té, giào due càng khó khan... Vi vay, bài toàn dàt ra là: Mot màt, vùa phài eó
chinh sàch tu do di chuyén lao dòng, màt khàc lai phài co bién phàp d^y
nhanh qua trình chuyén dich co càu lao dóng nòng thòn de giài quyét viéc
làm tai chò trong khu vuc nòng thòn.
+ Trong thòi gian tói, khi thi truòng lao dòng trò nén sòi dòng, thi nhu càu
dào tao, day nghé va dich vu viéc làm sé rà't lón. Tuy nhién, de eó chién lugc
dào tao va day nghé dùng dàn, và'n de quan trgng là phài xàc dinh mò hình
kinh té dùng. Duói góc do toàn dung lao dòng, thòng thuòng phài tao ra càc
tàng cóng nghé hgp ly. De tàng truòng kmh té xu huóng chung là phài dàu tu
vào Imh vuc cóng nghé cao ò mot so ngành mùi iihgn (tm hgc, nàng lugng.
52
dàu khi, hàng khòng...). Viéc dào tao loai lao dòng này phài dugc dàc biét coi
trgng, phài tó chùc dào tao dòi ngù lao dòng co trình dò cao luòn luòn dàp
ùng kip thòi yéu càu cùa san xuà't. Song trong vài nàm tói, ty trgng lao dóng
này cùng vàn chua dù lón vi khà nàng thu hùt lao dòng vào khu vue này con
rà't han che. Du doàn huóng eó tmh chà't chién lugc de phàt trién kinh té va
giài quyét vàn de lao dòng là phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò. Dòi vói
Viét Nam hien nay, viéc tó chùc san xuà't kinh doanh vàn ò quy mò ho già
dinh là chinh, su dung lao dòng trong già dinh, chua eó thué lao dóng hoàc
chi rà't it. Do dò, huóng trgng tàm tàc dóng là tao diéu kién cho kinh té ho già
dinh phàt trién dén mùc co thè su dung lao dòng làm thué (co thè ban dàu ò
quy mò 5-10 lao dòng). Theo huóng này phài phàt trién rong rài càc hình thùc
dào tao, phó càp nghé vói còng nghé thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao
dóng de cung ùng lao dòng cho càc hg già dinh, dóng thòi phài khan truong
dào tao càc chù doanh nghiep trong co che thi truòng. Di lién vói nò càn phàt
trién manh me càc trung tàm xùc tién viec làm thuc hién chùc nàng dich vu
viéc làm va cung ùng lao dòng. Néu chùng ta khòng chù y phàt trién he thòng
dich vu viéc làm ngay tu bay giò sé gap rat nhiéu khó khan trong viéc dàp ùng
yéu càu cung ùng lao dóng trong tuong lai.
+ Khi thuc hién duòng lòi mò cùa, tùng buòc hòi nhap vào thi truòng thè
giói, trong nhùng nàm tói lao dòng Viét Nam con nhiéu uu thè', nhàt là vé
trình dò vàn hoà, tay nghé khéo léo va già lao dòng rè. Vói uu thè' này, khà
nàng dua lao dòng Viét Nam di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài, dàc biét là
thi truòng khu vuc chàu A-Thài Bình Duong, Trung Dóng, Dòng Au... sé
ngày càng tàng. Vi vay, và'n de dàt ra là phài tinh dén mòi quan he giùa lao
dóng trong nuóc va lao dòng dua di, nhà't là lao dòng ky thuàt, phài xàc dinh
thàt ro muc tiéu dua lao dòng di két hgp vói muc tiéu tao viéc làm trong cà
nuóc va tài hoà nhàp hg khi trò vé. Mat khàc, eùng càn phài tao viéc làm va
tài hoà nhàp hon chuc van nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong
theo chuang trình HCR. Day sé là và'n de xà hói rà't lón dòi vói nuóc ta trong
giai doan chuyén dói nén kinh té.
53
Càc nhàn dinh khài quàt trén, sé là ca so de hinh thành mot he thò'ng quan
diém vé giài quyét viec làm nhàm dàp ùng nhu càu càp bàch truóc màt, vùa
giài quyét mot eàch càn bàn, làu dai, dóng thòi giài quyét và'n de càp bàch
cùng sé dugc dinh huóng trong tóng thè, khòng sa vào chàp va, dòi phó va
theo kiéu hành chinh.
IL QUAN DIÉM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIÈN
NAY
1. Quan diém giài quyét viéc làm
Nhu chùng ta dà biét, chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té-xà hói dén
nàm 2000 cùa nuóc ta dà xàc dinh: "Giài quyét viéc làm, su dung tòi da tiém
nàng lao dóng xà hòi là muc tiéu quan trgng hàng dàu cùa chién lugc, là mot
tiéu chuàn de dinh huóng eo eà'u kinh té va lua chgn cóng nghé.." [3]
De thuc hien muc tiéu chién lugc trén, và'n de quan trgng nhà't là phài xàc
dinh he thò'ng quan diém giài quyét viéc làm cho phù hgp vói nén kinh té
hàng hoà nhiéu thành phàn ò nuóc ta. He thòng quan diém này phài dua trén
co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuang phàp luàn co bàn trong linh
vue viéc làm, cu thè là:
+ Thù nhà't, phài thòng nhà't vé màt khài niém vé viec làm. Và'n de này da
dugc de càp dén ò chuong I. Tuy nhién, càn nhàn manh ràng viéc làm là hoat
dóng cu thè cùa nguòi lao dòng mang lai Igi ich cho xà hói va thu nhàp cho
bàn thàn. Tuy nhién, hoat dóng này phài dugc luàt phàp cho phép (hgp phàp).
Trong khuòn khó dò, nguòi lao dóng eó thè làm viec trong bà't eù thành phàn
kinh té nào va vói mgi hình thùc tó chùc kinh doanh. Càc thành phàn kinh té,
càc don vi kinh té va mgi nguòi lao dóng déu dugc bình dàng truóc phàp luàt.
Diéu dò co nghla là phài tùng buóc xoà bò tàm ly xà hòi nàng né chi coi trgng
viéc làm trong khu vue Nhà nuóc dà tón tai mày chuc nàm qua, nhà't là tàng
lóp thanh nién. Phài thay dói chuàn muc va thang già tri dành già còng hién
cùa nguòi lao dóng cho xà hòi. Nguòi lao dóng làm viéc bà't ky ò dàu, thuóc
do duy nhà't là nàng suà't, chà't lugng va hiéu qua; san phàm san xuà't ra dugc
54
thi truòng chà'p nhàn va nguòi lao dòng dugc huong thu dùng vói già tri lao
dóng sàng tao cùa mmh, dugc bào ve quyén so hùu tri tue va già tri vàt chat
do minh làm ra theo luàt phàp, nhàm nàng cao chat lugng cuoc sò'ng, muu càu
hanh phùc cho bàn thàn va co dóng góp mot phàn cho xà hòi. Làm thay dói
nhàn thùc này trong xà hói là mot qua trình dién ra rà't phùc tap va phài co
thòi gian. Song truóc hét là phài tàc dóng vào thanh nién, càc dó'i tugng ma
truóc day song trong co che bao càp cùa Nhà nuóc. Su hinh thành chuàn muc
va già tri xà hòi mói, co le phài bàt dàu tu su nhàn thùc mói này vé viec làm.
+ Giài quyét viéc làm là vàn de kinh té-xà hói rat tóng hgp va phùc tap,
khóng chi là vàn de kinh té hay xà hòi don thuàn. Vi vay, nò phài dugc hiéu
theo nói dung mói, bao hàm cà pham vi rong va pham vi hep. Trén pham vi
rong, giài quyét viec làm bao góm nhiing và'n de lién quan dén phàt trién
nguón nhàn lue va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue. Tue là qua trình dò
dién ra bàt dàu tu vàn de giào due, dào tao va phó càp nghé, chuàn bi cho
nguòi lao dòng buóc vào cuoc dòi lao dòng (làp thàn, làp nghiép), dén vàn de
tu do lao dóng va huòng thu xùng dàng già tri ma lao dóng sàng tao ra, cài
thién va nàng cao chà't lugng cuóc song. Vói nói dung này, và'n de giài quyét
viéc làm gàn rà't chat va dugc thuc hién thòng qua càc chuong trình phàt trién
kinh té. Do dò, giài quyét viéc làm theo nghla này mang nói dung kinh té là
chinh. Viéc su diing lao dòng dugc huóng vào muc tiéu tàng truong kinh té va
trò thành yéu tò cùa tàng truòng kinh té. Còng nghé dugc lua chgn ò day là
còng nghé ò tàng cao, còng nghé mùi nhgn, su dung lao dóng ky thuàt cao de
dàm bào toc dò tàng truòng kinh té cao. Con theo nghla hep, giài quyét viéc
làm chù yéu huóng vào dòi tugng va muc tiéu giàm ty le thà't nghiep (chòng
thà't nghiep), khàc phuc tình trang thiéu viéc làm, nàng cao hiéu qua viec làm
va tàng thu nhàp. Tue là, ehi giói han ò nói dung giài quyét viéc làm trong
khuòn khó va pham vi cùa chinh sàch xà hòi. 0 day muc tiéu cùa viéc làm là
de giài quyét và'n de xà hòi, góp phàn ón dinh va an toàn xà hói. Vói noi dung
này, giài quyét viéc làm dugc tàch khòi chuang trình phàt trién kinh té va
hình thành chuong trình viéc làm quò'c già, nhu là mot chuong trình xà hòi eó
55
muc tiéu. Cóng nghé lua chgn trong truòng hgp này chù yéu là còng nghé
thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao dóng. Tà't nhién, giài quyét viec làm
theo pham vi rong va hep trèn day eó quan he màt thiét vói nhau, bó xung va
dan xen vào nhau, déu huóng vào muc tiéu hàng dàu là su dung tòi da tiém
nàng lao dòng xà hói.
Song xét vé màt xà hòi, dòi tugng giài quyét viéc làm ma chùng ta càn
dàc biét quan tàm chinh là nhùng nguòi lao dòng do hàu qua cùa lua chgn va
àp dung cóng nghé tàng cao gay nén (lao dòng dòi du, bi sa thài, roi vào tình
cành thà't nghiep) va nhùng nguòi chua eó viéc làm, cùng nhu hieu qua viéc
làm kém, thu nhap thàp. Tue là nhàn manh tình chat xà hói, khia canh xà hói
cùa nò, de khóng dàn dén nhùng diém nóng, diém gay càn vé màt xà hói.
+ Mot trong nhirng và'n de ca bàn nhà't cùa su thay dói nhàn thùc vé viéc
làm là coi trgng yéu tò tu tao viéc làm cùa nguòi lao dòng trong càc thành
phàn kinh té. Trong co che cu, Nhà nuóc hoàc tàp thè (hgp tàc xà) bò tri, sap
xép viéc làm dén tùng nguòi lao dòng, cùng vói qua trình dò dà tuóe bò dàn
quyén tu chù, tu chiù tràch nhiém cùa nguòi lao dóng trong viéc tao còng àn
viéc làm cho chinh bàn thàn minh, trò thành con nguòi thu dòng, bi cót chat
vào nhirng viéc làm do Nhà nuóe hay hgp tàc xà tó chùc va phàn còng, triet
tiéu dóng lue va tinh nàng dòng xà hòi cùa hg. Ngày nay, trong qua trình
chuyén sang co che thi truòng khòng thè làm theo kiéu Nhà nuóc va hành
chmh nhu truóc day, ma giài quyét viéc làm phài theo quan diém thi truòng;
phài bang mgi bién phàp giài phóng triét de tiém nàng lao dòng, tra lai cho
nguòi lao dóng quyén tu do trong lao dòng. Nguòi lao dòng phài tu chiù tràch
nhiem vé cuóc sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, phàt huy hét nàng lue sàng tao,
tinh nàng dòng xà hòi cùa minh trong tu tao viéc làm, dóng thòi dugc huòng
dùng già tri lao dòng dà sàng tao ra, chòng tu tuong va tàm ly y lai, tróng chò
vào Nhà nuóc va xà hòi. Tà't nhién, trong qua trình tu tao viéc làm sé dién ra
qua trình canh tranh lao dòng trén thi truòng lao dòng, do dò khóng phài ai
cùng tu giài quyét dugc viéc làm cho minh. Trong truòng hgp này càn phài eó
su can thiép cùa Nhà nuóc. Vai trò cùa Nhà nuóc ò day là tao ra diéu kien.
56
mòi truòng thuàn Igi de giùp hg tu vuon lén, Nhà nuóc sé tàc dòng vào thi
truòng lao dóng, làm cho nò hoat dòng, linh hoat, tao ra co hói phong phù de
cung va càu vé lao dòng phù hgp vói nhau trong mòi truòng phàp ly lành
manh; dóng thòi co su trg giùp truc tiép cho nhùng nguòi gap hoàn cành khó
khan, bàt Igi trong linh vuc này.
+ Trong co che thi truòng, viec làm ón dinh chi là khài niém tuong dò'i. Su
chuyén dich va di chuyén lao dóng sé ngày càng manh me. Nguòi lao dòng eó
thè thay dói viéc làm tu ngành, nghé này sang ngành, nghé khàc, tu thành
phàn kinh té này sang thành phàn kuih té kia, tu hinh thùc tó chùc kmh doanh
này sang hinh thùc tó chùc kinh doanh khàc, tu dia phuang này dén dia
phuang khàc néu nhu hg co nhu càu. Diéu này bi ehi phòi nghiém ngat bòi
quy luàt cùa kinh té thi truòng, trong dò dàc biét là phu thuóc vào quan he
cung- càu vé lao dòng, vào già cà lao dòng hinh thành trén thi truòng lao
dóng. Nò chinh là co so ly luàn cùa chinh sàch tu do di chuyén lao dòng va
hành nghé trong khuòn khó luàt phàp cho phép, dóng thòi eùng chinh là mot
co so quan trgng cùa chinh sàch diéu chinh sue ép vé viéc làm giùa càc
ngành, càc \àing, càc thành phàn kinh té, càc hình thùc tó chùc san xuàt kinh
doanh, làm cho eo càu lao dóng thich ùng vói co càu kinh té. Trong chinh
sàch dò, mot mat phài dàm bào tu do chuyén dich va di chuyén lao dòng
trong khóng gian va thòi gian de thay dói co càu lao dòng, làm cho cung va
càu gap nhau a mùc cao nhàt, tu nò giàm sue ép vé viec làm, mat khàc lai
phài khuyén khich ón dinh dói ngù lao dòng bang co che va chinh sàch phù
hgp, nhà't là lao dòng ky thuàt cao càp, lao dóng tri oc.
+ Trong co che thi truòng, nhu trén dà phàn tich, nguòi eó viec làm là
nguòi ky dugc hgp dóng lao dóng. Khoàng thòi gian tròng giùa hai làn ky hgp
dóng lao dòng là khoàng thòi gian nguòi lao dóng roi vào tình trang thà't
nghiep. Tue là cung va càu khòng gap nhau trong khóng gian va thòi gian. Do
dò, thà't nghiep là hién tugng kinh té tà't yéu khàch quan va binh thuòng. Ty le
thà't nghiep trong giói han cho phép tao ra su canh tranh lành manh vé lao
dóng, tu dò tao ra dóng lue kich thich tàng nàng suà't lao dóng, su dung nguón
57
lao dòng eó hiéu qua hon. Co thè ggi dò là ty le "thà't nghiép kmh té"'. Và'n de
ò day là phài xàc dinh dugc giói han dò cùa tinh trang thàt nghiep de khòng
trò thành vàn de xà hòi gay càn, nguy hiém cho nén kinh té va mà't an toàn xà
hói. Day chmh là giài quyét mó'i quan he giùa chinh sàch kinh té va chinh
sàch xà hòi trong linh \arc viéc làm. Khi ty le thàt nghiep con trong giói han
cho phép thi nò trò thành yéu tò tich cuc tao ra dòng lue phàt trién kinh té va
khi dò là dó'i tugng cùa chinh sàch kinh té. Nhung ty le thà't nghiep vugt qua
giói han "kinh té" (giói han cho phép), thi nò trò thành và'n de xà hòi gay càn
va thuge dó'i tugng giài quyét cùa chinh sàch xà hòi. Day cùng chinh là mot
trong nhùng co so ly luàn de tàch chuong trình viec làm ra khòi chuong trình
phàt trién kinh té nhàm thuc hién muc tiéu xà hòi cùa chinh sàch viéc làm.
Chòng thàt nghiep là và'n de co tinh chà't toàn càu. Kinh nghiém thè giói
thuòng ban hành che dò trg càp thà't nghiep de trg giùp nhìing nguòi thàt
nghiep. Dòi vói nuóc ta trong tuong lai eó thè va càn phài ban hành chinh
sàch trg eà'p thà't nghiep, song trong diéu kién hién nay chua thè cho phép
chùng ta àp dung co so này bòi vi ehùng ta chua co he thòng nàm va dàng ky
thàt nghiep, dóng thòi so dòi tugng càn trg giùp (nguòi chua eó viéc làm,
nguòi mà't viéc do chuyén dói càu trùc kinh té, nguòi nghèo...) ò Viét Nam rà't
lón, ngàn sàch nhà nuóc chua thè thuc hien dugc, hon nùa Viét Nam là nuóc
dang phàt trién néu ban hành chinh sàch trg càp thà't nghiep sé gay tàm ly thu
dóng trong tu tao viéc làm. Dà't nuóc muòn phàt trién, su giùp do cùa Nhà
nuóc cho nhóm nguòi bà't Igi, trong dò co nguòi thà't nghiép, là càn thiét,
nhung phài theo quan diém phàt trién, tue là tao diéu kién de hg co co hói tìm
dugc viéc làm hoàc tu tao viéc làm. Vi vay, dòi vói Viét Nam, con duòng co
bàn là day manh thuc hién chuang trình viéc làm, chuong trình chòng dói
nghèo. Dóng thòi dòi vói nguòi mà't viéc thi àp dung trg eà'p thòi viec tu
nguón do càc doanh nghiep làp ra de chi tra cho ngUÒi lao dóng.
+ Cuòi eùng giài quyét viec làm là còt lòi cùa và'n de dàm bào ón dinh, an
toàn, còng bang xà hói va tién bò xà hói. Song nò phài dugc gàn vói phàt trién
va giài quyét theo quan diém phàt trién, khóng làm theo kiéu hành chinh nhà
58
nuóc va bao eà'p tran lan nhu truóc day trong eo che cu. Nhàn thùc này xuà't
phàt tu co so ly luàn co bàn là chinh sàch viéc làm nhu là yéu tò cùa su phàt
trién va nàm trong yéu tò phàt trién. Diéu này giùp chùng ta lua chgn mò
hình, dinh huóng giài quyét viéc làm nhu thè nào de vùa góp phàn tàng truòng
kinh té, vùa dàm bào còng bang xà hói. Dàc biét là trong tình hình dàt nuóc ta
hien nay vé eo bàn vàn là nén san xuà't nòng nghiép, tu cung tu càp, co diém
xuà't phàt rat thàp, khoa hgc ky thuàt va cóng nghé chua phàt trién, nhung lao
dòng lai rà't dói dào, thi chmh sàch viec làm phài bao góm nhùng chù truong,
phuang huóng va giài phàp nhàm muc tiéu thùc day tàng truòng kinh té, dóng
thòi dàm bào còng bang xà hói.
Tu nhùng nhàn thùc co bàn trén day, luàn àn da khài quàt hoà he thòng
quan diém co bàn giài quyét viec làm trong thòi gian tói nhu sau:
- Quan diém eó tinh chà't muc tiéu va chién lugc cùa giài quyét viéc làm là
phài huóng vào phàt trién va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue, phdi
gidi quyét mòi quan he bién chùng giùa ca càu kinh té va ca càu lao dóng,
tao ra ca càu lao dóng ngày càng phù hop vói ca càu kinh té dang trong
qua trình chuyén doi. Trong chién lugc phàt trién kinh té lày muc tiéu quan
trgng hàng dàu là dàm bào viéc làm, su dung tòi da tiém nàng lao dóng xà
hòi. Qua trình chuyén dich co càu kinh té sang nén kinh té hàng hoà nhiéu
thành phàn phài dóng thòi chuyén dich co càu lao dóng hién co phù hgp vói
yéu càu cùa nén kinh té' mói. Viéc lua chgn còng nghé, mot màt, phài tap
trung vào mot so linh vuc mùi nhgn, su dung ky thuàt cao de tao ra diéu kién
va khà nàng tàng tmòng kinh té vói toc dò nhanh, màt khàc, lai phài chù y
dén tàng thà'p, nhung lao dòng lai chiém ty le lón, thóng qua àp dung cóng
nghé thich hgp, cóng nghé su dung nhiéu lao dòng. Và'n de eà'p bàch giài
quyét viéc làm hién nay là cho thanh nién ò thành thi. Song de su dung co
hieu qua nguón lao dòng xà hói lai phài tàp trung vào khu vue nóng thón, là
dia bàn chién lugc cùa cà nuóc. Tu dò giài phóng lao dòng va lue lugng ^sàn
xuà't phài mò dàu tu nóng thón.
59
- De giài quyét viéc làm cho lao dòng xà hòi, vàn de bao trùm là phài
bang mgi bién phàp tiép tue gidi phóng tiém nàng lao dóng trén ca sa phàt
tnen manh me nén san xuàt hàng hoà nhiéu thành phàn, vài nhùng hình
thùc to chùc san xuàt kinh doanh da dang, phong phù, dan xen va he tra
nhau, vùa hop tàc, vùa canh tranh, hình thành thi truòng lao dóng thòng
nhàt va linh hoat, khòng bi chia càt vé dia ly hành chinh. Chi trong diéu
kién dò, sue lao dóng mói dugc giài phóng triét de, nguòi lao dóng mói co co
hòi tu tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà hói. Tu do hoà
trong lao dóng là quan diém co bàn nhà't de hinh thành chinh sàch viéc làm
trong diéu kién mai. Quan diém này phài dugc thè che hoà thành luàt phàp de
dàm bào cho nguòi lao dóng tu do hành nghé, làp hói nghé nghiep, lién doanh
lién két, tu do làm giàu chinh dàng, coi mot bó phàn dàn cu giàu lén là càn
thiét cho su phàt trién va tién bó chung; tu do thué muón lao dòng trén eo so
phàp luàt va su huóng dàn cùa Nhà nuóc, xoà bò mgi ngàn càm, trói buóc
nguòi lao dòng; phàt huy dén mùc cao nhà't khà nàng sàng tao trong tu tao
viéc làm, phàt trién viec làm cùa còng dàn.
- Trong diéu kién phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, cho
dù Nhà nuóc co chinh sàch phàt trién kinh té hoàn hào dén mùc nào di nùa,
thi trong xà hói bao giòi cùng vàn co nguòi chua co viéc làm, thàt nghiép
hoàc thiéu viéc làm. Vi vày, gidi quyét viéc làm phdi là tràch nhiém cùa
toàn Ddng, Nhà nuóc, cùa càc ngành, càc càp, càc tó chùc xà hòi va cùa
mèi nguòi lao dòng. Nhà nuóc mot màt, phài khuyén khich phàt trién thi
tiiròng lao dòng, làm cho nò hoat dóng sòi dòng va co hiéu qua trén co so eó
chmh sàch bào ve va khuyén khich càc tó chùc, don vi kinh té, càc chù doanh
nghiép, ké eà càc chù tu nhàn, ho già dinh va mgi nguòi lao dòng ò mgi thành
phàn kmh té tao dugc nhiéu chò làm viéc mói va thu hùt dugc nhiéu lao dòng,
màt khàc, phài co bién phàp tich cuc kiém soàt thi truòng lao dóng, giàm
hoac khòng che ty le thà't nghiep ò mùc cho phép, khóng de vugt qua diém
giòi han dàn dén nhiìng diém "nóng", diém "gay càn" sé gay nguy hiém cho
60
nén kmh té va an toàn xa hòi, thòng qua càc còng cu diéu tiét vi mò cùa Nhà
nuóc.
- Giài quyét viéc làm trong diéu kién nuóc ta con nghèo, phài phàt huy
mgi nguón tiém nàng trong nuóc, khai thàc dén mùc tòi da tiém nàng trong
dàn (vón, ky thuàt va kinh nghiém làm àn), dóng thòi tranh thù va su dung
co hiéu qua càc nguón vón dàu tu nuóc ngoài vào càc chuang trình va du
àn viéc làm co muc tiéu. Song càn phài xàc dinh ró tràch nhiem cùa Nhà
nuóe ò càc càp. Nhà nuóc chù yéu là phài co chién lugc, ké hoach phàt trién
kinh té-xà hòi dùng dàn huóng vào su dung co hieu qua tiém nàng lao dòng
xà hòi, dóng thòi tao ra nhirng diéu kién càn thiét thòng qua co che, chinh
sàch, luàt phàp de cho dàn tu do làm àn theo luàt phàp va ho trg mot phàn vé
tài chinh nhu là "bà dò", tao ra cài "huych" de dàn tu tao viéc làm (xày dung
co so ha tàng, trg giùp vé vòn duói hinh thùc cho vay vói lai suà't nàng do,
chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, dào tao va phó càp nghé, tìm kiém thi
truòng...), thu hùt thém lao dóng xà hói.
- Gidi quyét viéc làm vita là vàn de ca bdn co tinh chat chién lugc, vita
là vàn de càp bàch truóc mat. Trong nhiìng nàm tói, phài tàp trung uu tién
tao thém chò làm viéc mòi, giài quyét cho mot so dòi tugng bue bàch nhàt:
lao dòng thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóe, thanh nién dén tuoi lao dóng o thi
thành, khu cóng nghiep tap trung, bò dòi xuà't ngù, hgc sinh dà tòt nghiép càc
truòng lóp dào tao, nguòi di lao dóng hgp tàc trò vé, nguòi nghèo ò nóng thòn
(nhà't là vùng nùi cao, dóng bào dàn toc it nguòi, khu càn eù eàch mang cu),
càc dó'i tugng dàc thù (phu nù, tré em, nguòi tàn tàt), nguòi xuà't cành trai
phép tu nguyén hói huong, dò'i tugng té nan xà hói. Giài quyét viéc làm phài
tién hành co trgng tàm, trgng diém, trong dò càn chù y dùng mùc giài quyét
viec làm ò thù dò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh; phài hình thành he
thò'ng tó chùc tu Trung uong dén dia phuong va co so bao góm he thòng quàn
ly Nhà nuóc, càc don vi su nghiep chàm lo giài quyét viéc làm cho lao dóng
xà hòi.
\
2> Mot so giài phàp chù yéu
Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng
nuóc ta hién nay là mot và'n de co pham vi rong lón va rà't phùc tap. Do pham
vi rong lón nhu vày, hon nùa day là vàn de càp thiét, phùc tap dó'i vói Viét
Nam trong giai doan nén kinh té chuyén dói. Vói pham vi nghién cùu dà néu,
ò day luàn àn dua ra mot so giài phàp nhàm giài quyét và'n de lao dòng viéc
làm 0 nuóc ta trong giai doan chuyén dói cùa nén kinh té hien nay phù hgp
vói chién lugc phàt trién kinh té xà hòi ma Dàng va Nhà nuóe dà vach ra, dò
là: hoàn thién he thò'ng chinh sàch, giài quyét viéc làm dòi vói khu vuc thành
thi, nóng thòn...
2.1. Hoàn thién he thón£ chinh sàch
Nhu trén dà phàn tich, de giài quyét viéc làm cho nguòi lao dóng, và'n de
quan trgng nhà't là Nhà nuóc phài tao ra càc diéu kién va mòi truòng thuàn Igi
de nguòi lao dòng tu tao viec làm trong co che thi truòng thòng qua nhùng
chinh sàch cu thè. Co thè co rà't nhiéu chinh sàch tàc dòng truc tiép hoàc giàn
tiép dén viéc làm, hgp thành mot he thòng chinh sàch hoàn chinh co quan he
qua lai, bó xung cho nhau huóng vào phàt trién cà cung va càu vé lao dóng,
dóng thòi làm cho cung va càu phù hgp vói nhau. Thuc chat là tao ra su phù
hgp giùa co càu kinh té va co eà'u lao dóng, day là vaii de eó pham vi rong
lón. Tuy nhién, o day luàn àn chi giói han trong mot so chinh sàch chù yéu
nhà't, eó tình chat dinh huóng:
a. Bo xung va hoàn chinh mot so chinh sàch vimó
Càc chinh sàch chung co tinh chà't vi mò trong linh vuc giài quyét viéc
làm giai doan hién nay chù yéu eó quan he va tàc dóng dén viec mò rong va
phàt trién viéc làm cho lao dóng toàn xà hòi. Dò là càc chinh sàch lién quan
dén càc yéu tò eo bàn nhà't cùa viec làm nhu giài quyét và'n de vòn, dòi tugng
lao dòng, ky thuàt va còng nghé...
62
a.l. Chinh sàch tao vón
Yéu to' co bàn truóc tién de giài quyét viéc làm là vón. Chinh sàch tao vòn
ò day càn dugc xem xét cà hai huóng:
- Tàp trung nguón vòn cho muc tiéu mò rong viéc làm thóng qua càc
chuong trình tóng thè, nhà't là chuong trình phù xanh dà't tròng dói trgc (327),
chuong trình khai thàc tiém nàng càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang
song Cùu Long, tu giàc Long Xuyén, bàn dào Cà Mau, Tày song Hàu, dóng
Nam bò, ven bién va càc hai dào... Nguón vòn này chù yéu là tu ngàn sàch, tu
càc du àn dàu tu nuóc ngoài. Nhà nuóc càn co chù truong vay vòn cùa nuóc
ngoài de bó xung vào qui giài quyét viéc làm quò'c già. Trong càc du àn vién
trg ODA Nhà nuóc nén dành mot phàn kinh phi thoà dàng cho chuong trình
phàt trién xà hòi, trong dò chù yéu là cho muc tiéu giài quyét viec làm.
- Huy dòng dén mùc cao nhàt nguón vòn trong nhàn dàn bang càc chinh
sàch khuyén khich thich hgp de phàt trién viéc làm nhu chinh sàch cho thué,
mugn dà't de nguòi co vòn dàu tu vào san xuàt kinh doanh duói hình thùc
nóng trai, trang trai ò càc vùng mién nùi, ven bién, hai dào; tao diéu kién vé
màt bang cho càc ho già dinh, càc xi nghiep nhò ò thành thi co diéu kién tó
chùc san xuà't kinh doanh; giàm dén mùc tòi da càc thù tue phién ha va càc le
phi trong viéc thành lap doanh nghiep va dàng ky kinh doanh; càc chinh sàch
mién, giàm thué cho càc chù doanh nghiep, ho già dinh bò vòn dàu tu kinh
doanh càc ngành hàng tao dugc nhiéu chò làm viéc mói.
Trong chinh sàch tao vòn, quan trgng nhà't là hoàn thién chinh sàch va he
thò'ng tin dung. Nén som hinh thành he thòng tin dung vói eà'u trùc nhu:
+ He thò'ng tin dung thuong mai. He thò'ng này chù yéu phuc vu dò'i tugng
là chù thè san xuàt kinh doanh theo dùng co che thi truòng. NgUòi vay dugc
àp dung theo chinh sàch lai suàt thi truòng.
+ He thò'ng tm dung eó tmh chat tài trg cùa Nhà nUóc cho càc chuong
trình xà hòi nhu chuong trình viéc làm, chuong trình xoà dói giàm nghèo...
Thòng qua càc quy xà hòi (Qui quò'c già vé giài quyét viéc làm. Qui xoà dói
63
giàm nghèo). Thuc chà't là Nhà nuóc trg giùp tao mò viéc làm thóng qua
chinh sàch tin dung vói lai suà't nàng da. Dòi tugng vay là nguòi chua co viéc
làm, càc ho già dinh eó khà nàng tao viéc làm, càc doanh nghiép, nhà't là
doanh nghiep nhò va vùa eó phuong àn mò rong san xuà't kinh doanh tao thém
viec làm mói, thu hùt thém lao dòng.
+ He thò'ng tm dung nhàn dàn. Do là hình thùc trong cóng dóng (dàc biét
là ò xà, phuong) giùp nhau tao vòn phàt trién san xuà't kmh doanh va dich vu
kip thòi, dùng muc tiéu va dòi tugng. Trong he thòng tin dung này, càn
nghién cùu phàt trién càc hình thùc tm dung cùa tó chùc xà hói (phu nù, hòi
nòng dàn, cóng doàn...), theo kinh nghiém cùa mot so nuóc trong khu vuc (vi
du, mó hình Grameen Bank cùa Bangladesh). Thuc hién chinh sàch tin dung
vói lai suàt uu dai cho vay dén cà nhàn, ho già dinh, chù doanh nghiép, càc tó
chùc kinh té co khà nàng tu tao viéc làm hoàc tao viéc làm mói thu hùt thém
lao dóng, là chinh sàch co bàn nhàt de giài quyét viec làm hién nay va phù
hgp vói diéu kién a nuóc ta trong qua trình chuyén dói nén kinh té. Sau mot
thòi gian, khi nhàn dàn ta quen vói mòi truòng tin dung cùa nén kinh té hàng
hoà, thi viéc thuc hién chinh sàch lai suàt uu dai khòng con là và'n de quan
trgng nùa, chùng ta eó thè tùng buóc àp dung chinh sàch lai suà't thi truòng.
Song và'n de quan trgng nhà't là viéc dua vòn dén cho dàn thòng qua chinh
sàch tin dung phài dàm bào kip thòi, thuàn Igi, dùng dòi tugng.
a.2. Chinh sàch dàt dai
Dò'i vói nuóe ta dà't dai là dòi tugng co bàn nhàt cùa qua trình san xuà't va
phàt trién viéc làm, dac biét là o nòng thòn. Theo luàt dàt dai, dàt dai là so
hihi cùa toàn dàn do nhà nuóc thòng nhàt quàn ly. Nguòi nòng dàn dugc Nhà
nuóc giao quyén su dung ruòng dàt làu dai, dugc chuyén nhugng quyén su
dung ruòng dà't de tàp trung ruòng dàt vào càc ho già dinh eó khà nàng san
xuà't nòng nghiep hàng hoà... Dò là nhùng chinh sàch rà't co bàn trong linh
vuc ruòng dà't, góp phàn to lón giài phóng tiém nàng lao dóng tao ma viec
làm. Tuy nhién, duói góc dò giài phàp viec làm, càn tiép tue hoàn thién chmh
sàch dà't dai theo huóng khuyén khich nhàn dàn dàu tu khai phà va su dung eó
64
hiéu qua mòng dà't, tao viéc làm dem lai nhimg già tri kùih té cao trén mot
don vi dién tich dà't canh tàc. Duói day là mot vài suy nghi cà nhàn vé chinh
sàch dà't dai
- Dó'i vói nguòi nghèo ò nóng thón, Nhà nuóe khòng nén thu bót ruòng
dà't cùa hg trong truòng hgp nguòi nghèo ng san lugng khoàn, ma phài trg
giùp hg vé vòn, khih nghiém làm àn... de tu hg vuon lèn thoàt khòi cành
nghèo dói. Màt khàc, cùng khòng de nguòi nghèo chuyén nhugng quyén su
dung dà't vó diéu kièn, khi chua co viec làm khàc ón dinh va thu nhàp cao hon
làm ruòng. Néu khòng, trong co che thi truòng, sé bién mot bò phàn lón nguòi
nghèo roi vào tình cành bi bàn eùng hoà, khóng con ruòng dàt.
- Viéc trg giùp vòn, ky thuàt va cóng nghé, thi truòng tiéu thu de nòng
dàn thuc hién qua trình chuyén dich co càu lao dóng là rà't càn thiét, truóc màt
là nàng vòng quay cùa dàt bang eàch phàt trién vu dòng, chuyén mot phàn
ruòng tróng lùa sang làm \aròn kinh té, cài tao vuòn tap thành vuòn kinh
doanh... (thòng qua du àn nhò cho vay vói lai suàt nàng do tu qui quò'c già
giài quyét viéc làm). Tùng buóc thuc hién qua trình chuyén nhugng eó diéu
kién quyén su dung ruòng dà't de phàt trién san xuàt nòng nghiep hàng hoà
theo nguyén tàc "nguòi nào giòi viéc gì làm viec nà'y".
- Nhà nuóe nén xàc dinh già dàt hgp ly theo huóng uu dai cho càc già
dinh khi chuyén nhugng quyén su dung ruòng dà't ò qué cu de dén càc vùng
kinh té mói, tao cho hg co thém vó'n phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét
viec làm cho già dinh noi dà't mói. Sua dói chi phi khai hoang trong càc du àn
kinh té mói cho phù hgp vói thuc té va thuc hien dùng chinh sàch mién thué
vói dàt khai hoang theo luàt dinh.
- Càn eó nhirng chinh sàch cu thè de khuyén khich nguòi eó vòn (ké cà
nguòi nuóc ngoài) dén khai hoang va kinh doanh theo kiéu trang trai ò càc
vùng dà't con hoang hoà, nhà't là mién nùi, ven bién, hai dào, bang eàch cho
vay vòn vói lai suà't uu dai, cho mugn dà't hoac thué dà't làu dai vói già thà'p...
Cùng vói dò, Nhà nuóe nén co chinh sàch dàc biét vé dàu tu vó'n, lua chgn mò
hình san xuà't kmh doanh thich hgp cho càc vùng dà't san xuà't chuyén canh
65
càc màt hàng nòng san gàn vói xuàt khàu eó già tri kinh té cao nhu vùng nuòi
tóm, cua nuóc Ig, vùng tróng cà phé, cao su, che...
a.3 Chinh sàch thué
Thué là nguón thu quan trgng nhàt, chù yéu nhà't cùa ngàn sàch Nhà nUóc,
là cóng cu co bàn diéu tiét thu nhàp cùa càc tàng lóp dàn cu. Song thué con là
dòn bay manh me khuyén khich san xuà't phàt trién, tao mò viéc làm. Xét cho
cùng, thi và'n de sau mai là quan trgng nhàt, quyén dinh nhà't. Bòi vi chi eó
khuyén khich phàt trién san xuà't, tao viéc làm mói tao ra dugc nguón thu cho
ngàn sàch ngày càng lón.
Mac dù nuóc ta dà co luàt thué, Chinh phù cùng luòn thay dói mùc thué
cho phù hgp vói diéu kién thuc té. Song de khuyén khich càc chù thè kinh té
phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong
co che thi truòng, Nhà nuóc càn bó xung hoàn chinh mot so và'n de trong
ehình sàch thué nhu:
- Dòi vói càc doanh nghiep (ké cà quò'c doanh va nuóc ngoài quóc doanh)
trong qua trình dói mói mày móc, thiét bi va còng nghé theo yéu càu cùa
còng nghiep hoà, hien dai hoà, càn àp dung chinh sàch thué khuyén khich
doanh nghiep dua còng nghé thich hgp vào san xuàt, trong dò vùa dàm bào
yéu càu nàng cao sue manh canh tranh cùa san phàm, vùa tao thém dugc viéc
làm mói cho nguòi lao dóng, dàc biét là tao ra càc tàng khàc nhau de su dung
dugc nhiéu lao dóng (còng nghiep làp ràp, che bién nòng san phàm nhiet dói,
may do xuà't khàu, su dung cóng nghé vi sinh...)
- Dòi vói loai doanh nghiep su dung nhiéu lao dóng nù (det, may, giày
da...) càn phài nghién cùu tàch chi phi xà hói ra khòi chi phi xàn xuà't (già
thành) de Nhà nuóe co chmh sàch trg giùp thòng qua chinh sàch xà hói duói
hình thùc giàm thué tuong ùng.
- Thuc hién chmh sàch mién giàm thué dòi vói càc doanh nghiep vùa va
nhò, càc ho già dinh mói ra dàng ky kinh doanh làn dàu (2-3 nàm dàu) thu
66
hùt dugc thém lao dòng. De thuc hién chinh sàch này Nhà nuóc phài eó su
phàn biét dò'i tugng de co su uu tién dùng mùc truóc hét là :
+ Càc doanh nghiép, càc ho già dinh san xuàt tiéu thù còng nghiep ò
nòng thón (làng nghé).
+ Càc doanh nghiep, càc ho già dinh san xuà't càc màt hàng su dung
nguyén liéu trong nuóc hoac càc eo so san xuà't co ve tinh ò nóng thòn
su dung lao dòng nhàn rèi.
+ Càc co so san xuà't cùa thuong binh, nguòi tàn tàt, càc dòi tugng té nan
xà hói, nguòi thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóc, lao dóng hgp tàc trò vé
nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, nguòi man han tu...
- Mién, giàm thué cho su nghiep day nghé xà hói gàn vói viéc làm cùa càc
trung tàm xùc tién viec làm, trung tàm day nghé, khuyén nòng, càc co so day
nghé tu nhàn là co so ve thih cùa he thòng càc trung tàm thuóc chuang trình
quò'c già giài quyét viéc làm.
- Cuòi cùng, nghién cùu xàc dinh hgp ly suà't mién thu de trù ra trong tóng
doanh thu chiù thè dò'i vói càc ho san xuà't kinh doanh ò qui mò già dinh eó
thué hoàc khòng thué lao dòng. Viéc xàc dinh suà't mién thu càn dàm bào
nguyén tàc là dù bù dàp nhu càu tòi thiéu cùa nguòi lao dóng trong già dinh
(eó thè vàn dung mùc tién tòi thiéu Nhà nuóc cóng be') va khuyén khich nguòi
chù thu hùt thém lao dòng (khòng giàu lao dóng).
b. Khuyén khich phàt trién càc hinh thùc va linh vuc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng.
De giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong co che thi truòng, ngoài
nhùng tàc dòng ò tàm vi mò nhu trén, Nhà nuóc càn nghién cùu hoàn thién va
ban hành nhùng bién phàp co tình chat khuyén khich càc hình thùc va linh
vuc thu hùt dugc nhiéu lao dòng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi trong
giai doan hien nay va trong tuong lai. He thòng càc bièn phàp này nhàm phuc
vu cho càc chuong trình viec làm dàt biét ma Nhà nuóc dà lua chgn va tap
trung nguón lue de thuc hién:
67
b. 1. Khuyén khich phàt trié manh kinh t_é a ho già dinh de gidi
Quyét viéc làm cho lao dón2 nòn2 thi ..
Ngoài càc chmh sàch chung cùa Nhà nuóc vé phàt trién kmh té -xà hói
nòng thòn toàn dién, chinh sàch khoàn mói... De giài quyét viec làm kinh té
ho già dinh, Nhà nuóc càn bó xung thòng qua mot so hoat dòng cu thè nhu
sau:
- Tàng ty le dàu tu tu ngàn sàch vào khu vuc nòng thòn thòng qua càc
chuong trình, du àn phàt trién co so ha tàng de tao diéu kien chuyén càc ho
già dùìh sang san xuàt nòng nghiép hàng hoà (duòng giao thòng, thuy Igi,
dién, ca sa dich vu san xuà't...)
- Làp qui tin dung cho càc ho già dinh vay theo món nhò, vói lai xuàt hgp
li (thòi gian dàu là lai xuà't thà'p) va theo chu ky san xuà't. Tàng dàn ty le cho
vay trung han de nhùng nguòi co diéu kien co thè dàu tu theo chiéu sàu. Dac
biét khuyén khich càc ho già dinh vay vó'n de phàt trién tiéu thù cóng nghiep
(truóc hét là còng nghiep che bién nòng san) va dich vu, tó chùc san xuà't kinh
doanh theo kiéu nòng trai...
- Thiét làp he thòng chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, nhàt là còng nghé
sinh hgc, vào càc ho già dinh de san xuà't ra càc màt hàng nóng san gàn vói
xuà't khàu co già tri kinh té cao (nuòi tóm, cua, tróng nàm, làm kinh té
vuòn...). Co chinh sàch trg già cho nòng nghiep hoac nghién cùu làp qui bào
hiém nòng nghiep cho càc ho già dinh.
b.2. Poi mài viéc di dàn di xày duns càc vùns kinh té mói de san
lao dóns vói dàt dai va tài n£uyén dàt nuóc
- Thay dói chinh sàch dàu tu khai thàc càc vùng trén co so dò thuc hién
phàn bò lai lao dóng, dàn cu, va giài quyét viec làm. Vùng nùi phia bàc, Tày
nguyén, Dòng Nam bò, ven bièn, hai dào, eó tiém nàng lón nhung do diéu
kièn khó khan nén nhà nuóe càn tàp trung vó'n dàu tu thòng qua càc du àn
khai hoang, là'n bién, tróng rCmg, két hgp vói di dàn, dinh canh, dinh cu dóng
bào dàn toc it nguòi.
68
Vùng dóng bang song Cùn Long, chù yéu Nhà nuóc eó chmh sàch va dàu
tu mot phàn de làm thuy Igi, duòng giao thòng, dién... de dàn di chuyén tu
khai thàc, song phài nàm trong càc chuang trình du àn tóng thè va theo mot
quy hoach thòng nhà't.
- Tiép tue dói mói phuong thùc di dàn xày dung vùng kmh té mói theo
chuong trình du àn quò'c già, vùng dia phuong. Nhà nuóc càn tàp trung vào
mot so vùng trgng diém theo du àn quò'c già, phàn con lai càn qui hoach de
dàn tu khai thàc, trong dò càn chù y luóng di dàn tu do tu càc tmh phia Bàc
vào Tày Nguyén, Dòng Nam bò. Càc du àn di dàn phài nàm trong tóng thè
chuong trình phàt trién kinh té - xà hòi cùa vùng, eó dàu tu mot phàn tu ngàn
sàch nhà nuóc (chù yéu là dàu tu xày dung ha tàng co so) va huy dòng vòn
trong dàn, càc thành phàn kinh té, vòn cùa nuóc ngoài. Khuyén khich càc cà
nhàn va càc tó chùc eó vòn dén dàu tu khai thàc a càc vùng dà't mói duói hinh
thùc trang trai de thu hùt lao dòng.
- Sua dói bó sung mot so quy dinh cu thè lién quan dén di dàn xày dung
càc vùng kinh té mói nhu: Thuc hién viec dành thué dà't dai de su dung tiét
kiém dàt (nhà't là loai dà't do nóng truòng quàn ly); Trao quyén su dung dàt
làu dai cho dàn (tuy thuóc tìmg loai cày eó thè giao dàt tróng rììng tu 30-50
dén 80 nàm); Thuc hién mién giàm thué cho nguòi san xuà't kinh doanh dà't
dói rùfng vùng kinh té mói, truóc hét là dàt do dàn tu khai hoang; sua dói quy
che, che dò di dàn cho phù hgp vói thuc té hien nay; tao vó'n cho càc ho già
dinh di xày dung vùng kinh té mói (tu che dò di dàn dén quyén su dung dà't a
noi di...) va làp qui cho dàn vay vói lai suà't uu dai de san xuà't kinh doanh;
nghién cùu chinh sàch trg già hoàc bào hiém cho nóng dàn san xuà't kinh
doanh ; làm ra san phàm tu nòng, làm, ngu xuà't khàu trèn vùng kinh té mòi.
b.3. Khuyén khich phàt trién khu vuc kinh té qui mò nhò va linh
hoat kinh doanh trons linh vuc san xuàt va dich vu a thành thi de sidi
Quyét viéc làm
Bién phàp này sé tàc dóng va kich thich phàt trién càc doanh nghiep vùa
va nhò, ò thành thi, là khu vuc eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng ò
69
thành thi phù hgp vói co che thi truòng. De khuyén khich khu vuc này phàt
trién, càc bién phàp cùa nhà nuóe càn tàp trung vào càc truòng hgp sau:
- Cu thè hoà luàt doanh nghiep tu nhàn, luàt còng ty, luàt khuyén khich
dàu tu trong nuóc cho sàt vói thuc té de tao hành lang phàp luàt cho dàn tu do
kinh doanh. Trong dò dàc biét là viéc don giàn hoà thù tue va giàm le phi
thành làp doanh nghiép va dàng ky kinh doanh.
- Som ban hành mot so quy dinh khuyén khich va trg giùp kinh doanh nhò
va vùa, càc ho già dinh co co so san xuàt kinh doanh nhu mién hoac giàm
thué Igi tue cho hg thòi gian dàu tu 2 - 3 nàm; cho vay vòn vói lai suà't uu dai
tu qui quò'c già giài quyét viéc làm khi hg co phuong àn mò rong san suàt
kinh doanh, thu hùt dugc thém lao dóng. Cho thué hoàc cho mugn mat bang
làu dai de làm co so san xuàt kinh doanh. Nghién cùu cho phép mot so chù
doanh nghiep co diéu kién truc tiép quan he vói nuóc ngoài de lién doanh,
lién két hoàc nhàn vién trg du àn dàu tu nuóc ngoài...
- Qui hoach, tó chùc lai phò phuong, via he cho càc thành phò tao diéu
kién cho khu vuc phi két càu phàt trién, song lai khòng ành huòng dén ve sinh
dò thi va my quan thành phò; sua dói lai càc qui che vé quàn ly hg khàu,
chinh sàch nhà ò, di lai càc thành phò de dàn dugc thuàn Igi trong san xuà't
kinh doanh theo luàt phàp.
- Phàt trién su nghiép dào tao càc chù doanh nghiép \ara va nhò, càc chù
ho kinh doanh vé kién trùc quàn ly doanh nghiep theo co che thi truòng
(marketing, quàn tri kinh doanh, hach toàn doanh nghiep...)
b.4. Khuyén khich tudo^di chuyén lao dòns va hành nshé theo luàt
phàp
Hình thùc tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là mot trong nhùng hình
thùc hoat dòng co bàn cùa thi truòng lao dòng, hoàn toàn tuàn theo qui luàt
eung-càu vé lao dòng. Tién cóng tra cho nguòi lao dòng theo nguyén tàc thoà
thuàn trén co so già ngày còng hình thành trén thi truòng dia phuong hoàc
khu vuc. Tinh da dang, phong phù, lùih hoat cùa hình thùc này trèn thuc té dà
70
giài quyét viéc làm hoàc tàng co hòi tìm viéc làm cho mot bó phàn lón lao
dòng xà hói, dàc bièt là lao dòng nhàn ròi ò nòng thón. Day là hình thùc khà
phó bién va eó xu huòng ngày càng tàng, song do con mang tinh tu phàt, chua
co su quàn ly va kiém soàt cùa Nhà nuóc nén dà dàn dén nhùng tiéu cuc xà
hói va gay màt trat tu, an toàn xà hói, nhàt là o càc "chg lao dòng" trong mot
so thành phò lón, ò khu vue cùa khàu (cùu van), khu vuc khai thàc khoàng
san qui hiém... O day nguòi lao dòng thuòng bi càc cai dàu dai bóc lòt tàn
nhàn, diéu kièn lao dóng khòng dugc bào dàm, nhiéu khi con nguy hiém dén
tinh mang, dóng thòi dò là càc té nan xà hói phàt trién...
Duói góc dò viec làm, tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là hién
tugng tà't yéu khàch quan va càng phàt trién cùng vói su phàt trién cùa thi
truòng lao dòng ò nuóc ta nhàm diéu chinh quan he cung - càu vé lao dóng,
giàm thà't nghiep. Bòi vay, thài dò cùa Nhà nuóc khóng phài là cà'm nò phàt
trién, ma trai lai phài eó co che va chinh sàch de quàn ly va kiém soàt nò,
khuyén khich nò phàt trién dùng huóng. Càc bién phàp quan trgng nhàt phài
ké dén là:
- Ban hành dóng bó càc thè che, bién phàp quàn ly va kiém soàt vé màt
Nhà nuóc dòi vói thi truòng lao dòng, dàm bào cho nguòi lao dóng dugc di
chuyén va hành nghé mot eàch tu do theo phàp luàt va theo su huóng dàn cùa
Nhà nuóc. Truóc hét là chinh sàch vé tién luong tòi thiéu, vé an toàn va vé
sùih lao dóng, bào hiém xà hói ngoài quò'c doanh, hgp dóng lao dòng va eà'p
so lao dòng, tranh chàp lao dóng, càc diéu luàt dàn su eó lién quan, danh muc
càc ngành nghé bi cà'm...
- TÓ chùc he thò'ng vàn phòng dich vu giói thiéu viéc làm, cung ùng lao
dóng, thòng tin vé thi truòng lao dòng... ò càc dia phuong va càc vùng...
- Trong thành phò, ò càc dia phuong càn eó chuong trình phòi hgp de
quàn ly duoc dòi tugng hành nghé tu do phù hgp vói ehình sàch quàn ly ho
khàu, chinh sàch nhà ò, qui che quàn ly ve smh dò thi, trat tu cóng cóng...
71
theo huóng tao diéu kién thuàn Igi cho nguòi lao dòng tu do dugc hành nghé
theo phàp luàt.
b.5. Khuyén khich phàt trién càc hình thùc hòù hiép hòi nmnK
nshé làm kinh té va tao viéc làm.
Phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, trong mày nàm trò lai
day, ò nuóc ta dà hình thành va ngày càng phàt trién càc tó chùc Hói, Hiép
hòi ngành, nghé làm kmh té (Hòi làm vuòn, Hói nuòi ong, Hói xày dung, Hói
tm h g c .) phù hgp vói co che thi truòng. Day là nhùng hình thùc rà't thich hgp
vói giai doan chuyén minh cùa nén kinh té, góp phàn giài quyét viéc làm cho
hàng chuc van lao dòng, nhà't là trong càc ho già dinh va su dung lao dóng
nhàn ròi ò nòng thòn, lao dòng tré em va nguòi già, nguòi tàn tàt... vói ky
thuàt va còng nghé thich hgp dugc chuyén giao dén tàn nguòi lao dóng, dàu
tu vòn khóng lón, già tri lao dòng lai cao. Càc hói này làm chùc nàng chù yéu
là dich vu phó bién khoa hgc ky thuàt va chuyén giao còng nghé, huóng dàn
eàch thùc làm àn; Trg giùp vòn, cung càp vàt tu ky thuàt (giòng, bào vé thuc
vàt va dòng vàt, tao màu, vàt tu nhàp ngoai...); Tó chùc tiéu thu san phàm...
Càc hói nghé dugc thành làp theo nguyén tàc tu nguyén cùa nhiìng nguòi
eó chung nghé nghiep va là tó chùc phi chinh phù, hoat dòng theo co che cùa
tó chùc kinh té tu chiù tràch nhiém vé tài chinh, tu trang trai. Trong giai doan
chuyén sang ca che thi truòng, su ra dòi va phàt trién càc hòi nghé nghiep là
su càn thiét khàch quan, dóng thòi góp phàn giài quyét vàn de lao dóng, tao
viec làm cho nhiéu nguòi, tàn dung va phàt huy sue sàng tao cùa nguòi lao
dóng, nhà't là lao dòng chat xàm (ké eà so dà nghi huu). Xem xét duói góc dò
xà hòi, càc hói nghé nghiep dà tham già tich cuc vào hoat dóng tao viéc làm
va trò thành hình thùc thich hgp trong ca che kinh té mói, co khà nàng thu hùt
dugc lao dóng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi. Bòi vày, Nhà nuóc càn
co chinh sàch khuyén khich va trg giùp càc hòi nghé nghiep phàt trién, cu thè:
- Tiép tue nghién cùu hoàn thién càc qui che, diéu le tó chùc hoat dóng
cùa càc hòi nghé nghiep cho phù hgp vói diéu kien mói. Dò là hòi nghé
nghiep cùa quàn chùng, mang tinh chat phi Chinh phù, co muc tiéu kmh té -
72
xà hòi rà't ro rét, hoat dòng theo nguyén tàc tu nguyén, bình dàng va tu chiù
tràch nhiem vé tài chinh. Trong càc hòi eó thè hình thành càc trung tàm dich
vu ky thuàt va chuyén giao cóng nghé, càc trung tàm giói thiéu viéc làm va
cung ùng lao dòng... nhu là càc don vi su nghiép co thu va tu trang trai, nàm
trong he thò'ng càc trung tàm Quò'c già xùc tién viéc làm. Co thè tién tói xày
dung luàt phàp hay phàp lénh vé loai hinh này.
- Trg giùp cùa Nhà nuóc cho càc hòi nghé nghiep chù yéu là duói hình
thùc thué hgp ly, eó thè dàu tu trò lai trong thòi gian mot vài nàm dàu càc
khoàn trich nòp ngàn sàch; mién giàm thué trong khàu day nghé va chuyén
giao còng nghé cho thành vién cùa hói; cho hói vay vó'n ngàn hàng nhu càc tó
chùc va don vi kinh té khàc, dugc tham già vào chuong trình quò'c già xùc
tién viec làm (là dàu mòi tiép nhàn vòn theo càc du àn nhò); tao diéu kién vé
màt bang, huóng dàn thi truòng tiéu thu, trg giùp dào tao càn bó; dugc phép
ma rong quan he vói nuóc ngoài, nhàt là vói càc tó chùc phi Chinh phù, càc tó
chùc quò'c té khàc de nhàn càc du àn quò'c té trong linh vuc viéc làm.
b.6. Ma ròns hình thùc dua lao dòns di làm viéc co thòi han a nuóc
nsoài
Dua lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài là huóng quan trgng
trong chién lugc phàt trién kinh té - xà hói cùa dàt nuóc, vùa tao nguón thu
ngoai té manh phàt trién kinh té - xà hòi trong nuóc, \\iz. dàm bào muc tiéu
giài quyét viéc làm cho mot bó phàn lón lao dòng xà hói.
Trong thòi gian tói, mò rong hinh thùc này theo huóng da dang hoà
phuong thùc va hình thùc dua lai lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóe
ngoài (ké eà dua di truc tiép, hoac thóng qua nuóc tmng gian dua dén nuóe
thù ba, hoac làm viéc trong càc cóng ty nuóc ngoài trén dà't nuóe ta) dàm bào
muc tiéu hiéu qua kinh té-xà hòi cao; mò rong dia bàn sang tàt cà càc nuóe eó
nhu càu su dung lao dòng Viét Nam, ké cà càc nuóc eó quan he truyén thòng,
càc nuóc phàt trién va càc nuóc trong khu vuc chàu À Thài Bình Duong; Nhà
nuóc som ban hành qui che hoàc phàp lénh dua lao dóng di làm viéc eó thòi
73
han ò nuóc ngoài; bó xung, hoàn thién chinh sàch, che dò lién quan dén Igi
ìeh cùa càc ben (Nhà nuóc, tó chùc kinh té dua lao dóng di va bàn thàn nguòi
lao dòng); tiép tue kién toàn he thòng tó chùc dua lao dóng di làm viec eó thòi
han ò nuóc ngoài, chuyén sang co che hach toàn kmh doanh, trén co so quàn
ly thòng nhàt cùa Nhà nuóc trong mot chuong trình tóng thè tao viéc làm ò
ngoài nuóc (quàn ly theo chuong trình de khàc phuc càc hien tugng tiéu cuc
cùa xu huóng chay theo kinh doanh don thuàn bàt chàp hàu qua vé màt xà
hòi); két hgp chat che giùa lao dóng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài de
tao nguón thu phàt trién viéc làm trong nuóc (it nhà't dành 50% nguón thu tu
lao dòng ngoài nuóe bó xung vào qui quò'c già vé giài quyét viéc làm de tao
viéc làm trong nuóc); khan truong tó chùc he thòng day nghé cho nguòi lao
dòng de chuàn bi lue lugng lao dòng co trình dò tay nghé va ngoai ngù dàp
ling yéu càu cùa nuóc su dung lao dòng, dàn dàn hình thành dói quàn chuyén
nghiep di làm viec ò nuóc ngoài, tiing buóc hoà nhàp vào thi truòng lao dóng
quò'c té.
e. Hình thành chinh sàch bào hiém thàt nghiép
Chuyén sang nén kmh té thi truòng, hình thành thi truòng lao dóng, quan
he thué muón lao dóng, hién tugng mot bò phàn nhirng nguòi lao dòng khòng
co viec làm (thà't nghiép) là khòng trành khòi. Ngay cà khi nén kinh té dang
trong giai doan phàt trién ón dinh thi vàn tón tai mot ty le thà't nghiép tu
nhién. Vi vày, de giùp cho nguòi thà't nghiép do khó khan vé dòi sò'ng, eó
diéu kien tu dào tao lai nghé nghiép, eó co hói tìm dugc viéc làm mai, càn
phài co chinh sàch bào hiém thà't nghiep.
Bào hiém thà't nghiep ra dòi bàt dàu tu chàu Au. Lue dàu quy trg eà'p thà't
nghiép là nguón tài chinh cùa quy còng doàn de trg eà'p cho doàn vién, dàn
dàn mot so chù doanh nghiép xuàt phàt tu Igi ich cùa chinh hg, dà làp quy trg
eà'p nghi viéc tam thòi (thà't nghiep mot phàn) trong doanh nghiép. Vói hình
thùc này, so nguòi dugc bào hiém chi dóng khung ò trong doanh nghiép. Vé
sau, tai mot so noi ehình quyén thành phò dùng ra làp quy bào hiém thà't
nghiép vói phuang thùc tham già tu nguyén. Phuong thùc này chi thu hùt
74
dugc nguòi trong mot thành phò va chi nhiìng nguòi làm viéc thuòng xuyén
khòng ón dinh, nguy co thàt nghiép lón mói tham già, dàn dén quy bào hiém
thà't nghiép thu khóng dù chi. Tu dò dòi hòi muòn duy tri va phàt huy chinh
sàch bào hiém thàt nghiep, thi phài mò rong ra tàm quò'c già va vói phuang
thùc bàt buòc, co su dóng góp cùa ba ben (Nhà nuóc, doanh nghiép, ngUòi lao
dòng) nhu eàch dang thuc hién ò phàn lón càc nuóc hién tai.
Kè tu sau Càch mang thàng 8 nàm 1945, vói muc tiéu phàt trién kinh té
de phuc vu con nguòi, Dàng va Nhà nuóc ta luón co càc chinh sàch chàm lo
tòi viec làm va thu nhàp dòi song cho nguòi lao dóng. Tuy nhién, tuy tùng
diéu kién vé kinh té xà hòi ma chinh sàch chàm lo tói con nguòi eó càch biéu
hién cu thè khàc nhau. Co the nói cho dén nay, nuóc ta chua co ehình sàch
bào hiém thàt nghiép theo dùng nghla cùa khài niém này trong giai doan
chuyén sang co che thi truòng.
Bà't eù ehình sàch kinh té nào ra dòi cùng nhàm nhiìng muc tiéu cu thè,
thoà man yéu càu tu nhiéu phia khàc nhau. Dó'i vói chinh sàch bào hiém thàt
nghiép cùng vày, nò cùng nhàm thoà man yéu càu cùa nguòi lao dòng (dó'i
tugng huòng thu va chinh sàch) va Nhà nuóc. Trong bòi cành hién nay va
trong qua trình chuyén dói nén kinh té cùa nuóc ta, chàc chàn trình trang thàt
nghiép vàn tiép tue dién ra, thàm chi ty le thà't nghiep vàn ò mùc cao, dac biét
ò khu vuc dò thi, khu vuc làm cóng àn luong. Vi vày su ra dòi cùa ehình sàch
bào hiém thà't nghiep sé là rà't càn thiét, nhàm giài quyét hai muc tiéu:
Muc tiéu thù nhà't là khuyén khich nguòi lao dóng chù dòng trong viéc
dào tao nghé, tu dào tao, dào tao lai, tao va tìm kiém de giàm sue ép cungvé
lao dòng, han che thà't nghiep.
Muc tiéu thù hai là ho trg nguòi thà't nghiep mot phàn kinh phi de duy tri
cuóc song binh thuòng trong tinh trang thà't nghiep.
Trong hai muc tiéu trén, thi muc tiéu thù nhàt mang tinh chat tich cuc cùa
chinh sàch thi truòng lao dóng va nò là mó'i quan tàm hàng dàu cùa bà't eù
quò'c già nào khi thuc thi chinh sàch bào hiém thà't nghiep. Vi vày, mot so
75
quò'c già dang eó y dinh thay tén ggi chmli sàch bào hiém thà't nghiép thành
chinh sàch khuyén khich lao dóng viéc làm. Dò'i vói Viét Nam muc tiéu này
hoàn toàn phù hgp vói Bó luàt lao dóng, khi nói vé tràch nhiém giài quyét
viec làm thuóc cà vé Nhà nuóc, nguòi lao dóng va càc tó chùc kinh té...
Muc tiéu thù hai tuy mang tinh tiéu cuc (thu dòng) cùa chinh sàch thi
truòng lao dòng. Song nò lai eó y nghla cuc ky quan trgng, góp phàn bào dàm
cóng bang xà hói va phù hgp vói dinh huóng xà hòi chù nghla, phù hgp vói
muc tiéu phà'n dàu cùa nuóc ta. Viéc xàc dinh dùng muc tiéu cùa chinh sàch
này là rà't quan trgng bòi le no sé chi phòi toàn bò noi dung va viéc tó chùc
thuc hién ehinh sàch thà't nghiép sau này.
Ben canh viéc xàc dinh ró muc tiéu cùa chinh sàch này, viéc xàc dinh dò'i
tugng thu huòng ehinh sàch này cùng khòng kém phàn quan trgng. O day vàn
con co nhiéu quan diém khàc nhau, nhung thuc té ò nuóc ta hien nay, do diéu
kién kinh té con han hep, khà nàng dóng góp va chi tra trg càp thà't nghiep
cùng nhu chi phi dào tao, dào tao lai, tu vàn, giòi thiéu viéc làm eó han, do dò
dò'i tugng truóc màt là nhiìng nguòi thà't nghiep nhung eó quan he làm còng
àn luong va co tham già bào hiém thàt nghiep. Diéu này eó su khàc biét vói
càc nuóc, dó'i tugng thu huòng bào hiém thàt nghiep cùa hg bao gòm tà't eà
nhirng nguòi trong do tuoi con khà nàng lao dóng, eó nhu càu tìm viéc va
khòng con nguón song. Tuy vày, diéu kién cu thè de dugc huòng thu cùng rat
chat che, khóng phài bàt eù nguòi thà't nghiep nào cùng nhàn dugc trg càp thàt
nghiep. Néu chùng ta nghién cùu vé muc tiéu thù nhàt là chòng thà't nghiep,
khuyén khich tao viéc làm thi viéc mò róng dó'i tugng là hoàn toàn hgp ly,
con néu nhu vé muc tiéu thù hai thi thu hep dòi tugng huòng thu trg eà'p thà't
nghiép cùng là hgp ly.
Mot diéu dàng luu tàm nùa là viéc xàc dinh dò'i tugng con phu thuge vào
co che dóng góp va su dung nguón quy. Néu nhu chi doanh nghiep va nguòi
lao dòng dóng góp giòng nhu mot so nuóe va phàn trg giùp cùa Nhà nuóc chi
dóng vai trò nhò thi diéu kien ngàn sàch han hep khòng phài là trò ngai lón
dén viéc xàc dinh dò'i tugng va muc tiéu mot cùa ehình sàch bào trg xà hòi.
76
Néu àp dung co che ba ben dóng góp: Nhà nuóc, nguòi lao dòng, doanh
nghiép thi diéu kién han hep vé ngàn sàch sé là mot trò ngai cho viéc mò róng
dò'i tugng huong thu. Vói suy nghi riéng, viéc xàc dinh dò'i tugng huòng che
dò trg càp thà't nghiep truóc màt chi giói han trong nhùng nguòi thà't nghiép
eó quan he làm cóng àn luong, co tham già bào hiém thà't nghiép. Sau này eó
diéu kien sé tiép tue mò ròng, vi nò khòng chi phu thuóc vào khà nàng tài
chinh ma con phu thuóc vào nàng lue kiém soàt lue lugng thà't nghiep cùa dà't
nuóc, dàc biét dòi vói lao dóng tu tao viec làm. Nhu vay viéc xàc dinh dò'i
tugng huòng chmh sàch bào hiém thàt nghiep it nhàt phu thuge vào bòn và'n
de: muc tiéu cùa ehình sàch, co che dóng góp, khà nàng tài chmh va khà nàng
kiém soàt thàt nghiep cùa quò'c già. Viec xàc dinh dòi tugng huòng chmh
sàch bào hiém thà't nghiép nhu trèn cung eó nhùng màu thuàn, bà't cóng nhò.
Do là phàn dóng nguòi lao dòng tu tao viéc làm, khòng eó quan he làm cóng
àn luong sé khòng dugc tham già dóng bào hiém thàt nghiep va khòng dugc
huòng thu khi bi thà't nghiép. Trèn góc dò nào dò, muc tiéu thù nhà't cùa ehình
sàch bào hiém thà't nghiep cùng bi han che.
2.2. Dói vai khu vuc thành thi
Thành thi bao gòm càc thành phò, thi xà, càc khu còng nghiép tàp trung
va du lich... màc dù eó ty trgng vé dàn so va lao dòng khòng lón so vói khu
vuc nòng thón (khoàng 20-22% dàn so cà nuóc), nhung lai là dia bàn tàp
trung màt dò dàn cu va lao dòng, cùng là noi chiù tàc dòng manh cùa co che
thi truòng, thuòng de này sinh nhùng diém nóng vé càc và'n de kinh té'-xà hòi,
nhà't là và'n de viéc làm. Vi vày, giài quyét viéc làm cho lao dóng thành thi
vùa co tình chà't co bàn làu dai, vùa rat càp bàch truóc màt, dàc biét là giài
quyét viec làm cho lao dòng thòi viéc trong qua trình sàp xép lai lao dòng
trong khu vuc Nhà nuóc, bò dòi xuàt ngù, lao dóng ò nuóc ngoài vé, thanh
nién mói dén tuoi lao dòng, dòi tugng té nan xà hói.
Phuang huóng rà't quan trgng de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành
thi là gàn vói chuang trình phàt trién càc doanh nghiép quy mó lón, nhà't là ò
càc dia bàn eó diéu kién lap càc khu che xuà't, khu cóng nghiép tàp trung.
77
phàt trién càc tàp doàn san xuà't manh cùa Nhà nuóc ò càc vùng hoàc trèn
pham vi cà nuóc, càc cóng ty eó phàn, cóng ty tràch niém hixu han, càc du àn
thu hùt vòn dàu tu nuóc ngoài de tao viéc làm co già tri kmh té cao va già tri
lao dòng cùng cao, phù hgp tùih chat dàc thù lao dòng thành thi. Huóng này
tuy phài dàu tu lón, xuà't dàu tu cho mot che viec làm cao, nhung giài quyét
dugc lao dòng eó tay nghé, dóng thòi cùng tao ra càc tàng thu hùt lao dòng
trình dò thà'p, truóc hét là lao dóng dich vu. Theo huóng này phài dac biét
quan tàm dén dào tao va hoàn thién ky nàng nghé nghiep cho nguòi lao dóng
thành thi ò trình do cao thòng qua phàt trién càc trung tàm huàn nghiép cao
eà'p ò mot so dia bàn trgng diém. Càc tmng tàm này chuyén bó tue, nàng cao
trình dò tay nghé phù hgp vói cóng nghé cao hoàc hoàn thién ky nàng nghé
nghiep cho nguoi lao dòng de cung ùng cho càc khu che xuàt, càc xi nghiep
co vòn dàu tu nuóc ngoài (ngoai ngù, su dung mày vi tình, kién thùc vé quàn
ly doanh nghiép...). Trung tàm hoat dòng theo co che thi truòng, nguòi hgc va
nguòi su dung lao dòng phài tra tién. CQng co thè dùng càc trung tàm này de
dào tao dòi ngù lao dóng dua di làm viéc eó thòi han ò nuóc ngoài, tùng buóc
hoà nhàp vào thi truòng thè giói.
Giài quyét viéc làm cho lao dóng thành phò, truóc hét là thanh nién, theo
huóng trén tuy co nhiéu khà nàng nhung khòng phài là huóng thu hùt dugc
nhiéu lao dóng. Vi vày, càn thiét phài phàt trién càc linh vuc, ngành nghé eó
khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng va phù hgp vói dàc diém cùa lao dóng
thành thi. Trong dò, phàt trién khu vue phi két eà'u, càc doanh nghiep nhò va
vùa hoat dòng trong linh vuc san xuàt kinh doanh va dich vu là huóng càn
dugc dac biét quan tàm. Theo kinh nghiém cùa càc nuóc, ké cà càc nuóc cóng
nghiép phàt trién nhu Gòng hoà lién bang Due, Nhàt bàn, Malaysia... khu vuc
này thuòng giài quyét viéc làm cho khoàng 55-75% lue lugng lao dóng xà
hói. Dò là loai hình hoat dóng rà't Imh hoat, tình thich nghi cao, con duòng
phàt trién là tu thà'p lén cao phù hgp vói khà nàng tich luy va huy dòng vòn
trong dàn. Khi nén kinh té dang trong qua trình chuyén dói, trong khu vuc
Nhà nuóc dang sàp xép lai san xuàt va lao dóng, lao dòng du thùa tàng lén rà't
78
lón, thi day là linh vuc thu hùt lao dòng va giài quyét viéc làm cho nhiéu
nguòi nhà't. Nhà nuóc càn eó chinh sàch khuyén khich linh vuc này phàt trién
va tao diéu kièn cho dàn tu do san xuà't kinh doanh theo luàt phàp, màt khàc
càn tó chùc va quy hoach lai phÒ phuong, via he, chg ò càc thành phò, Igi
dung triet de càc nhà màt phò de tó chùc san xuà't kmh doanh, tao thém viéc
làm.
Phàt trién hình thùc già còng san xuà't hàng hoà tiéu dùng cho xuà't khàu
cùng là huóng rà't lón de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi. Phài coi
già còng xuà't khàu là mot quóc sàch va Igi dung tòi da uu thè cùa nuóe ta là
lao dòng rè, de tiép thu ky thuàt va còng nghé mòi, lai co nguón nguyén liéu
trong nuóc, tai chò dói dào. Vi vay, huóng phàt trién già cóng xuà't khàu ò
Viét Nam là phài da dang hoà màt hàng, truóc hét là càc mat hàng eó cóng
nghé su dung dugc nhiéu lao dóng nhu may màc, da giày, gòm su, làp ràp
dién tu, xe gàn mày... va mò ròng thi truòng, nhà't là thi truòng càc nuóc phàt
trién, trong dò coi trgng thi truòng khu vuc chàu A- Thài Binh Duong. Buóc
di cùa huóng này là tu thà'p lèn cao, co thè theo càc giai doan sau:
Giai doan I: Chùng ta eó lao dóng, dà't, màt bang nhàn già cóng cho nuóc
ngoài de co viéc làm, lày tién còng là chù yéu, con cóng nghé, trang thiét bi,
vó'n, thi truòng do dò'i tàc nuóe ngoài lo.
Giai doan U: Sau khi tich luy dugc vòn, chùng ta eó thè góp mot phàn vòn
cùng vói dòi tàc nuóc ngoài tó chùc san xuà't kinh doanh, xuàt khàu de lày
tién còng là chù yéu va mot phàn àn chia theo Igi nhuàn. 0 giai doan này dòi
tàc nuóc ngoài dàm bào dàu tu vòn, cóng nghé, trang thiét bi va thi truòng
tiéu thu vàn là chù yéu.
Giai doan HI: Khi trong nuóc chù dòng dugc thi truòng, tich luy dù vó'n
ban dàu thi chuyén sang giai doan lién doanh vói dòi tàc nuóc ngoài hoàc tu
tó chùc san xuà't càc mat hàng xuà't khàu, tién lén hoà nhàp vào thi tmòng thè'
giói va hói nhàp vói nén kinh té thè giói.
79
Trong nhùng nàm truóc màt, hình thùc già còng ò giai doan I va II là chù
yéu, vi vày ehùng ta phài tinh toàn già còng de co thè canh tranh dùng dòi tàc
nuóc ngoài, hùt dugc nhiéu nguón dàu tu. Trong diéu kién do, nhiéu khi
chùng ta phài chà'p nhàn già già cóng thàp hon so vói mot so nuóe khàc trong
khu vuc. Theo huóng này co thè àp dimg hình thùc làm viéc tai nhà cho phu
nù, de vùa két hgp vói phàt trién kinh té, vùa tao diéu kién cho phu nù chàm
sóe con cài, phuc vu già dinh.
Phàt trién càc co so dich vu còng cóng va su nghiép nhà ò trong càc thành
phò, thi xà sé tao ra rà't nhiéu viéc làm cho thanh nién thành thi, dac biét là ò
mot so thành phò lón (Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh, Dà Nàng, Hai
Phòng...), càc khu còng nghiep tàp trung (ké cà càc khu che xuà't). Nhà nuóc
càn som eó quy hoach tóng thè mat bang, eó chinh sàch hgp ly vé dà't dai, tao
diéu kién cho dàn dugc phép xày nhà hgp phàp... sé tao ra khà nàng to lón
trong viéc huy dòng vòn trong dàn de phàt trién viéc làm thòng qua su nghiép
phàt trién nhà ò, càc co so dich vu còng còng...
Khai thàc tiém nàng kinh té vùng ven thành phò, thi xà, trong mòi quan
he va lién két kinh té giùa noi -ngoai thành là huóng quan trgng tao viéc làm
cho lao dòng thành thi. Theo huóng này càn hình thành càc vành dai cung eà'p
va tiéu thu san phàm giùa thành thi va nòng thòn, dóng thòi chuyén nhiìng co
so san xuà't còng nghiep thich hgp tu nói thành ra ngoai thành, tao ra nhùng
cum kinh té vé tinh cùa càc thành phò, thi xà. Mat khàc hinh thành he thòng
dich vu con thoi giùa nói, ngoai thành de giài quyét viéc làm cho lao dòng
thành thi.
2.3. Dói vài khu vuc nóns thòn
Nòng thòn và'n de co bàn nhà't càn phài giài quyét là nan thiéu viéc làm
con rà't phó bién va nghiém trgng, viéc làm kém hiéu qua va thu nhàp thà'p,
dàn dén dòi song thà'p, mot bò phàn lón dàn cu (khoàng 30%) con trong tình
trang nghèo khó. Rò ràng, vé chién lugc càn tàp trung giài quyét viec làm cho
lao dóng khu vuc nòng thòn.
80
Hon nùa, néu giài quyét vàn de lao dóng va viéc làm ò nóng thón cùng sé
góp phàn quan trgng giàm sue ép vé viec làm ò thành thi. De giài quyét viec
làm cho lao dòng nòng thón, tu nay dén nàm 2000 phài làm thay dói va
chuyén dich ca bàn co càu kinh té va co càu lao dòng nòng thón, giài phóng
dà't dai, khàc phuc tinh trang bình quàn dién tich dà't nóng nghiep dàu ngUÒi
qua thà'p nhu hién nay. Da dang hoà ngành nghé, thuc hién nguòi nào giòi
viec gì làm viéc à'y, trén co so giao dà't ón dinh làu dai cho càc ho già dinh,
dóng thòi bang eo che, chinh sàch va luàt phàp tàp trung dàn ruòng dà't eó
diéu kién cho càc ho già dinh co khà nàng san xuàt kinh doanh nóng nghiep
hàng hoà. Da dang hoà viéc làm va da dang hoà thu nhàp phài trò thành hmh
thùc phó bién trong nòng thòn, dàc biét là phàt trién manh me viéc làm phi
nòng nghiep, xi nghiep nhò ò nòng thòn.
Trong diéu kién Viét Nam, nhiìng nàm tói ho già dinh vàn là kinh té co
bàn tó chùc san xuà't kinh doanh, phàn cóng lai lao dòng va chuyén dich eo
eà'u lao dòng. Phà'n dà'u tu nay dén thàp ky dàu cùa thè ky 21, bình quàn mot
ho (2 lao dóng) làm 1,5 - 2 ha dàt canh tàc nóng nghiép. Song phài dàc biét
khuyén khich phàt trién càc hình thùc hgp tàc tu nguyén ò quy mò trén ho già
dùih (hgp tàc lién già dùih, nhóm ho, hgp tàc xà kiéu mói), dóng thòi mò ròng
hinh thùc san xuà't kmh doanh theo kiéu nòng trai, trang trai, là hình thùc tó
chùc lao dòng, giài quyét viéc làm eó hiéu qua va phù hgp vói nén kinh té thi
truòng.
Phàt trién manh me càc ngành nghé phi nòng nghiep, su dung nhiéu lao
dòng 0 nòng thón, nhung càn it vó'n va huóng vào xuà't khàu nhu xi nghiép
nhò ò nòng thòn va cóng nghiep già dinh, khòi phuc va phàt trién càc nghé
truyén thòng, eó già tri kinh té cao, càc làng nghé gàn lién vói dò thi hoà nhò
nóng thón, hình thành càc thi trà'n, thi tu (dac biét là trén càc truc duòng giao
thòng); khuyén khich nguòi eó vó'n, co ky thuàt ò thành phò vé dàu tu phàt
trién viéc làm ò nòng thòn, hinh thành he thòng dich vu san xuà't va sinh hoat
con thoi giùa thành thi va nòng thòn.
81
Giài quyét viéc làm cho lao dòng nóng thón phài huóng vào nhùng vùng
eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dóng. Tu nay dén nàm 2000 phài khai
thàc thém va su dung eó hiéu qua 3 triéu ha dà't dói trgc, dién tich hoang hoà
thóng qua càc chuong trình dir àn phù xanh dàt tròng, dói nùi trgc, khai thàc
càc vùng Dóng thàp muòi, ni giàc Long xuyén, Tày song Hàu, bàn dào Cà
mau, Dóng nam bò, Tày nguyén... Thuc hién mò hình nòng, làm truòng mò
trén co so dói mói tó chùc va co che hoat dóng cùa càc nòng, làm truòng quò'c
doanh theo huóng giao dà't, giao rùng cho càc hg già dìnii san xuàt kmh
doanh. Càc nòng, làm truòng tàp trung vào làm dich vu chù yéu nhu cung ùng
vàt tu, huóng dàn ky thuàt va còng nghé san xuà't, tó chùc che bién san phàm,
tìm thi truòng va tiéu thu san phàm; làm cho càc nòng, làm truòng quò'c
doanh tra thành trung tàm tó chùc lao dóng va thùc day phàt trién kinh té
hàng hoà. Càn dàc biét tàp trung xày dung càc du àn làn bièn, khai thàc kinh
té bién va càc dào de mò róng khòng gian kinh té, két hgp vói bào ve Tó
quò'c. Càc huóng trèn phài két hgp vói càc du àn di dàn, xày dung càc vùng
kinh té-xà hói dàn cu mói de phàn bò lai lao dòng giùa càc vùng va làm giàm
sue ép vé viéc làm.
Ben canh dò, viéc nàng cao trình dò vé kién thùc, kinh nghiém, ky nàng
san xuà't cho nguòi lao dóng cùng là vàn de càn phài dugc tién hành. Hien nay
lao dòng co chuyén món ky thuàt ò nòng thòn rat thà'p, viéc dào tao lao dòng
chuyén món ky thuàt cho nòng thón rà't han che do càc nguyén nhàn: giào due
xuó'ng càp; kinh té nhiéu vùng nòng thón thà'p kém khóng eó diéu kién de
theo hgc; Nhà nuóc chua eó chinh sàch quan tàm dào tao, phàn phòi sue lao
dòng ky thuàt cho nòng thòn. Vi vày sàp tói Nhà nUóc càn eó ehinh sàch ho
trg dào tao nghé, dào tao lao dòng chuyén món ky thuàt, dào tao , bòi duòng
chù doanh nghiép cho nóng thón. Cu thè là ho trg kùih phi dào tao, phàn bò
lao dóng ky thuàt (nhùng nguòi do Nhà nòe bò tién ra dào tao) vé phuc vu
nóng thón, thuc hién ròng rài chuang trình khuyén nóng, huóng nghiép trong
nhà truòng. Nén nghién cùu thành làp càc trung tàm khuyén nóng thòng qua
càc hình thùc dào tao nghé va huóng dàn àp dung khoa hgc ky thuàt trong
82
nòng nghiép va trong nóng thòn. Dóng thòi dò càn thuc hién tòt viéc chuyén
giao còng nghé va dào tao. Phàt huy tòt hon nùa càc tmng tàm dào tao va giói
thiéu viéc làm ò càc dia phuong, càc truòng chuyén nghiep, càc trung tàm
khuyén nòng, khuyén làm va khuyén ngu, càc hòi nghé nghiep va cà nhàn eó
trình dò khoa hgc ky thuàt, tó chùc chuyén giao còng nghé huóng dàn càc ho
làm àn phù hgp vói tìmg vùng sinh thài, chù trgng dàc biét càc còng nghé
mói, don giàn (nhu còng nghé sinh hgc) dang eó thi truòng tiéu thu san phàm.
Khuyén khich càc co sa day nghé dào tao nhiing ho biét tó chùc san xuà't kinh
doanh giòi ò nòng thón. Thu hùt lue lugng càn bò ky thuàt xuòng càc co so
cóng tàc thóng qua viéc dói mói càc ehinh sàch dai ngó.
Di dói vói dào tao, huóng dàn kién thùc, kinh nghiém càn phài dóng thòi
thuc hién tòt chuong trùih chòng mù chù va phó cap tiéu hgc. Hien nay phàn
lón nguòi dàn nòng thòn co trình dò vàn hoà thàp, co vùng tói 80% dàn so mù
chù va tài mù chù (dac biét ò càc vùng cao, vùng dàn toc it nguòi). De nguòi
dàn hiéu dugc càc chuong trình Nhà nuóc dén vói hg de giùp do hg, thi truóc
hét phài day cho hg eó mot so kién thùc vé vàn hoà, tao cho hg co nhiJng khà
nàng tiép thu khoa hgc ky thuàt vé san xuàt, kinh doanh, dich vu... Day là giài
phàp càn phài eó truóc khi giùp nhùng nguòi lao dòng nòng thón bang càc
giài phàp khàc.
2.4. Hoàn thién càc phuons thùc dào tao nshé cho nsuòi lao dòns
trons nén kinh té thi truàns
Chuyén sang co che thi truòng dinh huóng xà hòi chù nghla dà làm xuàt
hién nhiéu yéu càu mòi dó'i vói lue lugng lao dòng xà hói, dac biét là trình dò
lành nghé cùa tùng nguòi lao dòng. Nhimg yéu càu mói này dà làm hinh
thành va phàt trién nhiéu phuong thùc day nghé khàc nhau nhàm dàp ùng kip
thòi vé so lugng va chat lugng lao dòng cho nén san xuà't xà hòi. Trong nhùng
nàm gàn day, ngoài phuong thùc day nghé theo he thòng càc truòng chinh
quy cùa nhà nuóc, con hình thành nhiéu mó hình day nghé khàc theo nhiing
phuong thùc hoat dóng khàc nhau nhu "trung tàm day nghé va giói thiéu viec
làm" hoac càc "co so day nghé tu nhàn". Nhiìng phuang thùc day nghé phi
83
chmh quy này tuy mói ra dòi trong thòi gian ngàn nhung dà dat dugc mot so
thành tuu dàng kè, góp phàn tich cuc vào sir nghiep dào tao va dào tao lai
nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kmh té thi truòng ò nuóc ta.
Vói phuang thùc dào tao nghé theo he chinh quy cùa nhà nuóc: Day là he
tàp trung dào tao dai han nhàm dào tao cóng nhàn ky thuàt co tay nghé cao,
ky nàng thành thao, co trình dò phù hgp vói tién bò khoa hgc trong nuóc va
thè giói de cung càp cho càc ngành trong nén kinh té quoc dàn. Dàc biét tàp
trung dào tao cho nhùng ngành chù ehòt nhu: dàu khi, dién, co khi, khi
tugng.... Nhu vày he ehình quy khòng làm nhiém vu day nghé don giàn, phó
càp nhùng cóng viec cho nguòi lao dòng. Theo phuang huóng này, ngành
giào due va day nghé càn quàn ly thòng nhàt va hien dai hoà nói dung,
chuang trình dào tao trong diéu kién trình dò cóng nghé dang dién ra ò nuóc
ta va trén thè giói.
Càc truòng day nghé chinh quy hoat dóng trén co so ngàn sàch nhà nuóc
eà'p. Nhà nuóc càn dàu tu thich dàng cho phuang thùc dào tao này vói quan
diém xem dào tao là mot phuang thùc dàu tu vào nguón nhàn lue, bièn thành
vòn co hàm lugng tri thùc cao, chuàn bi tòt khà nàng làm viéc cho nguòi lao
dóng, xem dò là dóng lue manh me dén kmh tè xà hòi, truc tiép thùc day xà
hói phàt trién.
Càn thòng nhà't viéc quàn ly càc truòng day nghé nhà nuóc vào Bò giào
due va dào tao ò pham vi qoàn quò'c va vào so giào due va dào tao ò pham vi
tùng dia phuang. Dói mói chuong trình, nói dung giàng day trong toàn bò he
chinh quy theo huóng xày dung va quàn ly thòng nhà't chuong trình hgc cho
tùng nghé, chuong trình phài luòn dugc cài tién cho phù hgp vói trình dò khoa
hgc ky thuàt trong nuóc va trén thè giói, dàc biét là càn thay dói thuòng
xuyén nói dung thuc hành cho tùng nghé.
Vói phuong thùc day nghé theo càc "trung tàm day nghé va giói thiéu viéc
làm" do ngành lao dòng thuong bmh va xà hói qua ly: trung tàm day nghé va
giói thiéu viéc làm hién nay làm nhiém vu phó càp nghé, làm tu vàn giói thiéu
va cung ùng viéc làm, tó chùe san xuà't va dich vu o quy mó nhò nhàm muc
84
dich tao diéu kién cho nguòi lao dòng ni tao hoàc tao viéc làm mòi góp phàn
giài quyét su màt càn bang trong quan he cung càu vé lao dòng vói tu càch là
càu noi truc tiép giùa cung va càu lao dòng, truc tièp nàng cao hieu qua su
dung nguón lao dóng dói dào cùa xà hói.
De dat tói muc dich trèn, tmng tàm day nghé dà tó chùc dào tao vói thòi
gian ngàn, chuong trình, noi dung giàng day ngàn ggn, de hiéu theo tùng
còng viéc hoàc nghé cu the. Day là mó hình dào tao nàng dóng, linh hoat va
hoat dòng eó hieu qua. Vi vay de tao diéu kien cho phuang thùc day nghé này
di vào hoat dòng eó né nèp, càn dói mói co che hoat dòng va nói dung giàng
day.
Truóc hét càn xàc dinh thàt ró chùc nàng nhiém vu giàng day. Tmng tàm
chi làm nhiém vu phó càp càc nghé don giàn - chù yéu là dich vu hoàc càc
còng viéc cu thè cùa tùng nghé va làm nhiém vu giói thiéu viec làm cho nguòi
lao dòng. Nhu vày, vói chùe nàng này, tmng tàm day nghé khòng truc tièp
tham già day day dù chuong trình cùa mot nghé phùc tap dòi hoi phài day dai
han nhu he chinh quy. Trong giai doan tói, càc trung tàm day nghé nèn phòi
hgp vói càc truòng phó thòng de làm nhiém vu huóng nghiep cho hgc sinh tai
càc truòng va nhàn hgc sinh vào hgc tai càc tmng tàm day nghé khi hg bò hgc
hoac khóng thi vào càp hgc cao hon. Dóng thòi dò, thòng qua viéc nàm nhiìng
thòng tin thi truòng lao dóng, nàm nguón lao dòng, tmng tàm eó thè phòi hgp
chat che vói càc tó chùc kinh té trong va ngoài nUóc de ky càc hgp dóng vé
cung ùng lao dòng, giói thiéu viec làm.
Vói phuong thùc day nghé tu nhàn: day nghé tu nhàn gàn lién nhu càu xà
hói vói tinh thàn tu chiù tràch nhiém vói xà hói cùa nguòi lao dòng, nhà't là
nguòi lao dòng eó trình dò khoa hgc ky thuàt. Trong diéu kién khó khan vé
kinh té, cùng mot lue Nhà nuóc chua co khà nàng thoà man dugc viéc hgc
nghé cùa nguón lao dóng dói dào ò nuóc ta, thi viéc su dung vai trò cà nhàn
nguòi lao dóng trong viéc mò càc lóp day nghé tu nhàn de tàng cuòng lue
lugng day nghé là mot huóng tich cuc.
85
Tuy nhién phuong thùc day nghé tu nhàn nén dugc khuyén khich theo
nhùng nói dung eo bàn:
- Vé mat quàn ly: càc ca so day nghé tu nhàn do ngành giào due va dào
tao quàn ly trén co so thòng nhàt vé chuong trình, vé nói dung giàng day.
- Vé nhiem vu: do co so vàt chà't hien nay nhin chung là yéu kém, nén
nhiém \ii day càc nghé hoàn chinh chua thuc hién dugc, do do càc co so day
nghé tu nhàn thuòng tàp tmng day càc nghé giàn don hoàc còng viéc cu thè
naò dò.
2.5. Bdo ddm càc diéu kién chù yéu càn thiét de thùc day, phàt trien
thi truòns lao dòns
Chuyén sang nén kmh té hàng hoà, hoat dòng theo co che thi truòng thi
viéc hình thành thi truòng lao dóng là rat càn thiét trong viec hình thành mot
he thòng càc thi truòng trong nén kinh té. Tuy nhièn, de hình thành va phàt
trién thi truòng lao dòng thi viéc dàm bào càc diéu kién càn thiét cho su hình
thành va phàt trién này là khóng the thiéu.
+ Ban hành Bò luàt lao dóng: nhàm diéu ehinh quan he giùa nguòi lao
dòng làm còng àn luong vói nguòi di thué muón, su dung eó tra cóng cho
nguòi lao dóng va mot so quan he xà hói khàc co lién quan chat che vói quan
he lao dòng.
Trong qua trình thuc hién, Bò luàt lao dòng càn quàn triét nhùng quan
diém chi dao co bàn:
- Bào vé quyén Igi chinh dàng cùa nguòi lao dòng. Day vùa là quan diém
"vi con nguòi, do con nguòi, truóc hét là nguòi lao dòng" cùa Dàng va Nhà
nuóe ta, va là dac trung cùa bà't ky he thòng quy dinh phàp luàt lao dòng nào
trong co che thi truòng de tao thè bình dàng vé mat phàp luàt trong quan he
giùa nguòi lao dòng vói nguòi su dung lao dóng, dóng thòi quy dinh nhung
bào dàm dùng mùc vé màt luàt phàp va ehình sàch xà hòi cho nguòi lao dòng
nói chung va mot so loai lao dóng nói riéng.
86
- Két hgp hai hoà chùih sàch kmh té vói chinh sàch xà hòi. Vùa coi trgng
chinh sàch xà hói là dòng lue phàt trién kùih tè, lai vùa eoi phàt trién kinh té
là eo sa va tién de de thuc hién càc chmh sàch xà hòi. Thuc tién ò nuóc ta dà
chùng mmh quan diém cho ràng phài tàch chinh sàch xà hói ra khòi chinh
sàch kinh té là khòng phù hgp. Do dò, Bò luàt lao dòng càn nhàe ky mùc dò
bào dàm de nàng dàn tùng buóc, tinh tói càc khà nàng kmh té tài chmh, tón
trgng quyén va Igi ich chinh dàng cùa nguòi su dung lao dòng, dóng thòi co
gang tao ra nhùng hành lang va duòng bièn hgp ly, mém dèo de nguòi lao
dóng va nguòi su dung lao dòng déu co thè chà'p nhàn dugc.
- Xày dung mot mòi quan he lao dóng mói, vùa co dàc tinh Viét Nam, vùa
dàp ùng yéu càu dói mai vé co che quàn ly. Bó luàt lao dóng tao diéu kién va
bào dàm de nguòi lao dóng tiing buóc eó khà nàng tham già quàn ly doanh
nghiep bang nhiéu con duòng hgp phàp khàc nhau. Nguòi su dung lao dóng
cùng phài quàn ly va diéu hành doanh nghiép theo phuong phàp tién tién, dàn
chù, eoi trgng nhàn tò con nguòi, phàt huy tình nàng dóng cùa nguòi lao
dóng. Cà hai ben chù thè quan he lao dóng phài cùng nhau cóng tàc trén tinh
thàn hoà giài doàn két dàn toc, eó tràch nhiém chung vói xà hói va dàt nuóc.
Nhà nuóc phài quàn ly lao dóng xà hòi bang phàp luàt, coi trgng hai ben chù
thè quan he lao dòng, tón trgng nhùng thoà thuàn hgp phàp cùa hg, dóng thòi
co tràch nhiém huòng dàn cho hai ben xày dung mòi quan he hai hoà va ón
dinh.. Trong qua trình dói mói va phàt trién cùa thi truòng lao dòng, giài
quyét quan he cung càu vé lao dóng, Nhà nuóc ngày càng giàm su diéu hành
truc tiép dòi vói càc doanh nghiep vé ké hoach hoà lao dòng, tién luong... ma
tàng cuòng quàn ly lao dòng thòng qua chinh sàch phàt trién nguón nhàn lue,
phàt trién càc hình thùc day nghé gàn vói vàn de tao viéc làm... Tà't eà co
gang cùa Nhà nuóc vé thi truòng lao dóng phài nhàm giài quyét nhiìng nhu
càu bue xùc vé viéc làm, tao ra buóc chuyén bién mói vé phàt trién kinh té tu
nay dén nàm 2000.
+ Xày dung he thòng thòng tin thi truòng lao dòng: he thòng thóng tin vé
thi truòng lao dóng phàn ành thuc trang va xu huóng phàt trién nhàm phuc vu
87
cho muc tiéu càn bang giùa cung va càu lao dòng, thu hep tòi da lugng thà't
nghiep va thiéu viéc làm cùa dà't nuóc trong tiìng thòi ky. He thò'ng này phài
dàp ùng yéu càu toàn dién, kip thòi va bào dàm dò tm cày cho viéc diéu khién
thi truòng lao dòng. Nò khóng han che ò thóng tin vé so nguòi càn tìm viéc
làm va nguòi su dung dang càn thué muón lao dóng, ma nò con eó nhiém vu
huóng dàn mgi nguòi lao dòng eó thè chù dóng, tu tao va mò ròng viéc làm
tàng nhanh thu nhàp...
Nhùng thòng tm vé thi truòng lao dòng co thè bao góm mot so nhùng
thòng tin nhu: Thòng tin vé thi tmòng viec làm: nhùng linh vuc, ngành nghé
va dia bàn eó khà nàng thu hùt dugc lao dòng mòi; Thóng tin vé chat lugng
lao dòng phù hgp vói yéu càu cùa thi truòng lao dòng nhu vé tay nghé, khà
nàng hành nghé...; Thòng tm vé dich \ai viéc làm qua thuc hién thù tue ky két
hgp dòng lao dóng; Thòng tin vé già cà va diéu kién lao dòng; Thòng tin vé
càc ca so day nghé va giói thiéu viéc làm...
Ben canh dò càn hoàn thién he thòng thu thàp va cung càp thóng tin vé
phàn tich thòng ké thi truòng lao dóng theo huóng cùng co càc tmng tàm
thòng tin dàu mòi ò Tmng uong va dia phuong, phòi hgp chat che vói he
thòng trung tàm day nghé va dich vu viéc làm trong viéc thu nhap va cung càp
thòng tin. Nghién cùu thành làp càc vàn phòng thòng tin thi truòng lao dòng ò
mot so dia bàn quan trgng. He thòng này hoat dóng theo nguyén tàc cùa tó
chùe su nghiep eó thu, tién tói tu trang trai trén co so thuong mai hoà thóng
tm. Nò phài làm dugc chùc nàng tu và'n, huóng dàn cho nguòi lao dòng vé
dinh huóng, vé thù tue, vé càch thùc tu tìm viéc, chgn nghé thich hgp vói diéu
kién kinh té xà hói Viét Nam.
Nhà nuóe càn eó chinh sàch khuyén khich he thòng thòng tin phàt trién
mot càch da dang. Co thè nghién ciiu thành làp tó chùc thòng tin thi truòng
lao dóng quoc già là co quan phòi hgp chung thóng tin thi truòng lao dóng de
thò'ng nhà't viéc thu nhàp, xù ly càc thòng tm., phàn tich tin phuc vu nhu càu
cùa càc tó chùc eó quan tàm dén thòng tin thi truòng lao dòng. Thóng tin lao
dóng viéc làm khóng chi phuc vu cho lành dao càc eà'p, càc ngành ò Trung
88
uong ma con phài truc tiè'p phuc vu dén dia phuang, co so va cà nhàn. Co nhu
vày thi he thò'ng thóng tin này mói co hiéu qua cao trén pham vi toàn lành
thó.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc
làm cho nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng ò
nuóc ta hién nay. Tuy nhièn viec thuc hien dóng bò, hgp ly càc giài phàp
trong tiìng giai doan, diéu kién cu the cùa dà't nuóc lai là mot và'n de càn phài
dugc nghién cùu ky càng.
89
KET LUÀN
Theo dành già cùa càc doanh nghiep dang hoat dòng ò Viét Nam, thi hao
phi va chat lugng lao dóng, cùng nhu lugng cung vé lao dóng hien khòng phài
là mot và'n de dàng lo ngai. So vói càc tiéu chuàn quò'c té, lao dòng Viét Nam
co muóc luong thà'p, dugc dào tao tu'ong dò'i tò't va làm viéc càn cu. Lugng
cung vé lao dòng phó thòng eùng nhu lao dóng ngành nghé khà dói dào. Dòi
vói càc doanh nghiep Nhà nuóc, lièn doanh cùng nhu doanh nghiep tu nhàn
trong nuóc, viec dàp ùng nhu càu vé lao dóng duòng nhu khòng phài là mot
và'n de khó khan. Song xét tu mot góc dò khàc thi ò nUóc ta lai dang dòi dién
vói mot cuoc khùng hoàng vé lao dóng. Nén kinh tè, vé thuc chat vàn là mot
nén kinh té nòng nghiep, eó ty le nùa thà't nghiép cao. Càc dinh nghla va càch
dành già mùc dò nùa thà't nghiep thuòng khó eó thè chinh xàc, nhung khu vue
nòng nghiep nuóc ta vói màt dò dàn cu cao va két càu ha tàng nóng thòn yéu
kém, dang phài tiép nhàn mot so lugng lao dòng lón dàng ra co thè tìm dugc
còng àn viéc làm ón dinh hon néu nhu nhu càu vé lao dòng già tàng.
Tình trang nùa thà't nghiép khóng chi giói han trong khu vuc nóng nghiép,
ma con thày cà trong bò mày Nhà nuóc, càc don vi san xuà't va thuong nghiép
Nhà nuóc. Thém vào dò, ty le thàt nghiep ò dò thi dà tàng tòi mùc hai con so.
So nguòi thà't nghiep ò dò thi ngày càng tàng va chù yéu là nhiìng nguòi vùa
dén dò tuoi lao dóng, do dàn so tàng nhanh trong càc thàp nién truóc.
Hai càch nhin trén vé thuc trang lao dòng ò trén dà phàn ành dugc nhùng
màt manh va nhùng han che cùa lao dòng, viéc làm nuóc ta. Chinh lue lugng
lao dòng rè va dói dào, san sàng tham già qua trình còng nghiép hoà, hién dai
hoà lai là hình ành tuong phàn cùa tình trang thà't nghiép va nùa thà't nghiép
lan tran, cùng nhu su dói nghèo cùa dà't nuóc. Và'n de còng àn viéc làm ò
nuóc ta là mot khó khan lón, song dòng thòi cùng là mot Igi thè cho còng
cuóc phàt trién kinh tè.
Vói de tài ''Mot so gidi phàp gidi quyét viec làm trong qua trình chuyén
sang nén kinh té thi truòng nuóc ta hien nay\ tàc già tu viec nghién cùu
90
nhùng khài niém, dinh nghla vé lao dòng, viéc làm, cùng nhu phàn tich vé
thuc trang lao dóng viec làm o nuóc ta hién nay de làm nói lén nhirng và'n de
con tón tai, càn giài quyét, tìr dò làm co so de nghién cùu nhùng giài phàp
thiét thuc va co hiéu qua.
Trén co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuong phàp luàn co bàn
trong linh vuc viec làm, bàn luàn àn cùng dà phàn tich nhùng quan diém
mang tình chat chién lugc cùa Dàng va Nhà nuóc vé vàn de lao dóng viéc làm
trong giai doan phàt trién kmh té nhiéu thành phàn van dóng theo co che thi
truòng dinh huóng xà hói chù nghla. Bòi vi tuy day là mot và'n de bue xùc,
càp bàch, song chùng ta khóng the tàch ròi và'n de lao dòng ra khòi chién lugc
phàt trién kinh té tóng thè cùa quò'c già. Lao dóng là mot nhu càu bàt nguón
tu su phàt trién kmh té, chù khòng phài là mot nhu càu mang lai tàng truòng
kinh té.
Viéc nhanh chóng tao so lugng cóng àn viéc làm dòi hòi phài co nhùng
chinh sàch kinh té vi mò thich hgp, cùng nhu mot mòi truòng diéu tié't tao
diéu kién thuàn Igi cho càc doanh nghiep phàt trién. Càc chinh sàch này
khòng ehi bao góm nhiìng chinh sàch eó lién quan truc tièp dén vàn de còng
àn viec làm, ma con lién quan eà dén nhùng và'n de khàc nhu dà't dai, thué,
tién luong... Vi vay, vé giài phàp, tàc già dà de xuàt truóc tién là viéc hoàn
thién he thòng chinh sàch nhu chinh sàch thué, dà't dai... sau dén viec hoàn
thién phuong thùc dào tao nghé cho nguòi lao dòng, dàm bào càc diéu kién
phàt trién thi truòng lao dòng....
Do diéu kién va thòi gian nghién cùu han hep, luàn àn khó trành khòi
nhiing sai sót nhà't dinh, tàc già muòn nhàn dugc nhùng dóng góp cùa càc nhà
nghién cùu, càc nhà khoa hgc, càc thày eó giào, vói hy vgng bàn luàn àn eó
thè dóng góp dugc mot so giài phàp vào hoat dòng thuc tién, góp phàn dua dàt
nuóc tién nhanh trén con duòng còng nghiep hoà, hién dai hoà.
91
TAI LIEU THAM KHAO
1 Bào cào kèt qua nghién cùu xày dung càm nang huóng dàn thò'ng ké
thòng tùi thi truòng lao dóng o Viét Nam - Bò LDTBXH. Ha nói 1996.
2 Bò luàt lao dòng nuóe fcòng hoà xà hòi chù nghla Viét Nam - NXB
CTQG, Ha nói 1994.
3 Chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té - xà hòi dén nàm 2000 - NXB Su
thàt, Hanoi 1991.
4 Chuyén dich co càu lao dòng nóng thòn nhàm tao viéc làm va su dung
hgp ly nguón lao dòng vùng dóng bang song Hong dén nàm 2000 - De
tài càp bò - Bò LDTBXH. Ha noi 1995.
5 DÓi mai co che quàn ly DN vùa va nhò trong nén kinh té thi truòng ò
Viét Nam - NXB CTQG. Ha nói 1995.
6 Kinh té chinh tri Màc-Lénin, phuong thùc san xuà't tu bàn chù nghla -
NXB SGK Màe-Lénin. Ha nói 1985.
7 Luàn eù khoa hoc cho xày dung chinh sàch giài quyét viec làm ò nuóe ta
khi chuyén sang nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn - De tài càp Nhà
nuóe KX 04.04 1994.
8 Mot so thòng tu huóng dàn càc nghi dinh thi hành Bò luàt lao dóng - Bò
LDTBXH, Hanoi 1995.
9 Nàng cao chà't lugng nguón lao dóng nóng thòn nhàm thùc day qua trình
chuyén dich ca eà'u kinh tè, co càu lao dòng trong khu vuc theo huóng
CNH, HDH - De tài càp bò - Bó LDTBXH. Ha nói 1996.
10 Nién giàm thò'ng ké 1994, 1995. NXB Thò'ng ké. Ha noi 1995, 1996.
11 Phàt trién kinh té xà hòi ò Viét Nam, chién lugc cho nhùng nàm 90 -
NXB CTQG. Ha noi 1996.
12 Tap chi còng san so 11/1996, 1/1997.
13 Tap chi nghién cùu kmh tè so 8/1996, 2/1997.
92
14 Tap chi thòng tin khoa hgc lao dóng va xà hòi so 1,2,3/1997 - Bò
LDTBXH.
15 Tap chi thòng tin thi truòng lao dòng càc so 1,2,3,5/1997 - Bó LDTBXH.
16 Thòng ké càc chi tiéu kinh té xà hòi Viét Nam 1995 - NXB Thòng kè.
Hanoi 1996.
17 Thuc trang thi truòng lao dòng Viét Nam 1996 - NXB Thò'ng ké. Ha noi
1997.
18 Vàn kien Dai hòi dai biéu toàn quò'c làn thù VIII - NXB CTQG. Ha nói
1996.
19 Vàn kién Hòi nghi dai biéu toàn quoc giùa nhiém ky khoà VE - NXB
CTQG. Hanoi 1996.
20 Viét Nam chuyén sang kinh tè thi tnròng - NXB CTQG. Ha nói 1994.
21 Viét Nam-Dàn sò-tài nguyén-mói truòng va phàt trién ben vùng - Tmng
tàm nghién cùu thòng tin va tu liéu dàn so- UBQGDS&KHHGD. Ha noi
1996.
22 Viét Nam sau 10 nàm dói mói - NXB Thò'ng ké. Ha noi 1996.
23 David Begg - Kmh tè hgc - NXB Giào due 1992.
24 /jPTS. Nguyén Quang Hién - Thi truòng lao dòng, thuc trang va giài phàp
- NXB Thòng ké. Ha nói 1995.
93
c Xi
W -j
>5 "O
•m^
5
^
OO (D
O^
o->ì
0\ oo i ^i r-^ i i ^o \q CN
(N : f<-j ro rs) ; ^ : CN i (N U-i ^ r-; : • 00 (N i ^ \
'*^ 'Cd o H^
H
.*"
.
.
o" r- i / "j 0 3 C^i
•w- >ì
^ (N ^ ^ C>1
V- o 5 7 CN Csl
•*
H
^
r-; CN" Ì : co
0_ CN ro
o| : • QN" CN .
m
^
r^ CN"
^ 1 ir?
^^ p à c a !—'
1
( ) 0 6 -
7 3 3 .
C
^e in
"O •^
_ oo
- —1
•
'O ^ 4^ , y. >i
r-^ o 0\
-
.0
OC »n o c^
oc ce O ^
^
•
• v4
)«
1 —'
ri
o CN rO e m; o\
«^ *• Q
oc oc o\ OS ^ >—
OU- >ì 3 H
o\
^
oc oc
a " ^
^n
. BH
o\ ON
.*"
•M
3 s
^
ir,
ir,
• ^J
• *^
S^
e
>-
(T,
r^
O)
ir>
»r.
oc_
r-"
CN^
C"?
CN
C^
oo'
CN
>i
,-;.
'»--'
(N
r--
^*
-^
f*",
od
»r-,
CN
ca
o
^
or
e
-M
—H
"•
a.
:^
a
#
^
^ _ -i
^ vH
r",
^ r".
>o
•D
•
^^
ir,
£
e
o
.£
t
a
i
f"
1
ON
r-
e*-,
od
'O
*->
'«
£::!
^ r*-;
vi
^ 0^
ON
OC
ON
ON
in
oo
m
-^
—
CN
i
n
i
L.
*"
o
^
.5
1—>
3
H
u
*^
ei)
e
r^^
CN"
,__!
ON
r^
t^
"Ci
oc
U
CN
ro
CN
o\
r-
o
^
©
1 1
a
(N
^^
".
^
^
^
^.
ro"
^
•^
a^
d"
CN
^
s
>
oc^
oc
Oi
r-
(N
in
I-
1
ir,
s
s
CNI
CN
0\
o\
IT;
OO
^
oc
d r-
^
~^
_
r^?
CN
i r,
O
^
un
—M
r-;
^
a
<^.
fcX
e
'§
o
'o
'O
..^
OC
^
^
o\
^ U -j
^
—*
'sl^
O
in
O
^O
'O
^
co
ON
u~.
•e
%
^
'
^
Cd
r
i
h
C
r',
__"
r<-j
oc^
o\
(N
H
1
IO
o
r-,
O^
(T--
' —1
CN
^
0^
CN
^
ON
od
^ u ~j
od
^
^D
ro^
CN'
CN]
od
oo
\D
d
oo^
vrT
'•O
•e
'ZJ-
>!.
H
f ^j
^
, _i
~H
JZ
u
.'^^
:Si
15
Cd
*•
"o
"O
"3
*©
•
^^
^
U
OC
oo
ro
od
O
O)
Ti
rsi
1
Uì
^H
ro
(N
tn
tn
in
^
4 .J
'
>1
. i —'
CTN
fO
o
e
(N
o W~j
ON
ir-]
ro
co
C7N
(T-^
r-'
CN
CM
H
d"
CM
oc
o\
o\
M3
oo
co
"^
u^
p 'i
liO
r-
oc
e
o
r ^j
t:JD
s
GJD
C
IO
r-
"^
M:J
vo
oo
H
oc
\d
c
H
ro
O
CN
'od
• co
: 00
i-d
fT.
r--
ON
r-^
CN
c
CN
: r si
: t^
:ON
ir-'
:CN
IO
\o^
: CN
^
^ oo
vri
co
<0
i c
: O
•
_
• / ra
i oc
: e
u
^O
^3
C
-C3
'•B
^ •S
/S
[S
y
^D ^3
e
U
Ì'-S
; "5
IfS
00
e
z
u
eac cap hien nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989) thi so
nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co
trình dò phó thóng co so va trung hoc tàng 1,29 làn, cao dàng tàng 2,58 làn.
Nhùng nàm gàn day vé so tuyét dói vàn tié'p tue tàng so vói nàm 1989 nhung
toc dò tàng cham lai.
Theo so liéu diéu tra (bang 3) thi trong lue lugng lao dòng eà nuóc, so
nguòi dà tòt nghiep càp DI chi chiém 13,5%, so nguòi khóng biét chù là
5,8% va 80,7% là tu duói càp I dén hét càp n. Ty le này cho thày ràng trình
dò vàn hoà cùa lue lugng lao dóng nuóc ta ò mùc rat thàp. Day là vàn de bào
dòng dói vói mot quóc già dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH,
HDH. 0 khu vuc thành thi, do yéu càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé,
do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn Igi khàc ma ty
le nguòi tòt nghiep càp IH cao hon ò nóng thón (gàn gap 4 làn) va so nguòi
khóng biét chù thàp hon (gàn 3 làn)
Dói vói lue lugng còng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin
nghién cùu ly luàn cùa TÓng lién doàn lao dòng Viét Nam, trén 1,7 triéu
cóng nhàn ky thuàt chi co 70 van dugc dào tao qua truòng lóp chiém 40%.
So cóng nhàn bàc cao hien nay chi eó khoàng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón
lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu
nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co che xét chon, nàng bàc
thg... chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp.
Vé trình do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra
mói nhà't cùa Bó lao dóng thuong binh xà hòi cho thày (bang 4): Lue lugng
lao dóng co trình dò dai hoc va sau dai hoc khoàng trén 800.000 nguòi, trong
dò hon 11.000 nguòi co trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong so
này lai qua it. Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc thi so càn bó giàng
day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So eó trình do phó tién si, tién sT chù yéu tàp
trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón
nhùng tri thùc co trình dò trén dai hoc dang là nhùng chuyén già dàu ngành
dà ò dò tuoi 55-60- Trong khi dò sinh vién giòi tòt nghiép ra
20
.—1
^
o
*cd-
XJ
p.
o"
m oo
co
oi
ro
'-l
O
O
r-
o^
r^i
q.
o
.^^
in
^
H
<1>.
>%
H
^
*cS-
. —1
j ::
o p MD
a\
CN^
oc'
r-
ON
o
d o ITi
IT)
Ol
r-
CN^
CN"
00
ON
o
d , —1
00
DE
f)rt
•ns
o C3
U
, ,
<(D-
>>
H
xt-
p
^ ir,
oc
^
00*^
fi
ۥ
^ r-;
DO
O
'xl-
-NI-
• —'
u
oc
•
•^
3
^,
r^'é
00
in
CN
oo
ro
00
-^
o l>
o
o-_c
DO
— Z)
H
•
"^
(N
00
CN
od
r-
co
' '
"o
r",
r-i_
r') in
00
C
.
H
I
^
X)
P
^
CN'
m
1 —1
S
,,_,
ì
-i^
c
O
r^
uo
O
00
r~;
o
r^
ro
»n
^
^
^
00
ro
>-,
.fi
DO
,^
<0'
b
H
U
co^
^i.
fi
^
*^
•
o OS
*-
l>^
,—,
-d-
f
.£ ^u
O
r —'
DO
C
')C5
X)
"•
__
CO
e»
O 00
fi
c^
IJO
o
ro
-sf
^
' >. 3
H
oc
«
In
U
^
ce
r—•
\C5
00
CH
Vrt
o
G
00
U
r-^
CN
OO
.—(
^
r^i
00
-—(
O
-^
(N
d r^
\o
\D^
'""'
oo
(N
oq
CN
»n
^
<"S->^
~ H
^
so
OS
r-^
r-"
oc
00
H
DiJ
(N
(N
OS
O
00
^^
ce"
o
00
co
ro
^ S
u
J=
t^
d oo
^
^*
>
<'U'
>>
H
CN
»ri
-^
:^
CO
IO
r^
oc
e
d o 00
OD
a
t^
r-
\6 CN
CN
r^ OS
v-^
(S^
o (>
ro
O
(N
od
ro 00
\ó
(N
in
m
I
s.
4 —1
o
-•o
5
^r3
DO
c
C
/c:i
-C
H
u
truòng da so khóng muón ò lai truòng, vi vày se gap khóng it khó khan trong
viéc chuàn bi dói ngù tri thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù
tri thùc trong linh vuc khoa hoc xà hòi va nhàn vàn ma cà trong linh vuc khoa
hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong
linh vuc quàn ly kinh té, quàn ly xà hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong Imh
vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bò co trình dò cao, dàm bào
dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn de càn nghién cùu va eó
nhùng giài phàp hùu hiéu. Day là nhùng khó khan cho dàt nuóc trong giai
doan chuyén minh cùa nén kinh té.
Ngoài hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay con co
he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe doàn the,
trong dò co hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc già giài
quyét viec làm dàu tu trg giùp va niùéu co so day nghé tu nhàn, hàng nàm
cùng dào tao hàng van lao dòng co nghé cung ùng cho thi truòng lao dòng.
Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóe ta truóc day dugc
dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va
theo mot còng nghé cu, khóng theo kip vói trình dò phàt trién cùa khoa hoc
ky thuàt, cóng nghé, vi thè khi Nhà nuóc thuc hién chù truong mò cùa, cho
phép càc nhà doanh nghiep nuóc ngoài dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao
dóng ky thuàt ò nuóc ta chua dii khà nàng va trình do dàp ùng yéu càu cùa
cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai, va eó nhiéu khàu phài do
lao dóng nuóc ngoài dàm nhàn, trong khi nguón lao dòng nuóc ta rà't dói dào.
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng cùng cho thà'y, nuóc ta thiéu
mot dói ngù lao dòng co trình dò tó chùe san xuàt kmh doanh giòi, thiéu mot
dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành va linh vuc kinh té. Vi du:
Nhà mày bia Viét Nam tai Hòc Món (thành phó Ho Chi Minh) co khà nàng
san xuà't 50 triéu lit/nàm, mot so vi tri diéu hành hàng trung eà'p dà dugc giao
cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch, thè nhung theo óng Johan Doyer - Tóng
giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su
22
giòi co dù trình dò de giao chùc vu ky su truòng vàn hành san xuà't toàn nhà
mày. Truòng hgp khó khan trén là rat phó bién ò nuóc ta tu truóc dén nay.
Lao dòng dò thi thuòng co trình dò cao vé vàn hoà, chuyén món nghé
nghiep, kién thùc xà hòi so vói lao dóng nóng thón. Theo so liéu nàm 1996,
màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dòng cà nuóc, song lao dóng
thành thi co chuyén món (ké cà so càp) chiém 49% eà nuóc, trong do so lao
dòng co trình do cao dang, dai hgc trò lén chiém 68,8% cà nuóc, chiém
26,3% lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món.
Dàn so nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dò thi
va nòng thón, eó khoàng 57,9 triéu nguòi, chiém xà'p xi 80% dàn so eà nuóe.
Theo TÓng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong linh
vuc nóng nghiép vào khoàng 24 triéu nguòi, chiém khoàng 70% lao dóng
dang làm viec trong càc ngành kinh té quóc dàn. Lao dòng nóng thón nuóc ta
cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khòng dugc
dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky thuàt cóng nghé va thi truòng han
che. Nguyén nhàn cùa su chénh léeh vé trình dò ò trén, mot màt là do hàu hét
càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu
bó tri ò càc dò thi, nguòi lao dòng nóng thón it co diéu kién tiép càn dugc vói
càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so nguòi dugc dào tao
lai khóng muón trò vé làm viéc ò nòng thòn.
Tom lai, nuóc ta co nguón lao dòng rat dói dào, toc do phàt trién nguón
lao dóng o nuóc ta vàn ò mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung
ò khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua
dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang
khó khan rà't lón vé viéc làm va tao ra co eà'u lao dòng hgp ly, dàp ling yéu
càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua
kinh té - xà hói.
23
1,2, Hién trans vé viéc làm.
a, Khài quàt tình hình phàt trién viéc làm.
Nhùng nàm gàn day, nhò thuc hién chmh sàch dói mói, phàt trién nén
kinh té hàng hoà vói su tham già ciia nhiéu thành phàn kinh té dà làm thay
dói dàng ké co eà'u viéc làm xét vé màt thành phàn kinh té va hình thùc san
xuàt kinh doanh. Cu the dugc phàn ành ò bang 5.
Qua so liéu trén cho thày viéc làm khu vuc Nhà nuóc vàn con dang trong
qua trình ón dinh. Toc dò thu hùt lao dóng vào khu vuc kinh té quóc doanh
nhùng nàm gàn day hàu nhu khóng tàng ma con giàm dàn. Trong nhùng nàm
qua, do sàp xép lai san xuàt va lao dóng khu vuc quò'c doanh, dà dua ra ngoài
khoàng 80-90 van lao dóng tham già vào khu vuc kmh té ngoài quóc doanh,
trong dò chù yéu là lao dóng phó thóng va nhiìng lao dóng khóng dàp ùng dù
yéu càu vé sue khoè. Càc doanh nghiép Nhà nuóc dà dàng ky lai doanh
nghiép theo Quyét dinh 388/HDBT vàn con trén 50% trong tinh trang dói
thùa lao dòng. Hàng loat doanh nghiep (nhà't là do dia phuong quàn ly) vàn
dang chò giài quyét theo huóng sàt nhap hoàc giài the (theo QD 388/HDBT).
So này vé co bàn lao dòng khóng co hoàc thiéu viec làm nghiém trong. Theo
khào sàt chuyén de cùa gàn 200 doanh nghiép do Tmng uong, dia phuong
(tinh) quàn ly thi binh quàn khóng it hon 10% so lao dòng khóng eó nhu càu
su dung. Vi vày ón dinh viéc làm ò khu vuc quóc doanh vàn con là mot qua
trình phùc tap dién ra trong vài nàm tói. Cùng vói su dói mói cùa nén kinh té,
lao dòng va viec làm ò nuóc ta cung dang trong qua trình phàn bó lai giùa càc
thành phàn kmh té. Vi thè ranh giói lao dòng va viéc làm giùa càc thành phàn
kinh té trò nén khó phàn biét. Dac biét thành phàn kmh té tàp thè va cà nhàn
(tu nhàn) dang dién ra su chuyén bién dàng ké khóng chi ò linh vuc san xuà't
tiéu thù cóng nghiép va dich vu ma cà trong nóng nghiép.[7L]
24
,
'
00
'W
0
(30
-^
8
3
^
2
0
1
00
5
1
1
_
^
r-
r^
1
0
1
oo
2
3
1
oc
6
1
1
CN
3
0
1
^
un
CN
fO
9
6
5*
,
,
,
2
DO
,
,
•e
g
n
o
r
T
1
0
1
0
0
1
3
0
1
3
,
9
8
7
9
5
,
4
9
5
9
9
8
6
0
1
9
,
4
1
1
7
7
0
1
3
5
0
1
c
o
u
Q
h
n
a
o
d
1
i
ó
v
o
s
4
OS
OS
»r-j
*r.
r^i
o
CM
CN
00
^ >—'
• —'
r—
^
—• o » —1
0^
rsi
^^
Os
—
o
.^
^ CN
^^
^
-o
o
—^
t^
o
o
•-"'
&£
C
^o
H
*r.
rr-i
T —1
CN
OS
r--
Q
^
l>
oc
OS
r^j
(N
O
—^
rs)
*_^ oo
^O
o ON
rsi
—^ O
ir,
m
y-)
^o
so
r--
oo
^o
^
oo
so
' '
1
,
,
,
1
3
3
2
,
9
4
5
3
9
1
8
,
3
3
4
5
,
9
8
6
5
2
2
6
,
9
6
3
6
,
9
9
9
1
o
Z
1
,
0
9
8
.
2
7
,
9
0
7
.
0
CI
2
,
6
2
8
.
3
(N
r-
(N
in^
^
s
"
g
n
o
^i.
00
OS
L.
OS
CN
^
^
OS
OO
oc
r'j
C^i
-^
IT)
r-~
oc
r-
oo
yr,
^
U
B
O
•^
2
OS
3
,
4
in
>o
••
Z.
Q
e:
Q
U
co"
CN
7
,
9
6
.
2
,
4
^
Sr*
0
,
2
OC
CN
o CN
o f^.
vr?
00
"™
2
,
4
5
9
2
O'
;:>
o
r~)
o
—
r-
o
o
o
o
o
o
o
o
7
,
4
[^
^
o
o
^_
o
O
o
O
o
o
o
o
o
'
Oi
,
^
s
5
,
8
3
,
7
Os
9
,
3
6
^^
5
,
0
3
""
9
,
8
~^
s
g
n
Ó
^
5
1
1^
OS
7
,
4
ITi
IO
8
,
9
Os
00
^ cn
7
,
3
0
6
C"i
m
^
r^;"
CN
CN
e
y
u
T
tN^
Os^
so
O
oo
^
OS
l
oc
'O
oo"
C>
8
,
4
oc
CN
VT)
o
CN
r-
6
,
3
^
^\
Q
CN
o
'o
CN
,
6
8
—
7
6
1
i
à
o
g
N
r-
9
2
1
w"(
(N
5
8
5
OS
9
4
5
^
7
7
3
5
,
5
0
5
.
1
1
8
.
2
Os
1
4
.
3
2
8
,
9
4
7
.
9
2
1
CN^
,
—
o
3
,
1
ON
SO
^g
X
z.
o
^:
u
u
CN
o
d
g
n
o
r
UM
5
r*-,
r^j
4
,
6
vo
5
,
7
CN
—,
3
,
7
r-
c*l
•^
'C
(N
CN
' •*
e
o
o
'•O
—'
00^
oo"
^
»o
ON
in
00
co"
IT;
>1
• "^
r-
^ sO
CN
'sT
oc
O
CN
*r.
o
r^ (N
00^
^— CN
CN
CM
O
o [~-
r^.
m
oo
—^
r--
"^
o-
j -^
o
H
u
O
iTi
O
t-:
O
^
O
^
O
r>
o
^
o
^
6
9
.
2
^
o
—
o
O
o
^
o
oo^
'o
oo
8
,
3
CM
c•^
o-
•o
s
S
u
p
£-•
o
-^ (N
r-
CN
r^
r^
r-
o
oo
CM
m
^i.
oc"
^ oo
^ VO
O
oo"
^ 00
^.
^o" CN
f^-
fj
r^-
r^ • —1
^
^
CN
o
z.
<
ON
z o-
Os
OS
Q
O
OO
nn
e 3.
D.,
c
Cu
o
à
h
k
CJ
\0
t3
n
à
h
JD
00
Z
00
oo
e
u
d
s 00
e
e/:
00
00
m
i
d
y
in
e
i 3
p
u
j
t
h
n
i
h
c
i
à
T
o
à
i
G
X
^
>-
.
i
à
t
n
Cd-
>
fS
e
'oo
e
o
3
r, 'g
•M
OO
e
e
o
u
Thòi ky 1984-1986 viéc làm khu vuc tàp the tàng 9,7%/nàm, khu vuc tu
nhàn, cà the giàm va chi chiém 23,2%; thài ky 1986-1989 khu vuc tap thè
giàm 8,1%, tu nhàn cà the tàng lén va chiém 30,43%; thòi ky 1989-1994, theo
so' liéu thóng ké thi thành phàn kinh té quoc doanh giàm, tap the tàng khòng
dàng ké, con thành phàn kinh té tu nhàn tàng manh. Song qua nghién curu cho
thay so liéu thò'ng ké phàn ànli là chua chinh xàc, bòi vi hién nay càc hop tàc
xà (nhà't là nóng nghiep) dai bò phàn chi tón tai hình thiic, con thuc té dà
chuyén sang kinh té ho già dinh hoàc duói dang san xuà't, kinh doanh tu nhàn
(dói vói hgfp tàc xà tiéu thù còng nghiep hay mua bàn, dich \ai). Kinh té tu
nhàn cà the phàt trién manh tu nàm 1986 tra lai day, duói hinh thiic kinh té
ho, dà góp phàn tao ra viéc làm khà hofn. C7!]
Viéc xoà bò bao eà'p trong kinh té nói chung va viec làm nói riéng dà dàn
dàn xoà bò duac tàm ly màc càm vé viéc làm giùa céiC thành phàn kinh té,
tàm ly chi muón vào làm viéc trong khu vuc Nhà nuóc dà bót nàng né, nguòi
lao dóng khòng con y lai, tròng chò vào su bó tri ciia Nhà nuóc, ma tu tao
viéc làm cho minh là chinh.
So vói thòi ky truóc, thòi ky tur 1990 tra lai day dà co su thay dói dàng ké
vé ca càu viéc làm theo càc ngành kinh té va nhùng nàm gàn day dién ra
manh me han nhò chinh sàch dói mói trong kinh té.
Trong còng nghiép va tiéu thù còng nghiep, do nhùng khó khan kéo dai
nhiéu nàm nay vé vón, còng nghé va su canh tranh quyét liét vé thi truòng
trong thòi ky ma cùa... nhiéu ca sa san xuàt phài giài thè (nhàt là càc hop tàc
xà va tó hop san xuàt tiéu thù còng nghiep), vi thè quy mò viéc làm cùa ngành
bang 6:
còng nghiep chùng lai va phàt trién cham. Thuc trang dò duac phàn ành qua
26
Lao dòng trong càc ngành kinh té (1990-1994) (1)
Bang 6:
1990 1993 1991 1992 1994
%'''
%''^
%'''
%''^
%^*'
102,7
30.286,0
100
30.974,0
31815,2
32718,0
TÓng so
102,3
102,8
33.663,9
102,9
Cóng nghiép:
Tuyét dò'i
3.392,0
100
3.394,0
100,1
101,6
3.521,8
3.603,7
102,3
3.450,0
102,1
—
—
—
—
11,2
11
10,8
10,7
%
—
10,8
817,7
100
820,0
Xày dung:
Tuyét dó'i
100,3
100,6
848,3
102,8
971,5
114,5
825,0
—
—
—
—
2,7
2,6
2,6
%
—
2,6
2,9
Tuyét dó'i
21.683,1
100
Nóng nghiép:
22.275,6
102,7
22.998,3
103,2
23.683,8
103
24.130,5
101,9
—
—
71,6
72,4
%
—
71,9
—
72,3
—
71,7
Tuyét doi
100
207,0
101,4
214,4
Làm nghiép:
205,9
100,5
210,0
102,1
200,6
93,6
—
—
—
0,7
0,7
0,7
0,7
%
"-
--
0,6
100
GTVT:
Tuyét dó'i
475,5
480,1
101
100,7
496,1
510,4
483,6
102,6
102,9
—
—
—
—
1,5
%
1,6
1,5
—
1,5
1,6
T.nghiép:
Tuyét dò'i
100
1.719,0
101
1.776,0
1.680,9
102,3
1.735,0
102,4
2.207,1
124,3
—
—
—
—
—
5,5
5,6
5,4
%
5,6
6,6
100
2.078,3
2030,9
102,3
2.113,3
101,7
2.177,6
103
2.040,1
73,9
Cac ngành •^\
Tuyét dò'i
—
—
—
—
—
6,7
%
6,6
6,6
6,5
6
(*): % nam sau so vói nàm ké' u^óc
Viec làm trong ngành xày dung giàm manh tir nàm 1980 dén nàm 1989
(1985: 831,6 ngàn, 1989: 794,6 ngàn). Tir nàm 1990 dén nay dà dan dàn lày
lai dugc vi tri, nhung toc do phàt trién chung ciia ngành cham.
Truóc khoàn 10, viec làm trong ngành nóng nghiep tàng tur 3,54% thòi ky
1976-1980, lén 5,32% thòri ky 198M985, nhung vé so tuyét doi tàng khóng
nhiéu. Riéng dién tich canh tàc 1980-1988 chi tàng 20 van ha/nàm, toc do
tàng bình quàn chua day 0,4%/nàm. Siic lao dòng khòng dugc phàt huy do bi
ràng buòc bài ca che' quàn ly cQ. Tu sau khi co chinh sàch khoàn mói, lao
dòng da dugc dàu tu dén miic cao cho san xuà't. Mot bó phàn lao dóng trong
nòng nghiép dói thùa dà dugc diéu chinh qua hình thilc kinh té ho già dinh,
phàt trién ngành nghé khàc trong nòng thón. Mot bó phàn dàng ké dugc diéu
chinh viéc làm qua càc dòng tu do di chuyén lao dóng va hành nghé a càc
vùng dò thi, càc khu còng nghiép tàp trung va càc vùng con co nhiéu khà
nàng tao ma viéc làm. [7 ]
( 1 ). : Tóng cuc thò'ng ké
27
Viéc làm trong nóng nghiép thòi ky 1986-1988 tàng 2,72%; thòi ky 1990-
1993 co tàng hon chùt it: 1991: 2,73%; 1992: 3,24%; 1993:2,98%; 1994:
2,0%; va theo "Viét Nam dàn so - tài nguyén - mòi truòng va phàt trién ben
viìng" cùa Uy ban quò'c già dàn so' va ké hoach hoà già dinh thi nàm 1995 là
2,33% va uóc tình 1996 khoàng 2,56%.
Viéc làm trong làm nghiep nhùng nàm gàn day co xu huóng giàm a khu
vuc càc làm truòng quò'c doanh vi dóng cùa cùa mot so' làm truòng khai thàc
de bào ve rùng dàu nguón, nhung do tién hàng giao dà't, giao rùng cho càc ho
già dinh thi viéc làm ò khu vuc kinh té ho lai tàng lén, vi thè viec làm trong
ngành vàn duy tri va co xu huóng phàt trién manh vào nhùng nàm gàn day
sau khi co QD327/HDBT cùa Chinh phù. Cu thè nàm 1991, tó'c do tàng viec
làm cùa ngành là 0,53%, 1992: 1,45%, 1993:2,1%....
Lao dòng thuong nghiép dà bàt dàu dugc khòi phuc lai tu 1986 va dang co
xu huótig phàt trién manh, nhà't là a khu vuc thuong nghiép ngoài quoc doanh.
Toc dò tàng viéc làm toàn ngành nàm 1991 là 2,3%; nàm 1992 là 1,0% nhung
sang nàm 1993 là 2,4%, nàm 1994 là 24,3% va 1995 khoàng 27% bòi vi thi
truòng nòng thón, dàc biét là nòng thòn ven dò thi dang co xu huóng phàt
trién manh.
Viéc làm trong khu vuc phi san xuà't vàt chat, do doi mói càc chinh sàch
kinh té- xà hòi, càc dòn bay kinh té dugc quan tàm chu trong hon, mang luói
càc ca sa dich vu tién té, vàn hoà, dich vu phuc vu san xuàt dugc ma rong, co
nhiéu hinh thùc dich vu mói ra dòi nén nhin chung toàn ngành vàn tàng.
Nhu vày co thè nhàn thay ràng trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi
truòng hién nay, do co su thay dói vé ca che quàn ly, mòi truòng kinh té...
nén tinh hình viec làm ò nuóc ta dà co nhùng thay dói dàng ké, ké cà vé tó'c
dò tàng viec làm cùng nhu là ca càu lao dòng viec làm giùa càc ngành trong
nén kinh té.
28
b. Hién trang viéc làm khu vuc thành thi.
Dàn so va lao dóng thành thi nuóc ta khóng lón. Song tinh trang viéc làm
khu vuc thành thi luón luón dién ra càng thang va càp bàch, do tmh chat va
quy mò so' nguòi chua co viec làm, thiéu viec làm rat lón va nghiém trong.
Nghién cùu tình trang lao dóng chua co viec làm va thà't nghiep a khu vuc
thành thi, ta thày nói lén mot so' dàc diém dàng luu y nhu sau day:
So nguòi chua co va thiéu viec làm phàn lón (80%) tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién. Dò là lue lugng lao dóng tre, mói buóc vào tuoi lao dòng, dai bò
phàn chua lap thàn ma song dua vào già dinh là chù yéu. Trong dò, vé ca bàn
là chua co nghé (80%) màc dù trình dò vàn hoà thuòng là càp II, IH, cao hon
càc \àing nòng thòn, ho rà't thu dòng trong tìm kiém viéc làm va tàm ly kén
chon nghé khà phó bién. Co nhiéu viéc thu nhàp thàp, tinh chat lao dóng nàng
nhoc, phó thòng "khòng dugc thanh cao làm"... thanh nién thành thi thà chiù
thà't nghiep khòng muón làm, nhuòng cho lao dòng nóng thòn tran ra làm. Rat
nhiéu nguòi lao vào con duòng chò thi cu vào càc truòng dai hgc, xò vào hgc
ngoai ngù, vi tình... de tìm dugc viéc làm co thu nhàp cao, làm cho thi truòng
lao dóngfliành thi càng càng thàng. Cu thè nhu:
0 dia bàn Ha Nói, theo Sa lao dòng thuong binh va xà hòi, hien nay so
nguòi thà't nghiep va thiéu viéc làm trén dia bàn thành phó' dà lén tói trèn
100.000 nguòi. Hàng nàm con so này vàn tiép tue dugc bó sung c5 50.000
nguòi nùa. Trong nhùng nàm vùa qua, thành phó' dà rà't co' gang mói co the
giài quyét viec làm cho tu 3-4 van lao dóng mèi nàm (riéng nàm 1996 giài
quyét cho 4,8 van lao dòng). Nhu vày, sue ép vé viéc làm cùa Ha Nói se tiép
tue tàng vi nhu càu tuyén dung lao dòng trong khòi co quan, doanh nghiép
nhà nuóc, hgp tàc xà va lién doanh vói nuóc ngoài hàu nhu khóng dàng ké so
vói so lao dòng thà't nghiep cùa thành pho. Theo thò'ng ké, trong tóng so 1,35
triéu nguòi dang ò dò tuoi lao dòng thi chi co 8% lao dóng dà qua càc truòng
dào tao va co tay nghé. Chù yéu là lao dòng phó thòng va khóng co nghé
nghiep, nhung lao dòng o Ha Noi rat kén viéc. Rà't nhiéu cóng viéc càn tói lao
29
dóng phó thóng dà bi nguòi lao dòng tu chói. Su kén chon này cùng là mot
trong nhùng nguyén nhàn khién cho dòng nguòi lao dòng tu càc tinh dò vé
Thù dò ngày càng tàng. Theo con so thò'ng ké thi hién nay co khoàng 200.000
nguòi dang làm àn sinh song tai Ha Nói nhung khòng co ho khàu, trong dò
hon 20.000 nguòi là lao dóng tu do di chuyén. Riéng quàn Hai Bà Trung, nàm
1992 co 2.424 nguòi lao dòng tu càc noi khàc dén tìm viec làm, nàm 1993 co
3.087 nguòi, nàm 1994 co 4.676 va nàm 1995 co 4.770 nguòi, tàng 96,8% so
vói nàm 1992.
Hién tugng thà't nghiep, thiéu viec làm trong giói co hgc co xu huóng
ngày càng ma rong ò khu \aj'c thành thi. Dò là hién tugng so' hgc sinh tò't
nghiep càc truòng dai hgc, khòng muón xa thành phó' hoàc khóng chà'p nhàn
viéc làm co thu nhàp thà'p. Theo bào cào hàng nàm co khoàng hàng ngàn hgc
sinh tò't nghiep ra truòng, chen nhau tìm viéc làm o Ha Noi, thành phó Ho Chi
Minh..., nhung khóng tìm dugc viec, roi vào tình trang thà't nghiep. Qua diéu
tra a 55 truòng dai hgc va cao dàng co khoàng 14.000 sinh vién ra truòng
chua co viéc làm. Thàm chi a thành phò Ho Chi Minh hàng vài tram bàc si
khòng co viéc làm. Trong khi dò, càc vùng nóng thòn, vùng mién nùi, vùng
sàu, vùng xa lai thiéu nghiém trong lao dóng khoa hgc ky thuàt. So này a
thành thi, muón co viec làm co thu nhàp cao, phài hgc thém it nhàt 2-3 bang
nùa nhu ngoai ngù, su dung mày vi tmh, lai xe... de thi, tuyén vào càc vàn
phòng dai dién nuóc ngoài, cóng ty eó vón dàu tu nuóc ngoài... Ben canh dò,
nhùng cóng ty nuóc ngoài, vàn phòng dai dién, lién doanh chi càn tra luong
cao, tuy lao dòng khà vàt va nhung dà thu hùt dugc khòng ìt sinh vién ra
truòng, ké cà nhùng sinh vién tòt nghiep loai giòi vào làm viéc.
Tài thà't nghiep ò thành thi cùng là mot hién tugng dàng luu y. Bòi vi,
trong co che thi truòng de tón tai va phàt trién, càc doanh nghiép (ké cà doanh
nghiép Nhà nuóc), buóc phài thay dói còng nghé va tu dò dòi hòi dói ngù lao
dòng mói co chat lugng cao hon, tre hon, dàn dén phài sa thài lao dòng cu. So
lao dòng này khi bi sa thài, de co thu nhap ho dà làm càc nghé khàc nhau
(chù yéu là lao dóng chàn tay), song trén thuc té hg rat khó khan trong tìm
30
kiém va ón dinh viéc làm, chinh vi vày hg luòn luón ò trong tinh trang thàt
nghiep hoàc thiéu viéc làm. So' lao dòng này muon co viec làm nhà't thiét phài
dào tao lai hoac nàng cao trình dò tay nghé. Diéu tra càc doanh nghiép ò Ha
Nói, thành phò' Ho Chi Minh cho thày vé co bàn phài dào tao lai cho nàng cao
tay nghé cho hàu hét dòi ngù lao dòng hién co. Song cóng tàc này dang là
khàu yéu va chua co mot co quan nào cùa Nhà nUóc chuyén lo. Trong khi khu
vuc thành thi dang du thùa rat lón lao dòng phó thòng, lai thiéu nghiém trong
lao dòng ky thuàt cao càp, lao dòng chat xàm de cung càp cho càc xi nghiép
lién doanh nuóc ngoài, khu che xuà't... Nhu càu càu dào tao loai lao dòng này
cùng rà't bue bàch va ngày càng lón. Nhiéu nuóc phài xày dung càc tmng tàm
huàn nghiep cao càp de cung ùng loai lao dòng này. Viét Nam bay giò mói
dàt và'n de là dà rà't muòn. Néu chùng ta khòng quan tàm dùng mùc thi trén
tóng the se thiéu tram trong lao dòng ky thuàt cao, dòng thòi sé dién ra hién
tugng "chày màu chat xàm" tu khu vuc Nhà nuóc ra ngoài, sang càc khu che
xuàt, xi nghiep lién doanh...
Theo diéu tra cùa trung tàm thòng tin khoa hgc lao dòng va xà hòi nàm
1996, so nguòi ò dò tuoi lao dòng thiéu viec làm theo nhóm ngành nhu sau:
(don vi: nguòi)
Bang 7: So nguòi a do tuoi LD thiéu viec làm theo nhóm ngành -1996
Chia theo nhóm ngành
CN va xày dung
Tong so
Nóng nghiep
Dich vu
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
Tuyét dói
%
8.392.627
6.556.268
78,12
703.581
8,38
13,5
Ca nuóc
1.132.778
309.343
50,04
1.152.559
266.425
23,12
26,84
576.791
Thành thi
394.238
7,68
6.289.843
555.987
7.240.068
86,88
5,45
Nòng thòn
Trong nàm 1996, so nguòi thiéu viéc làm chiém 23,4% tóng lue lugng lao
dòng, trong dò a thành thi so nguòi thiéu viéc làm chiém 13,7% sé nguòi
^^^ Thuc trang lao dòng - viéc làm Viét Nam 1996. NXB Thóng ké, H.1997
thiéu viéc làm cà nuóc, gàn bang 1/6 nòng thòn.
31
Và'n de nhùc nhói nhàt doi vói khu vuc thành thi là càn phài giài quyét
viéc làm cho loai nguòi làm càc nghé ma xà hòi ngàn cà'm (co bac, so' de,
nghién hùt, mài dàm...), so tói pham man han tu, dòng nguòi tu nòng thòn vào
thành pho tìm kiém viéc làm hình thành càc chg lao dóng, so dòng nguòi lang
thang, sò'ng bui dòi... Day là hién tugng xà hói rà't phùc tap càn co chinh sàch
va bién phàp giài quyét co hieu qua de dàm bào vàn minh, my quan dò thi va
an toàn xà hòi. Theo thóng ké thi hién nay cà nuóc co khoàng 80 ngàn gài
mai dàm (so kiém soàt dugc khoàng 26 ngàn), 70-80 ngàn nguòi nghién, 50
ngàn nguòi lang thang àn xin song bili dòi... chù yéu tap trung o càc thành
phò', thi xà, khu còng nghiép tàp trung va du lich, so này thuòng roi vào lùa
tuoi thanh nién, da so chua co viec làm.
Nhu vày co the nói, viéc làm khu vare thành thi ngày càng càng thàng va
bue bàch, truóc tién là vàn de trình dò vàn hoà, tay nghé cho nguòi lao dóng
con thà'p; ben canh dò so nguòi thà't nghiép thiéu viéc làm khà lón, tap trung
chù yéu vào lao dòng tre - bò phàn chiém ty le cao trong lue lugng lao dóng
va cùng là bó phàn co khà nàng dàp ùng dugc yéu càu vé tay nghé, thè lue
cho qua trình CNH, HDH dàt nuóc. Sé nguòi thàt nghiep, thiéu viéc làm này
ngày càng tàng khi co mot bò phàn khóng nhò nhùng nguòi lao dóng nóng
thòn ra thành thi tìm viéc làm... Tình trang này néu khòng nhanh chóng dugc
giài quyét sé phàt sinh nhùng tiéu cuc vé vàn hoà xà hói, nhùng bàt ón vé
kinh té, chmh tri.
e. Tình trang viéc làm khu vuc nóng thòn.
Thành tuu nói bàt, tao buóc ngoat trong phàn còng va su dung lao dòng
nòng thòn nhùng nàm vùa qua là dà tùng buóc giài phòng tiém nàng lao dòng.
Nguòi lao dóng tra thành nguòi chù thuc su trong hoat dòng san xuàt kinh
doanh trén co so lày hg già dinh làm don vi kinh té tu chù, phàt trién da dang
càc hình thùc hgp tàc trong co càu kinh té nhiéu thành phàn, dà tao ra dóng
lue to lóti phàt trién kinh té, giài quyét viec làm va su dung lao dòng co hiéu
qua hon. Hien nay trong nòng thòn kinh té ho già dinh dang giù vi tri chù
dao, dóng thòi cùng xuàt hién nhiéu hình thùc hgp tàc tu nguyén tó chùc san
32
xuà't kinh doanh theo huóng tóng hgp, Igi dung uu thè cùa céiC diéu kién mòi
truòng sinh thài, phàt trién dich vu va phi nòng nghiep (nhà't là khòi phuc càc
làng nghé). Phàn còng lao dòng trong nóng thón ngày càng di vào chuyén
món hoà (trong pham vi quy mò ho già dinh), nguòi nào thao viéc gì làm viéc
ày; co càu kinh té nòng thòn dang tùng buóc thay dói cho phù hgp vói co che
thi truòng... Tuy nhièn, tinh trang viec làm khu vuc nòng thòn cung là vàn de
lón va rà't gay gàt, co thè dugc nhin nhàn nhu sau:
Lao dòng nóng thòn dang co xu huóng tàng lén, bi lèn chat trong don vi
dién tich dàt canh tàc dang co xu huóng giàm dàn. Thòi ky 1979-1989 lao
dòng nòng nghiep tàng tu nhièn 5 triéu nguòi, 1990-1993 tàng thém khoàng 2
triéu nguòi (riéng nàm 1992 so vói nàm 1991 tàng thém trén 64 van), trong
khi trung binh mòi nàm dà't nòng nghiép giàm khoàng 2000 ha. Hon nùa,
ruòng dàt bi chia nhò, manh mùn do qua trình phàn chia dà't dang tiép tue
(hién tugng trong nòng thón làp già dinh som, tàch ho nhanh là rat phó bién).
Theo tài liéu diéu tra ciìa Vién quy hoach va thiét ké nòng nghiep, trong 9
huyén cùa tình Thanh Hoà, binh quàn mòi ho ìt nhà't nhàn 9 khoành, nhiéu
nhà't là 11 khoành; a Ha Bàc, diéu tra 434 ho a 15 hgp tàc xà thuóc huyén
Lang Giang, bình quàn mòi ho dugc giao 15 khoành, ò 10-12 su dóng khàc
nhau, khoành rong nhà't khòng qua 210 m . Thòi gian qua do tinh giàm bién
che khu vue Nhà nuóc va sàp xép lai lao dóng trong càc don vi kinh té quóc
doanh, hon nùa triéu lao dòng dòi du trò vé nòng thòn làm móng. Cùng vói
qua trình tàng lao dóng nòng thón, qua trình dò thi hoà dang dién ra khà
manh, làm cho dàt nòng nghiép màt dàn, nhàt là b nhùng \àing nòng thón ven
dò thi lón, thi xà, thi trà'n, hai ben truc duòng giao thòng... Tình hình trén dàn
dén bình quàn dién tich dàt canh tàc trén 1 lao dòng nóng thòn Viét Nam vào
loai thà'p nhà't thè giói (0,28ha/l lao dòng) va do dò thòi gian su dung còng
trong nòng nghiep rat thàp. Theo tài liéu diéu tra, chi co 18% lao dóng nóng
nghiép làm 210 ngày/nàm, con lai làm duói 200 ngày/nàm, trong dò, 2 1% chi
làm viec 90 ngày/nàm (mòi ngày làm bình quàn 4-5 giò). Theo tmh toàn, néu
33
càn cu vào quy dà't va làm thuàn nòng, lao dòng nòng thòn du thùa it nhat
khoàng 30%. [ 7]
Ca càu lao dóng nóng thón rà't lac hàu va qua trình chuyén dich co càu laò
dòng dién ra rà't cham chap. Két qua nghién cùu cho thà'y, vé co bàn nóng
thòn Viét Nam vàn là san xuàt tu cung, tu càp, he so su dung ruòng dàt bình
quàn mói chi co 1,4 làn (noi cao nhà't cùng vào khoàng 2 làn nhu vùng dóng
bang song Hong), 84,1% lao dòng tàp trung vào nóng nghiep (thuàn nóng),
chi co 15,65% lao dòng làm phi nòng nghiep, thu nhàp 70% tu nòng nghiep.[4]
Mày nàm vùa qua mot so dia phuang dà co nhiéu mó hình chuyén dich co
càu lao dóng de giài quyét viéc làm, chàng han, huyén Hung Ha - Thài Bình,
chi riéng vu dòng trung binh mói ho giài quyét viéc làm thém cho 1 lao dòng;
phàt trién nuói cà long vói quy mò long cà 4m' (chi phi 2,5 triéu/1 long), mói
nàm co the co thu nhap tuong duong 0,5 ha ruòng canh tàc (làm lùa) va giài
quyét viéc làm cho 2 lao dóng; huyén Kién Xuong, Thài Binh phàt trién nghé
làm \aròn, già tri kinh té cua 1 m vuòti co thè bang 70 m làm trong trgt. Tuy
nhièn, viec chuyén dich co càu lao dòng mói ò quy mò ho già dinh va còng
thùc chuyén dich chù yéu là chuyén mot phàn lao dóng sang chàn nuói, làm
vuòn va dich vu, chua chuyén manh sang phi nòng nghiép va chua tàch ho
chuyén ra khòi ho nòng nghiep. Thàm chi co nhiéu ho phàt trién ngành nghé
khà, nhung vàn giù dàt de canh tàc, xu huóng chuyén nhugng ruòng dàt de
tàp trung san xuà't nóng nghiep hàng hoà con rat han che.
Nóng thòn Viét Nam, song song vói qua trình dòn lao dòng vé nòng thòn
va lén lao dòng trén mot don vi dién tich dàt canh tàc (dàc biét vùng dóng
bang song Hong), lai dién ra qua trình tàch lao dóng vói dà't dai va tài nguyén,
do qua trình phàn bo dàn cu va lao dòng khòng déu, viéc di dàn phàt trién càc
vùng kinh té mói con nhiéu khó khan. Vùng dóng bang song Hong là noi co
màt dò dàn so cao nhà't cùa cà nuóc, khoàng 800 nguòi/km , bang 3,6 làn so
vói màt dò trung binh cùa cà nuóc, bang 7 làn so vói vùng Trung du va mién
nùi phia Bàc, va 17 làn so vói Tày Nguyén. Hién nay chùng ta co khoàng 3
triéu ha dà't nóng nghiep co khà nàng khai thàc, 9 triéu ha dàt rìtng va dà't
34
trò'ng, dói trgc, 90 van ha màt nuóc ao, ho va hàng van ha dàt ven bién, néu co
chinh sàch tò't sé giài quyét dugc viéc làm cho hàng triéu lao dóng. Viéc su
dung dàt trong càc doanh nghiep nóng, làm nghiep Nhà nuóc cùng con nhiéu
làng phi. Theo quy hoach dà't dành cho càc nóng, làm truòng quò'c doanh lén
tói 1,2 triéu ha, nhung thuc té mòi su dung khoàng 40%, trong khi dò dàn lai
thiéu dà't de canh tàc.
Viéc di dàn xày dung càc vùng kmh té mói là huóng quan trgng de giài
quyét viéc làm cho càc vùng nòng thòn, truóc hét là vùng dóng bang song
Hong, nhung hién nay vùng nhàn dàn dang bi chùng lai va phài vào nhùng
vùng sàu khó khai thàc, hoàc muòn khai thàc phài co vòn dàu tu lón. Thuc té,
thòi ky 81-92 dà di dàn ra khòi vùng dóng bang song Hong khoàng 30 van
nhàn khàu, 15 van lao dóng dén càc vùng Tày Nguyén, Dóng nam bó, dóng
bang song Cùu Long... Song chi riéng thòi ky 1986-1990 mòi nàm toàn vùng
tàng thém 22 van nguòi, du bào thòi ky dén nàm 2000 mòi nàm trong vùng
tàng 13 van nguòi. f 7 li
Dóng thòi vói di dàn co tó chùc, mày nàm nay dang dién ra dòng di dàn
tu do tu phia Bac vào càc tinh phia Nam, dàc biét là dóng bào dàn toc thiéu so
(H'móng, Dao...) tu Lang Son, Cao Bang, Lào Cai, Ha Giang... vào Tày
Nguyén, Dòng nam bó lén dén hàng chuc van nguòi. Nguyén nhàn chù yéu là
do thiéu dà't canh tàc, riing bi can kiét làm cho mòi truòng song bi phà hoai
nghién trgng, dóng bào vùng cao buóc phài tut xuó'ng tàng sinh thài thà'p va
viéc di chuyén này néu khòng dugc kiém soàt va tó chùc lai, dua hg vào vùng
kinh té mói dà dugc quy hoach sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi phùc tap
(tranh chà'p dàt dai, tiép tue tàn phà rùng, co so ha tàng khòng co...)
Tu do di chuyén lao dóng va hành nghé cùng là huóng giàm sue ép viec
làm ò nòng thòn. Lue lugng này cùng lén dén hàng chuc van nguòi va dang
co xu huóng ngày càng tàng. Diéu tra mot so dia bàn co càc diém khai thàc
quàng quy hiém, co cùa kh^u, so' lao dóng ngoài huyén dén chiém 32,5%,
ngoài tinh dén 67,7%. Day là hién tugng bình thuòng va là tà't yéu khàch quan
cùa qua trình chuyén sang co che thi truòng. Tuy nhién, néu khòng dugc tó
35
chùc tò't sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi rà't nhùc nhói, nhu càc chg lao dòng
a Ha Noi, bi càc cai dàu dai bóc lòt, diéu kién lao dòng khòng dugc bào dàm,
thàm chi con bi de doa dén tinh mang, té nan xà hói co diéu kièn phàt trién.
Qua khào sàt dòi tugng té nan xà hòi ò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh
cho thà'y 70% xuà't thàn tu nòng thón va 79,2% khóng co viéc làm.
Viec làm cùa lao dòng nòng thón Viét Nam hién nay rà't kém hiéu qua,
nàng suà't lao dóng thà'p va thu nhàp thàp, dòi song con nhiéu khó khan. Viét
Nam mày nàm trò lai day, tuy nàng suàt lùa dà co buóc tién bò dàng ké, ón
dinh o mùc khoàng 30 ta/lia (vùng trgng diém lùa). Song do dién tich bình
quàn lao dóng thàp, he so su dung dà't chua cao nén hiéu qua lao dóng va viéc
làm rà't thà'p. Két qua diéu tra xà hói hgc cho thà'y, dai bò phàn nòng dàn tra
lòi néu mot ho già dinh chi làm tróng trgt, cùng làm là dù àn, khòng thè giàu
dugc. Diéu tra ho giàu ciia xà Da Tón - Già Làm, Ha Nói co co càu thu nhap
nhu sau: 25,5% tu tróng trgt, 63,9% tu chàn nuói va 4,8% di làm thué. Ngugc
lai ho nghèo thuòng co ca càu thu nhàp là 64,14% tu tróng trgt, 34,65% tu
chàn nuói. Ho rà't giàu ò day co co càu thu nhap tu tróng trgt chi co 4,12% va
tu chàn nuòi 6,22%, con lai 88,3% là tu ngành nghé (làm gòm su).
Mac dù nuóc ta dùng thù ba thè giói vé xuàt khàu gao, nhung hién tugng
dói va nghèo ò nòng thòn vàn khà phó bién. Néu tình trén tóng thè sau 10
nàm san lugng luong thuc tàng gap 1,5 làn, song bình quàn luong thuc dàu
nguòi chi tàng dugc khoàng trén 70kg (1995: 373kg/nguòi so vói nàm 1986:
300 kg/nguòi) va vàn ò mùc trén 300 kg nguòi/nàm, chua vugt qua nguong
dói nghèo. Ngay dóng bang song Cini Long, sau 65 nàm (1928-1993), dién
tich dàt canh tàc luong thuc vàn nhu cu (2,3 triéu ha), nhung dién tich cày
luong thuc bình quàn dàu nguòi dà giàm 3,5 làn (tu 0,5 ha/nguòi xuó'ng con
0,15 ha/nguòi). San lugng luong thuc sau 65 nàm tàng 4 làn (tu 2,7 triéu
tàn/nàm lén 11 triéu tà'n/nàm), nhung bình quàn luong thuc dàu nguòi vàn nhu
cu (600kg/nguòi/nàm).
Két qua diéu tra cho thày nóng thòn nghèo tuyét dòi khoàng 29,6-35,6%
va dói 5,7-7,9%, dac biét vùng nùi cao, vùng sàu, vùng xa, vùng thuòng
36
xuyén bi thién tai, màt mùa. Nguyén nhàn chii yéu cùa nghèo dói là do thiéu
dàt va làm thuàn nóng, lai thiéu vòn, khòng biét làm àn, viec làm thiéu va
hiéu qua viéc làm thà'p.
Nhu vày viec làm ò khu vuc nòng thón cùng dang roi vào tình trang nguy
càp, vói trình dò kién thùc cùa nguòi lao dóng thàp, dàt canh tàc ngày càng bi
thu hep, dóng thòi dò là qua trình chuyén dich co càu kinh té trong nòng
nghiep dién ra chàm chap va khòng dóng bó sé gay ra mot sue ép manh vé
viec làm trong thòi gian tói.
Tom lai, tu nhiìng phàn tich ò trèn co the dành già mot eàch khài quàt vé
thuc trang viéc làm ò nuóc ta nhu sau:
- Do dàc diém ò nuóc ta so nguòi buóc vào dò tuoi lao dóng hàng nàm
vàn tàng ò mùc cao (khoàng 3,4-3,5%), du tinh dén nàm 2000 vàn tàng ò mùc
2,8%, vi vay, trén tóng the, màc dù tàng truòng kinh té va GDP co tàng ò mùc
cao (9,5% nàm 1995), song vé co bàn nuóc ta vàn thùa lao dóng. Nàm 1993
chùng ta phài giài quyét viéc làm cho khoàng 2,75 triéu nguòi, tu nàm 1993
dén nàm 1995 phài giài quyét viec làm cho khoàng 5,5-6 triéu lao dòng, dàn
dén sue ép rà't lón vé viéc làm. Theo du tinh cùa mot so chuyén già thuóc Imh
vuc lao dòng cùa Viét Nam sau nàm 2000 nuóc ta vàn du thùa lao dóng. [ j]
- So lao dòng chua co viéc làm va thiéu viéc làm ò thành thi rà't lón, dac
biét là ò mot so thành phò lón, khu còng nghiep tàp trung, chiém khoàng 16%
tóng lao dòng thành thi, là ty le vugt qua giói han cho phép de dàm bào an
toàn xà hói. Trong so nguòi chua co viec làm 80% tàp trung vào lùa tuoi
thanh nién va dai bò phàn chua co nghé. Trong so này khoàng 60% co nhu
càu eà'p bàch càn giài quyét viec làm de ón dinh dòi song.
- Nòng thón là noi tàp trung gàn 80% dàn so va lao dòng, nhung do co
eà'u kinh té va lao dòng rà't lac hàu, kinh té hàng hoà con ò trình dò thà'p, chù
yéu là tu cung, tu càp va thuàn nòng (84%), do dò nan thiéu viéc làm là rat
phó bién va nghiém trgng. Viéc làm nàng suàt lao dòng thà'p va kém hiéu qua
dàn dén du thùa rà't lón vé lao dòng. Trong diéu kién dàt canh tàc bình quàn
37
trén 1 lao dòng rat thà'p (0,28 ha/1 lao dòng), néu làm thuàn nòng sé du thùa
1/2 lao dóng.
1,3. Nhiìng hình thùc gidi quyét viéc làm à nuàc ta hien nay
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng vói su tham già cùa nhiéu
thành phàn kinh té, Nhà nuóc dà va dang tùng buóc xoà bò bao càp, chuyén
sang quàn ly bang phàp luàt. Vi thè vai trò ciia Nhà nuóc chù yéu là tao ra
mòi truòng phàp ly thuàn Igi cho mgi nguòi lao dòng, mgi tó chùc kinh té,
mgi doàn thè xà hói tu tao viec làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà
hói. Nhà nuóc cùng co tràch nhiem ho trg mot phàn vé tài chinh nhu là cài
huych de dàn tu tao viéc làm va xà hòi hoà vàn de viec làm, tu dò nhùng nàm
qua dà xuà't hién nhiéu mó hinh mói giài quyét viéc làm rat linh hoat va nàng
dòng.
a. Tao viéc làm trén co' sa phàt trién kinh té ho sia dinh.
Day cùng là mot hình thùc viec làm dang giù vai trò chù dao hien nay vi
no thu hùt dugc nhiéu lao dóng nhàt. Hình thùc này dà càn bàn thay thè cho
mò hình viec làm tàp trung theo su chi huy va diéu hành cùa tàp the (hgp tàc
xà, tó hgp) truóc day.
Nhiìng nàm qua hinh thùc này dà chùng tò uu viét trong viéc tàn dung
vó'n, mat hàng, tu liéu san xuà't va thòi gian lao dòng, de tao ra san phàm hàng
hoà, tàng thu nhàp cho già dinh.
+ Trong nòng nghiép va nòng thòn, nguòi lao dòng chù dóng trong viec
bò tri phuong huóng san xuàt trém pham vi dà't dai ma già dinh minh dugc
phàn chia nhu tróng loai cày gì, chàm nuòi con gì cho eó hieu qua va lai tàng
viéc làm, tàng thu nhàp. Ngoài nghé nòng, nguòi nòng dàn chù dóng càn dó'i
vòn, sue lao dòng de ma thém ngành nghé, tao thém viéc làm hoàc chù dóng
di chuyén mot bó phàn lao dóng di tìm viéc làm khàc.
•f Trong tiéu thù cóng nghiép, càc ho già dinh cùng xàc làp dugc vai trò
chù dòng trong hoat dóng san xuàt kmh doanh, chù dòng tiép can thi truòng
38
vòn, cóng nghé va thi truòng tiéu thu san phàm. Qua do ma co su chù dòng
trong kinh doanh, lién két, va bò vòn dàu tu tao viéc làm.
Theo tình toàn, khà nàng vó'n trong dàn rà't lón, chi càn thào go vé co che,
chinh sàch eùng co thè huy dòng dugc hàng ngàn ty dóng trong dàn de dua
vào san xuà't kinh doanh, tao ma viéc làm. Vói mò hình này su hgp tàc va
phàn còng lao dòng trong già dinh rat linh hoat va eó hiéu qua, song eùng càn
nghién cùu de eó hình thùc hgp tàc thich hgp a quy mó trén ho già dinh, dac
biét tao diéu kièn de ho già dinh co khà nàng thué lao dóng (tra thành doanh
nghiep nhò va vùa) sé eó hieu qua hon trong tao viéc làm.
b. Tao viéc làm thóns Qua nhàt trién càc doanh nshiép vùa va nhò
Cùng vói còng cuoc dói mói, Nhà nuóc tao ra mòi truòng phàp ly thuàn
Igi va phù hgp vói nén kinh té thi truòng dà ma ra khà nàng to lón phàt trién
càc doanh nghiep vùa va nhò, co thué muón lao dóng. Loai hình này tò ra
thich hgp trong giai doan dàu phàt trién nén kinh té thi truòng ò nuóe ta (linh
hoat va de thich nghi vói bién dóng cùa thi truòng, phù hgp vói khà nàng huy
dóng vó'n, lua chgn còng nghé va trình dò quàn ly...). 0 nUóc ta, vai trò tao
viéc làm cùa doanh nghiep \àra va nhò co y nghTa cuc ky quan trgng. Tu sau
nàm 1986, klii eó su sàp xép lai san xuàt ò khu vuc kinh té quò'c doanh, su
tinh giàm bó mày a càc co quan hành chinh su nghiep, su hói huong cùa hàng
tram ngàn lao dòng a Dòng Au va Lién Xò (eù) cùng nhu cua nhùng nguòi di
tàn, viéc ra quàn hàng loat cùa binh sT va si quan quàn dòi khi dàt nuóc
chuyén sang thòi bình, còng vói su tàng truong cùa hàng triéu lao dóng hàng
nàm dà tao ra mot lugng lao dòng khòng eó viéc làm rà't lón. Nhu càu vé viéc
làm dà tra thành sue ép rà't lón dòi vói Nhà nuóc va xà hói. Vào lue này, càc
doanh nghiep vùa va nhò Viét Nam dà thè hién vai trò tich cuc cùa minh
trong viéc giàm bót tình trang càng thang này.
Theo so liéu diéu tra nàm 1993, 95,5% doanh nghiép vùa va nhò trong
tóng so doanh nghiep eà nuóc dà giài quyét viéc làm cho gàn 2 triéu lao dóng.
39
Nàm 1994, cà nuóc eó trén 1 triéu doanh nghiép vùa va nhò, thu hùt 3,5-4
triéu lao dòng .
Vói viéc àp dung ky thuàt còng nghé khòng cao làm, eó thè chuyén huóng
san xuàt kinh doanh linh hoat, càc doanh nghiep vùa va nhò co diéu kièn thu
hùt nhiéu lao dòng gian don, hoac khòng phài dào tao tay nghé còng phu.
Ngoài ra càc doanh nghiép vùa va nliò con co thè giài quyét viéc làm cho
nguòi lao dòng trong thòi ky nóng nhàn. Nhu vày, vai trò giài quyét viéc làm
cùa doanh nghiép vùa va nhò khóng chi là so lugng lao dóng làm viec thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep, ma con tao diéu kién de lao dóng ngoài doanh
nghiep co viéc làm. Thóng qua càc hoat dòng cung ùng dàu vào, tiép nhàn
dàu ra va phuc NTI san xuàt kùih doanh, cùng nhu làm viéc khòng thuòng
xuyén ò càc doanh nghiep thi co tói 30% tóng so nhirng cóng viec trén do cà
nhàn va càc ho già dinh bàn chuyén dàm nhàn, dàc biét dòi vói vùng nóng
thón, vùng ven dò. Ho già dinh tra thành "ve tinh" cho càc doanh nghiép, so
lao dòng ò càc "ve tinh" này thàm ehi con cao hon cà so lao dóng làm viec
thuòng xuyén ò càc doanh nghiep.
Nhu vày co thè nói phàt trién doanh nghiep vùa va nhò là huóng ehièn
lugc giài quyét viéc làm cùa nuóc ta trong nhùng nàm tói.
e. Tao viéc làm thóns qua càc du àn nhò
Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té thi truòng, co mot bò phàn dàn cu
do co nhiìng khiém khuyé't nào dò nhu thiéu vòn, thiéu kinh nghiém làm àn,
thiéu còng nghé nén khòng tu tó chùc kinh doanh dugc va roi vào tình trang
thiéu viéc làm hay khòng eó viéc làm. Khàc phuc va han che tình trang này,
vói su ho trg cùa quy viéc làm quò'c già, su trg giùp cùa càc tó chùe doàn thè,
càc tó chùc tu thién quò'c té, vói su huóng dàn cùa càc co quan chuyén ngành
hay tó chùc doàn thè dà hình thành nén càc du àn nhò tao viéc làm eó muc
tiéu. Noi dung chù yéu cùa mò hình này là tao quy tin dung quay vòng cho
^^\ Dói mdfi ca che' quàn ly doanh nghiép vùa va nhò trong nén kinh té' thi tmòng a Viét Nam. NXB CTQG
H.I995.
40
1
\
vay vói lai suà't nàng do, phàt trién càc co so (trung tàm) day nghé va dich vu
viéc làm (Trung tàm xùc tién viéc làm), dàu tu càc co so ha tàng nhò, tiép noi
de tao mò viéc làm... Hình thùc này dugc xà hói dóng tình cao va tò ra rà't eó
hiéu qua. Chi trong hai nàm 1992-1993, quy quò'c già giài quyét viec làm dà
dàu tu gàn 400 ty dóng va dà ho trg cho vay hàng ngàn dir àn tao mói va tao
dù viec làm cho gàn 1/2 triéu nguòi. Ngoài Quy viéc làm quò'c già con co
hàng loat càc du àn cùa doàn thè, càc tó chùc tu thién va càc chuong trình tài
trg quò'c té cho muc tiéu tao viec làm, tàng thu nhàp va giàm nghèo khó cho
nhàn dàn.
d. Tao viéc làm thòns qua chuons trình kinh té-xà hòi lón cùa Nhà
nuóc
Hình thùc này eó quy mò lón hon hình thùc tao viéc làm theo du àn nhò
va tàp trung vào mot so muc tiéu lón. Ca so cùa nò là do tiém nàng kinh té-tu
nhién cùa dà't nuóc con nhiéu, de khai thàc vào muc dich phàt trién kinh té,
tao viéc làm, tàng thu nhàp, Nhà nuóc dà hình thành nén càc chuong trình eó
muc tiéu va dugc càn dòi nguón lue cho chuong trình thuc hién nhu: Chuong
trình phù xanh dà't tròng dói trgc; chuong trình phàt trién kinh té-xà hòi mién
nùi; chuang trình xày dung nóng thòn mói; chuong trình an toàn luong thuc;
chuang trình phàt trién kinh té-xà hói va khai thàc tiém nàng càc vùng dóng
bang song Hong, dóng bang song Cùu Long... Nhùng chuong trình này dà tao
ra khà nàng giài quyét viéc làm co quy mò lón va tàp trung.
e. Tao viéc làm thóns Qua phàt trién càc doanh nshiép co vón ddu
tu nuóc nsoài.
Day là mot trong nhùng hình thùc tao viéc làm hàp dàn va dugc dàc biét
coi trgng trong diéu kién cùa nuóc ta giai doan hién nay. Bòi vi nò dà giài
quyét dugc 3 và'n de co bàn va khó khan cùa Viét Nam dò là vòn, còng nghé
va thi truòng. Theo so liéu cùa Bò ké hoach va dàu tu, vòn dàu tu cùa nuóe
ngoài da dua vào nuóc ta dén nay gàn 20 ty dò la. Co hon 1600 du àn cùa 65
nuóc va khu vuc dà dàu tu, tao ra dugc khoàng 110.000 chò làm viéc mói ón
dinh va 190.000 lao dòng khàc eó viéc làm kèm theo ò càc tàng khàc nhau.
Day là loai mò hình tao viec làm ò tàng cao, song cùng là loai eó bòi so viéc
41
làm lón, dàc biét là tao ra nhu càu su dung lao dòng ò tàng thà'p hon (lao dòng
dich vu). Và'n de này phu thuóc vào viec lua chgn còng nghé nhu thè nào. Tuy
nhién, cùng càn luu y ràng, néu khòng tinh toàn ky va co chinh sàch thich hgp
sé dàn dén chày màu chat xàm va thiéu lao dóng ky thuàt cao rà't nghiém
trgng.
/. Tao viéc làm trén ca sa phàt trién càc hot hiép hói nshé nshiép
Day cùng là mot hình thùc tao viéc làm dang dugc chù y. Nhiìng nàm
qua, vai trò cùa càc hiép hòi nghé nghiep dà dóng góp tich cuc trong linh vuc
viéc làm. Bang càc giài phàp tnJc tiép va giàn tiép, mó hinh này dà góp phàn
giài quyét 3 yéu tò cùa viéc làm (vòn, thi truòng, cóng nghé), dàc biét là trong
linh vuc chuyén giao cóng nghé, tu và'n san xuàt de tao viéc làm va dua lai thu
nhàp cao nhu: Hòi khuyén nóng; Hòi làm vuòn; Hòi nuòi huou, nai...; Hói
sinh vàt cành; Hói xày dung; Hói dién tu va tin hgc; Hói hay Hiép hòi xich lo,
xe lam, bòe xép; Hòi buon bàn mot hay mot so loai hàng nào dò; Hói thù
còng my nghé... Chinh nhò su hoat dóng tich cuc cùa càc hòi hay hiép hói
này ma dà xuà't hién nhiéu ngành mói, va dua nhiéu san phàm trò thành hàng
hoà khòng nhùng dàp ùng nhu càu tiéu dùng trong nuóc ma con phuc vu cho
nhu càu xuàt khàu.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu hình thùc giài quyét viéc làm ò nuóc ta
trong qua trình chuyén dói sang nén kinh té thi truòng, ben canh dò con rà't
nhiéu nhùng hình thùc tao viéc làm khàc dà dem lai két qua khà quan. Song
vàn càn phài tiép tue dugc nghién cùu, hoàn thién va Nhà nuóc phài eó chinh
sàch de khuyén khich no phàt trién huóng vào muc tiéu giài quyét viéc làm
cho lao dòng xà hòi.
2. NhOmg và'n de càn giài quyét
Vói thuc trang trén, viec làm cho nguòi lao dòng dang dàt ra hàng loat
nhùng và'n de càn giài quyét nhu: So lugng nguòi khòng eó viéc làm ngày
càng tàng; nàng cao tay nghé cho nguòi lao dòng... Song de giài quyét dugc
42
nhùng và'n de dò thi truóc tién phài tìm ra dugc nhùng càn gòc phàt sinh cùa
no.
Thù nhàt: Nuóc ta là nuóc dòng dàn (dung thù 12 trèn thè giói), toc dò
tàng dàn so chua dugc kiém che va kiém soàt chat che, nén ty le tàng dàn so
va lao dóng con a mùc cao. Hon nùa lai là nuóc chàm phàt trién, eó diém xuà't
phàt thà'p, nén kinh té con màt càn dò'i nghién trgng va chua ón dinh; thiéu
nhiìng tién de va diéu kién vàt chat càn thiét de thay dói nhanh chóng toàn bó
co càu kinh té cho phù hgp vói nén kinh té thi truòng, dàc biét là ha tàng co
so, vòn va còng nghé thich hgp, nén dà này sinh màu thuàn dò là màu thuàn
giùa nhu càu viéc làm ngày càng lón vói khà nàng gidi quyét viéc làm con
rat han che, trong khi tiém nàng phàt trién kinh té, tao mò viéc làm cùng rat
lón, song lai chua dugc khai thàc va phàt huy, chua gàn dugc giùa lao dóng
vói tiém nàng dà't dai va tài nguyén thién nhién. Nuóc ta con rat nhiéu nguón
lue, néu biét khai thàc, co thè tao dugc nhiéu che làm viéc mói cho nguòi lao
dòng. Trong dò, dàc biét con khoàng 3-4 triéu dàt eó khà nàng su dung trong
nòng nghiep chua dugc dua vào su dung, hon 9 triéu ha dàt tróng, dà't dói
trgc; he so su dung ruòng dà't mói dat bình quàn 1,4 làn, néu mò vu dòng, dua
vòng quay cùa dàt lén hai làn thi eó thè giài quyét thém dugc 40-50 van lao
dóng; cóng suà't mày móc thiét bi mói su dung gàn 50%; san phàm xuàt khàu
chù yéu duói dang nguyén vàt liéu, chua qua che bién; vó'n trong dàn con
hàng triéu lang vàng, vài tram triéu USD chua dugc dua vào san xuà't kinh
doanh; nhiéu ngành nghé, làng nghé truyén thòng eó khà nàng khòi phuc va
phàt trién; tiém nàng lao dòng ky thuàt, lao dóng chat xàm chua dugc su dung
co hiéu qua; nhiéu chù doanh nghiep, chii tu nhàn va ho già dinh làm àn giòi,
co khà nàng tao nhiéu chò làm viec mói, thu hùt dugc nhiéu lao dóng, nhung
chua eó chinh sàch khuyén khich phàt trién manh me; sue lao dóng sàng tao
cùa con nguòi chua dugc giài phòng triet de. Vàn de ò day là Nhà nuóc phài
tao ra diéu kien va mòi truòng (co che, chmh sàch va luàt phàp), eó nguón vàt
chà't dàm bào de tàc dóng vào phàt trién thi truòng lao dóng, làm cho cung va
càu vé lao dóng phù hgp vói nhau a mùc tòi da.
43
Thù hai dò là Màu thuàn giùa lao dóng va viéc làm ngày càng gay gàt
khi dàt nuóc dang tién hành cóng cuoc dai mói. Trong co che cu, ehùng ta
xày dung mot he thòng chinh sàch khuyén khich nguòi lao dòng tìm viéc làm
trong khu vuc Nhà nuóc là chii yéu va bao càp rat nàng né. Nhà nuóc bò tri
còng àn viec làm dén tàn tiing nguòi lao dòng, diéu dò dà kìm hàm tiém nàng
lao dòng, triet tiéu dòng lue cùa hg trong phàt trién viec làm va tu chiù tràch
nhiem vé dòi sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, làm màt di tinh nàng dóng, sàng
tao cùa nguòi lao dóng. Nay qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng dà
mò ra khà nàng to lón giài phòng tiém nàng lao dòng toàn xà hòi, song Nhà
nuóc chua co chinh sàch dóng bó tao ra nhùng tién de,'diéu kièn va mòi
truòng dàm bào giài phòng triet de tiém nàng lao dòng (truóc hét là nhùng
chinh sàch vi mò nhu thué, dà't dai tin dung, thi truòng..); chua eó chinh sàch
cu thè khuyén khich càc linh vuc, ngành nghé va càc hình thùc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng theo yéu càu thi truòng lao dòng; chua co he thòng dào tao,
dào tao lai va phó càp nghé phù hgp vói co che thi truòng.
Trong qua trình dói mói, cùng vói viéc diéu chinh co eà'u kinh té phài tó
chùc lai lao dóng trén pham vi toàn xà hói, chuyén dich co càu lao dóng cho
phù hgp vói co eà'u mói ciia nén kinh té, diéu dò tàt yéu dàn dén hién tugng va
xu thè day lao dòng tàch khòi viéc làm, va do dò làm cho mot bò phàn lón lao
dóng trò nén du thùa (truóc hét là trong khu vuc Nhà nuóc, càc hgp tàc xà
thiéu thù cóng nghiép). Day là màu thuàn trong su khóng phù hop giùa eo eà'u
lao dòng cu va co càu nén kinh té dà chuyén dói. Trong qua trình chuyén dich
này chùng ta vùa thiéu dòi ngù lao dòng co ky thuàt, co trình dò tay nghé cao,
lai vùa thùa khà lón lao dòng phó thóng, nàng suà't lao dòng thàp. Diéu này
dàn dén nan thà't nghiep, thiéu viec làm rà't nghiém trgng, trong khi dò lao
dòng ky thuàt cao, lao dòng chat xàm vùa thiéu vùa khòng dàp ùng dugc yéu
càu còng viec va dang eó xu huóng chuyén dich vào càc khu che xuàt, càc
doanh nghiép co vòn dàu tu nuóc ngoài... (thuc chà't là hien tugng chày màu
chà't xàm). Màu thuàn này chi eó thè dugc giài quyét thòng qua viec dào tao
lai, phó càp nghé cho nguòi lao dóng, song viéc giài quyét và'n de này khóng
44
phài là ngày mot ngày hai, ma phài càn eó thòi gian va nhùng su quan tàm,
dàu tu dùng mùc cùa càc càp lành dao.
T h ù ba là màu thuàn trong ban thàn vàn de viéc làm, day là và'n de kinh
té-xà hòi co bàn, làu dai co tình chat chién lugc, dóng thòi lai là vàn de càp
bàch truóc màt. Nò vùa co y nghla kinh té lai vùa là và'n de xà hói phùc tap,
cho nén màu thuàn ò day chinh là màu thuàn giùa giài quyét viéc làm làu dai
phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà dàt ra vói giài quyét viéc
làm truóc màt mang tinh càp bàch. Trong càc và'n de truóc màt va mang tinh
chat xà hòi sàu sàc cùa viéc làm là phài tap trung giài quyét cho dugc mot so
dòi tugng càp bàch nhà't nhu thanh nién mói dén tuoi lao dóng; con em xuà't
ngù, lao dòng hgp tàc tra vé, nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong,
dòi tugng tè nan xà hòi. So dòi tugng này néu khóng dugc giài quyét sé là
màm mòng gay ra nhiìng "diém nóng", diém gay càn vé màt xà hói, dàn dén
màt an toàn xà hói, tham chi màt ón dinh vé chinh tri.
Hai màt này rà't khó dung hoà, néu chi chù trgng dén giài quyét viéc làm
làu dai de dàm bào phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà de ra,
thi truóc màt so nguòi khòng co viéc làm se rà't lón, nò sé eó ành huong tiéu
cuc khòng nhò dén kinh té, chinh tri, vàn hoà xà hòi ciia dà't nuóc. Ngugc lai
sé gay ra su mà't càn dòi, khòng phù hgp giùa chinh sàch phàt trién kinh té vói
nhiìng chinh sàch, giài phàp vé viéc làm; liic dò hoàc sé phài luón chiù sue ép,
dòi phó vói vàn de viec làm va càc vàn de khàc này sinh theo, hoac lai thay
dói, diéu chinh chién lugc phàt trién kinh té xà hòi. Chinh vi vay, Nhà nuóc
cùng nhu càc co quan quàn ly truóc tién càn phài hiéu ró và'n de, rói tu dò eó
nhùng bién phàp, chinh sàch thich hgp de tùng buóc thào gó khó khan, giài
quyét màu thuàn này, trành nhùng su nóng vói, chù quan.
Thù tir là màu thuàn giùa nhu càu gidi quyét viec làm rat lón vói trình
do to chùc quan ly vé mat Nhà nuóc trong linh vuc viéc làm chua phù hop
vói cache mói. Vói he thò'ng su nghiep giài quyét viéc làm con phòi thai, dòi
ngù càn bó làm dich vu viéc làm con non yéu, chua dàp ùng yéu càu su
nghiep giài quyét viéc làm trong co che thi truòng, co su hoat dóng cùa thi
45
truòng lao dòng. Vé màt tó chùc, chùng ta chua eó mot he thòng su nghiép
hoàn chinh giài quyét viec làm (dàc biét là càc vàn phòng dich vu viéc làm,
càc trung tàm xùc tién viéc làm, trung tàm àp dung tién bò khoa hgc ky thuàt
va chuyén giao còng nghé su dung nhiéu lao dòng...); chuang trình quò'c già
vé viéc làm cùng chua dugc tàp trung chi dao, con rat phàn tàn, quy quò'c già
vé viec làm con nhò bé chua dugc dàu tu dùng mùc. Màu thuàn này là trò
ngai dàng ké dén khà nàng giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng. De giài
quyét màu thuàn chùng ta phài khan truong tàng cuòng nàng lue quàn ly cùa
Nhà nuóc trong linh vxxc viec làm (xày dung chién lugc, chuang trình, co che,
chinh sàch va luàt phàp), phàt trién manh he thòng su nghiep dich vu viéc làm
va tap trung dào tao càn bò dich vu viec làm.
46
CHUONG II
PHUONG HUONG GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L XU HlTÒNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÒNG VA NHlJNG YÈU CAU
DÀT RA.
Ngày nay, dàn toc ta dang buóc vào mot cuoc chién dàu mói vi cuóc song
à'm no, hanh phùc, va còng bang xà hòi. Dà't nuóc ta thòi co lich su cùa su
phàt trién dà dén. Cóng cuoc dói mói dang dién ra nhanh chóng va vùng chàc.
Chù truong mò rong kinh té thi truòng co su quàn ly cùa Nhà nuóc dinh
huóng xà hói chù nghla dà tao ra dóng lue va mòi truòng thuàn Igi cho mgi
thành phàn kinh té, mgi loai hinh tó chùc san xuà't kmh doanh thuc su bình
dàng truóc phàp luàt va hoat dòng eó hiéu qua. Su phàt trién nàng dóng cùa
khu vuc, chàu A Thài Bình Duong, mòi truòng hoà bình va ón dinh trong khu
vue, viéc già nhàp ASEAN cùng vói chinh sàch dòi ngoai dòc làp tu chù va da
phuang hoà càc quan he quò'c té cùa Dàng va Nhà nuóc ta dà mò ra khà nàng
to lón de Viét Nam hói nhàp vào nén kinh té thè giói. Nhàn dàn ta giàu long
yéu nuóc, eó y thùc tu lue, tu cuòng, thòng minh, nàng dóng, sàng tao, tin
tuong vào su lành dao cùa Dàng, Nhà nuóc... là nguón lue to lón trong cóng
cuoc xày dung dàt nuóc.
Nhùng yéu tò trén day quyét dinh xu thè phàt trién cùa dàt nuóc ta trong
nhùng nàm tói. Viét Nam sé là khu vuc phàt trién nàng dóng, sau vài thàp ky
co thè dat mùc tàng truòng kinh té trung bình tién tién so vói nhùng nuóc
khàc trong khu vuc va tiép dò là trèn thè giói, tiing buóc thuc hien muc tiéu
dàn giàu, nuóc manh, xà hòi còng bang, vàn minh, mang bàn sàc Viét Nam.
Tuy nhién, nhu Nghi quyét Hòi nghi ban chà'p hành Trung uong làn thù 6
(khoà VU) cùa Dàng dà phàn tich, Viét Nam eùng dang dùng truóc nhiìng thù
thàch lón. Dò là nguy co tut hàu xa so vói càc nuóc xung quanh, kéo theo là
hàu qua xà'u vé cóng àn viéc làm, dòi song va càc và'n de xà hòi. Bòi vày,
Dàng va Nhà nuóc ta dà khàng dinh, chùng ta phài ra sue chàm lo nhiéu hon
47
nùa su nghiép vàn hoà, xà hòi, coi dò là dòng lue va muc tiéu cùa kmh té, gàn
tàng truong vói cóng bang va tién bó xà hòi ngay trong tùng buóc phàt trién.
Trong dò, viec làm dugc coi là mot trong nhùng van de xà hòi gòc ré, càn bàn
nhà't. Giài quyét dù viéc làm cho nguòi lao dòng, tién tói viéc làm eó hiéu
qua, dugc tu do lua chgn chinh là giài quyét tàn gòc nhùng càn nguyén,
nguón gòc sàu xa nhàt cùa càc vàn de xà hòi gay càn, dàm bào giù gin trat tu,
ky cuong va an toàn xà hói. Day là vàn de hét sue to lón va khó khan. De giài
quyét và'n de này, mot trong nhùng nói dung quan trgng là phài du bào dugc
xu huóng phàt trién cùa nguón lao dòng va xàc dinh nhu càu giài quyét viec
làm tu nay dén nàm 2000 va xa hon nùa.
1- Xu htfóìig phàt trién cùa nguón lao dòng
Theo so liéu diéu tra va du bào cùa Tóng cuc thòng ké va Bò lao dóng
thuong binh xà hòi, dàn so nuóc ta là 73,9 triéu nguòi vói khoàng 46 triéu
nguòi tu 15 tuoi trò lén, chiém khoàng 63% dàn so. Theo du tinh, dén nàm
2000 dàn so nuóc ta vào khoàng hon 80 triéu. Ty le tàng dàn so tu nhién con
rà't cao, nàm 1994 vàn ò mùc trén 2%, dén nàm 2000 ty le do uóc vào khoàng
1,7%. Bang phuong phàp chuyén tuoi, dén nàm 2000 so nguòi tu 15 tuoi tra
lén cùa nuóc ta sé vào khoàng gàn 54 triéu.
(Don vi: ngàn nguòi)
Bang 8: Dàn so, lao dóng dén nàm 2000 ^^'
1991 1994 1992 1993
1990
66.233,0 1995 2000
67.774,0 69.405,271.025,6 72.509,5 73.959,081.134,0
I. Dàn so
Trong dò:
057 13.281,0
51.908,0
39.495,3 13.663,0
317,'
662,0 14.139,3
.325,5
45.190,2 + Thành thi
+ Nòng thòn
II Dàn so tu 15 tuoi tra lén 14947,0
57.969
46.681, 19.472,1
661,9
420,5 13.619,013.285,0
53.111,055.075,0156
40.917,142.185,
543 061
554 Trong dò
(*:Dudoàn)
7.314,5
32.180,8 7.973,1
34.212,4 8-586,1
36.604,1 7.651,5
33.265,6 8.252,1
35.409,9 11.156,2
43.264,3 + Thành thi
+ Nóng thòn 8.962,8
37.718,7
Dan so là co so hình thành nguón lao dóng, là càn cu de xàc dinh nhu càu
*^* : Theo két qua diéu tra, dir bao cùa Tóng cuc thò'ng ké & Bó LDTBXH -1996
48
giài quyét viéc làm. Tuy nhién, và'n de co bàn va bao trùm nhà't trong linh vuc
viéc làm là phàt trién va su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue. Diéu dò eó
nghla là và'n de viéc làm phài dugc dàt trong tóng thè và'n de phàt trién nguón
nhàn lue. Dén lugt nò, vàn de phàt trién nguón nhàn lue luòn luòn phài dugc
giài quyét ò tàm chién lugc, gàn vói chién lugc phàt trién kinh té-xà hòi cùa
dàt nuóe trong tùng thòi ky nhà't dinh. Song trong thòi dai ngày nay, khi ma
khoa hgc ky thuàt va còng nghé, khoa hgc quàn ly dang co nhùng buóc phàt
trién kì diéu, thòi dai cùa dién tu va tin hgc, thi chién lugc kinh té-xà hòi phài
tùng buóc diéu chinh theo phuang huóng còng nghiép hoà, hién dai hoà, do
Nghi quyét Hòi nghi Trung uong làn thù 7 (khoà VU) cùa Dàng de ra.
Tiìng buóc day tói còng nghiep hoà, hien dai hoà dà't nuóc là nhàn tò then
ehòt nhà't, quyét dinh nhàt de giài quyét viéc làm ò nuóc ta trong tuong lai,
dóng thòi cùng dàt ra nhùng yéu càu rat mói eà vé nhàn thùc, quan diém va
càc giài phàp lón giài quyét viéc làm va nguón nhàn lue. Bòi vi, còng nghiep
hoà, hién dai hoà, nhu Nghi quyét Tmng uong 7 dà xàc dinh, là qua trình
chuyén dói càn bàn, toàn dién càc hoat dòng san xuàt, kinh doanh, dich vu va
quàn ly kinh té-xà hói tu su dung lao dòng thù còng là chinh, sang su dung
mot eàch phó bién sue lao dòng cùng vói cóng nghé, phuang tién va phuong
phàp tién tién, hién dai, dua trén su phàt trién ciia còng nghiép va tién bò khoa
hgc, còng nghé, tao ra nàng suàt lao dóng xà hòi cao.
Ró ràng, ò day trong càc nàm tói, còng cuoc dói mói dà't nuóc dugc thuc
hién theo huóng còng nghiep hoà, hién dai hoà sé dién ra hai qua trình vùa co
bàn, vùa eó mòi quan he hùu co vói nhau:
- Qua trình chuyén dói càn bàn co càu kmh té dua trén su phàt trién manh
me cùa cóng nghiép va tién bó khoa hgc cóng nghé. Xét trén góc dò viéc làm,
dò ehfnh là qua trình tàng càu vé lao dóng (phàt trién viec làm).
- Qua trình chuyén dich co eà'u lao dóng su dung ky thuàt tién tién, hién
dai de dat tói viéc làm eó hieu qua va nàng suà't cao (thay dói co càu va chà't
lugng cung vé lao dòng cho phù hgp vói càu vé lao dòng).
49
Quan niém trén vé còng nghiép hoà, hién dai hoà, duói góc dò viéc làm,
cho chùng ta mot eàch nhin toàn cành vé xu huóng phàt trién nguón nhàn lue
va nhu càu giài quyét viéc làm trong tuong lai. Dòng thòi cùng dinh huóng
cho chùng ta du bào khài quàt mot xu huóng cu thè hon, de tu dò ma de xuà't
càc chù truong, quan diém va giài phàp thich hgp, eó tình khà thi cao trong
linh vuc viéc làm.
2, Nhu càu giài quyét viéc làm
Tu nhùng két qua nghién cùu trén, luàn àn nhàn dinh khài quàt vé và'n de
viec làm nhu sau:
-h Vói toc dò tàng tu nhién dàn so va nguón lao dóng nhu hién nay, dén
nàm 2000 trén tóng thè nuóe ta vàn du thùa lao dóng. Nhu trèn dà phàn tich,
dén nàm 2000 bang bién phàp rat tich cuc nuóc ta vàn eó toc dò tàng dàn so
trén 1,7% va lao dòng xà'p xi 2%, thi dù toc dò tàng truòng kinh té co cao vàn
khòng co khà nàng thu hùt dugc hét lao dóng. Mat khàc, lao dóng chua eó
viéc làm bi tón dong cùa càc nàm truóc chuyén sang là hién tugng rà't dàng
luu y. Theo tinh toàn, truóc nàm 1992 so thanh nién mói buóc vào tuoi lao
dòng mòi nàm vào khoàng 1,1-1,2 triéu nguòi. Trong so này thuòng chi giài
quyét dugc vào khoàng 40% co viéc làm. Dén nàm 1992, là nàm bàt dàu thuc
hién chuong trình viéc làm quò'c già, dà giài quyét dugc thém khoàng 20 van
lao dòng, dua tóng so lén khoàng 70 van,/nàm va nàm 1993 giài quyét dugc
90 van. Tuy nhién, so lao dòng tón dgng chua co viec làm cho dén nay cóng
dòn lai con rà't lón.
Bài toàn chién lugc vé phàt trién nguón nhàn lue va giài quyét viec làm ò
nuóc ta trong càc nàm tói là luón luón gàn vói chién lugc kinh té-xà hói, gàn
vói cóng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Còng nghiep hoà, hién dai hoà là
con duòng thoàt khòi nguy co tut hàu, rùt ngàn khoàng eàch vé trình dò phàt
trién kinh té so vói càc nuóe xung quanh, kéo theo là ma ra khà nàng to lón
tao thém nhiéu còng àn viec làm nhò phàt trién mot nén còng nghiep huóng
vào xuà't khàu; két hgp cóng nghé truyén thòng vói còng nghé hién dai; uu
50
tién phàt trién loai hình san xuà't quy mó vùa va nhò, àp dung cóng nghé tién
tién, su dung nhiéu lao dòng... Song, trong chién lugc phàt trién kmh té-xà hói
nuóe ta thòi ky 1991-2000, vói muc tiéu tàng truòng kinh té trung bình 7%
nàm (5% cho thòi ky 1991-1995 va 9% cho thòi ky 1996-2000), nàng suà't lao
dóng tàng 50% so vói nàm 1990, néu dat dugc thi chò làm viéc tàng thém sé
vào khoàng 7,3 triéu, trong khi dò lao dòng tàng thém thòi ky 1991-2000 vào
khoàng 10,5 triéu nguòi, dàn dén sue ép rat lón vé viéc làm. Tuy ràng, tình
toàn này chi là tuong dó'i va trén tóng thè, eó thè co nhirng sai so, song cùng
du bào cho chùng ta mot tình hình là quan he cung càu vé lao dóng vàn rat
càng thàng trèn thi tmòng lao dóng trong nhiéu nàm tói. Cung vé lao dòng
luòn luòn lón hon càu vé lao dòng là mot thuc té khàch quan va là thàeh thùc
lón trong bài toàn giài quyét viéc làm ò nuóc ta.
+ Chuyén sang nén kinh té hàng hoà vói su tham già cùa nhiéu thành
phàn kinh té, da dang hoà càc hình thùc tó chùe kinh doanh sé tao ra nhung
khà nàng to lón de tàng truòng khih té va giài quyét viéc làm. Tuy nhién,
cùng vói nò quan he thué muón lao dòng sé ngày càng phàt trién manh me
trén thi truòng lao dòng dàn dén su canh tranh vé lao dòng ngày càng gay gàt,
dac biét khi lugng vòn dàu tu cùa nuóc ngoài dua vào Viét Nam ngày càng
tàng. Lue này và'n de dat ra lón nhàt trong linh vuc lao dóng là làm thè nào de
lue lugng lao dóng hién co phù hgp vói yéu càu mòi ciia nén kinh té thi
truòng, truóc hét là dói ngù lao dóng co chat lugng cao. Du doàn dén nàm
2000 lao dòng làm còng àn luong eó vào khoàng 8-12 triéu nguòi. Trong so
này, de eó dugc viéc làm thi yéu tò còt lòi, quyét dinh nhà't là phài eó khà
nàng canh tranh trén thi truòng lao dòng, vi vày vàn de dào tao va dào tao lai
nguòi lao dóng là giài phàp song con de làm cho co càu lao dòng thich ùng
vói co eà'u nén kinh té. Néu khòng, dén nàm 2000 Viét Nam sé thiéu lao dòng
co trình dò cao rà't nghiém trgng, trong khi dò lai dU thùa mot lugng rat lón
lao dóng phó thóng, lao dòng rè mat, truóc hét là ò nòng thòn. Hon nùa, ben
canh dò sé hinh thành dòng di chuyén lao dòng ky thuàt cao, lao dóng chat
xàm, tu khu vuc Nhà nuóc sang khu vuc tu nhàn va càc doanh nghiép co vó'n
51
dàu tu nuóc ngoài, càc vàn phòng dai dién nuóc ngoài... là noi co già tri lao
dóng cao hon (hién tugng chày màu chat xàm).
+ Dén nàm 2000, lao dóng nòng thòn vàn chiém phàn lón trong tóng so
lue lugng lao dòng xà hòi. Song ciing vói qua trình dò thi hoà, qua trình mà't
dàn dà't nóng nghiép (nhà't là vùng dóng bang, vùng ven dò thi...) dién ra vói
toc dò nhanh, trong khi chua dù diéu kién de chuyén hg sang làm ngành nghé
thuóc linh vuc phi nòng nghiép va dich vu sé dàn dén hién tugng thà't nghiep
tiém tàng rat lón ò nóng thón. Màt khàc, cùng vói qua trình tap trung ruòng
dà't vào tay mot so nguòi co khà nàng san xuà't, nóng nghiep hàng hoà sé eó
nguy co mot bò phàn nòng dàn khóng con ruòng dà't, khòng co tu liéu san
xuà't (hién nay eó tinh dóng bang song Cùu Long khoàng 20% nóng dàn
khòng con ruòng dà't) trò thành thàt nghiép, xung vào dòi quàn làm thué. So
này sé tran vào thành phò, tran vào càc khu còng nghiep tàp trung, di dàn tu
do dén càc \njng dà't mói tìm kiém viéc làm, sé trò thành và'n de xà hòi rà't
phùc tap, nhà't là ò mot so thành phò lón nhu Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh,
Vùng Tàu... Loai này chù yéu là lao dóng phó thóng, chà'p nhàn viéc làm vói
thu nhàp thà'p. Tu do di chuyén lao dòng va hành nghé theo phàp luàt là
huóng co bàn de giàm sue ép vé viéc làm giùa càc vùng, song lai vàp phài
nhùng màu thuàn gay gàt vé nhùng và'n de xà hói khàc nhau nhu viec quàn ly
hành chmh càc dò thi sé rà't phùc tap, khà nàng dàp ùng nhu càu vé nhà ò, y
té, giào due càng khó khan... Vi vay, bài toàn dàt ra là: Mot màt, vùa phài eó
chinh sàch tu do di chuyén lao dòng, màt khàc lai phài co bién phàp d^y
nhanh qua trình chuyén dich co càu lao dóng nòng thòn de giài quyét viéc
làm tai chò trong khu vuc nòng thòn.
+ Trong thòi gian tói, khi thi truòng lao dòng trò nén sòi dòng, thi nhu càu
dào tao, day nghé va dich vu viéc làm sé rà't lón. Tuy nhién, de eó chién lugc
dào tao va day nghé dùng dàn, và'n de quan trgng là phài xàc dinh mò hình
kinh té dùng. Duói góc do toàn dung lao dòng, thòng thuòng phài tao ra càc
tàng cóng nghé hgp ly. De tàng truòng kmh té xu huóng chung là phài dàu tu
vào Imh vuc cóng nghé cao ò mot so ngành mùi iihgn (tm hgc, nàng lugng.
52
dàu khi, hàng khòng...). Viéc dào tao loai lao dòng này phài dugc dàc biét coi
trgng, phài tó chùc dào tao dòi ngù lao dòng co trình dò cao luòn luòn dàp
ùng kip thòi yéu càu cùa san xuà't. Song trong vài nàm tói, ty trgng lao dóng
này cùng vàn chua dù lón vi khà nàng thu hùt lao dòng vào khu vue này con
rà't han che. Du doàn huóng eó tmh chà't chién lugc de phàt trién kinh té va
giài quyét vàn de lao dòng là phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò. Dòi vói
Viét Nam hien nay, viéc tó chùc san xuà't kinh doanh vàn ò quy mò ho già
dinh là chinh, su dung lao dòng trong già dinh, chua eó thué lao dóng hoàc
chi rà't it. Do dò, huóng trgng tàm tàc dóng là tao diéu kién cho kinh té ho già
dinh phàt trién dén mùc co thè su dung lao dòng làm thué (co thè ban dàu ò
quy mò 5-10 lao dòng). Theo huóng này phài phàt trién rong rài càc hình thùc
dào tao, phó càp nghé vói còng nghé thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao
dóng de cung ùng lao dòng cho càc hg già dinh, dóng thòi phài khan truong
dào tao càc chù doanh nghiep trong co che thi truòng. Di lién vói nò càn phàt
trién manh me càc trung tàm xùc tién viec làm thuc hién chùc nàng dich vu
viéc làm va cung ùng lao dòng. Néu chùng ta khòng chù y phàt trién he thòng
dich vu viéc làm ngay tu bay giò sé gap rat nhiéu khó khan trong viéc dàp ùng
yéu càu cung ùng lao dóng trong tuong lai.
+ Khi thuc hién duòng lòi mò cùa, tùng buòc hòi nhap vào thi truòng thè
giói, trong nhùng nàm tói lao dòng Viét Nam con nhiéu uu thè', nhàt là vé
trình dò vàn hoà, tay nghé khéo léo va già lao dòng rè. Vói uu thè' này, khà
nàng dua lao dòng Viét Nam di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài, dàc biét là
thi truòng khu vuc chàu A-Thài Bình Duong, Trung Dóng, Dòng Au... sé
ngày càng tàng. Vi vay, và'n de dàt ra là phài tinh dén mòi quan he giùa lao
dóng trong nuóc va lao dòng dua di, nhà't là lao dòng ky thuàt, phài xàc dinh
thàt ro muc tiéu dua lao dòng di két hgp vói muc tiéu tao viéc làm trong cà
nuóc va tài hoà nhàp hg khi trò vé. Mat khàc, eùng càn phài tao viéc làm va
tài hoà nhàp hon chuc van nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong
theo chuang trình HCR. Day sé là và'n de xà hói rà't lón dòi vói nuóc ta trong
giai doan chuyén dói nén kinh té.
53
Càc nhàn dinh khài quàt trén, sé là ca so de hinh thành mot he thò'ng quan
diém vé giài quyét viec làm nhàm dàp ùng nhu càu càp bàch truóc màt, vùa
giài quyét mot eàch càn bàn, làu dai, dóng thòi giài quyét và'n de càp bàch
cùng sé dugc dinh huóng trong tóng thè, khòng sa vào chàp va, dòi phó va
theo kiéu hành chinh.
IL QUAN DIÉM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIÈN
NAY
1. Quan diém giài quyét viéc làm
Nhu chùng ta dà biét, chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té-xà hói dén
nàm 2000 cùa nuóc ta dà xàc dinh: "Giài quyét viéc làm, su dung tòi da tiém
nàng lao dóng xà hòi là muc tiéu quan trgng hàng dàu cùa chién lugc, là mot
tiéu chuàn de dinh huóng eo eà'u kinh té va lua chgn cóng nghé.." [3]
De thuc hien muc tiéu chién lugc trén, và'n de quan trgng nhà't là phài xàc
dinh he thò'ng quan diém giài quyét viéc làm cho phù hgp vói nén kinh té
hàng hoà nhiéu thành phàn ò nuóc ta. He thòng quan diém này phài dua trén
co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuang phàp luàn co bàn trong linh
vue viéc làm, cu thè là:
+ Thù nhà't, phài thòng nhà't vé màt khài niém vé viec làm. Và'n de này da
dugc de càp dén ò chuong I. Tuy nhién, càn nhàn manh ràng viéc làm là hoat
dóng cu thè cùa nguòi lao dòng mang lai Igi ich cho xà hói va thu nhàp cho
bàn thàn. Tuy nhién, hoat dóng này phài dugc luàt phàp cho phép (hgp phàp).
Trong khuòn khó dò, nguòi lao dóng eó thè làm viec trong bà't eù thành phàn
kinh té nào va vói mgi hình thùc tó chùc kinh doanh. Càc thành phàn kinh té,
càc don vi kinh té va mgi nguòi lao dóng déu dugc bình dàng truóc phàp luàt.
Diéu dò co nghla là phài tùng buóc xoà bò tàm ly xà hòi nàng né chi coi trgng
viéc làm trong khu vue Nhà nuóc dà tón tai mày chuc nàm qua, nhà't là tàng
lóp thanh nién. Phài thay dói chuàn muc va thang già tri dành già còng hién
cùa nguòi lao dóng cho xà hòi. Nguòi lao dóng làm viéc bà't ky ò dàu, thuóc
do duy nhà't là nàng suà't, chà't lugng va hiéu qua; san phàm san xuà't ra dugc
54
thi truòng chà'p nhàn va nguòi lao dòng dugc huong thu dùng vói già tri lao
dóng sàng tao cùa mmh, dugc bào ve quyén so hùu tri tue va già tri vàt chat
do minh làm ra theo luàt phàp, nhàm nàng cao chat lugng cuoc sò'ng, muu càu
hanh phùc cho bàn thàn va co dóng góp mot phàn cho xà hòi. Làm thay dói
nhàn thùc này trong xà hói là mot qua trình dién ra rà't phùc tap va phài co
thòi gian. Song truóc hét là phài tàc dóng vào thanh nién, càc dó'i tugng ma
truóc day song trong co che bao càp cùa Nhà nuóc. Su hinh thành chuàn muc
va già tri xà hòi mói, co le phài bàt dàu tu su nhàn thùc mói này vé viec làm.
+ Giài quyét viéc làm là vàn de kinh té-xà hói rat tóng hgp va phùc tap,
khóng chi là vàn de kinh té hay xà hòi don thuàn. Vi vay, nò phài dugc hiéu
theo nói dung mói, bao hàm cà pham vi rong va pham vi hep. Trén pham vi
rong, giài quyét viec làm bao góm nhiing và'n de lién quan dén phàt trién
nguón nhàn lue va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue. Tue là qua trình dò
dién ra bàt dàu tu vàn de giào due, dào tao va phó càp nghé, chuàn bi cho
nguòi lao dòng buóc vào cuoc dòi lao dòng (làp thàn, làp nghiép), dén vàn de
tu do lao dóng va huòng thu xùng dàng già tri ma lao dóng sàng tao ra, cài
thién va nàng cao chà't lugng cuóc song. Vói nói dung này, và'n de giài quyét
viéc làm gàn rà't chat va dugc thuc hién thòng qua càc chuong trình phàt trién
kinh té. Do dò, giài quyét viéc làm theo nghla này mang nói dung kinh té là
chinh. Viéc su diing lao dòng dugc huóng vào muc tiéu tàng truong kinh té va
trò thành yéu tò cùa tàng truòng kinh té. Còng nghé dugc lua chgn ò day là
còng nghé ò tàng cao, còng nghé mùi nhgn, su dung lao dóng ky thuàt cao de
dàm bào toc dò tàng truòng kinh té cao. Con theo nghla hep, giài quyét viéc
làm chù yéu huóng vào dòi tugng va muc tiéu giàm ty le thà't nghiep (chòng
thà't nghiep), khàc phuc tình trang thiéu viéc làm, nàng cao hiéu qua viec làm
va tàng thu nhàp. Tue là, ehi giói han ò nói dung giài quyét viéc làm trong
khuòn khó va pham vi cùa chinh sàch xà hòi. 0 day muc tiéu cùa viéc làm là
de giài quyét và'n de xà hòi, góp phàn ón dinh va an toàn xà hói. Vói noi dung
này, giài quyét viéc làm dugc tàch khòi chuang trình phàt trién kinh té va
hình thành chuong trình viéc làm quò'c già, nhu là mot chuong trình xà hòi eó
55
muc tiéu. Cóng nghé lua chgn trong truòng hgp này chù yéu là còng nghé
thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao dóng. Tà't nhién, giài quyét viec làm
theo pham vi rong va hep trèn day eó quan he màt thiét vói nhau, bó xung va
dan xen vào nhau, déu huóng vào muc tiéu hàng dàu là su dung tòi da tiém
nàng lao dòng xà hói.
Song xét vé màt xà hòi, dòi tugng giài quyét viéc làm ma chùng ta càn
dàc biét quan tàm chinh là nhùng nguòi lao dòng do hàu qua cùa lua chgn va
àp dung cóng nghé tàng cao gay nén (lao dòng dòi du, bi sa thài, roi vào tình
cành thà't nghiep) va nhùng nguòi chua eó viéc làm, cùng nhu hieu qua viéc
làm kém, thu nhap thàp. Tue là nhàn manh tình chat xà hói, khia canh xà hói
cùa nò, de khóng dàn dén nhùng diém nóng, diém gay càn vé màt xà hói.
+ Mot trong nhirng và'n de ca bàn nhà't cùa su thay dói nhàn thùc vé viéc
làm là coi trgng yéu tò tu tao viéc làm cùa nguòi lao dòng trong càc thành
phàn kinh té. Trong co che cu, Nhà nuóc hoàc tàp thè (hgp tàc xà) bò tri, sap
xép viéc làm dén tùng nguòi lao dòng, cùng vói qua trình dò dà tuóe bò dàn
quyén tu chù, tu chiù tràch nhiém cùa nguòi lao dóng trong viéc tao còng àn
viéc làm cho chinh bàn thàn minh, trò thành con nguòi thu dòng, bi cót chat
vào nhirng viéc làm do Nhà nuóe hay hgp tàc xà tó chùc va phàn còng, triet
tiéu dóng lue va tinh nàng dòng xà hòi cùa hg. Ngày nay, trong qua trình
chuyén sang co che thi truòng khòng thè làm theo kiéu Nhà nuóc va hành
chmh nhu truóc day, ma giài quyét viéc làm phài theo quan diém thi truòng;
phài bang mgi bién phàp giài phóng triét de tiém nàng lao dòng, tra lai cho
nguòi lao dóng quyén tu do trong lao dòng. Nguòi lao dòng phài tu chiù tràch
nhiem vé cuóc sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, phàt huy hét nàng lue sàng tao,
tinh nàng dòng xà hòi cùa minh trong tu tao viéc làm, dóng thòi dugc huòng
dùng già tri lao dòng dà sàng tao ra, chòng tu tuong va tàm ly y lai, tróng chò
vào Nhà nuóc va xà hòi. Tà't nhién, trong qua trình tu tao viéc làm sé dién ra
qua trình canh tranh lao dòng trén thi truòng lao dòng, do dò khóng phài ai
cùng tu giài quyét dugc viéc làm cho minh. Trong truòng hgp này càn phài eó
su can thiép cùa Nhà nuóc. Vai trò cùa Nhà nuóc ò day là tao ra diéu kien.
56
mòi truòng thuàn Igi de giùp hg tu vuon lén, Nhà nuóc sé tàc dòng vào thi
truòng lao dóng, làm cho nò hoat dòng, linh hoat, tao ra co hói phong phù de
cung va càu vé lao dòng phù hgp vói nhau trong mòi truòng phàp ly lành
manh; dóng thòi co su trg giùp truc tiép cho nhùng nguòi gap hoàn cành khó
khan, bàt Igi trong linh vuc này.
+ Trong co che thi truòng, viec làm ón dinh chi là khài niém tuong dò'i. Su
chuyén dich va di chuyén lao dóng sé ngày càng manh me. Nguòi lao dòng eó
thè thay dói viéc làm tu ngành, nghé này sang ngành, nghé khàc, tu thành
phàn kinh té này sang thành phàn kuih té kia, tu hinh thùc tó chùc kmh doanh
này sang hinh thùc tó chùc kinh doanh khàc, tu dia phuang này dén dia
phuang khàc néu nhu hg co nhu càu. Diéu này bi ehi phòi nghiém ngat bòi
quy luàt cùa kinh té thi truòng, trong dò dàc biét là phu thuóc vào quan he
cung- càu vé lao dòng, vào già cà lao dòng hinh thành trén thi truòng lao
dóng. Nò chinh là co so ly luàn cùa chinh sàch tu do di chuyén lao dòng va
hành nghé trong khuòn khó luàt phàp cho phép, dóng thòi eùng chinh là mot
co so quan trgng cùa chinh sàch diéu chinh sue ép vé viéc làm giùa càc
ngành, càc \àing, càc thành phàn kinh té, càc hình thùc tó chùc san xuàt kinh
doanh, làm cho eo càu lao dóng thich ùng vói co càu kinh té. Trong chinh
sàch dò, mot mat phài dàm bào tu do chuyén dich va di chuyén lao dòng
trong khóng gian va thòi gian de thay dói co càu lao dòng, làm cho cung va
càu gap nhau a mùc cao nhàt, tu nò giàm sue ép vé viec làm, mat khàc lai
phài khuyén khich ón dinh dói ngù lao dòng bang co che va chinh sàch phù
hgp, nhà't là lao dòng ky thuàt cao càp, lao dóng tri oc.
+ Trong co che thi truòng, nhu trén dà phàn tich, nguòi eó viec làm là
nguòi ky dugc hgp dóng lao dóng. Khoàng thòi gian tròng giùa hai làn ky hgp
dóng lao dòng là khoàng thòi gian nguòi lao dóng roi vào tình trang thà't
nghiep. Tue là cung va càu khòng gap nhau trong khóng gian va thòi gian. Do
dò, thà't nghiep là hién tugng kinh té tà't yéu khàch quan va binh thuòng. Ty le
thà't nghiep trong giói han cho phép tao ra su canh tranh lành manh vé lao
dóng, tu dò tao ra dóng lue kich thich tàng nàng suà't lao dóng, su dung nguón
57
lao dòng eó hiéu qua hon. Co thè ggi dò là ty le "thà't nghiép kmh té"'. Và'n de
ò day là phài xàc dinh dugc giói han dò cùa tinh trang thàt nghiep de khòng
trò thành vàn de xà hòi gay càn, nguy hiém cho nén kinh té va mà't an toàn xà
hói. Day chmh là giài quyét mó'i quan he giùa chinh sàch kinh té va chinh
sàch xà hòi trong linh \arc viéc làm. Khi ty le thàt nghiep con trong giói han
cho phép thi nò trò thành yéu tò tich cuc tao ra dòng lue phàt trién kinh té va
khi dò là dó'i tugng cùa chinh sàch kinh té. Nhung ty le thà't nghiep vugt qua
giói han "kinh té" (giói han cho phép), thi nò trò thành và'n de xà hòi gay càn
va thuge dó'i tugng giài quyét cùa chinh sàch xà hòi. Day cùng chinh là mot
trong nhùng co so ly luàn de tàch chuong trình viec làm ra khòi chuong trình
phàt trién kinh té nhàm thuc hién muc tiéu xà hòi cùa chinh sàch viéc làm.
Chòng thàt nghiep là và'n de co tinh chà't toàn càu. Kinh nghiém thè giói
thuòng ban hành che dò trg càp thà't nghiep de trg giùp nhìing nguòi thàt
nghiep. Dòi vói nuóc ta trong tuong lai eó thè va càn phài ban hành chinh
sàch trg eà'p thà't nghiep, song trong diéu kién hién nay chua thè cho phép
chùng ta àp dung co so này bòi vi ehùng ta chua co he thòng nàm va dàng ky
thàt nghiep, dóng thòi so dòi tugng càn trg giùp (nguòi chua eó viéc làm,
nguòi mà't viéc do chuyén dói càu trùc kinh té, nguòi nghèo...) ò Viét Nam rà't
lón, ngàn sàch nhà nuóc chua thè thuc hien dugc, hon nùa Viét Nam là nuóc
dang phàt trién néu ban hành chinh sàch trg càp thà't nghiep sé gay tàm ly thu
dóng trong tu tao viéc làm. Dà't nuóc muòn phàt trién, su giùp do cùa Nhà
nuóc cho nhóm nguòi bà't Igi, trong dò co nguòi thà't nghiép, là càn thiét,
nhung phài theo quan diém phàt trién, tue là tao diéu kién de hg co co hói tìm
dugc viéc làm hoàc tu tao viéc làm. Vi vay, dòi vói Viét Nam, con duòng co
bàn là day manh thuc hién chuang trình viéc làm, chuong trình chòng dói
nghèo. Dóng thòi dòi vói nguòi mà't viéc thi àp dung trg eà'p thòi viec tu
nguón do càc doanh nghiep làp ra de chi tra cho ngUÒi lao dóng.
+ Cuòi eùng giài quyét viec làm là còt lòi cùa và'n de dàm bào ón dinh, an
toàn, còng bang xà hói va tién bò xà hói. Song nò phài dugc gàn vói phàt trién
va giài quyét theo quan diém phàt trién, khóng làm theo kiéu hành chinh nhà
58
nuóc va bao eà'p tran lan nhu truóc day trong eo che cu. Nhàn thùc này xuà't
phàt tu co so ly luàn co bàn là chinh sàch viéc làm nhu là yéu tò cùa su phàt
trién va nàm trong yéu tò phàt trién. Diéu này giùp chùng ta lua chgn mò
hình, dinh huóng giài quyét viéc làm nhu thè nào de vùa góp phàn tàng truòng
kinh té, vùa dàm bào còng bang xà hói. Dàc biét là trong tình hình dàt nuóc ta
hien nay vé eo bàn vàn là nén san xuà't nòng nghiép, tu cung tu càp, co diém
xuà't phàt rat thàp, khoa hgc ky thuàt va cóng nghé chua phàt trién, nhung lao
dòng lai rà't dói dào, thi chmh sàch viec làm phài bao góm nhùng chù truong,
phuang huóng va giài phàp nhàm muc tiéu thùc day tàng truòng kinh té, dóng
thòi dàm bào còng bang xà hói.
Tu nhùng nhàn thùc co bàn trén day, luàn àn da khài quàt hoà he thòng
quan diém co bàn giài quyét viec làm trong thòi gian tói nhu sau:
- Quan diém eó tinh chà't muc tiéu va chién lugc cùa giài quyét viéc làm là
phài huóng vào phàt trién va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue, phdi
gidi quyét mòi quan he bién chùng giùa ca càu kinh té va ca càu lao dóng,
tao ra ca càu lao dóng ngày càng phù hop vói ca càu kinh té dang trong
qua trình chuyén doi. Trong chién lugc phàt trién kinh té lày muc tiéu quan
trgng hàng dàu là dàm bào viéc làm, su dung tòi da tiém nàng lao dóng xà
hòi. Qua trình chuyén dich co càu kinh té sang nén kinh té hàng hoà nhiéu
thành phàn phài dóng thòi chuyén dich co càu lao dóng hién co phù hgp vói
yéu càu cùa nén kinh té' mói. Viéc lua chgn còng nghé, mot màt, phài tap
trung vào mot so linh vuc mùi nhgn, su dung ky thuàt cao de tao ra diéu kién
va khà nàng tàng tmòng kinh té vói toc dò nhanh, màt khàc, lai phài chù y
dén tàng thà'p, nhung lao dòng lai chiém ty le lón, thóng qua àp dung cóng
nghé thich hgp, cóng nghé su dung nhiéu lao dòng. Và'n de eà'p bàch giài
quyét viéc làm hién nay là cho thanh nién ò thành thi. Song de su dung co
hieu qua nguón lao dòng xà hói lai phài tàp trung vào khu vue nóng thón, là
dia bàn chién lugc cùa cà nuóc. Tu dò giài phóng lao dòng va lue lugng ^sàn
xuà't phài mò dàu tu nóng thón.
59
- De giài quyét viéc làm cho lao dòng xà hòi, vàn de bao trùm là phài
bang mgi bién phàp tiép tue gidi phóng tiém nàng lao dóng trén ca sa phàt
tnen manh me nén san xuàt hàng hoà nhiéu thành phàn, vài nhùng hình
thùc to chùc san xuàt kinh doanh da dang, phong phù, dan xen va he tra
nhau, vùa hop tàc, vùa canh tranh, hình thành thi truòng lao dóng thòng
nhàt va linh hoat, khòng bi chia càt vé dia ly hành chinh. Chi trong diéu
kién dò, sue lao dóng mói dugc giài phóng triét de, nguòi lao dóng mói co co
hòi tu tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà hói. Tu do hoà
trong lao dóng là quan diém co bàn nhà't de hinh thành chinh sàch viéc làm
trong diéu kién mai. Quan diém này phài dugc thè che hoà thành luàt phàp de
dàm bào cho nguòi lao dóng tu do hành nghé, làp hói nghé nghiep, lién doanh
lién két, tu do làm giàu chinh dàng, coi mot bó phàn dàn cu giàu lén là càn
thiét cho su phàt trién va tién bó chung; tu do thué muón lao dòng trén eo so
phàp luàt va su huóng dàn cùa Nhà nuóc, xoà bò mgi ngàn càm, trói buóc
nguòi lao dòng; phàt huy dén mùc cao nhà't khà nàng sàng tao trong tu tao
viéc làm, phàt trién viec làm cùa còng dàn.
- Trong diéu kién phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, cho
dù Nhà nuóc co chinh sàch phàt trién kinh té hoàn hào dén mùc nào di nùa,
thi trong xà hói bao giòi cùng vàn co nguòi chua co viéc làm, thàt nghiép
hoàc thiéu viéc làm. Vi vày, gidi quyét viéc làm phdi là tràch nhiém cùa
toàn Ddng, Nhà nuóc, cùa càc ngành, càc càp, càc tó chùc xà hòi va cùa
mèi nguòi lao dòng. Nhà nuóc mot màt, phài khuyén khich phàt trién thi
tiiròng lao dòng, làm cho nò hoat dóng sòi dòng va co hiéu qua trén co so eó
chmh sàch bào ve va khuyén khich càc tó chùc, don vi kinh té, càc chù doanh
nghiép, ké eà càc chù tu nhàn, ho già dinh va mgi nguòi lao dòng ò mgi thành
phàn kmh té tao dugc nhiéu chò làm viéc mói va thu hùt dugc nhiéu lao dòng,
màt khàc, phài co bién phàp tich cuc kiém soàt thi truòng lao dóng, giàm
hoac khòng che ty le thà't nghiep ò mùc cho phép, khóng de vugt qua diém
giòi han dàn dén nhiìng diém "nóng", diém "gay càn" sé gay nguy hiém cho
60
nén kmh té va an toàn xa hòi, thòng qua càc còng cu diéu tiét vi mò cùa Nhà
nuóc.
- Giài quyét viéc làm trong diéu kién nuóc ta con nghèo, phài phàt huy
mgi nguón tiém nàng trong nuóc, khai thàc dén mùc tòi da tiém nàng trong
dàn (vón, ky thuàt va kinh nghiém làm àn), dóng thòi tranh thù va su dung
co hiéu qua càc nguón vón dàu tu nuóc ngoài vào càc chuang trình va du
àn viéc làm co muc tiéu. Song càn phài xàc dinh ró tràch nhiem cùa Nhà
nuóe ò càc càp. Nhà nuóc chù yéu là phài co chién lugc, ké hoach phàt trién
kinh té-xà hòi dùng dàn huóng vào su dung co hieu qua tiém nàng lao dòng
xà hòi, dóng thòi tao ra nhirng diéu kién càn thiét thòng qua co che, chinh
sàch, luàt phàp de cho dàn tu do làm àn theo luàt phàp va ho trg mot phàn vé
tài chinh nhu là "bà dò", tao ra cài "huych" de dàn tu tao viéc làm (xày dung
co so ha tàng, trg giùp vé vòn duói hinh thùc cho vay vói lai suà't nàng do,
chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, dào tao va phó càp nghé, tìm kiém thi
truòng...), thu hùt thém lao dóng xà hói.
- Gidi quyét viéc làm vita là vàn de ca bdn co tinh chat chién lugc, vita
là vàn de càp bàch truóc mat. Trong nhiìng nàm tói, phài tàp trung uu tién
tao thém chò làm viéc mòi, giài quyét cho mot so dòi tugng bue bàch nhàt:
lao dòng thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóe, thanh nién dén tuoi lao dóng o thi
thành, khu cóng nghiep tap trung, bò dòi xuà't ngù, hgc sinh dà tòt nghiép càc
truòng lóp dào tao, nguòi di lao dóng hgp tàc trò vé, nguòi nghèo ò nóng thòn
(nhà't là vùng nùi cao, dóng bào dàn toc it nguòi, khu càn eù eàch mang cu),
càc dó'i tugng dàc thù (phu nù, tré em, nguòi tàn tàt), nguòi xuà't cành trai
phép tu nguyén hói huong, dò'i tugng té nan xà hói. Giài quyét viéc làm phài
tién hành co trgng tàm, trgng diém, trong dò càn chù y dùng mùc giài quyét
viec làm ò thù dò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh; phài hình thành he
thò'ng tó chùc tu Trung uong dén dia phuong va co so bao góm he thòng quàn
ly Nhà nuóc, càc don vi su nghiep chàm lo giài quyét viéc làm cho lao dóng
xà hòi.
\
2> Mot so giài phàp chù yéu
Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng
nuóc ta hién nay là mot và'n de co pham vi rong lón va rà't phùc tap. Do pham
vi rong lón nhu vày, hon nùa day là vàn de càp thiét, phùc tap dó'i vói Viét
Nam trong giai doan nén kinh té chuyén dói. Vói pham vi nghién cùu dà néu,
ò day luàn àn dua ra mot so giài phàp nhàm giài quyét và'n de lao dòng viéc
làm 0 nuóc ta trong giai doan chuyén dói cùa nén kinh té hien nay phù hgp
vói chién lugc phàt trién kinh té xà hòi ma Dàng va Nhà nuóe dà vach ra, dò
là: hoàn thién he thò'ng chinh sàch, giài quyét viéc làm dòi vói khu vuc thành
thi, nóng thòn...
2.1. Hoàn thién he thón£ chinh sàch
Nhu trén dà phàn tich, de giài quyét viéc làm cho nguòi lao dóng, và'n de
quan trgng nhà't là Nhà nuóc phài tao ra càc diéu kién va mòi truòng thuàn Igi
de nguòi lao dòng tu tao viec làm trong co che thi truòng thòng qua nhùng
chinh sàch cu thè. Co thè co rà't nhiéu chinh sàch tàc dòng truc tiép hoàc giàn
tiép dén viéc làm, hgp thành mot he thòng chinh sàch hoàn chinh co quan he
qua lai, bó xung cho nhau huóng vào phàt trién cà cung va càu vé lao dóng,
dóng thòi làm cho cung va càu phù hgp vói nhau. Thuc chat là tao ra su phù
hgp giùa co càu kinh té va co eà'u lao dóng, day là vaii de eó pham vi rong
lón. Tuy nhién, o day luàn àn chi giói han trong mot so chinh sàch chù yéu
nhà't, eó tình chat dinh huóng:
a. Bo xung va hoàn chinh mot so chinh sàch vimó
Càc chinh sàch chung co tinh chà't vi mò trong linh vuc giài quyét viéc
làm giai doan hién nay chù yéu eó quan he va tàc dóng dén viec mò rong va
phàt trién viéc làm cho lao dóng toàn xà hòi. Dò là càc chinh sàch lién quan
dén càc yéu tò eo bàn nhà't cùa viec làm nhu giài quyét và'n de vòn, dòi tugng
lao dòng, ky thuàt va còng nghé...
62
a.l. Chinh sàch tao vón
Yéu to' co bàn truóc tién de giài quyét viéc làm là vón. Chinh sàch tao vòn
ò day càn dugc xem xét cà hai huóng:
- Tàp trung nguón vòn cho muc tiéu mò rong viéc làm thóng qua càc
chuong trình tóng thè, nhà't là chuong trình phù xanh dà't tròng dói trgc (327),
chuong trình khai thàc tiém nàng càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang
song Cùu Long, tu giàc Long Xuyén, bàn dào Cà Mau, Tày song Hàu, dóng
Nam bò, ven bién va càc hai dào... Nguón vòn này chù yéu là tu ngàn sàch, tu
càc du àn dàu tu nuóc ngoài. Nhà nuóc càn co chù truong vay vòn cùa nuóc
ngoài de bó xung vào qui giài quyét viéc làm quò'c già. Trong càc du àn vién
trg ODA Nhà nuóc nén dành mot phàn kinh phi thoà dàng cho chuong trình
phàt trién xà hòi, trong dò chù yéu là cho muc tiéu giài quyét viec làm.
- Huy dòng dén mùc cao nhàt nguón vòn trong nhàn dàn bang càc chinh
sàch khuyén khich thich hgp de phàt trién viéc làm nhu chinh sàch cho thué,
mugn dà't de nguòi co vòn dàu tu vào san xuàt kinh doanh duói hình thùc
nóng trai, trang trai ò càc vùng mién nùi, ven bién, hai dào; tao diéu kién vé
màt bang cho càc ho già dinh, càc xi nghiep nhò ò thành thi co diéu kién tó
chùc san xuà't kinh doanh; giàm dén mùc tòi da càc thù tue phién ha va càc le
phi trong viéc thành lap doanh nghiep va dàng ky kinh doanh; càc chinh sàch
mién, giàm thué cho càc chù doanh nghiep, ho già dinh bò vòn dàu tu kinh
doanh càc ngành hàng tao dugc nhiéu chò làm viéc mói.
Trong chinh sàch tao vòn, quan trgng nhà't là hoàn thién chinh sàch va he
thò'ng tin dung. Nén som hinh thành he thòng tin dung vói eà'u trùc nhu:
+ He thò'ng tin dung thuong mai. He thò'ng này chù yéu phuc vu dò'i tugng
là chù thè san xuàt kinh doanh theo dùng co che thi truòng. NgUòi vay dugc
àp dung theo chinh sàch lai suàt thi truòng.
+ He thò'ng tm dung eó tmh chat tài trg cùa Nhà nUóc cho càc chuong
trình xà hòi nhu chuong trình viéc làm, chuong trình xoà dói giàm nghèo...
Thòng qua càc quy xà hòi (Qui quò'c già vé giài quyét viéc làm. Qui xoà dói
63
giàm nghèo). Thuc chà't là Nhà nuóc trg giùp tao mò viéc làm thóng qua
chinh sàch tin dung vói lai suà't nàng da. Dòi tugng vay là nguòi chua co viéc
làm, càc ho già dinh eó khà nàng tao viéc làm, càc doanh nghiép, nhà't là
doanh nghiep nhò va vùa eó phuong àn mò rong san xuà't kinh doanh tao thém
viec làm mói, thu hùt thém lao dòng.
+ He thò'ng tm dung nhàn dàn. Do là hình thùc trong cóng dóng (dàc biét
là ò xà, phuong) giùp nhau tao vòn phàt trién san xuà't kmh doanh va dich vu
kip thòi, dùng muc tiéu va dòi tugng. Trong he thòng tin dung này, càn
nghién cùu phàt trién càc hình thùc tm dung cùa tó chùc xà hói (phu nù, hòi
nòng dàn, cóng doàn...), theo kinh nghiém cùa mot so nuóc trong khu vuc (vi
du, mó hình Grameen Bank cùa Bangladesh). Thuc hién chinh sàch tin dung
vói lai suàt uu dai cho vay dén cà nhàn, ho già dinh, chù doanh nghiép, càc tó
chùc kinh té co khà nàng tu tao viéc làm hoàc tao viéc làm mói thu hùt thém
lao dóng, là chinh sàch co bàn nhàt de giài quyét viec làm hién nay va phù
hgp vói diéu kién a nuóc ta trong qua trình chuyén dói nén kinh té. Sau mot
thòi gian, khi nhàn dàn ta quen vói mòi truòng tin dung cùa nén kinh té hàng
hoà, thi viéc thuc hién chinh sàch lai suàt uu dai khòng con là và'n de quan
trgng nùa, chùng ta eó thè tùng buóc àp dung chinh sàch lai suà't thi truòng.
Song và'n de quan trgng nhà't là viéc dua vòn dén cho dàn thòng qua chinh
sàch tin dung phài dàm bào kip thòi, thuàn Igi, dùng dòi tugng.
a.2. Chinh sàch dàt dai
Dò'i vói nuóe ta dà't dai là dòi tugng co bàn nhàt cùa qua trình san xuà't va
phàt trién viéc làm, dac biét là o nòng thòn. Theo luàt dàt dai, dàt dai là so
hihi cùa toàn dàn do nhà nuóc thòng nhàt quàn ly. Nguòi nòng dàn dugc Nhà
nuóc giao quyén su dung ruòng dàt làu dai, dugc chuyén nhugng quyén su
dung ruòng dà't de tàp trung ruòng dàt vào càc ho già dinh eó khà nàng san
xuà't nòng nghiep hàng hoà... Dò là nhùng chinh sàch rà't co bàn trong linh
vuc ruòng dà't, góp phàn to lón giài phóng tiém nàng lao dóng tao ma viec
làm. Tuy nhién, duói góc dò giài phàp viec làm, càn tiép tue hoàn thién chmh
sàch dà't dai theo huóng khuyén khich nhàn dàn dàu tu khai phà va su dung eó
64
hiéu qua mòng dà't, tao viéc làm dem lai nhimg già tri kùih té cao trén mot
don vi dién tich dà't canh tàc. Duói day là mot vài suy nghi cà nhàn vé chinh
sàch dà't dai
- Dó'i vói nguòi nghèo ò nóng thón, Nhà nuóe khòng nén thu bót ruòng
dà't cùa hg trong truòng hgp nguòi nghèo ng san lugng khoàn, ma phài trg
giùp hg vé vòn, khih nghiém làm àn... de tu hg vuon lèn thoàt khòi cành
nghèo dói. Màt khàc, cùng khòng de nguòi nghèo chuyén nhugng quyén su
dung dà't vó diéu kièn, khi chua co viec làm khàc ón dinh va thu nhàp cao hon
làm ruòng. Néu khòng, trong co che thi truòng, sé bién mot bò phàn lón nguòi
nghèo roi vào tình cành bi bàn eùng hoà, khóng con ruòng dàt.
- Viéc trg giùp vòn, ky thuàt va cóng nghé, thi truòng tiéu thu de nòng
dàn thuc hién qua trình chuyén dich co càu lao dóng là rà't càn thiét, truóc màt
là nàng vòng quay cùa dàt bang eàch phàt trién vu dòng, chuyén mot phàn
ruòng tróng lùa sang làm \aròn kinh té, cài tao vuòn tap thành vuòn kinh
doanh... (thòng qua du àn nhò cho vay vói lai suàt nàng do tu qui quò'c già
giài quyét viéc làm). Tùng buóc thuc hién qua trình chuyén nhugng eó diéu
kién quyén su dung ruòng dà't de phàt trién san xuàt nòng nghiep hàng hoà
theo nguyén tàc "nguòi nào giòi viéc gì làm viec nà'y".
- Nhà nuóe nén xàc dinh già dàt hgp ly theo huóng uu dai cho càc già
dinh khi chuyén nhugng quyén su dung ruòng dà't ò qué cu de dén càc vùng
kinh té mói, tao cho hg co thém vó'n phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét
viec làm cho già dinh noi dà't mói. Sua dói chi phi khai hoang trong càc du àn
kinh té mói cho phù hgp vói thuc té va thuc hien dùng chinh sàch mién thué
vói dàt khai hoang theo luàt dinh.
- Càn eó nhirng chinh sàch cu thè de khuyén khich nguòi eó vòn (ké cà
nguòi nuóc ngoài) dén khai hoang va kinh doanh theo kiéu trang trai ò càc
vùng dà't con hoang hoà, nhà't là mién nùi, ven bién, hai dào, bang eàch cho
vay vòn vói lai suà't uu dai, cho mugn dà't hoac thué dà't làu dai vói già thà'p...
Cùng vói dò, Nhà nuóe nén co chinh sàch dàc biét vé dàu tu vó'n, lua chgn mò
hình san xuà't kmh doanh thich hgp cho càc vùng dà't san xuà't chuyén canh
65
càc màt hàng nòng san gàn vói xuàt khàu eó già tri kinh té cao nhu vùng nuòi
tóm, cua nuóc Ig, vùng tróng cà phé, cao su, che...
a.3 Chinh sàch thué
Thué là nguón thu quan trgng nhàt, chù yéu nhà't cùa ngàn sàch Nhà nUóc,
là cóng cu co bàn diéu tiét thu nhàp cùa càc tàng lóp dàn cu. Song thué con là
dòn bay manh me khuyén khich san xuà't phàt trién, tao mò viéc làm. Xét cho
cùng, thi và'n de sau mai là quan trgng nhàt, quyén dinh nhà't. Bòi vi chi eó
khuyén khich phàt trién san xuà't, tao viéc làm mói tao ra dugc nguón thu cho
ngàn sàch ngày càng lón.
Mac dù nuóc ta dà co luàt thué, Chinh phù cùng luòn thay dói mùc thué
cho phù hgp vói diéu kién thuc té. Song de khuyén khich càc chù thè kinh té
phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong
co che thi truòng, Nhà nuóc càn bó xung hoàn chinh mot so và'n de trong
ehình sàch thué nhu:
- Dòi vói càc doanh nghiep (ké cà quò'c doanh va nuóc ngoài quóc doanh)
trong qua trình dói mói mày móc, thiét bi va còng nghé theo yéu càu cùa
còng nghiep hoà, hien dai hoà, càn àp dung chinh sàch thué khuyén khich
doanh nghiep dua còng nghé thich hgp vào san xuàt, trong dò vùa dàm bào
yéu càu nàng cao sue manh canh tranh cùa san phàm, vùa tao thém dugc viéc
làm mói cho nguòi lao dóng, dàc biét là tao ra càc tàng khàc nhau de su dung
dugc nhiéu lao dóng (còng nghiep làp ràp, che bién nòng san phàm nhiet dói,
may do xuà't khàu, su dung cóng nghé vi sinh...)
- Dòi vói loai doanh nghiep su dung nhiéu lao dóng nù (det, may, giày
da...) càn phài nghién cùu tàch chi phi xà hói ra khòi chi phi xàn xuà't (già
thành) de Nhà nuóe co chmh sàch trg giùp thòng qua chinh sàch xà hói duói
hình thùc giàm thué tuong ùng.
- Thuc hién chmh sàch mién giàm thué dòi vói càc doanh nghiep vùa va
nhò, càc ho già dinh mói ra dàng ky kinh doanh làn dàu (2-3 nàm dàu) thu
66
hùt dugc thém lao dòng. De thuc hién chinh sàch này Nhà nuóc phài eó su
phàn biét dò'i tugng de co su uu tién dùng mùc truóc hét là :
+ Càc doanh nghiép, càc ho già dinh san xuàt tiéu thù còng nghiep ò
nòng thón (làng nghé).
+ Càc doanh nghiep, càc ho già dinh san xuà't càc màt hàng su dung
nguyén liéu trong nuóc hoac càc eo so san xuà't co ve tinh ò nóng thòn
su dung lao dòng nhàn rèi.
+ Càc co so san xuà't cùa thuong binh, nguòi tàn tàt, càc dòi tugng té nan
xà hói, nguòi thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóc, lao dóng hgp tàc trò vé
nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, nguòi man han tu...
- Mién, giàm thué cho su nghiep day nghé xà hói gàn vói viéc làm cùa càc
trung tàm xùc tién viec làm, trung tàm day nghé, khuyén nòng, càc co so day
nghé tu nhàn là co so ve thih cùa he thòng càc trung tàm thuóc chuang trình
quò'c già giài quyét viéc làm.
- Cuòi cùng, nghién cùu xàc dinh hgp ly suà't mién thu de trù ra trong tóng
doanh thu chiù thè dò'i vói càc ho san xuà't kinh doanh ò qui mò già dinh eó
thué hoàc khòng thué lao dòng. Viéc xàc dinh suà't mién thu càn dàm bào
nguyén tàc là dù bù dàp nhu càu tòi thiéu cùa nguòi lao dóng trong già dinh
(eó thè vàn dung mùc tién tòi thiéu Nhà nuóc cóng be') va khuyén khich nguòi
chù thu hùt thém lao dòng (khòng giàu lao dóng).
b. Khuyén khich phàt trién càc hinh thùc va linh vuc thu hùt dugc
nhiéu lao dòng.
De giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong co che thi truòng, ngoài
nhùng tàc dòng ò tàm vi mò nhu trén, Nhà nuóc càn nghién cùu hoàn thién va
ban hành nhùng bién phàp co tình chat khuyén khich càc hình thùc va linh
vuc thu hùt dugc nhiéu lao dòng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi trong
giai doan hien nay va trong tuong lai. He thòng càc bièn phàp này nhàm phuc
vu cho càc chuong trình viec làm dàt biét ma Nhà nuóc dà lua chgn va tap
trung nguón lue de thuc hién:
67
b. 1. Khuyén khich phàt trié manh kinh t_é a ho già dinh de gidi
Quyét viéc làm cho lao dón2 nòn2 thi ..
Ngoài càc chmh sàch chung cùa Nhà nuóc vé phàt trién kmh té -xà hói
nòng thòn toàn dién, chinh sàch khoàn mói... De giài quyét viec làm kinh té
ho già dinh, Nhà nuóc càn bó xung thòng qua mot so hoat dòng cu thè nhu
sau:
- Tàng ty le dàu tu tu ngàn sàch vào khu vuc nòng thòn thòng qua càc
chuong trình, du àn phàt trién co so ha tàng de tao diéu kien chuyén càc ho
già dùìh sang san xuàt nòng nghiép hàng hoà (duòng giao thòng, thuy Igi,
dién, ca sa dich vu san xuà't...)
- Làp qui tin dung cho càc ho già dinh vay theo món nhò, vói lai xuàt hgp
li (thòi gian dàu là lai xuà't thà'p) va theo chu ky san xuà't. Tàng dàn ty le cho
vay trung han de nhùng nguòi co diéu kien co thè dàu tu theo chiéu sàu. Dac
biét khuyén khich càc ho già dinh vay vó'n de phàt trién tiéu thù cóng nghiep
(truóc hét là còng nghiep che bién nòng san) va dich vu, tó chùc san xuà't kinh
doanh theo kiéu nòng trai...
- Thiét làp he thòng chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, nhàt là còng nghé
sinh hgc, vào càc ho già dinh de san xuà't ra càc màt hàng nóng san gàn vói
xuà't khàu co già tri kinh té cao (nuòi tóm, cua, tróng nàm, làm kinh té
vuòn...). Co chinh sàch trg già cho nòng nghiep hoac nghién cùu làp qui bào
hiém nòng nghiep cho càc ho già dinh.
b.2. Poi mài viéc di dàn di xày duns càc vùns kinh té mói de san
lao dóns vói dàt dai va tài n£uyén dàt nuóc
- Thay dói chinh sàch dàu tu khai thàc càc vùng trén co so dò thuc hién
phàn bò lai lao dóng, dàn cu, va giài quyét viec làm. Vùng nùi phia bàc, Tày
nguyén, Dòng Nam bò, ven bièn, hai dào, eó tiém nàng lón nhung do diéu
kièn khó khan nén nhà nuóe càn tàp trung vó'n dàu tu thòng qua càc du àn
khai hoang, là'n bién, tróng rCmg, két hgp vói di dàn, dinh canh, dinh cu dóng
bào dàn toc it nguòi.
68
Vùng dóng bang song Cùn Long, chù yéu Nhà nuóc eó chmh sàch va dàu
tu mot phàn de làm thuy Igi, duòng giao thòng, dién... de dàn di chuyén tu
khai thàc, song phài nàm trong càc chuang trình du àn tóng thè va theo mot
quy hoach thòng nhà't.
- Tiép tue dói mói phuong thùc di dàn xày dung vùng kmh té mói theo
chuong trình du àn quò'c già, vùng dia phuong. Nhà nuóc càn tàp trung vào
mot so vùng trgng diém theo du àn quò'c già, phàn con lai càn qui hoach de
dàn tu khai thàc, trong dò càn chù y luóng di dàn tu do tu càc tmh phia Bàc
vào Tày Nguyén, Dòng Nam bò. Càc du àn di dàn phài nàm trong tóng thè
chuong trình phàt trién kinh té - xà hòi cùa vùng, eó dàu tu mot phàn tu ngàn
sàch nhà nuóc (chù yéu là dàu tu xày dung ha tàng co so) va huy dòng vòn
trong dàn, càc thành phàn kinh té, vòn cùa nuóc ngoài. Khuyén khich càc cà
nhàn va càc tó chùc eó vòn dén dàu tu khai thàc a càc vùng dà't mói duói hinh
thùc trang trai de thu hùt lao dòng.
- Sua dói bó sung mot so quy dinh cu thè lién quan dén di dàn xày dung
càc vùng kinh té mói nhu: Thuc hién viec dành thué dà't dai de su dung tiét
kiém dàt (nhà't là loai dà't do nóng truòng quàn ly); Trao quyén su dung dàt
làu dai cho dàn (tuy thuóc tìmg loai cày eó thè giao dàt tróng rììng tu 30-50
dén 80 nàm); Thuc hién mién giàm thué cho nguòi san xuà't kinh doanh dà't
dói rùfng vùng kinh té mói, truóc hét là dàt do dàn tu khai hoang; sua dói quy
che, che dò di dàn cho phù hgp vói thuc té hien nay; tao vó'n cho càc ho già
dinh di xày dung vùng kinh té mói (tu che dò di dàn dén quyén su dung dà't a
noi di...) va làp qui cho dàn vay vói lai suà't uu dai de san xuà't kinh doanh;
nghién cùu chinh sàch trg già hoàc bào hiém cho nóng dàn san xuà't kinh
doanh ; làm ra san phàm tu nòng, làm, ngu xuà't khàu trèn vùng kinh té mòi.
b.3. Khuyén khich phàt trién khu vuc kinh té qui mò nhò va linh
hoat kinh doanh trons linh vuc san xuàt va dich vu a thành thi de sidi
Quyét viéc làm
Bién phàp này sé tàc dóng va kich thich phàt trién càc doanh nghiep vùa
va nhò, ò thành thi, là khu vuc eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng ò
69
thành thi phù hgp vói co che thi truòng. De khuyén khich khu vuc này phàt
trién, càc bién phàp cùa nhà nuóe càn tàp trung vào càc truòng hgp sau:
- Cu thè hoà luàt doanh nghiep tu nhàn, luàt còng ty, luàt khuyén khich
dàu tu trong nuóc cho sàt vói thuc té de tao hành lang phàp luàt cho dàn tu do
kinh doanh. Trong dò dàc biét là viéc don giàn hoà thù tue va giàm le phi
thành làp doanh nghiép va dàng ky kinh doanh.
- Som ban hành mot so quy dinh khuyén khich va trg giùp kinh doanh nhò
va vùa, càc ho già dinh co co so san xuàt kinh doanh nhu mién hoac giàm
thué Igi tue cho hg thòi gian dàu tu 2 - 3 nàm; cho vay vòn vói lai suà't uu dai
tu qui quò'c già giài quyét viéc làm khi hg co phuong àn mò rong san suàt
kinh doanh, thu hùt dugc thém lao dóng. Cho thué hoàc cho mugn mat bang
làu dai de làm co so san xuàt kinh doanh. Nghién cùu cho phép mot so chù
doanh nghiep co diéu kién truc tiép quan he vói nuóc ngoài de lién doanh,
lién két hoàc nhàn vién trg du àn dàu tu nuóc ngoài...
- Qui hoach, tó chùc lai phò phuong, via he cho càc thành phò tao diéu
kién cho khu vuc phi két càu phàt trién, song lai khòng ành huòng dén ve sinh
dò thi va my quan thành phò; sua dói lai càc qui che vé quàn ly hg khàu,
chinh sàch nhà ò, di lai càc thành phò de dàn dugc thuàn Igi trong san xuà't
kinh doanh theo luàt phàp.
- Phàt trién su nghiép dào tao càc chù doanh nghiép \ara va nhò, càc chù
ho kinh doanh vé kién trùc quàn ly doanh nghiep theo co che thi truòng
(marketing, quàn tri kinh doanh, hach toàn doanh nghiep...)
b.4. Khuyén khich tudo^di chuyén lao dòns va hành nshé theo luàt
phàp
Hình thùc tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là mot trong nhùng hình
thùc hoat dòng co bàn cùa thi truòng lao dòng, hoàn toàn tuàn theo qui luàt
eung-càu vé lao dòng. Tién cóng tra cho nguòi lao dòng theo nguyén tàc thoà
thuàn trén co so già ngày còng hình thành trén thi truòng dia phuong hoàc
khu vuc. Tinh da dang, phong phù, lùih hoat cùa hình thùc này trèn thuc té dà
70
giài quyét viéc làm hoàc tàng co hòi tìm viéc làm cho mot bó phàn lón lao
dòng xà hói, dàc bièt là lao dòng nhàn ròi ò nòng thón. Day là hình thùc khà
phó bién va eó xu huòng ngày càng tàng, song do con mang tinh tu phàt, chua
co su quàn ly va kiém soàt cùa Nhà nuóc nén dà dàn dén nhùng tiéu cuc xà
hói va gay màt trat tu, an toàn xà hói, nhàt là o càc "chg lao dòng" trong mot
so thành phò lón, ò khu vue cùa khàu (cùu van), khu vuc khai thàc khoàng
san qui hiém... O day nguòi lao dòng thuòng bi càc cai dàu dai bóc lòt tàn
nhàn, diéu kièn lao dóng khòng dugc bào dàm, nhiéu khi con nguy hiém dén
tinh mang, dóng thòi dò là càc té nan xà hói phàt trién...
Duói góc dò viec làm, tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là hién
tugng tà't yéu khàch quan va càng phàt trién cùng vói su phàt trién cùa thi
truòng lao dòng ò nuóc ta nhàm diéu chinh quan he cung - càu vé lao dóng,
giàm thà't nghiep. Bòi vay, thài dò cùa Nhà nuóc khóng phài là cà'm nò phàt
trién, ma trai lai phài eó co che va chinh sàch de quàn ly va kiém soàt nò,
khuyén khich nò phàt trién dùng huóng. Càc bién phàp quan trgng nhàt phài
ké dén là:
- Ban hành dóng bó càc thè che, bién phàp quàn ly va kiém soàt vé màt
Nhà nuóc dòi vói thi truòng lao dòng, dàm bào cho nguòi lao dóng dugc di
chuyén va hành nghé mot eàch tu do theo phàp luàt va theo su huóng dàn cùa
Nhà nuóc. Truóc hét là chinh sàch vé tién luong tòi thiéu, vé an toàn va vé
sùih lao dóng, bào hiém xà hói ngoài quò'c doanh, hgp dóng lao dòng va eà'p
so lao dòng, tranh chàp lao dóng, càc diéu luàt dàn su eó lién quan, danh muc
càc ngành nghé bi cà'm...
- TÓ chùc he thò'ng vàn phòng dich vu giói thiéu viéc làm, cung ùng lao
dóng, thòng tin vé thi truòng lao dòng... ò càc dia phuong va càc vùng...
- Trong thành phò, ò càc dia phuong càn eó chuong trình phòi hgp de
quàn ly duoc dòi tugng hành nghé tu do phù hgp vói ehình sàch quàn ly ho
khàu, chinh sàch nhà ò, qui che quàn ly ve smh dò thi, trat tu cóng cóng...
71
theo huóng tao diéu kién thuàn Igi cho nguòi lao dòng tu do dugc hành nghé
theo phàp luàt.
b.5. Khuyén khich phàt trién càc hình thùc hòù hiép hòi nmnK
nshé làm kinh té va tao viéc làm.
Phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, trong mày nàm trò lai
day, ò nuóc ta dà hình thành va ngày càng phàt trién càc tó chùc Hói, Hiép
hòi ngành, nghé làm kmh té (Hòi làm vuòn, Hói nuòi ong, Hói xày dung, Hói
tm h g c .) phù hgp vói co che thi truòng. Day là nhùng hình thùc rà't thich hgp
vói giai doan chuyén minh cùa nén kinh té, góp phàn giài quyét viéc làm cho
hàng chuc van lao dòng, nhà't là trong càc ho già dinh va su dung lao dóng
nhàn ròi ò nòng thòn, lao dòng tré em va nguòi già, nguòi tàn tàt... vói ky
thuàt va còng nghé thich hgp dugc chuyén giao dén tàn nguòi lao dóng, dàu
tu vòn khóng lón, già tri lao dòng lai cao. Càc hói này làm chùc nàng chù yéu
là dich vu phó bién khoa hgc ky thuàt va chuyén giao còng nghé, huóng dàn
eàch thùc làm àn; Trg giùp vòn, cung càp vàt tu ky thuàt (giòng, bào vé thuc
vàt va dòng vàt, tao màu, vàt tu nhàp ngoai...); Tó chùc tiéu thu san phàm...
Càc hói nghé dugc thành làp theo nguyén tàc tu nguyén cùa nhiìng nguòi
eó chung nghé nghiep va là tó chùc phi chinh phù, hoat dòng theo co che cùa
tó chùc kinh té tu chiù tràch nhiém vé tài chinh, tu trang trai. Trong giai doan
chuyén sang ca che thi truòng, su ra dòi va phàt trién càc hòi nghé nghiep là
su càn thiét khàch quan, dóng thòi góp phàn giài quyét vàn de lao dóng, tao
viec làm cho nhiéu nguòi, tàn dung va phàt huy sue sàng tao cùa nguòi lao
dóng, nhà't là lao dòng chat xàm (ké eà so dà nghi huu). Xem xét duói góc dò
xà hòi, càc hói nghé nghiep dà tham già tich cuc vào hoat dóng tao viéc làm
va trò thành hình thùc thich hgp trong ca che kinh té mói, co khà nàng thu hùt
dugc lao dóng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi. Bòi vày, Nhà nuóc càn
co chinh sàch khuyén khich va trg giùp càc hòi nghé nghiep phàt trién, cu thè:
- Tiép tue nghién cùu hoàn thién càc qui che, diéu le tó chùc hoat dóng
cùa càc hòi nghé nghiep cho phù hgp vói diéu kien mói. Dò là hòi nghé
nghiep cùa quàn chùng, mang tinh chat phi Chinh phù, co muc tiéu kmh té -
72
xà hòi rà't ro rét, hoat dòng theo nguyén tàc tu nguyén, bình dàng va tu chiù
tràch nhiem vé tài chinh. Trong càc hòi eó thè hình thành càc trung tàm dich
vu ky thuàt va chuyén giao cóng nghé, càc trung tàm giói thiéu viéc làm va
cung ùng lao dòng... nhu là càc don vi su nghiép co thu va tu trang trai, nàm
trong he thò'ng càc trung tàm Quò'c già xùc tién viéc làm. Co thè tién tói xày
dung luàt phàp hay phàp lénh vé loai hinh này.
- Trg giùp cùa Nhà nuóc cho càc hòi nghé nghiep chù yéu là duói hình
thùc thué hgp ly, eó thè dàu tu trò lai trong thòi gian mot vài nàm dàu càc
khoàn trich nòp ngàn sàch; mién giàm thué trong khàu day nghé va chuyén
giao còng nghé cho thành vién cùa hói; cho hói vay vó'n ngàn hàng nhu càc tó
chùc va don vi kinh té khàc, dugc tham già vào chuong trình quò'c già xùc
tién viec làm (là dàu mòi tiép nhàn vòn theo càc du àn nhò); tao diéu kién vé
màt bang, huóng dàn thi truòng tiéu thu, trg giùp dào tao càn bó; dugc phép
ma rong quan he vói nuóc ngoài, nhàt là vói càc tó chùc phi Chinh phù, càc tó
chùc quò'c té khàc de nhàn càc du àn quò'c té trong linh vuc viéc làm.
b.6. Ma ròns hình thùc dua lao dòns di làm viéc co thòi han a nuóc
nsoài
Dua lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài là huóng quan trgng
trong chién lugc phàt trién kinh té - xà hói cùa dàt nuóc, vùa tao nguón thu
ngoai té manh phàt trién kinh té - xà hòi trong nuóc, \\iz. dàm bào muc tiéu
giài quyét viéc làm cho mot bó phàn lón lao dòng xà hói.
Trong thòi gian tói, mò rong hinh thùc này theo huóng da dang hoà
phuong thùc va hình thùc dua lai lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóe
ngoài (ké eà dua di truc tiép, hoac thóng qua nuóc tmng gian dua dén nuóe
thù ba, hoac làm viéc trong càc cóng ty nuóc ngoài trén dà't nuóe ta) dàm bào
muc tiéu hiéu qua kinh té-xà hòi cao; mò rong dia bàn sang tàt cà càc nuóe eó
nhu càu su dung lao dòng Viét Nam, ké cà càc nuóc eó quan he truyén thòng,
càc nuóc phàt trién va càc nuóc trong khu vuc chàu À Thài Bình Duong; Nhà
nuóc som ban hành qui che hoàc phàp lénh dua lao dóng di làm viéc eó thòi
73
han ò nuóc ngoài; bó xung, hoàn thién chinh sàch, che dò lién quan dén Igi
ìeh cùa càc ben (Nhà nuóc, tó chùc kinh té dua lao dóng di va bàn thàn nguòi
lao dòng); tiép tue kién toàn he thòng tó chùc dua lao dóng di làm viec eó thòi
han ò nuóc ngoài, chuyén sang co che hach toàn kmh doanh, trén co so quàn
ly thòng nhàt cùa Nhà nuóc trong mot chuong trình tóng thè tao viéc làm ò
ngoài nuóc (quàn ly theo chuong trình de khàc phuc càc hien tugng tiéu cuc
cùa xu huóng chay theo kinh doanh don thuàn bàt chàp hàu qua vé màt xà
hòi); két hgp chat che giùa lao dóng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài de
tao nguón thu phàt trién viéc làm trong nuóc (it nhà't dành 50% nguón thu tu
lao dòng ngoài nuóe bó xung vào qui quò'c già vé giài quyét viéc làm de tao
viéc làm trong nuóc); khan truong tó chùc he thòng day nghé cho nguòi lao
dòng de chuàn bi lue lugng lao dòng co trình dò tay nghé va ngoai ngù dàp
ling yéu càu cùa nuóc su dung lao dòng, dàn dàn hình thành dói quàn chuyén
nghiep di làm viec ò nuóc ngoài, tiing buóc hoà nhàp vào thi truòng lao dóng
quò'c té.
e. Hình thành chinh sàch bào hiém thàt nghiép
Chuyén sang nén kmh té thi truòng, hình thành thi truòng lao dóng, quan
he thué muón lao dóng, hién tugng mot bò phàn nhirng nguòi lao dòng khòng
co viec làm (thà't nghiép) là khòng trành khòi. Ngay cà khi nén kinh té dang
trong giai doan phàt trién ón dinh thi vàn tón tai mot ty le thà't nghiép tu
nhién. Vi vày, de giùp cho nguòi thà't nghiép do khó khan vé dòi sò'ng, eó
diéu kien tu dào tao lai nghé nghiép, eó co hói tìm dugc viéc làm mai, càn
phài co chinh sàch bào hiém thà't nghiep.
Bào hiém thà't nghiep ra dòi bàt dàu tu chàu Au. Lue dàu quy trg eà'p thà't
nghiép là nguón tài chinh cùa quy còng doàn de trg eà'p cho doàn vién, dàn
dàn mot so chù doanh nghiép xuàt phàt tu Igi ich cùa chinh hg, dà làp quy trg
eà'p nghi viéc tam thòi (thà't nghiep mot phàn) trong doanh nghiép. Vói hình
thùc này, so nguòi dugc bào hiém chi dóng khung ò trong doanh nghiép. Vé
sau, tai mot so noi ehình quyén thành phò dùng ra làp quy bào hiém thà't
nghiép vói phuang thùc tham già tu nguyén. Phuong thùc này chi thu hùt
74
dugc nguòi trong mot thành phò va chi nhiìng nguòi làm viéc thuòng xuyén
khòng ón dinh, nguy co thàt nghiép lón mói tham già, dàn dén quy bào hiém
thà't nghiép thu khóng dù chi. Tu dò dòi hòi muòn duy tri va phàt huy chinh
sàch bào hiém thàt nghiep, thi phài mò rong ra tàm quò'c già va vói phuang
thùc bàt buòc, co su dóng góp cùa ba ben (Nhà nuóc, doanh nghiép, ngUòi lao
dòng) nhu eàch dang thuc hién ò phàn lón càc nuóc hién tai.
Kè tu sau Càch mang thàng 8 nàm 1945, vói muc tiéu phàt trién kinh té
de phuc vu con nguòi, Dàng va Nhà nuóc ta luón co càc chinh sàch chàm lo
tòi viec làm va thu nhàp dòi song cho nguòi lao dóng. Tuy nhién, tuy tùng
diéu kién vé kinh té xà hòi ma chinh sàch chàm lo tói con nguòi eó càch biéu
hién cu thè khàc nhau. Co the nói cho dén nay, nuóc ta chua co ehình sàch
bào hiém thàt nghiép theo dùng nghla cùa khài niém này trong giai doan
chuyén sang co che thi truòng.
Bà't eù ehình sàch kinh té nào ra dòi cùng nhàm nhiìng muc tiéu cu thè,
thoà man yéu càu tu nhiéu phia khàc nhau. Dó'i vói chinh sàch bào hiém thàt
nghiép cùng vày, nò cùng nhàm thoà man yéu càu cùa nguòi lao dòng (dó'i
tugng huòng thu va chinh sàch) va Nhà nuóc. Trong bòi cành hién nay va
trong qua trình chuyén dói nén kinh té cùa nuóc ta, chàc chàn trình trang thàt
nghiép vàn tiép tue dién ra, thàm chi ty le thà't nghiep vàn ò mùc cao, dac biét
ò khu vuc dò thi, khu vuc làm cóng àn luong. Vi vày su ra dòi cùa ehình sàch
bào hiém thà't nghiep sé là rà't càn thiét, nhàm giài quyét hai muc tiéu:
Muc tiéu thù nhà't là khuyén khich nguòi lao dóng chù dòng trong viéc
dào tao nghé, tu dào tao, dào tao lai, tao va tìm kiém de giàm sue ép cungvé
lao dòng, han che thà't nghiep.
Muc tiéu thù hai là ho trg nguòi thà't nghiep mot phàn kinh phi de duy tri
cuóc song binh thuòng trong tinh trang thà't nghiep.
Trong hai muc tiéu trén, thi muc tiéu thù nhàt mang tinh chat tich cuc cùa
chinh sàch thi truòng lao dóng va nò là mó'i quan tàm hàng dàu cùa bà't eù
quò'c già nào khi thuc thi chinh sàch bào hiém thà't nghiep. Vi vày, mot so
75
quò'c già dang eó y dinh thay tén ggi chmli sàch bào hiém thà't nghiép thành
chinh sàch khuyén khich lao dóng viéc làm. Dò'i vói Viét Nam muc tiéu này
hoàn toàn phù hgp vói Bó luàt lao dóng, khi nói vé tràch nhiém giài quyét
viec làm thuóc cà vé Nhà nuóc, nguòi lao dóng va càc tó chùc kinh té...
Muc tiéu thù hai tuy mang tinh tiéu cuc (thu dòng) cùa chinh sàch thi
truòng lao dòng. Song nò lai eó y nghla cuc ky quan trgng, góp phàn bào dàm
cóng bang xà hói va phù hgp vói dinh huóng xà hòi chù nghla, phù hgp vói
muc tiéu phà'n dàu cùa nuóc ta. Viéc xàc dinh dùng muc tiéu cùa chinh sàch
này là rà't quan trgng bòi le no sé chi phòi toàn bò noi dung va viéc tó chùc
thuc hién ehinh sàch thà't nghiép sau này.
Ben canh viéc xàc dinh ró muc tiéu cùa chinh sàch này, viéc xàc dinh dò'i
tugng thu huòng ehinh sàch này cùng khòng kém phàn quan trgng. O day vàn
con co nhiéu quan diém khàc nhau, nhung thuc té ò nuóc ta hien nay, do diéu
kién kinh té con han hep, khà nàng dóng góp va chi tra trg càp thà't nghiep
cùng nhu chi phi dào tao, dào tao lai, tu vàn, giòi thiéu viéc làm eó han, do dò
dò'i tugng truóc màt là nhiìng nguòi thà't nghiep nhung eó quan he làm còng
àn luong va co tham già bào hiém thàt nghiep. Diéu này eó su khàc biét vói
càc nuóc, dó'i tugng thu huòng bào hiém thàt nghiep cùa hg bao gòm tà't eà
nhirng nguòi trong do tuoi con khà nàng lao dóng, eó nhu càu tìm viéc va
khòng con nguón song. Tuy vày, diéu kién cu thè de dugc huòng thu cùng rat
chat che, khóng phài bàt eù nguòi thà't nghiep nào cùng nhàn dugc trg càp thàt
nghiep. Néu chùng ta nghién cùu vé muc tiéu thù nhàt là chòng thà't nghiep,
khuyén khich tao viéc làm thi viéc mò róng dó'i tugng là hoàn toàn hgp ly,
con néu nhu vé muc tiéu thù hai thi thu hep dòi tugng huòng thu trg eà'p thà't
nghiép cùng là hgp ly.
Mot diéu dàng luu tàm nùa là viéc xàc dinh dò'i tugng con phu thuge vào
co che dóng góp va su dung nguón quy. Néu nhu chi doanh nghiep va nguòi
lao dòng dóng góp giòng nhu mot so nuóe va phàn trg giùp cùa Nhà nuóc chi
dóng vai trò nhò thi diéu kien ngàn sàch han hep khòng phài là trò ngai lón
dén viéc xàc dinh dò'i tugng va muc tiéu mot cùa ehình sàch bào trg xà hòi.
76
Néu àp dung co che ba ben dóng góp: Nhà nuóc, nguòi lao dòng, doanh
nghiép thi diéu kién han hep vé ngàn sàch sé là mot trò ngai cho viéc mò róng
dò'i tugng huong thu. Vói suy nghi riéng, viéc xàc dinh dò'i tugng huòng che
dò trg càp thà't nghiep truóc màt chi giói han trong nhùng nguòi thà't nghiép
eó quan he làm cóng àn luong, co tham già bào hiém thà't nghiép. Sau này eó
diéu kien sé tiép tue mò ròng, vi nò khòng chi phu thuóc vào khà nàng tài
chinh ma con phu thuóc vào nàng lue kiém soàt lue lugng thà't nghiep cùa dà't
nuóc, dàc biét dòi vói lao dóng tu tao viec làm. Nhu vay viéc xàc dinh dò'i
tugng huòng chmh sàch bào hiém thàt nghiep it nhàt phu thuge vào bòn và'n
de: muc tiéu cùa ehình sàch, co che dóng góp, khà nàng tài chmh va khà nàng
kiém soàt thàt nghiep cùa quò'c già. Viec xàc dinh dòi tugng huòng chmh
sàch bào hiém thà't nghiép nhu trèn cung eó nhùng màu thuàn, bà't cóng nhò.
Do là phàn dóng nguòi lao dòng tu tao viéc làm, khòng eó quan he làm cóng
àn luong sé khòng dugc tham già dóng bào hiém thàt nghiep va khòng dugc
huòng thu khi bi thà't nghiép. Trèn góc dò nào dò, muc tiéu thù nhà't cùa ehình
sàch bào hiém thà't nghiep cùng bi han che.
2.2. Dói vai khu vuc thành thi
Thành thi bao gòm càc thành phò, thi xà, càc khu còng nghiép tàp trung
va du lich... màc dù eó ty trgng vé dàn so va lao dòng khòng lón so vói khu
vuc nòng thón (khoàng 20-22% dàn so cà nuóc), nhung lai là dia bàn tàp
trung màt dò dàn cu va lao dòng, cùng là noi chiù tàc dòng manh cùa co che
thi truòng, thuòng de này sinh nhùng diém nóng vé càc và'n de kinh té'-xà hòi,
nhà't là và'n de viéc làm. Vi vày, giài quyét viéc làm cho lao dóng thành thi
vùa co tình chà't co bàn làu dai, vùa rat càp bàch truóc màt, dàc biét là giài
quyét viec làm cho lao dòng thòi viéc trong qua trình sàp xép lai lao dòng
trong khu vuc Nhà nuóc, bò dòi xuàt ngù, lao dóng ò nuóc ngoài vé, thanh
nién mói dén tuoi lao dòng, dòi tugng té nan xà hói.
Phuang huóng rà't quan trgng de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành
thi là gàn vói chuang trình phàt trién càc doanh nghiép quy mó lón, nhà't là ò
càc dia bàn eó diéu kién lap càc khu che xuà't, khu cóng nghiép tàp trung.
77
phàt trién càc tàp doàn san xuà't manh cùa Nhà nuóc ò càc vùng hoàc trèn
pham vi cà nuóc, càc cóng ty eó phàn, cóng ty tràch niém hixu han, càc du àn
thu hùt vòn dàu tu nuóc ngoài de tao viéc làm co già tri kmh té cao va già tri
lao dòng cùng cao, phù hgp tùih chat dàc thù lao dòng thành thi. Huóng này
tuy phài dàu tu lón, xuà't dàu tu cho mot che viec làm cao, nhung giài quyét
dugc lao dòng eó tay nghé, dóng thòi cùng tao ra càc tàng thu hùt lao dòng
trình dò thà'p, truóc hét là lao dóng dich vu. Theo huóng này phài dac biét
quan tàm dén dào tao va hoàn thién ky nàng nghé nghiep cho nguòi lao dóng
thành thi ò trình do cao thòng qua phàt trién càc trung tàm huàn nghiép cao
eà'p ò mot so dia bàn trgng diém. Càc tmng tàm này chuyén bó tue, nàng cao
trình dò tay nghé phù hgp vói cóng nghé cao hoàc hoàn thién ky nàng nghé
nghiep cho nguoi lao dòng de cung ùng cho càc khu che xuàt, càc xi nghiep
co vòn dàu tu nuóc ngoài (ngoai ngù, su dung mày vi tình, kién thùc vé quàn
ly doanh nghiép...). Trung tàm hoat dòng theo co che thi truòng, nguòi hgc va
nguòi su dung lao dòng phài tra tién. CQng co thè dùng càc trung tàm này de
dào tao dòi ngù lao dóng dua di làm viéc eó thòi han ò nuóc ngoài, tùng buóc
hoà nhàp vào thi truòng thè giói.
Giài quyét viéc làm cho lao dóng thành phò, truóc hét là thanh nién, theo
huóng trén tuy co nhiéu khà nàng nhung khòng phài là huóng thu hùt dugc
nhiéu lao dóng. Vi vày, càn thiét phài phàt trién càc linh vuc, ngành nghé eó
khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng va phù hgp vói dàc diém cùa lao dóng
thành thi. Trong dò, phàt trién khu vue phi két eà'u, càc doanh nghiep nhò va
vùa hoat dòng trong linh vuc san xuàt kinh doanh va dich vu là huóng càn
dugc dac biét quan tàm. Theo kinh nghiém cùa càc nuóc, ké cà càc nuóc cóng
nghiép phàt trién nhu Gòng hoà lién bang Due, Nhàt bàn, Malaysia... khu vuc
này thuòng giài quyét viéc làm cho khoàng 55-75% lue lugng lao dóng xà
hói. Dò là loai hình hoat dóng rà't Imh hoat, tình thich nghi cao, con duòng
phàt trién là tu thà'p lén cao phù hgp vói khà nàng tich luy va huy dòng vòn
trong dàn. Khi nén kinh té dang trong qua trình chuyén dói, trong khu vuc
Nhà nuóc dang sàp xép lai san xuàt va lao dóng, lao dòng du thùa tàng lén rà't
78
lón, thi day là linh vuc thu hùt lao dòng va giài quyét viéc làm cho nhiéu
nguòi nhà't. Nhà nuóc càn eó chinh sàch khuyén khich linh vuc này phàt trién
va tao diéu kièn cho dàn tu do san xuà't kinh doanh theo luàt phàp, màt khàc
càn tó chùc va quy hoach lai phÒ phuong, via he, chg ò càc thành phò, Igi
dung triet de càc nhà màt phò de tó chùc san xuà't kmh doanh, tao thém viéc
làm.
Phàt trién hình thùc già còng san xuà't hàng hoà tiéu dùng cho xuà't khàu
cùng là huóng rà't lón de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi. Phài coi
già còng xuà't khàu là mot quóc sàch va Igi dung tòi da uu thè cùa nuóe ta là
lao dòng rè, de tiép thu ky thuàt va còng nghé mòi, lai co nguón nguyén liéu
trong nuóc, tai chò dói dào. Vi vay, huóng phàt trién già cóng xuà't khàu ò
Viét Nam là phài da dang hoà màt hàng, truóc hét là càc mat hàng eó cóng
nghé su dung dugc nhiéu lao dóng nhu may màc, da giày, gòm su, làp ràp
dién tu, xe gàn mày... va mò ròng thi truòng, nhà't là thi truòng càc nuóc phàt
trién, trong dò coi trgng thi truòng khu vuc chàu A- Thài Binh Duong. Buóc
di cùa huóng này là tu thà'p lèn cao, co thè theo càc giai doan sau:
Giai doan I: Chùng ta eó lao dóng, dà't, màt bang nhàn già cóng cho nuóc
ngoài de co viéc làm, lày tién còng là chù yéu, con cóng nghé, trang thiét bi,
vó'n, thi truòng do dò'i tàc nuóe ngoài lo.
Giai doan U: Sau khi tich luy dugc vòn, chùng ta eó thè góp mot phàn vòn
cùng vói dòi tàc nuóc ngoài tó chùc san xuà't kinh doanh, xuàt khàu de lày
tién còng là chù yéu va mot phàn àn chia theo Igi nhuàn. 0 giai doan này dòi
tàc nuóc ngoài dàm bào dàu tu vòn, cóng nghé, trang thiét bi va thi truòng
tiéu thu vàn là chù yéu.
Giai doan HI: Khi trong nuóc chù dòng dugc thi truòng, tich luy dù vó'n
ban dàu thi chuyén sang giai doan lién doanh vói dòi tàc nuóc ngoài hoàc tu
tó chùc san xuà't càc mat hàng xuà't khàu, tién lén hoà nhàp vào thi tmòng thè'
giói va hói nhàp vói nén kinh té thè giói.
79
Trong nhùng nàm truóc màt, hình thùc già còng ò giai doan I va II là chù
yéu, vi vày ehùng ta phài tinh toàn già còng de co thè canh tranh dùng dòi tàc
nuóc ngoài, hùt dugc nhiéu nguón dàu tu. Trong diéu kién do, nhiéu khi
chùng ta phài chà'p nhàn già già cóng thàp hon so vói mot so nuóe khàc trong
khu vuc. Theo huóng này co thè àp dimg hình thùc làm viéc tai nhà cho phu
nù, de vùa két hgp vói phàt trién kinh té, vùa tao diéu kién cho phu nù chàm
sóe con cài, phuc vu già dinh.
Phàt trién càc co so dich vu còng cóng va su nghiép nhà ò trong càc thành
phò, thi xà sé tao ra rà't nhiéu viéc làm cho thanh nién thành thi, dac biét là ò
mot so thành phò lón (Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh, Dà Nàng, Hai
Phòng...), càc khu còng nghiep tàp trung (ké cà càc khu che xuà't). Nhà nuóc
càn som eó quy hoach tóng thè mat bang, eó chinh sàch hgp ly vé dà't dai, tao
diéu kién cho dàn dugc phép xày nhà hgp phàp... sé tao ra khà nàng to lón
trong viéc huy dòng vòn trong dàn de phàt trién viéc làm thòng qua su nghiép
phàt trién nhà ò, càc co so dich vu còng còng...
Khai thàc tiém nàng kinh té vùng ven thành phò, thi xà, trong mòi quan
he va lién két kinh té giùa noi -ngoai thành là huóng quan trgng tao viéc làm
cho lao dòng thành thi. Theo huóng này càn hình thành càc vành dai cung eà'p
va tiéu thu san phàm giùa thành thi va nòng thòn, dóng thòi chuyén nhiìng co
so san xuà't còng nghiep thich hgp tu nói thành ra ngoai thành, tao ra nhùng
cum kinh té vé tinh cùa càc thành phò, thi xà. Mat khàc hinh thành he thòng
dich vu con thoi giùa nói, ngoai thành de giài quyét viéc làm cho lao dòng
thành thi.
2.3. Dói vài khu vuc nóns thòn
Nòng thòn và'n de co bàn nhà't càn phài giài quyét là nan thiéu viéc làm
con rà't phó bién va nghiém trgng, viéc làm kém hiéu qua va thu nhàp thà'p,
dàn dén dòi song thà'p, mot bò phàn lón dàn cu (khoàng 30%) con trong tình
trang nghèo khó. Rò ràng, vé chién lugc càn tàp trung giài quyét viec làm cho
lao dóng khu vuc nòng thòn.
80
Hon nùa, néu giài quyét vàn de lao dóng va viéc làm ò nóng thón cùng sé
góp phàn quan trgng giàm sue ép vé viec làm ò thành thi. De giài quyét viec
làm cho lao dòng nòng thón, tu nay dén nàm 2000 phài làm thay dói va
chuyén dich ca bàn co càu kinh té va co càu lao dòng nòng thón, giài phóng
dà't dai, khàc phuc tinh trang bình quàn dién tich dà't nóng nghiep dàu ngUÒi
qua thà'p nhu hién nay. Da dang hoà ngành nghé, thuc hién nguòi nào giòi
viec gì làm viéc à'y, trén co so giao dà't ón dinh làu dai cho càc ho già dinh,
dóng thòi bang eo che, chinh sàch va luàt phàp tàp trung dàn ruòng dà't eó
diéu kién cho càc ho già dinh co khà nàng san xuàt kinh doanh nóng nghiep
hàng hoà. Da dang hoà viéc làm va da dang hoà thu nhàp phài trò thành hmh
thùc phó bién trong nòng thòn, dàc biét là phàt trién manh me viéc làm phi
nòng nghiep, xi nghiep nhò ò nòng thòn.
Trong diéu kién Viét Nam, nhiìng nàm tói ho già dinh vàn là kinh té co
bàn tó chùc san xuà't kinh doanh, phàn cóng lai lao dòng va chuyén dich eo
eà'u lao dòng. Phà'n dà'u tu nay dén thàp ky dàu cùa thè ky 21, bình quàn mot
ho (2 lao dóng) làm 1,5 - 2 ha dàt canh tàc nóng nghiép. Song phài dàc biét
khuyén khich phàt trién càc hình thùc hgp tàc tu nguyén ò quy mò trén ho già
dùih (hgp tàc lién già dùih, nhóm ho, hgp tàc xà kiéu mói), dóng thòi mò ròng
hinh thùc san xuà't kmh doanh theo kiéu nòng trai, trang trai, là hình thùc tó
chùc lao dòng, giài quyét viéc làm eó hiéu qua va phù hgp vói nén kinh té thi
truòng.
Phàt trién manh me càc ngành nghé phi nòng nghiep, su dung nhiéu lao
dòng 0 nòng thón, nhung càn it vó'n va huóng vào xuà't khàu nhu xi nghiép
nhò ò nòng thòn va cóng nghiep già dinh, khòi phuc va phàt trién càc nghé
truyén thòng, eó già tri kinh té cao, càc làng nghé gàn lién vói dò thi hoà nhò
nóng thón, hình thành càc thi trà'n, thi tu (dac biét là trén càc truc duòng giao
thòng); khuyén khich nguòi eó vó'n, co ky thuàt ò thành phò vé dàu tu phàt
trién viéc làm ò nòng thòn, hinh thành he thòng dich vu san xuà't va sinh hoat
con thoi giùa thành thi va nòng thòn.
81
Giài quyét viéc làm cho lao dòng nóng thón phài huóng vào nhùng vùng
eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dóng. Tu nay dén nàm 2000 phài khai
thàc thém va su dung eó hiéu qua 3 triéu ha dà't dói trgc, dién tich hoang hoà
thóng qua càc chuong trình dir àn phù xanh dàt tròng, dói nùi trgc, khai thàc
càc vùng Dóng thàp muòi, ni giàc Long xuyén, Tày song Hàu, bàn dào Cà
mau, Dóng nam bò, Tày nguyén... Thuc hién mò hình nòng, làm truòng mò
trén co so dói mói tó chùc va co che hoat dóng cùa càc nòng, làm truòng quò'c
doanh theo huóng giao dà't, giao rùng cho càc hg già dìnii san xuàt kmh
doanh. Càc nòng, làm truòng tàp trung vào làm dich vu chù yéu nhu cung ùng
vàt tu, huóng dàn ky thuàt va còng nghé san xuà't, tó chùc che bién san phàm,
tìm thi truòng va tiéu thu san phàm; làm cho càc nòng, làm truòng quò'c
doanh tra thành trung tàm tó chùc lao dóng va thùc day phàt trién kinh té
hàng hoà. Càn dàc biét tàp trung xày dung càc du àn làn bièn, khai thàc kinh
té bién va càc dào de mò róng khòng gian kinh té, két hgp vói bào ve Tó
quò'c. Càc huóng trèn phài két hgp vói càc du àn di dàn, xày dung càc vùng
kinh té-xà hói dàn cu mói de phàn bò lai lao dòng giùa càc vùng va làm giàm
sue ép vé viéc làm.
Ben canh dò, viéc nàng cao trình dò vé kién thùc, kinh nghiém, ky nàng
san xuà't cho nguòi lao dóng cùng là vàn de càn phài dugc tién hành. Hien nay
lao dòng co chuyén món ky thuàt ò nòng thòn rat thà'p, viéc dào tao lao dòng
chuyén món ky thuàt cho nòng thón rà't han che do càc nguyén nhàn: giào due
xuó'ng càp; kinh té nhiéu vùng nòng thón thà'p kém khóng eó diéu kién de
theo hgc; Nhà nuóc chua eó chinh sàch quan tàm dào tao, phàn phòi sue lao
dòng ky thuàt cho nòng thòn. Vi vày sàp tói Nhà nUóc càn eó ehinh sàch ho
trg dào tao nghé, dào tao lao dòng chuyén món ky thuàt, dào tao , bòi duòng
chù doanh nghiép cho nóng thón. Cu thè là ho trg kùih phi dào tao, phàn bò
lao dóng ky thuàt (nhùng nguòi do Nhà nòe bò tién ra dào tao) vé phuc vu
nóng thón, thuc hién ròng rài chuang trình khuyén nóng, huóng nghiép trong
nhà truòng. Nén nghién cùu thành làp càc trung tàm khuyén nóng thòng qua
càc hình thùc dào tao nghé va huóng dàn àp dung khoa hgc ky thuàt trong
82
nòng nghiép va trong nóng thòn. Dóng thòi dò càn thuc hién tòt viéc chuyén
giao còng nghé va dào tao. Phàt huy tòt hon nùa càc tmng tàm dào tao va giói
thiéu viéc làm ò càc dia phuong, càc truòng chuyén nghiep, càc trung tàm
khuyén nòng, khuyén làm va khuyén ngu, càc hòi nghé nghiep va cà nhàn eó
trình dò khoa hgc ky thuàt, tó chùc chuyén giao còng nghé huóng dàn càc ho
làm àn phù hgp vói tìmg vùng sinh thài, chù trgng dàc biét càc còng nghé
mói, don giàn (nhu còng nghé sinh hgc) dang eó thi truòng tiéu thu san phàm.
Khuyén khich càc co sa day nghé dào tao nhiing ho biét tó chùc san xuà't kinh
doanh giòi ò nòng thón. Thu hùt lue lugng càn bò ky thuàt xuòng càc co so
cóng tàc thóng qua viéc dói mói càc ehinh sàch dai ngó.
Di dói vói dào tao, huóng dàn kién thùc, kinh nghiém càn phài dóng thòi
thuc hién tòt chuong trùih chòng mù chù va phó cap tiéu hgc. Hien nay phàn
lón nguòi dàn nòng thòn co trình dò vàn hoà thàp, co vùng tói 80% dàn so mù
chù va tài mù chù (dac biét ò càc vùng cao, vùng dàn toc it nguòi). De nguòi
dàn hiéu dugc càc chuong trình Nhà nuóc dén vói hg de giùp do hg, thi truóc
hét phài day cho hg eó mot so kién thùc vé vàn hoà, tao cho hg co nhiJng khà
nàng tiép thu khoa hgc ky thuàt vé san xuàt, kinh doanh, dich vu... Day là giài
phàp càn phài eó truóc khi giùp nhùng nguòi lao dòng nòng thón bang càc
giài phàp khàc.
2.4. Hoàn thién càc phuons thùc dào tao nshé cho nsuòi lao dòns
trons nén kinh té thi truàns
Chuyén sang co che thi truòng dinh huóng xà hòi chù nghla dà làm xuàt
hién nhiéu yéu càu mòi dó'i vói lue lugng lao dòng xà hói, dac biét là trình dò
lành nghé cùa tùng nguòi lao dòng. Nhimg yéu càu mói này dà làm hinh
thành va phàt trién nhiéu phuong thùc day nghé khàc nhau nhàm dàp ùng kip
thòi vé so lugng va chat lugng lao dòng cho nén san xuà't xà hòi. Trong nhùng
nàm gàn day, ngoài phuong thùc day nghé theo he thòng càc truòng chinh
quy cùa nhà nuóc, con hình thành nhiéu mó hình day nghé khàc theo nhiing
phuong thùc hoat dóng khàc nhau nhu "trung tàm day nghé va giói thiéu viec
làm" hoac càc "co so day nghé tu nhàn". Nhiìng phuang thùc day nghé phi
83
chmh quy này tuy mói ra dòi trong thòi gian ngàn nhung dà dat dugc mot so
thành tuu dàng kè, góp phàn tich cuc vào sir nghiep dào tao va dào tao lai
nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kmh té thi truòng ò nuóc ta.
Vói phuang thùc dào tao nghé theo he chinh quy cùa nhà nuóc: Day là he
tàp trung dào tao dai han nhàm dào tao cóng nhàn ky thuàt co tay nghé cao,
ky nàng thành thao, co trình dò phù hgp vói tién bò khoa hgc trong nuóc va
thè giói de cung càp cho càc ngành trong nén kinh té quoc dàn. Dàc biét tàp
trung dào tao cho nhùng ngành chù ehòt nhu: dàu khi, dién, co khi, khi
tugng.... Nhu vày he ehình quy khòng làm nhiém vu day nghé don giàn, phó
càp nhùng cóng viec cho nguòi lao dòng. Theo phuang huóng này, ngành
giào due va day nghé càn quàn ly thòng nhàt va hien dai hoà nói dung,
chuang trình dào tao trong diéu kién trình dò cóng nghé dang dién ra ò nuóc
ta va trén thè giói.
Càc truòng day nghé chinh quy hoat dóng trén co so ngàn sàch nhà nuóc
eà'p. Nhà nuóc càn dàu tu thich dàng cho phuang thùc dào tao này vói quan
diém xem dào tao là mot phuang thùc dàu tu vào nguón nhàn lue, bièn thành
vòn co hàm lugng tri thùc cao, chuàn bi tòt khà nàng làm viéc cho nguòi lao
dóng, xem dò là dóng lue manh me dén kmh tè xà hòi, truc tiép thùc day xà
hói phàt trién.
Càn thòng nhà't viéc quàn ly càc truòng day nghé nhà nuóc vào Bò giào
due va dào tao ò pham vi qoàn quò'c va vào so giào due va dào tao ò pham vi
tùng dia phuang. Dói mói chuong trình, nói dung giàng day trong toàn bò he
chinh quy theo huóng xày dung va quàn ly thòng nhà't chuong trình hgc cho
tùng nghé, chuong trình phài luòn dugc cài tién cho phù hgp vói trình dò khoa
hgc ky thuàt trong nuóc va trén thè giói, dàc biét là càn thay dói thuòng
xuyén nói dung thuc hành cho tùng nghé.
Vói phuong thùc day nghé theo càc "trung tàm day nghé va giói thiéu viéc
làm" do ngành lao dòng thuong bmh va xà hói qua ly: trung tàm day nghé va
giói thiéu viéc làm hién nay làm nhiém vu phó càp nghé, làm tu vàn giói thiéu
va cung ùng viéc làm, tó chùe san xuà't va dich vu o quy mó nhò nhàm muc
84
dich tao diéu kién cho nguòi lao dòng ni tao hoàc tao viéc làm mòi góp phàn
giài quyét su màt càn bang trong quan he cung càu vé lao dòng vói tu càch là
càu noi truc tiép giùa cung va càu lao dòng, truc tièp nàng cao hieu qua su
dung nguón lao dóng dói dào cùa xà hói.
De dat tói muc dich trèn, tmng tàm day nghé dà tó chùc dào tao vói thòi
gian ngàn, chuong trình, noi dung giàng day ngàn ggn, de hiéu theo tùng
còng viéc hoàc nghé cu the. Day là mó hình dào tao nàng dóng, linh hoat va
hoat dòng eó hieu qua. Vi vay de tao diéu kien cho phuang thùc day nghé này
di vào hoat dòng eó né nèp, càn dói mói co che hoat dòng va nói dung giàng
day.
Truóc hét càn xàc dinh thàt ró chùc nàng nhiém vu giàng day. Tmng tàm
chi làm nhiém vu phó càp càc nghé don giàn - chù yéu là dich vu hoàc càc
còng viéc cu thè cùa tùng nghé va làm nhiém vu giói thiéu viec làm cho nguòi
lao dòng. Nhu vày, vói chùe nàng này, tmng tàm day nghé khòng truc tièp
tham già day day dù chuong trình cùa mot nghé phùc tap dòi hoi phài day dai
han nhu he chinh quy. Trong giai doan tói, càc trung tàm day nghé nèn phòi
hgp vói càc truòng phó thòng de làm nhiém vu huóng nghiep cho hgc sinh tai
càc truòng va nhàn hgc sinh vào hgc tai càc tmng tàm day nghé khi hg bò hgc
hoac khóng thi vào càp hgc cao hon. Dóng thòi dò, thòng qua viéc nàm nhiìng
thòng tin thi truòng lao dóng, nàm nguón lao dòng, tmng tàm eó thè phòi hgp
chat che vói càc tó chùc kinh té trong va ngoài nUóc de ky càc hgp dóng vé
cung ùng lao dòng, giói thiéu viec làm.
Vói phuong thùc day nghé tu nhàn: day nghé tu nhàn gàn lién nhu càu xà
hói vói tinh thàn tu chiù tràch nhiém vói xà hói cùa nguòi lao dòng, nhà't là
nguòi lao dòng eó trình dò khoa hgc ky thuàt. Trong diéu kién khó khan vé
kinh té, cùng mot lue Nhà nuóc chua co khà nàng thoà man dugc viéc hgc
nghé cùa nguón lao dóng dói dào ò nuóc ta, thi viéc su dung vai trò cà nhàn
nguòi lao dóng trong viéc mò càc lóp day nghé tu nhàn de tàng cuòng lue
lugng day nghé là mot huóng tich cuc.
85
Tuy nhién phuong thùc day nghé tu nhàn nén dugc khuyén khich theo
nhùng nói dung eo bàn:
- Vé mat quàn ly: càc ca so day nghé tu nhàn do ngành giào due va dào
tao quàn ly trén co so thòng nhàt vé chuong trình, vé nói dung giàng day.
- Vé nhiem vu: do co so vàt chà't hien nay nhin chung là yéu kém, nén
nhiém \ii day càc nghé hoàn chinh chua thuc hién dugc, do do càc co so day
nghé tu nhàn thuòng tàp tmng day càc nghé giàn don hoàc còng viéc cu thè
naò dò.
2.5. Bdo ddm càc diéu kién chù yéu càn thiét de thùc day, phàt trien
thi truòns lao dòns
Chuyén sang nén kmh té hàng hoà, hoat dòng theo co che thi truòng thi
viéc hình thành thi truòng lao dóng là rat càn thiét trong viec hình thành mot
he thòng càc thi truòng trong nén kinh té. Tuy nhièn, de hình thành va phàt
trién thi truòng lao dòng thi viéc dàm bào càc diéu kién càn thiét cho su hình
thành va phàt trién này là khóng the thiéu.
+ Ban hành Bò luàt lao dóng: nhàm diéu ehinh quan he giùa nguòi lao
dòng làm còng àn luong vói nguòi di thué muón, su dung eó tra cóng cho
nguòi lao dóng va mot so quan he xà hói khàc co lién quan chat che vói quan
he lao dòng.
Trong qua trình thuc hién, Bò luàt lao dòng càn quàn triét nhùng quan
diém chi dao co bàn:
- Bào vé quyén Igi chinh dàng cùa nguòi lao dòng. Day vùa là quan diém
"vi con nguòi, do con nguòi, truóc hét là nguòi lao dòng" cùa Dàng va Nhà
nuóe ta, va là dac trung cùa bà't ky he thòng quy dinh phàp luàt lao dòng nào
trong co che thi truòng de tao thè bình dàng vé mat phàp luàt trong quan he
giùa nguòi lao dòng vói nguòi su dung lao dóng, dóng thòi quy dinh nhung
bào dàm dùng mùc vé màt luàt phàp va ehình sàch xà hòi cho nguòi lao dòng
nói chung va mot so loai lao dóng nói riéng.
86
- Két hgp hai hoà chùih sàch kmh té vói chinh sàch xà hòi. Vùa coi trgng
chinh sàch xà hói là dòng lue phàt trién kùih tè, lai vùa eoi phàt trién kinh té
là eo sa va tién de de thuc hién càc chmh sàch xà hòi. Thuc tién ò nuóc ta dà
chùng mmh quan diém cho ràng phài tàch chinh sàch xà hói ra khòi chinh
sàch kinh té là khòng phù hgp. Do dò, Bò luàt lao dòng càn nhàe ky mùc dò
bào dàm de nàng dàn tùng buóc, tinh tói càc khà nàng kmh té tài chmh, tón
trgng quyén va Igi ich chinh dàng cùa nguòi su dung lao dòng, dóng thòi co
gang tao ra nhùng hành lang va duòng bièn hgp ly, mém dèo de nguòi lao
dóng va nguòi su dung lao dòng déu co thè chà'p nhàn dugc.
- Xày dung mot mòi quan he lao dóng mói, vùa co dàc tinh Viét Nam, vùa
dàp ùng yéu càu dói mai vé co che quàn ly. Bó luàt lao dóng tao diéu kién va
bào dàm de nguòi lao dóng tiing buóc eó khà nàng tham già quàn ly doanh
nghiep bang nhiéu con duòng hgp phàp khàc nhau. Nguòi su dung lao dóng
cùng phài quàn ly va diéu hành doanh nghiép theo phuong phàp tién tién, dàn
chù, eoi trgng nhàn tò con nguòi, phàt huy tình nàng dóng cùa nguòi lao
dóng. Cà hai ben chù thè quan he lao dóng phài cùng nhau cóng tàc trén tinh
thàn hoà giài doàn két dàn toc, eó tràch nhiém chung vói xà hói va dàt nuóc.
Nhà nuóc phài quàn ly lao dóng xà hòi bang phàp luàt, coi trgng hai ben chù
thè quan he lao dòng, tón trgng nhùng thoà thuàn hgp phàp cùa hg, dóng thòi
co tràch nhiém huòng dàn cho hai ben xày dung mòi quan he hai hoà va ón
dinh.. Trong qua trình dói mói va phàt trién cùa thi truòng lao dòng, giài
quyét quan he cung càu vé lao dóng, Nhà nuóc ngày càng giàm su diéu hành
truc tiép dòi vói càc doanh nghiep vé ké hoach hoà lao dòng, tién luong... ma
tàng cuòng quàn ly lao dòng thòng qua chinh sàch phàt trién nguón nhàn lue,
phàt trién càc hình thùc day nghé gàn vói vàn de tao viéc làm... Tà't eà co
gang cùa Nhà nuóc vé thi truòng lao dóng phài nhàm giài quyét nhiìng nhu
càu bue xùc vé viéc làm, tao ra buóc chuyén bién mói vé phàt trién kinh té tu
nay dén nàm 2000.
+ Xày dung he thòng thòng tin thi truòng lao dòng: he thòng thóng tin vé
thi truòng lao dóng phàn ành thuc trang va xu huóng phàt trién nhàm phuc vu
87
cho muc tiéu càn bang giùa cung va càu lao dòng, thu hep tòi da lugng thà't
nghiep va thiéu viéc làm cùa dà't nuóc trong tiìng thòi ky. He thò'ng này phài
dàp ùng yéu càu toàn dién, kip thòi va bào dàm dò tm cày cho viéc diéu khién
thi truòng lao dòng. Nò khóng han che ò thóng tin vé so nguòi càn tìm viéc
làm va nguòi su dung dang càn thué muón lao dóng, ma nò con eó nhiém vu
huóng dàn mgi nguòi lao dòng eó thè chù dóng, tu tao va mò ròng viéc làm
tàng nhanh thu nhàp...
Nhùng thòng tm vé thi truòng lao dòng co thè bao góm mot so nhùng
thòng tin nhu: Thòng tin vé thi tmòng viec làm: nhùng linh vuc, ngành nghé
va dia bàn eó khà nàng thu hùt dugc lao dòng mòi; Thóng tin vé chat lugng
lao dòng phù hgp vói yéu càu cùa thi truòng lao dòng nhu vé tay nghé, khà
nàng hành nghé...; Thòng tm vé dich \ai viéc làm qua thuc hién thù tue ky két
hgp dòng lao dóng; Thòng tin vé già cà va diéu kién lao dòng; Thòng tin vé
càc ca so day nghé va giói thiéu viéc làm...
Ben canh dò càn hoàn thién he thòng thu thàp va cung càp thóng tin vé
phàn tich thòng ké thi truòng lao dóng theo huóng cùng co càc tmng tàm
thòng tin dàu mòi ò Tmng uong va dia phuong, phòi hgp chat che vói he
thòng trung tàm day nghé va dich vu viéc làm trong viéc thu nhap va cung càp
thòng tin. Nghién cùu thành làp càc vàn phòng thòng tin thi truòng lao dòng ò
mot so dia bàn quan trgng. He thòng này hoat dóng theo nguyén tàc cùa tó
chùe su nghiep eó thu, tién tói tu trang trai trén co so thuong mai hoà thóng
tm. Nò phài làm dugc chùc nàng tu và'n, huóng dàn cho nguòi lao dòng vé
dinh huóng, vé thù tue, vé càch thùc tu tìm viéc, chgn nghé thich hgp vói diéu
kién kinh té xà hói Viét Nam.
Nhà nuóe càn eó chinh sàch khuyén khich he thòng thòng tin phàt trién
mot càch da dang. Co thè nghién ciiu thành làp tó chùc thòng tin thi truòng
lao dóng quoc già là co quan phòi hgp chung thóng tin thi truòng lao dóng de
thò'ng nhà't viéc thu nhàp, xù ly càc thòng tm., phàn tich tin phuc vu nhu càu
cùa càc tó chùc eó quan tàm dén thòng tin thi truòng lao dòng. Thóng tin lao
dóng viéc làm khóng chi phuc vu cho lành dao càc eà'p, càc ngành ò Trung
88
uong ma con phài truc tiè'p phuc vu dén dia phuang, co so va cà nhàn. Co nhu
vày thi he thò'ng thóng tin này mói co hiéu qua cao trén pham vi toàn lành
thó.
Trén day là mot so trong rà't nhiéu nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc
làm cho nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng ò
nuóc ta hién nay. Tuy nhièn viec thuc hien dóng bò, hgp ly càc giài phàp
trong tiìng giai doan, diéu kién cu the cùa dà't nuóc lai là mot và'n de càn phài
dugc nghién cùu ky càng.
89
KET LUÀN
Theo dành già cùa càc doanh nghiep dang hoat dòng ò Viét Nam, thi hao
phi va chat lugng lao dóng, cùng nhu lugng cung vé lao dóng hien khòng phài
là mot và'n de dàng lo ngai. So vói càc tiéu chuàn quò'c té, lao dòng Viét Nam
co muóc luong thà'p, dugc dào tao tu'ong dò'i tò't va làm viéc càn cu. Lugng
cung vé lao dòng phó thòng eùng nhu lao dóng ngành nghé khà dói dào. Dòi
vói càc doanh nghiep Nhà nuóc, lièn doanh cùng nhu doanh nghiep tu nhàn
trong nuóc, viec dàp ùng nhu càu vé lao dóng duòng nhu khòng phài là mot
và'n de khó khan. Song xét tu mot góc dò khàc thi ò nUóc ta lai dang dòi dién
vói mot cuoc khùng hoàng vé lao dóng. Nén kinh tè, vé thuc chat vàn là mot
nén kinh té nòng nghiep, eó ty le nùa thà't nghiép cao. Càc dinh nghla va càch
dành già mùc dò nùa thà't nghiep thuòng khó eó thè chinh xàc, nhung khu vue
nòng nghiep nuóc ta vói màt dò dàn cu cao va két càu ha tàng nóng thòn yéu
kém, dang phài tiép nhàn mot so lugng lao dòng lón dàng ra co thè tìm dugc
còng àn viéc làm ón dinh hon néu nhu nhu càu vé lao dòng già tàng.
Tình trang nùa thà't nghiép khóng chi giói han trong khu vuc nóng nghiép,
ma con thày cà trong bò mày Nhà nuóc, càc don vi san xuà't va thuong nghiép
Nhà nuóc. Thém vào dò, ty le thàt nghiep ò dò thi dà tàng tòi mùc hai con so.
So nguòi thà't nghiep ò dò thi ngày càng tàng va chù yéu là nhiìng nguòi vùa
dén dò tuoi lao dóng, do dàn so tàng nhanh trong càc thàp nién truóc.
Hai càch nhin trén vé thuc trang lao dòng ò trén dà phàn ành dugc nhùng
màt manh va nhùng han che cùa lao dòng, viéc làm nuóc ta. Chinh lue lugng
lao dòng rè va dói dào, san sàng tham già qua trình còng nghiép hoà, hién dai
hoà lai là hình ành tuong phàn cùa tình trang thà't nghiép va nùa thà't nghiép
lan tran, cùng nhu su dói nghèo cùa dà't nuóc. Và'n de còng àn viéc làm ò
nuóc ta là mot khó khan lón, song dòng thòi cùng là mot Igi thè cho còng
cuóc phàt trién kinh tè.
Vói de tài ''Mot so gidi phàp gidi quyét viec làm trong qua trình chuyén
sang nén kinh té thi truòng nuóc ta hien nay\ tàc già tu viec nghién cùu
90
nhùng khài niém, dinh nghla vé lao dòng, viéc làm, cùng nhu phàn tich vé
thuc trang lao dóng viec làm o nuóc ta hién nay de làm nói lén nhirng và'n de
con tón tai, càn giài quyét, tìr dò làm co so de nghién cùu nhùng giài phàp
thiét thuc va co hiéu qua.
Trén co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuong phàp luàn co bàn
trong linh vuc viec làm, bàn luàn àn cùng dà phàn tich nhùng quan diém
mang tình chat chién lugc cùa Dàng va Nhà nuóc vé vàn de lao dóng viéc làm
trong giai doan phàt trién kmh té nhiéu thành phàn van dóng theo co che thi
truòng dinh huóng xà hói chù nghla. Bòi vi tuy day là mot và'n de bue xùc,
càp bàch, song chùng ta khóng the tàch ròi và'n de lao dòng ra khòi chién lugc
phàt trién kinh té tóng thè cùa quò'c già. Lao dóng là mot nhu càu bàt nguón
tu su phàt trién kmh té, chù khòng phài là mot nhu càu mang lai tàng truòng
kinh té.
Viéc nhanh chóng tao so lugng cóng àn viéc làm dòi hòi phài co nhùng
chinh sàch kinh té vi mò thich hgp, cùng nhu mot mòi truòng diéu tié't tao
diéu kién thuàn Igi cho càc doanh nghiep phàt trién. Càc chinh sàch này
khòng ehi bao góm nhiìng chinh sàch eó lién quan truc tièp dén vàn de còng
àn viec làm, ma con lién quan eà dén nhùng và'n de khàc nhu dà't dai, thué,
tién luong... Vi vay, vé giài phàp, tàc già dà de xuàt truóc tién là viéc hoàn
thién he thòng chinh sàch nhu chinh sàch thué, dà't dai... sau dén viec hoàn
thién phuong thùc dào tao nghé cho nguòi lao dòng, dàm bào càc diéu kién
phàt trién thi truòng lao dòng....
Do diéu kién va thòi gian nghién cùu han hep, luàn àn khó trành khòi
nhiing sai sót nhà't dinh, tàc già muòn nhàn dugc nhùng dóng góp cùa càc nhà
nghién cùu, càc nhà khoa hgc, càc thày eó giào, vói hy vgng bàn luàn àn eó
thè dóng góp dugc mot so giài phàp vào hoat dòng thuc tién, góp phàn dua dàt
nuóc tién nhanh trén con duòng còng nghiep hoà, hién dai hoà.
91
TAI LIEU THAM KHAO
1 Bào cào kèt qua nghién cùu xày dung càm nang huóng dàn thò'ng ké
thòng tùi thi truòng lao dóng o Viét Nam - Bò LDTBXH. Ha nói 1996.
2 Bò luàt lao dòng nuóe fcòng hoà xà hòi chù nghla Viét Nam - NXB
CTQG, Ha nói 1994.
3 Chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té - xà hòi dén nàm 2000 - NXB Su
thàt, Hanoi 1991.
4 Chuyén dich co càu lao dòng nóng thòn nhàm tao viéc làm va su dung
hgp ly nguón lao dòng vùng dóng bang song Hong dén nàm 2000 - De
tài càp bò - Bò LDTBXH. Ha noi 1995.
5 DÓi mai co che quàn ly DN vùa va nhò trong nén kinh té thi truòng ò
Viét Nam - NXB CTQG. Ha nói 1995.
6 Kinh té chinh tri Màc-Lénin, phuong thùc san xuà't tu bàn chù nghla -
NXB SGK Màe-Lénin. Ha nói 1985.
7 Luàn eù khoa hoc cho xày dung chinh sàch giài quyét viec làm ò nuóe ta
khi chuyén sang nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn - De tài càp Nhà
nuóe KX 04.04 1994.
8 Mot so thòng tu huóng dàn càc nghi dinh thi hành Bò luàt lao dóng - Bò
LDTBXH, Hanoi 1995.
9 Nàng cao chà't lugng nguón lao dóng nóng thòn nhàm thùc day qua trình
chuyén dich ca eà'u kinh tè, co càu lao dòng trong khu vuc theo huóng
CNH, HDH - De tài càp bò - Bó LDTBXH. Ha nói 1996.
10 Nién giàm thò'ng ké 1994, 1995. NXB Thò'ng ké. Ha noi 1995, 1996.
11 Phàt trién kinh té xà hòi ò Viét Nam, chién lugc cho nhùng nàm 90 -
NXB CTQG. Ha noi 1996.
12 Tap chi còng san so 11/1996, 1/1997.
13 Tap chi nghién cùu kmh tè so 8/1996, 2/1997.
92
14 Tap chi thòng tin khoa hgc lao dóng va xà hòi so 1,2,3/1997 - Bò
LDTBXH.
15 Tap chi thòng tin thi truòng lao dòng càc so 1,2,3,5/1997 - Bó LDTBXH.
16 Thòng ké càc chi tiéu kinh té xà hòi Viét Nam 1995 - NXB Thòng kè.
Hanoi 1996.
17 Thuc trang thi truòng lao dòng Viét Nam 1996 - NXB Thò'ng ké. Ha noi
1997.
18 Vàn kien Dai hòi dai biéu toàn quò'c làn thù VIII - NXB CTQG. Ha nói
1996.
19 Vàn kién Hòi nghi dai biéu toàn quoc giùa nhiém ky khoà VE - NXB
CTQG. Hanoi 1996.
20 Viét Nam chuyén sang kinh tè thi tnròng - NXB CTQG. Ha nói 1994.
21 Viét Nam-Dàn sò-tài nguyén-mói truòng va phàt trién ben vùng - Tmng
tàm nghién cùu thòng tin va tu liéu dàn so- UBQGDS&KHHGD. Ha noi
1996.
22 Viét Nam sau 10 nàm dói mói - NXB Thò'ng ké. Ha noi 1996.
23 David Begg - Kmh tè hgc - NXB Giào due 1992.
24 /jPTS. Nguyén Quang Hién - Thi truòng lao dòng, thuc trang va giài phàp
- NXB Thòng ké. Ha nói 1995.
93
ir, ir,
• ^J
• *^
S^
e >-
(T, r^ O) ir> »r.
oc_
r-"
CN^
C"?
CN C^
oo'
CN >i -M —H >o
•D • ^^ 1 ON
r-
e*-,
od 1—> 3
H u U © 1 1 •^ u~. Cd
r
i
h
C H 1
IO CN ro^
CN' oo^
vrT f ^j , _i ~H • ^^ Ti
rsi
1
Uì
^H 4 .J
. i —' H u^ p 'i liO
r- r ^j GJD
C <0 • _ • / ra i oc
: e u
^O
^3
C
-C3 eac cap hien nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989) thi so nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co trình dò phó thóng co so va trung hoc tàng 1,29 làn, cao dàng tàng 2,58 làn. Nhùng nàm gàn day vé so tuyét dói vàn tié'p tue tàng so vói nàm 1989 nhung toc dò tàng cham lai. Theo so liéu diéu tra (bang 3) thi trong lue lugng lao dòng eà nuóc, so nguòi dà tòt nghiep càp DI chi chiém 13,5%, so nguòi khóng biét chù là 5,8% va 80,7% là tu duói càp I dén hét càp n. Ty le này cho thày ràng trình dò vàn hoà cùa lue lugng lao dóng nuóc ta ò mùc rat thàp. Day là vàn de bào dòng dói vói mot quóc già dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH, HDH. 0 khu vuc thành thi, do yéu càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé, do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn Igi khàc ma ty le nguòi tòt nghiep càp IH cao hon ò nóng thón (gàn gap 4 làn) va so nguòi khóng biét chù thàp hon (gàn 3 làn) Dói vói lue lugng còng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin nghién cùu ly luàn cùa TÓng lién doàn lao dòng Viét Nam, trén 1,7 triéu cóng nhàn ky thuàt chi co 70 van dugc dào tao qua truòng lóp chiém 40%. So cóng nhàn bàc cao hien nay chi eó khoàng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co che xét chon, nàng bàc thg... chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp. Vé trình do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra mói nhà't cùa Bó lao dóng thuong binh xà hòi cho thày (bang 4): Lue lugng lao dóng co trình dò dai hoc va sau dai hoc khoàng trén 800.000 nguòi, trong dò hon 11.000 nguòi co trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong so này lai qua it. Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc thi so càn bó giàng day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So eó trình do phó tién si, tién sT chù yéu tàp trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón nhùng tri thùc co trình dò trén dai hoc dang là nhùng chuyén già dàu ngành dà ò dò tuoi 55-60- Trong khi dò sinh vién giòi tòt nghiép ra .—1 ^ o *cd- p.
o"
m oo
co
oi r^i
q.
o
.^^
in
^ H <1>.
>%
H ^ *cS- . —1 j :: o p MD CN^
oc'
r-
ON
o
d o ITi IT)
Ol r-
CN^
CN"
00
ON
o
d , —1
00 DE
f)rt
•ns
o C3
U , ,
<(D-
>>
H xt- p ^ ir, oc ^ 00*^ ^ r-;
DO 'xl-
-NI- • —' • •^ 3 CN
oo
ro
00
-^
o l> o
o-_c
DO
— Z)
H • "^ (N
00
CN
od
r-
co
' ' "o r",
r-i_ r') in 00 C ^ X) P
^ CN'
m
1 —1 ,,_,
O
r^ uo
O
00
r~;
o
r^
ro »n
^
^
^
00
ro >-,
.fi ,^
<0'
b
H U co^ ^i. ^ *^ • o OS *-
l>^ ,—,
-d- f
.£ ^u
O r —' DO
C
')C5
X) "• __
CO
e»
O 00 c^ IJO
o
ro -sf
^ «
In
U ^ CH
Vrt
o
G
00 r-^
CN
OO
.—(
^
r^i
00
-—( O
-^
(N
d r^
\o <"S->^
~ H ^ r-^
r-"
oc
00 H DiJ ^^
ce"
o
00
co
ro J=
t^ d oo
^
^* <'U'
>>
H CN
»ri
-^
:^
CO IO
r^ d o 00 (N in
m 4 —1 ^r3 C
/c:i
-C
H truòng da so khóng muón ò lai truòng, vi vày se gap khóng it khó khan trong viéc chuàn bi dói ngù tri thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù tri thùc trong linh vuc khoa hoc xà hòi va nhàn vàn ma cà trong linh vuc khoa hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong linh vuc quàn ly kinh té, quàn ly xà hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong Imh vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bò co trình dò cao, dàm bào dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn de càn nghién cùu va eó nhùng giài phàp hùu hiéu. Day là nhùng khó khan cho dàt nuóc trong giai doan chuyén minh cùa nén kinh té. Ngoài hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay con co he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe doàn the, trong dò co hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc già giài quyét viec làm dàu tu trg giùp va niùéu co so day nghé tu nhàn, hàng nàm cùng dào tao hàng van lao dòng co nghé cung ùng cho thi truòng lao dòng. Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóe ta truóc day dugc dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va theo mot còng nghé cu, khóng theo kip vói trình dò phàt trién cùa khoa hoc ky thuàt, cóng nghé, vi thè khi Nhà nuóc thuc hién chù truong mò cùa, cho phép càc nhà doanh nghiep nuóc ngoài dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóc ta chua dii khà nàng va trình do dàp ùng yéu càu cùa cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai, va eó nhiéu khàu phài do lao dóng nuóc ngoài dàm nhàn, trong khi nguón lao dòng nuóc ta rà't dói dào. Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng cùng cho thà'y, nuóc ta thiéu mot dói ngù lao dòng co trình dò tó chùe san xuàt kmh doanh giòi, thiéu mot dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành va linh vuc kinh té. Vi du: Nhà mày bia Viét Nam tai Hòc Món (thành phó Ho Chi Minh) co khà nàng san xuà't 50 triéu lit/nàm, mot so vi tri diéu hành hàng trung eà'p dà dugc giao cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch, thè nhung theo óng Johan Doyer - Tóng giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su giòi co dù trình dò de giao chùc vu ky su truòng vàn hành san xuà't toàn nhà mày. Truòng hgp khó khan trén là rat phó bién ò nuóc ta tu truóc dén nay. Lao dòng dò thi thuòng co trình dò cao vé vàn hoà, chuyén món nghé nghiep, kién thùc xà hòi so vói lao dóng nóng thón. Theo so liéu nàm 1996, màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dòng cà nuóc, song lao dóng thành thi co chuyén món (ké cà so càp) chiém 49% eà nuóc, trong do so lao dòng co trình do cao dang, dai hgc trò lén chiém 68,8% cà nuóc, chiém 26,3% lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món. Dàn so nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dò thi va nòng thón, eó khoàng 57,9 triéu nguòi, chiém xà'p xi 80% dàn so eà nuóe. Theo TÓng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong linh vuc nóng nghiép vào khoàng 24 triéu nguòi, chiém khoàng 70% lao dóng dang làm viec trong càc ngành kinh té quóc dàn. Lao dòng nóng thón nuóc ta cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khòng dugc dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky thuàt cóng nghé va thi truòng han che. Nguyén nhàn cùa su chénh léeh vé trình dò ò trén, mot màt là do hàu hét càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu bó tri ò càc dò thi, nguòi lao dòng nóng thón it co diéu kién tiép càn dugc vói càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so nguòi dugc dào tao lai khóng muón trò vé làm viéc ò nòng thòn. Tom lai, nuóc ta co nguón lao dòng rat dói dào, toc do phàt trién nguón lao dóng o nuóc ta vàn ò mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung ò khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang khó khan rà't lón vé viéc làm va tao ra co eà'u lao dòng hgp ly, dàp ling yéu càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua kinh té - xà hói. 1,2, Hién trans vé viéc làm. a, Khài quàt tình hình phàt trién viéc làm. Nhùng nàm gàn day, nhò thuc hién chmh sàch dói mói, phàt trién nén kinh té hàng hoà vói su tham già ciia nhiéu thành phàn kinh té dà làm thay dói dàng ké co eà'u viéc làm xét vé màt thành phàn kinh té va hình thùc san xuàt kinh doanh. Cu the dugc phàn ành ò bang 5. Qua so liéu trén cho thày viéc làm khu vuc Nhà nuóc vàn con dang trong qua trình ón dinh. Toc dò thu hùt lao dóng vào khu vuc kinh té quóc doanh nhùng nàm gàn day hàu nhu khóng tàng ma con giàm dàn. Trong nhùng nàm qua, do sàp xép lai san xuàt va lao dóng khu vuc quò'c doanh, dà dua ra ngoài khoàng 80-90 van lao dóng tham già vào khu vuc kmh té ngoài quóc doanh, trong dò chù yéu là lao dóng phó thóng va nhiìng lao dóng khóng dàp ùng dù yéu càu vé sue khoè. Càc doanh nghiép Nhà nuóc dà dàng ky lai doanh nghiép theo Quyét dinh 388/HDBT vàn con trén 50% trong tinh trang dói thùa lao dòng. Hàng loat doanh nghiep (nhà't là do dia phuong quàn ly) vàn dang chò giài quyét theo huóng sàt nhap hoàc giài the (theo QD 388/HDBT). So này vé co bàn lao dòng khóng co hoàc thiéu viec làm nghiém trong. Theo khào sàt chuyén de cùa gàn 200 doanh nghiép do Tmng uong, dia phuong (tinh) quàn ly thi binh quàn khóng it hon 10% so lao dòng khóng eó nhu càu su dung. Vi vày ón dinh viéc làm ò khu vuc quóc doanh vàn con là mot qua trình phùc tap dién ra trong vài nàm tói. Cùng vói su dói mói cùa nén kinh té, lao dòng va viec làm ò nuóc ta cung dang trong qua trình phàn bó lai giùa càc thành phàn kmh té. Vi thè ranh giói lao dòng va viéc làm giùa càc thành phàn kinh té trò nén khó phàn biét. Dac biét thành phàn kmh té tàp thè va cà nhàn (tu nhàn) dang dién ra su chuyén bién dàng ké khóng chi ò linh vuc san xuà't tiéu thù cóng nghiép va dich vu ma cà trong nóng nghiép.[7L] , ' 00 'W
0 (30 -^
8
3 ^
2
0
1 00
5
1
1 r^
1
0
1 oo
2
3
1 oc
6
1
1 CN
3
0
1 ^
un
CN fO
9
6 , , , 2 DO , , •e
g
n
o
r
T 1
0
1 0
0
1 3
0
1 3
,
9
8 7
9 5
,
4
9 5
9
9 8
6
0
1 9
,
4
1
1 7
7
0
1 3
5
0
1 c
o
u
Q h
n
a
o
d 1
i
ó
v
o
s
4
OS
OS »r-j *r. r^i o CM
CN
00 • —' r— ^
—• o » —1 0^
rsi
^^ Os
—
o
.^ ^ CN
^^ ^
-o
o
—^ t^
o
o
•-"' &£
C
^o
H *r. rr-i T —1 CN r-- Q ^ l>
oc
OS r^j
(N
O
—^
rs)
*_^ oo ^O
o ON rsi
—^ O ir,
m r--
oo
^o ^ 1 , , , 1
3
3 2
,
9
4 5
3
9
1 8
,
3
3
4 5
,
9
8
6 5
2
2 6
,
9
6
3 6
,
9
9
9
1 o
Z 1
,
0
9
8
.
2 7
,
9
0
7
.
0
CI 2
,
6
2
8
.
3
(N r- (N in^ ^ 00
OS L. OS
CN ^ ^
OS OO
oc r'j C^i
-^ IT)
r-~ oc r-
oo
yr, •^ 2 OS 3
,
4 in
>o •• co"
CN 7
,
9
6 . 2
,
4
^ Sr* 0
,
2
OC
CN o CN o f^. vr?
00
"™ 2
,
4
5
9
2 O' o
o o
o o
o 7
,
4
[^
^
o
o O
o O
o o
o o
o ' Oi , 5
,
8 3
,
7
Os 9
,
3
6
^^ 5
,
0
3
"" 9
,
8
~^ s
g
n
Ó
^ 5
1
1^
OS 7
,
4
ITi
IO 8
,
9
Os
00 ^ cn 7
,
3
0
6
C"i r^;"
CN
CN e
y
u
T tN^ Os^ so O
oo ^ OS l oc
'O oo"
C> 8
,
4
oc CN VT) CN
r- 6
,
3
^ ^\
Q CN o 'o CN
,
6
8 —
7
6
1 i
à
o
g
N r-
9
2
1 w"( (N
5
8
5 OS
9
4
5 ^
7
7
3 5
,
5
0
5
.
1 1
8
.
2 Os
1
4
.
3
2 8
,
9
4
7
.
9
2 1 CN^ , — o 3
,
1 ON SO CN o
d
g
n
o
r
UM 5
r*-, r^j 4
,
6
vo 5
,
7
CN —, 3
,
7
r- c*l •^ 'C (N CN ' •* e
o
o
'•O —' 00^
oo"
^
»o
ON
in 00
co"
IT; >1 • "^ r-
^ sO
CN 'sT
oc
O
CN *r.
o
r^ (N 00^
^— CN
CN CM
O
o [~- oo
—^
r--
"^ j -^ O iTi
O t-:
O ^
O ^
O ^
o 6
9
.
2
^
o —
o O
o ^
o oo^ 'o oo 8
,
3 CM
c•^ o- •o
s
S
u
p
£-• o
-^ (N r-
CN r^
r^ r-
o
oo CM
m ^i.
oc"
^ oo ^ VO O
oo"
^ 00 ^.
^o" CN
f^- fj r^-
r^ • —1
^ ^
CN OO nn
e 3. D., c
Cu o
à
h
k CJ
\0
t3
n
à
h JD 00 Z 00
oo e
u
d e/:
00 00
m
i
d
y p
u
j
t
h
n
i
h
c
i
à
T o
à
i
G ^
>- .
i
à
t
n
Cd-
> fS r, 'g Thòi ky 1984-1986 viéc làm khu vuc tàp the tàng 9,7%/nàm, khu vuc tu nhàn, cà the giàm va chi chiém 23,2%; thài ky 1986-1989 khu vuc tap thè giàm 8,1%, tu nhàn cà the tàng lén va chiém 30,43%; thòi ky 1989-1994, theo so' liéu thóng ké thi thành phàn kinh té quoc doanh giàm, tap the tàng khòng dàng ké, con thành phàn kinh té tu nhàn tàng manh. Song qua nghién curu cho thay so liéu thò'ng ké phàn ànli là chua chinh xàc, bòi vi hién nay càc hop tàc xà (nhà't là nóng nghiep) dai bò phàn chi tón tai hình thiic, con thuc té dà chuyén sang kinh té ho già dinh hoàc duói dang san xuà't, kinh doanh tu nhàn (dói vói hgfp tàc xà tiéu thù còng nghiep hay mua bàn, dich \ai). Kinh té tu nhàn cà the phàt trién manh tu nàm 1986 tra lai day, duói hinh thiic kinh té ho, dà góp phàn tao ra viéc làm khà hofn. C7!] Viéc xoà bò bao eà'p trong kinh té nói chung va viec làm nói riéng dà dàn dàn xoà bò duac tàm ly màc càm vé viéc làm giùa céiC thành phàn kinh té, tàm ly chi muón vào làm viéc trong khu vuc Nhà nuóc dà bót nàng né, nguòi lao dóng khòng con y lai, tròng chò vào su bó tri ciia Nhà nuóc, ma tu tao viéc làm cho minh là chinh. So vói thòi ky truóc, thòi ky tur 1990 tra lai day dà co su thay dói dàng ké vé ca càu viéc làm theo càc ngành kinh té va nhùng nàm gàn day dién ra manh me han nhò chinh sàch dói mói trong kinh té. Trong còng nghiép va tiéu thù còng nghiep, do nhùng khó khan kéo dai nhiéu nàm nay vé vón, còng nghé va su canh tranh quyét liét vé thi truòng trong thòi ky ma cùa... nhiéu ca sa san xuàt phài giài thè (nhàt là càc hop tàc xà va tó hop san xuàt tiéu thù còng nghiep), vi thè quy mò viéc làm cùa ngành bang 6: còng nghiep chùng lai va phàt trién cham. Thuc trang dò duac phàn ành qua 1990 1993 1991 1992 1994 %^*' Cóng nghiép: Tuyét dò'i 3.392,0 100 3.394,0 100,1 101,6 3.521,8 3.603,7 102,3 3.450,0 102,1 — — — — 11,2 11 10,8 10,7 % — 10,8 817,7 100 820,0 Xày dung: Tuyét dó'i 100,3 100,6 848,3 102,8 971,5 114,5 825,0 — — — — 2,7 2,6 2,6 — 2,6 2,9 Tuyét dó'i 21.683,1 100 Nóng nghiép: 22.275,6 102,7 22.998,3 103,2 23.683,8 103 24.130,5 101,9 — — 71,6 72,4 % — 71,9 — 72,3 — 71,7 Tuyét doi 100 207,0 101,4 214,4 Làm nghiép: 205,9 100,5 210,0 102,1 200,6 93,6 — — — 0,7 0,7 0,7 0,7 "- -- 0,6 100 GTVT: Tuyét dó'i 475,5 480,1 101 100,7 496,1 510,4 483,6 102,6 102,9 — — — — 1,5 % 1,6 1,5 — 1,5 1,6 T.nghiép: Tuyét dò'i 100 1.719,0 101 1.776,0 1.680,9 102,3 1.735,0 102,4 2.207,1 124,3 — — — — — 5,5 5,6 5,4 % 5,6 6,6 100 2.078,3 2030,9 102,3 2.113,3 101,7 2.177,6 103 2.040,1 73,9 Cac ngành •^\ Tuyét dò'i — — — — — 6,7 6,6 6,6 6,5 6 (*): % nam sau so vói nàm ké' u^óc Viec làm trong ngành xày dung giàm manh tir nàm 1980 dén nàm 1989 (1985: 831,6 ngàn, 1989: 794,6 ngàn). Tir nàm 1990 dén nay dà dan dàn lày lai dugc vi tri, nhung toc do phàt trién chung ciia ngành cham. Truóc khoàn 10, viec làm trong ngành nóng nghiep tàng tur 3,54% thòi ky 1976-1980, lén 5,32% thòri ky 198M985, nhung vé so tuyét doi tàng khóng nhiéu. Riéng dién tich canh tàc 1980-1988 chi tàng 20 van ha/nàm, toc do tàng bình quàn chua day 0,4%/nàm. Siic lao dòng khòng dugc phàt huy do bi ràng buòc bài ca che' quàn ly cQ. Tu sau khi co chinh sàch khoàn mói, lao dòng da dugc dàu tu dén miic cao cho san xuà't. Mot bó phàn lao dóng trong nòng nghiép dói thùa dà dugc diéu chinh qua hình thilc kinh té ho già dinh, phàt trién ngành nghé khàc trong nòng thón. Mot bó phàn dàng ké dugc diéu chinh viéc làm qua càc dòng tu do di chuyén lao dóng va hành nghé a càc vùng dò thi, càc khu còng nghiép tàp trung va càc vùng con co nhiéu khà nàng tao ma viéc làm. [7 ] Viéc làm trong nóng nghiép thòi ky 1986-1988 tàng 2,72%; thòi ky 1990- 1993 co tàng hon chùt it: 1991: 2,73%; 1992: 3,24%; 1993:2,98%; 1994: 2,0%; va theo "Viét Nam dàn so - tài nguyén - mòi truòng va phàt trién ben viìng" cùa Uy ban quò'c già dàn so' va ké hoach hoà già dinh thi nàm 1995 là 2,33% va uóc tình 1996 khoàng 2,56%. Viéc làm trong làm nghiep nhùng nàm gàn day co xu huóng giàm a khu vuc càc làm truòng quò'c doanh vi dóng cùa cùa mot so' làm truòng khai thàc de bào ve rùng dàu nguón, nhung do tién hàng giao dà't, giao rùng cho càc ho già dinh thi viéc làm ò khu vuc kinh té ho lai tàng lén, vi thè viec làm trong ngành vàn duy tri va co xu huóng phàt trién manh vào nhùng nàm gàn day sau khi co QD327/HDBT cùa Chinh phù. Cu thè nàm 1991, tó'c do tàng viec làm cùa ngành là 0,53%, 1992: 1,45%, 1993:2,1%.... Lao dòng thuong nghiép dà bàt dàu dugc khòi phuc lai tu 1986 va dang co xu huótig phàt trién manh, nhà't là a khu vuc thuong nghiép ngoài quoc doanh. Toc dò tàng viéc làm toàn ngành nàm 1991 là 2,3%; nàm 1992 là 1,0% nhung sang nàm 1993 là 2,4%, nàm 1994 là 24,3% va 1995 khoàng 27% bòi vi thi truòng nòng thón, dàc biét là nòng thòn ven dò thi dang co xu huóng phàt trién manh. Viéc làm trong khu vuc phi san xuà't vàt chat, do doi mói càc chinh sàch kinh té- xà hòi, càc dòn bay kinh té dugc quan tàm chu trong hon, mang luói càc ca sa dich vu tién té, vàn hoà, dich vu phuc vu san xuàt dugc ma rong, co nhiéu hinh thùc dich vu mói ra dòi nén nhin chung toàn ngành vàn tàng. Nhu vày co thè nhàn thay ràng trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng hién nay, do co su thay dói vé ca che quàn ly, mòi truòng kinh té... nén tinh hình viec làm ò nuóc ta dà co nhùng thay dói dàng ké, ké cà vé tó'c dò tàng viec làm cùng nhu là ca càu lao dòng viec làm giùa càc ngành trong nén kinh té. b. Hién trang viéc làm khu vuc thành thi. Dàn so va lao dóng thành thi nuóc ta khóng lón. Song tinh trang viéc làm khu vuc thành thi luón luón dién ra càng thang va càp bàch, do tmh chat va quy mò so' nguòi chua co viec làm, thiéu viec làm rat lón va nghiém trong. Nghién cùu tình trang lao dóng chua co viec làm va thà't nghiep a khu vuc thành thi, ta thày nói lén mot so' dàc diém dàng luu y nhu sau day: So nguòi chua co va thiéu viec làm phàn lón (80%) tàp trung vào lùa tuoi thanh nién. Dò là lue lugng lao dóng tre, mói buóc vào tuoi lao dòng, dai bò phàn chua lap thàn ma song dua vào già dinh là chù yéu. Trong dò, vé ca bàn là chua co nghé (80%) màc dù trình dò vàn hoà thuòng là càp II, IH, cao hon càc \àing nòng thòn, ho rà't thu dòng trong tìm kiém viéc làm va tàm ly kén chon nghé khà phó bién. Co nhiéu viéc thu nhàp thàp, tinh chat lao dóng nàng nhoc, phó thòng "khòng dugc thanh cao làm"... thanh nién thành thi thà chiù thà't nghiep khòng muón làm, nhuòng cho lao dòng nóng thòn tran ra làm. Rat nhiéu nguòi lao vào con duòng chò thi cu vào càc truòng dai hgc, xò vào hgc ngoai ngù, vi tình... de tìm dugc viéc làm co thu nhàp cao, làm cho thi truòng lao dóngfliành thi càng càng thàng. Cu thè nhu: 0 dia bàn Ha Nói, theo Sa lao dòng thuong binh va xà hòi, hien nay so nguòi thà't nghiep va thiéu viéc làm trén dia bàn thành phó' dà lén tói trèn 100.000 nguòi. Hàng nàm con so này vàn tiép tue dugc bó sung c5 50.000 nguòi nùa. Trong nhùng nàm vùa qua, thành phó' dà rà't co' gang mói co the giài quyét viec làm cho tu 3-4 van lao dóng mèi nàm (riéng nàm 1996 giài quyét cho 4,8 van lao dòng). Nhu vày, sue ép vé viéc làm cùa Ha Nói se tiép tue tàng vi nhu càu tuyén dung lao dòng trong khòi co quan, doanh nghiép nhà nuóc, hgp tàc xà va lién doanh vói nuóc ngoài hàu nhu khóng dàng ké so vói so lao dòng thà't nghiep cùa thành pho. Theo thò'ng ké, trong tóng so 1,35 triéu nguòi dang ò dò tuoi lao dòng thi chi co 8% lao dóng dà qua càc truòng dào tao va co tay nghé. Chù yéu là lao dòng phó thòng va khóng co nghé nghiep, nhung lao dòng o Ha Noi rat kén viéc. Rà't nhiéu cóng viéc càn tói lao dóng phó thóng dà bi nguòi lao dòng tu chói. Su kén chon này cùng là mot trong nhùng nguyén nhàn khién cho dòng nguòi lao dòng tu càc tinh dò vé Thù dò ngày càng tàng. Theo con so thò'ng ké thi hién nay co khoàng 200.000 nguòi dang làm àn sinh song tai Ha Nói nhung khòng co ho khàu, trong dò hon 20.000 nguòi là lao dóng tu do di chuyén. Riéng quàn Hai Bà Trung, nàm 1992 co 2.424 nguòi lao dòng tu càc noi khàc dén tìm viec làm, nàm 1993 co 3.087 nguòi, nàm 1994 co 4.676 va nàm 1995 co 4.770 nguòi, tàng 96,8% so vói nàm 1992. Hién tugng thà't nghiep, thiéu viec làm trong giói co hgc co xu huóng ngày càng ma rong ò khu \aj'c thành thi. Dò là hién tugng so' hgc sinh tò't nghiep càc truòng dai hgc, khòng muón xa thành phó' hoàc khóng chà'p nhàn viéc làm co thu nhàp thà'p. Theo bào cào hàng nàm co khoàng hàng ngàn hgc sinh tò't nghiep ra truòng, chen nhau tìm viéc làm o Ha Noi, thành phó Ho Chi Minh..., nhung khóng tìm dugc viec, roi vào tình trang thà't nghiep. Qua diéu tra a 55 truòng dai hgc va cao dàng co khoàng 14.000 sinh vién ra truòng chua co viéc làm. Thàm chi a thành phò Ho Chi Minh hàng vài tram bàc si khòng co viéc làm. Trong khi dò, càc vùng nóng thòn, vùng mién nùi, vùng sàu, vùng xa lai thiéu nghiém trong lao dóng khoa hgc ky thuàt. So này a thành thi, muón co viec làm co thu nhàp cao, phài hgc thém it nhàt 2-3 bang nùa nhu ngoai ngù, su dung mày vi tmh, lai xe... de thi, tuyén vào càc vàn phòng dai dién nuóc ngoài, cóng ty eó vón dàu tu nuóc ngoài... Ben canh dò, nhùng cóng ty nuóc ngoài, vàn phòng dai dién, lién doanh chi càn tra luong cao, tuy lao dòng khà vàt va nhung dà thu hùt dugc khòng ìt sinh vién ra truòng, ké cà nhùng sinh vién tòt nghiep loai giòi vào làm viéc. Tài thà't nghiep ò thành thi cùng là mot hién tugng dàng luu y. Bòi vi, trong co che thi truòng de tón tai va phàt trién, càc doanh nghiép (ké cà doanh nghiép Nhà nuóc), buóc phài thay dói còng nghé va tu dò dòi hòi dói ngù lao dòng mói co chat lugng cao hon, tre hon, dàn dén phài sa thài lao dòng cu. So lao dòng này khi bi sa thài, de co thu nhap ho dà làm càc nghé khàc nhau (chù yéu là lao dóng chàn tay), song trén thuc té hg rat khó khan trong tìm kiém va ón dinh viéc làm, chinh vi vày hg luòn luón ò trong tinh trang thàt nghiep hoàc thiéu viéc làm. So' lao dòng này muon co viec làm nhà't thiét phài dào tao lai hoac nàng cao trình dò tay nghé. Diéu tra càc doanh nghiép ò Ha Nói, thành phò' Ho Chi Minh cho thày vé co bàn phài dào tao lai cho nàng cao tay nghé cho hàu hét dòi ngù lao dòng hién co. Song cóng tàc này dang là khàu yéu va chua co mot co quan nào cùa Nhà nUóc chuyén lo. Trong khi khu vuc thành thi dang du thùa rat lón lao dòng phó thòng, lai thiéu nghiém trong lao dòng ky thuàt cao càp, lao dòng chat xàm de cung càp cho càc xi nghiép lién doanh nuóc ngoài, khu che xuà't... Nhu càu càu dào tao loai lao dòng này cùng rà't bue bàch va ngày càng lón. Nhiéu nuóc phài xày dung càc tmng tàm huàn nghiep cao càp de cung ùng loai lao dòng này. Viét Nam bay giò mói dàt và'n de là dà rà't muòn. Néu chùng ta khòng quan tàm dùng mùc thi trén tóng the se thiéu tram trong lao dòng ky thuàt cao, dòng thòi sé dién ra hién tugng "chày màu chat xàm" tu khu vuc Nhà nuóc ra ngoài, sang càc khu che xuàt, xi nghiep lién doanh... Theo diéu tra cùa trung tàm thòng tin khoa hgc lao dòng va xà hòi nàm 1996, so nguòi ò dò tuoi lao dòng thiéu viec làm theo nhóm ngành nhu sau: (don vi: nguòi) Bang 7: So nguòi a do tuoi LD thiéu viec làm theo nhóm ngành -1996 % % % 8.392.627 6.556.268 78,12 703.581 8,38 13,5 Ca nuóc 1.132.778 309.343 50,04 1.152.559 266.425 23,12 26,84 576.791 Thành thi 394.238 7,68 6.289.843 555.987 7.240.068 86,88 5,45 Nòng thòn Trong nàm 1996, so nguòi thiéu viéc làm chiém 23,4% tóng lue lugng lao dòng, trong dò a thành thi so nguòi thiéu viéc làm chiém 13,7% sé nguòi ^^^ Thuc trang lao dòng - viéc làm Viét Nam 1996. NXB Thóng ké, H.1997 thiéu viéc làm cà nuóc, gàn bang 1/6 nòng thòn. Và'n de nhùc nhói nhàt doi vói khu vuc thành thi là càn phài giài quyét viéc làm cho loai nguòi làm càc nghé ma xà hòi ngàn cà'm (co bac, so' de, nghién hùt, mài dàm...), so tói pham man han tu, dòng nguòi tu nòng thòn vào thành pho tìm kiém viéc làm hình thành càc chg lao dóng, so dòng nguòi lang thang, sò'ng bui dòi... Day là hién tugng xà hói rà't phùc tap càn co chinh sàch va bién phàp giài quyét co hieu qua de dàm bào vàn minh, my quan dò thi va an toàn xà hòi. Theo thóng ké thi hién nay cà nuóc co khoàng 80 ngàn gài mai dàm (so kiém soàt dugc khoàng 26 ngàn), 70-80 ngàn nguòi nghién, 50 ngàn nguòi lang thang àn xin song bili dòi... chù yéu tap trung o càc thành phò', thi xà, khu còng nghiép tàp trung va du lich, so này thuòng roi vào lùa tuoi thanh nién, da so chua co viec làm. Nhu vày co the nói, viéc làm khu vare thành thi ngày càng càng thàng va bue bàch, truóc tién là vàn de trình dò vàn hoà, tay nghé cho nguòi lao dóng con thà'p; ben canh dò so nguòi thà't nghiép thiéu viéc làm khà lón, tap trung chù yéu vào lao dòng tre - bò phàn chiém ty le cao trong lue lugng lao dóng va cùng là bó phàn co khà nàng dàp ùng dugc yéu càu vé tay nghé, thè lue cho qua trình CNH, HDH dàt nuóc. Sé nguòi thàt nghiep, thiéu viéc làm này ngày càng tàng khi co mot bò phàn khóng nhò nhùng nguòi lao dóng nóng thòn ra thành thi tìm viéc làm... Tình trang này néu khòng nhanh chóng dugc giài quyét sé phàt sinh nhùng tiéu cuc vé vàn hoà xà hói, nhùng bàt ón vé kinh té, chmh tri. e. Tình trang viéc làm khu vuc nóng thòn. Thành tuu nói bàt, tao buóc ngoat trong phàn còng va su dung lao dòng nòng thòn nhùng nàm vùa qua là dà tùng buóc giài phòng tiém nàng lao dòng. Nguòi lao dóng tra thành nguòi chù thuc su trong hoat dòng san xuàt kinh doanh trén co so lày hg già dinh làm don vi kinh té tu chù, phàt trién da dang càc hình thùc hgp tàc trong co càu kinh té nhiéu thành phàn, dà tao ra dóng lue to lóti phàt trién kinh té, giài quyét viec làm va su dung lao dòng co hiéu qua hon. Hien nay trong nòng thòn kinh té ho già dinh dang giù vi tri chù dao, dóng thòi cùng xuàt hién nhiéu hình thùc hgp tàc tu nguyén tó chùc san xuà't kinh doanh theo huóng tóng hgp, Igi dung uu thè cùa céiC diéu kién mòi truòng sinh thài, phàt trién dich vu va phi nòng nghiep (nhà't là khòi phuc càc làng nghé). Phàn còng lao dòng trong nóng thón ngày càng di vào chuyén món hoà (trong pham vi quy mò ho già dinh), nguòi nào thao viéc gì làm viéc ày; co càu kinh té nòng thòn dang tùng buóc thay dói cho phù hgp vói co che thi truòng... Tuy nhièn, tinh trang viec làm khu vuc nòng thòn cung là vàn de lón va rà't gay gàt, co thè dugc nhin nhàn nhu sau: Lao dòng nóng thòn dang co xu huóng tàng lén, bi lèn chat trong don vi dién tich dàt canh tàc dang co xu huóng giàm dàn. Thòi ky 1979-1989 lao dòng nòng nghiep tàng tu nhièn 5 triéu nguòi, 1990-1993 tàng thém khoàng 2 triéu nguòi (riéng nàm 1992 so vói nàm 1991 tàng thém trén 64 van), trong khi trung binh mòi nàm dà't nòng nghiép giàm khoàng 2000 ha. Hon nùa, ruòng dàt bi chia nhò, manh mùn do qua trình phàn chia dà't dang tiép tue (hién tugng trong nòng thón làp già dinh som, tàch ho nhanh là rat phó bién). Theo tài liéu diéu tra ciìa Vién quy hoach va thiét ké nòng nghiep, trong 9 huyén cùa tình Thanh Hoà, binh quàn mòi ho ìt nhà't nhàn 9 khoành, nhiéu nhà't là 11 khoành; a Ha Bàc, diéu tra 434 ho a 15 hgp tàc xà thuóc huyén Lang Giang, bình quàn mòi ho dugc giao 15 khoành, ò 10-12 su dóng khàc nhau, khoành rong nhà't khòng qua 210 m . Thòi gian qua do tinh giàm bién che khu vue Nhà nuóc va sàp xép lai lao dóng trong càc don vi kinh té quóc doanh, hon nùa triéu lao dòng dòi du trò vé nòng thòn làm móng. Cùng vói qua trình tàng lao dóng nòng thón, qua trình dò thi hoà dang dién ra khà manh, làm cho dàt nòng nghiép màt dàn, nhàt là b nhùng \àing nòng thón ven dò thi lón, thi xà, thi trà'n, hai ben truc duòng giao thòng... Tình hình trén dàn dén bình quàn dién tich dàt canh tàc trén 1 lao dòng nóng thòn Viét Nam vào loai thà'p nhà't thè giói (0,28ha/l lao dòng) va do dò thòi gian su dung còng trong nòng nghiep rat thàp. Theo tài liéu diéu tra, chi co 18% lao dóng nóng nghiép làm 210 ngày/nàm, con lai làm duói 200 ngày/nàm, trong dò, 2 1% chi làm viec 90 ngày/nàm (mòi ngày làm bình quàn 4-5 giò). Theo tmh toàn, néu càn cu vào quy dà't va làm thuàn nòng, lao dòng nòng thòn du thùa it nhat khoàng 30%. [ 7] Ca càu lao dóng nóng thón rà't lac hàu va qua trình chuyén dich co càu laò dòng dién ra rà't cham chap. Két qua nghién cùu cho thà'y, vé co bàn nóng thòn Viét Nam vàn là san xuàt tu cung, tu càp, he so su dung ruòng dàt bình quàn mói chi co 1,4 làn (noi cao nhà't cùng vào khoàng 2 làn nhu vùng dóng bang song Hong), 84,1% lao dòng tàp trung vào nóng nghiep (thuàn nóng), chi co 15,65% lao dòng làm phi nòng nghiep, thu nhàp 70% tu nòng nghiep.[4] Mày nàm vùa qua mot so dia phuang dà co nhiéu mó hình chuyén dich co càu lao dóng de giài quyét viéc làm, chàng han, huyén Hung Ha - Thài Bình, chi riéng vu dòng trung binh mói ho giài quyét viéc làm thém cho 1 lao dòng; phàt trién nuói cà long vói quy mò long cà 4m' (chi phi 2,5 triéu/1 long), mói nàm co the co thu nhap tuong duong 0,5 ha ruòng canh tàc (làm lùa) va giài quyét viéc làm cho 2 lao dóng; huyén Kién Xuong, Thài Binh phàt trién nghé làm \aròn, già tri kinh té cua 1 m vuòti co thè bang 70 m làm trong trgt. Tuy nhièn, viec chuyén dich co càu lao dòng mói ò quy mò ho già dinh va còng thùc chuyén dich chù yéu là chuyén mot phàn lao dóng sang chàn nuói, làm vuòn va dich vu, chua chuyén manh sang phi nòng nghiép va chua tàch ho chuyén ra khòi ho nòng nghiep. Thàm chi co nhiéu ho phàt trién ngành nghé khà, nhung vàn giù dàt de canh tàc, xu huóng chuyén nhugng ruòng dàt de tàp trung san xuà't nóng nghiep hàng hoà con rat han che. Nóng thòn Viét Nam, song song vói qua trình dòn lao dòng vé nòng thòn va lén lao dòng trén mot don vi dién tich dàt canh tàc (dàc biét vùng dóng bang song Hong), lai dién ra qua trình tàch lao dóng vói dà't dai va tài nguyén, do qua trình phàn bo dàn cu va lao dòng khòng déu, viéc di dàn phàt trién càc vùng kinh té mói con nhiéu khó khan. Vùng dóng bang song Hong là noi co màt dò dàn so cao nhà't cùa cà nuóc, khoàng 800 nguòi/km , bang 3,6 làn so vói màt dò trung binh cùa cà nuóc, bang 7 làn so vói vùng Trung du va mién nùi phia Bàc, va 17 làn so vói Tày Nguyén. Hién nay chùng ta co khoàng 3 triéu ha dà't nóng nghiep co khà nàng khai thàc, 9 triéu ha dàt rìtng va dà't trò'ng, dói trgc, 90 van ha màt nuóc ao, ho va hàng van ha dàt ven bién, néu co chinh sàch tò't sé giài quyét dugc viéc làm cho hàng triéu lao dóng. Viéc su dung dàt trong càc doanh nghiep nóng, làm nghiep Nhà nuóc cùng con nhiéu làng phi. Theo quy hoach dà't dành cho càc nóng, làm truòng quò'c doanh lén tói 1,2 triéu ha, nhung thuc té mòi su dung khoàng 40%, trong khi dò dàn lai thiéu dà't de canh tàc. Viéc di dàn xày dung càc vùng kmh té mói là huóng quan trgng de giài quyét viéc làm cho càc vùng nòng thòn, truóc hét là vùng dóng bang song Hong, nhung hién nay vùng nhàn dàn dang bi chùng lai va phài vào nhùng vùng sàu khó khai thàc, hoàc muòn khai thàc phài co vòn dàu tu lón. Thuc té, thòi ky 81-92 dà di dàn ra khòi vùng dóng bang song Hong khoàng 30 van nhàn khàu, 15 van lao dóng dén càc vùng Tày Nguyén, Dóng nam bó, dóng bang song Cùu Long... Song chi riéng thòi ky 1986-1990 mòi nàm toàn vùng tàng thém 22 van nguòi, du bào thòi ky dén nàm 2000 mòi nàm trong vùng tàng 13 van nguòi. f 7 li Dóng thòi vói di dàn co tó chùc, mày nàm nay dang dién ra dòng di dàn tu do tu phia Bac vào càc tinh phia Nam, dàc biét là dóng bào dàn toc thiéu so (H'móng, Dao...) tu Lang Son, Cao Bang, Lào Cai, Ha Giang... vào Tày Nguyén, Dòng nam bó lén dén hàng chuc van nguòi. Nguyén nhàn chù yéu là do thiéu dà't canh tàc, riing bi can kiét làm cho mòi truòng song bi phà hoai nghién trgng, dóng bào vùng cao buóc phài tut xuó'ng tàng sinh thài thà'p va viéc di chuyén này néu khòng dugc kiém soàt va tó chùc lai, dua hg vào vùng kinh té mói dà dugc quy hoach sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi phùc tap (tranh chà'p dàt dai, tiép tue tàn phà rùng, co so ha tàng khòng co...) Tu do di chuyén lao dóng va hành nghé cùng là huóng giàm sue ép viec làm ò nòng thòn. Lue lugng này cùng lén dén hàng chuc van nguòi va dang co xu huóng ngày càng tàng. Diéu tra mot so dia bàn co càc diém khai thàc quàng quy hiém, co cùa kh^u, so' lao dóng ngoài huyén dén chiém 32,5%, ngoài tinh dén 67,7%. Day là hién tugng bình thuòng va là tà't yéu khàch quan cùa qua trình chuyén sang co che thi truòng. Tuy nhién, néu khòng dugc tó chùc tò't sé dàn dén nhùng và'n de xà hòi rà't nhùc nhói, nhu càc chg lao dòng a Ha Noi, bi càc cai dàu dai bóc lòt, diéu kién lao dòng khòng dugc bào dàm, thàm chi con bi de doa dén tinh mang, té nan xà hói co diéu kièn phàt trién. Qua khào sàt dòi tugng té nan xà hòi ò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh cho thà'y 70% xuà't thàn tu nòng thón va 79,2% khóng co viéc làm. Viec làm cùa lao dòng nòng thón Viét Nam hién nay rà't kém hiéu qua, nàng suà't lao dóng thà'p va thu nhàp thàp, dòi song con nhiéu khó khan. Viét Nam mày nàm trò lai day, tuy nàng suàt lùa dà co buóc tién bò dàng ké, ón dinh o mùc khoàng 30 ta/lia (vùng trgng diém lùa). Song do dién tich bình quàn lao dóng thàp, he so su dung dà't chua cao nén hiéu qua lao dóng va viéc làm rà't thà'p. Két qua diéu tra xà hói hgc cho thà'y, dai bò phàn nòng dàn tra lòi néu mot ho già dinh chi làm tróng trgt, cùng làm là dù àn, khòng thè giàu dugc. Diéu tra ho giàu ciia xà Da Tón - Già Làm, Ha Nói co co càu thu nhap nhu sau: 25,5% tu tróng trgt, 63,9% tu chàn nuói va 4,8% di làm thué. Ngugc lai ho nghèo thuòng co ca càu thu nhàp là 64,14% tu tróng trgt, 34,65% tu chàn nuói. Ho rà't giàu ò day co co càu thu nhap tu tróng trgt chi co 4,12% va tu chàn nuòi 6,22%, con lai 88,3% là tu ngành nghé (làm gòm su). Mac dù nuóc ta dùng thù ba thè giói vé xuàt khàu gao, nhung hién tugng dói va nghèo ò nòng thòn vàn khà phó bién. Néu tình trén tóng thè sau 10 nàm san lugng luong thuc tàng gap 1,5 làn, song bình quàn luong thuc dàu nguòi chi tàng dugc khoàng trén 70kg (1995: 373kg/nguòi so vói nàm 1986: 300 kg/nguòi) va vàn ò mùc trén 300 kg nguòi/nàm, chua vugt qua nguong dói nghèo. Ngay dóng bang song Cini Long, sau 65 nàm (1928-1993), dién tich dàt canh tàc luong thuc vàn nhu cu (2,3 triéu ha), nhung dién tich cày luong thuc bình quàn dàu nguòi dà giàm 3,5 làn (tu 0,5 ha/nguòi xuó'ng con 0,15 ha/nguòi). San lugng luong thuc sau 65 nàm tàng 4 làn (tu 2,7 triéu tàn/nàm lén 11 triéu tà'n/nàm), nhung bình quàn luong thuc dàu nguòi vàn nhu cu (600kg/nguòi/nàm). Két qua diéu tra cho thày nóng thòn nghèo tuyét dòi khoàng 29,6-35,6% va dói 5,7-7,9%, dac biét vùng nùi cao, vùng sàu, vùng xa, vùng thuòng xuyén bi thién tai, màt mùa. Nguyén nhàn chii yéu cùa nghèo dói là do thiéu dàt va làm thuàn nóng, lai thiéu vòn, khòng biét làm àn, viec làm thiéu va hiéu qua viéc làm thà'p. Nhu vày viec làm ò khu vuc nòng thón cùng dang roi vào tình trang nguy càp, vói trình dò kién thùc cùa nguòi lao dóng thàp, dàt canh tàc ngày càng bi thu hep, dóng thòi dò là qua trình chuyén dich co càu kinh té trong nòng nghiep dién ra chàm chap va khòng dóng bó sé gay ra mot sue ép manh vé viec làm trong thòi gian tói. Tom lai, tu nhiìng phàn tich ò trèn co the dành già mot eàch khài quàt vé thuc trang viéc làm ò nuóc ta nhu sau: - Do dàc diém ò nuóc ta so nguòi buóc vào dò tuoi lao dóng hàng nàm vàn tàng ò mùc cao (khoàng 3,4-3,5%), du tinh dén nàm 2000 vàn tàng ò mùc 2,8%, vi vay, trén tóng the, màc dù tàng truòng kinh té va GDP co tàng ò mùc cao (9,5% nàm 1995), song vé co bàn nuóc ta vàn thùa lao dóng. Nàm 1993 chùng ta phài giài quyét viéc làm cho khoàng 2,75 triéu nguòi, tu nàm 1993 dén nàm 1995 phài giài quyét viec làm cho khoàng 5,5-6 triéu lao dòng, dàn dén sue ép rà't lón vé viéc làm. Theo du tinh cùa mot so chuyén già thuóc Imh vuc lao dòng cùa Viét Nam sau nàm 2000 nuóc ta vàn du thùa lao dóng. [ j] - So lao dòng chua co viéc làm va thiéu viéc làm ò thành thi rà't lón, dac biét là ò mot so thành phò lón, khu còng nghiep tàp trung, chiém khoàng 16% tóng lao dòng thành thi, là ty le vugt qua giói han cho phép de dàm bào an toàn xà hói. Trong so nguòi chua co viec làm 80% tàp trung vào lùa tuoi thanh nién va dai bò phàn chua co nghé. Trong so này khoàng 60% co nhu càu eà'p bàch càn giài quyét viec làm de ón dinh dòi song. - Nòng thón là noi tàp trung gàn 80% dàn so va lao dòng, nhung do co eà'u kinh té va lao dòng rà't lac hàu, kinh té hàng hoà con ò trình dò thà'p, chù yéu là tu cung, tu càp va thuàn nòng (84%), do dò nan thiéu viéc làm là rat phó bién va nghiém trgng. Viéc làm nàng suàt lao dòng thà'p va kém hiéu qua dàn dén du thùa rà't lón vé lao dòng. Trong diéu kién dàt canh tàc bình quàn trén 1 lao dòng rat thà'p (0,28 ha/1 lao dòng), néu làm thuàn nòng sé du thùa 1/2 lao dóng. 1,3. Nhiìng hình thùc gidi quyét viéc làm à nuàc ta hien nay Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng vói su tham già cùa nhiéu thành phàn kinh té, Nhà nuóc dà va dang tùng buóc xoà bò bao càp, chuyén sang quàn ly bang phàp luàt. Vi thè vai trò ciia Nhà nuóc chù yéu là tao ra mòi truòng phàp ly thuàn Igi cho mgi nguòi lao dòng, mgi tó chùc kinh té, mgi doàn thè xà hói tu tao viec làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà hói. Nhà nuóc cùng co tràch nhiem ho trg mot phàn vé tài chinh nhu là cài huych de dàn tu tao viéc làm va xà hòi hoà vàn de viec làm, tu dò nhùng nàm qua dà xuà't hién nhiéu mó hinh mói giài quyét viéc làm rat linh hoat va nàng dòng. a. Tao viéc làm trén co' sa phàt trién kinh té ho sia dinh. Day cùng là mot hình thùc viec làm dang giù vai trò chù dao hien nay vi no thu hùt dugc nhiéu lao dóng nhàt. Hình thùc này dà càn bàn thay thè cho mò hình viec làm tàp trung theo su chi huy va diéu hành cùa tàp the (hgp tàc xà, tó hgp) truóc day. Nhiìng nàm qua hinh thùc này dà chùng tò uu viét trong viéc tàn dung vó'n, mat hàng, tu liéu san xuà't va thòi gian lao dòng, de tao ra san phàm hàng hoà, tàng thu nhàp cho già dinh. + Trong nòng nghiép va nòng thòn, nguòi lao dòng chù dóng trong viec bò tri phuong huóng san xuàt trém pham vi dà't dai ma già dinh minh dugc phàn chia nhu tróng loai cày gì, chàm nuòi con gì cho eó hieu qua va lai tàng viéc làm, tàng thu nhàp. Ngoài nghé nòng, nguòi nòng dàn chù dóng càn dó'i vòn, sue lao dòng de ma thém ngành nghé, tao thém viéc làm hoàc chù dóng di chuyén mot bó phàn lao dóng di tìm viéc làm khàc. •f Trong tiéu thù cóng nghiép, càc ho già dinh cùng xàc làp dugc vai trò chù dòng trong hoat dóng san xuàt kmh doanh, chù dòng tiép can thi truòng vòn, cóng nghé va thi truòng tiéu thu san phàm. Qua do ma co su chù dòng trong kinh doanh, lién két, va bò vòn dàu tu tao viéc làm. Theo tình toàn, khà nàng vó'n trong dàn rà't lón, chi càn thào go vé co che, chinh sàch eùng co thè huy dòng dugc hàng ngàn ty dóng trong dàn de dua vào san xuà't kinh doanh, tao ma viéc làm. Vói mò hình này su hgp tàc va phàn còng lao dòng trong già dinh rat linh hoat va eó hiéu qua, song eùng càn nghién cùu de eó hình thùc hgp tàc thich hgp a quy mó trén ho già dinh, dac biét tao diéu kièn de ho già dinh co khà nàng thué lao dóng (tra thành doanh nghiep nhò va vùa) sé eó hieu qua hon trong tao viéc làm. b. Tao viéc làm thóns Qua nhàt trién càc doanh nshiép vùa va nhò Cùng vói còng cuoc dói mói, Nhà nuóc tao ra mòi truòng phàp ly thuàn Igi va phù hgp vói nén kinh té thi truòng dà ma ra khà nàng to lón phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò, co thué muón lao dóng. Loai hình này tò ra thich hgp trong giai doan dàu phàt trién nén kinh té thi truòng ò nuóe ta (linh hoat va de thich nghi vói bién dóng cùa thi truòng, phù hgp vói khà nàng huy dóng vó'n, lua chgn còng nghé va trình dò quàn ly...). 0 nUóc ta, vai trò tao viéc làm cùa doanh nghiep \àra va nhò co y nghTa cuc ky quan trgng. Tu sau nàm 1986, klii eó su sàp xép lai san xuàt ò khu vuc kinh té quò'c doanh, su tinh giàm bó mày a càc co quan hành chinh su nghiep, su hói huong cùa hàng tram ngàn lao dòng a Dòng Au va Lién Xò (eù) cùng nhu cua nhùng nguòi di tàn, viéc ra quàn hàng loat cùa binh sT va si quan quàn dòi khi dàt nuóc chuyén sang thòi bình, còng vói su tàng truong cùa hàng triéu lao dóng hàng nàm dà tao ra mot lugng lao dòng khòng eó viéc làm rà't lón. Nhu càu vé viéc làm dà tra thành sue ép rà't lón dòi vói Nhà nuóc va xà hói. Vào lue này, càc doanh nghiep vùa va nhò Viét Nam dà thè hién vai trò tich cuc cùa minh trong viéc giàm bót tình trang càng thang này. Theo so liéu diéu tra nàm 1993, 95,5% doanh nghiép vùa va nhò trong tóng so doanh nghiep eà nuóc dà giài quyét viéc làm cho gàn 2 triéu lao dóng. Nàm 1994, cà nuóc eó trén 1 triéu doanh nghiép vùa va nhò, thu hùt 3,5-4 triéu lao dòng . Vói viéc àp dung ky thuàt còng nghé khòng cao làm, eó thè chuyén huóng san xuàt kinh doanh linh hoat, càc doanh nghiep vùa va nhò co diéu kièn thu hùt nhiéu lao dòng gian don, hoac khòng phài dào tao tay nghé còng phu. Ngoài ra càc doanh nghiép vùa va nliò con co thè giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong thòi ky nóng nhàn. Nhu vày, vai trò giài quyét viéc làm cùa doanh nghiép vùa va nhò khóng chi là so lugng lao dóng làm viec thuòng xuyén ò càc doanh nghiep, ma con tao diéu kién de lao dóng ngoài doanh nghiep co viéc làm. Thóng qua càc hoat dòng cung ùng dàu vào, tiép nhàn dàu ra va phuc NTI san xuàt kùih doanh, cùng nhu làm viéc khòng thuòng xuyén ò càc doanh nghiep thi co tói 30% tóng so nhirng cóng viec trén do cà nhàn va càc ho già dinh bàn chuyén dàm nhàn, dàc biét dòi vói vùng nóng thón, vùng ven dò. Ho già dinh tra thành "ve tinh" cho càc doanh nghiép, so lao dòng ò càc "ve tinh" này thàm ehi con cao hon cà so lao dóng làm viec thuòng xuyén ò càc doanh nghiep. Nhu vày co thè nói phàt trién doanh nghiep vùa va nhò là huóng ehièn lugc giài quyét viéc làm cùa nuóc ta trong nhùng nàm tói. e. Tao viéc làm thóns qua càc du àn nhò Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té thi truòng, co mot bò phàn dàn cu do co nhiìng khiém khuyé't nào dò nhu thiéu vòn, thiéu kinh nghiém làm àn, thiéu còng nghé nén khòng tu tó chùc kinh doanh dugc va roi vào tình trang thiéu viéc làm hay khòng eó viéc làm. Khàc phuc va han che tình trang này, vói su ho trg cùa quy viéc làm quò'c già, su trg giùp cùa càc tó chùe doàn thè, càc tó chùc tu thién quò'c té, vói su huóng dàn cùa càc co quan chuyén ngành hay tó chùc doàn thè dà hình thành nén càc du àn nhò tao viéc làm eó muc tiéu. Noi dung chù yéu cùa mò hình này là tao quy tin dung quay vòng cho ^^\ Dói mdfi ca che' quàn ly doanh nghiép vùa va nhò trong nén kinh té' thi tmòng a Viét Nam. NXB CTQG
H.I995. 40 1
\ vay vói lai suà't nàng do, phàt trién càc co so (trung tàm) day nghé va dich vu viéc làm (Trung tàm xùc tién viéc làm), dàu tu càc co so ha tàng nhò, tiép noi de tao mò viéc làm... Hình thùc này dugc xà hói dóng tình cao va tò ra rà't eó hiéu qua. Chi trong hai nàm 1992-1993, quy quò'c già giài quyét viec làm dà dàu tu gàn 400 ty dóng va dà ho trg cho vay hàng ngàn dir àn tao mói va tao dù viec làm cho gàn 1/2 triéu nguòi. Ngoài Quy viéc làm quò'c già con co hàng loat càc du àn cùa doàn thè, càc tó chùc tu thién va càc chuong trình tài trg quò'c té cho muc tiéu tao viec làm, tàng thu nhàp va giàm nghèo khó cho nhàn dàn. d. Tao viéc làm thòns qua chuons trình kinh té-xà hòi lón cùa Nhà nuóc Hình thùc này eó quy mò lón hon hình thùc tao viéc làm theo du àn nhò va tàp trung vào mot so muc tiéu lón. Ca so cùa nò là do tiém nàng kinh té-tu nhién cùa dà't nuóc con nhiéu, de khai thàc vào muc dich phàt trién kinh té, tao viéc làm, tàng thu nhàp, Nhà nuóc dà hình thành nén càc chuong trình eó muc tiéu va dugc càn dòi nguón lue cho chuong trình thuc hién nhu: Chuong trình phù xanh dà't tròng dói trgc; chuong trình phàt trién kinh té-xà hòi mién nùi; chuang trình xày dung nóng thòn mói; chuong trình an toàn luong thuc; chuang trình phàt trién kinh té-xà hói va khai thàc tiém nàng càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang song Cùu Long... Nhùng chuong trình này dà tao ra khà nàng giài quyét viéc làm co quy mò lón va tàp trung. e. Tao viéc làm thóns Qua phàt trién càc doanh nshiép co vón ddu tu nuóc nsoài. Day là mot trong nhùng hình thùc tao viéc làm hàp dàn va dugc dàc biét coi trgng trong diéu kién cùa nuóc ta giai doan hién nay. Bòi vi nò dà giài quyét dugc 3 và'n de co bàn va khó khan cùa Viét Nam dò là vòn, còng nghé va thi truòng. Theo so liéu cùa Bò ké hoach va dàu tu, vòn dàu tu cùa nuóe ngoài da dua vào nuóc ta dén nay gàn 20 ty dò la. Co hon 1600 du àn cùa 65 nuóc va khu vuc dà dàu tu, tao ra dugc khoàng 110.000 chò làm viéc mói ón dinh va 190.000 lao dòng khàc eó viéc làm kèm theo ò càc tàng khàc nhau. Day là loai mò hình tao viec làm ò tàng cao, song cùng là loai eó bòi so viéc 41 làm lón, dàc biét là tao ra nhu càu su dung lao dòng ò tàng thà'p hon (lao dòng dich vu). Và'n de này phu thuóc vào viec lua chgn còng nghé nhu thè nào. Tuy nhién, cùng càn luu y ràng, néu khòng tinh toàn ky va co chinh sàch thich hgp sé dàn dén chày màu chat xàm va thiéu lao dóng ky thuàt cao rà't nghiém trgng. /. Tao viéc làm trén ca sa phàt trién càc hot hiép hói nshé nshiép Day cùng là mot hình thùc tao viéc làm dang dugc chù y. Nhiìng nàm qua, vai trò cùa càc hiép hòi nghé nghiep dà dóng góp tich cuc trong linh vuc viéc làm. Bang càc giài phàp tnJc tiép va giàn tiép, mó hinh này dà góp phàn giài quyét 3 yéu tò cùa viéc làm (vòn, thi truòng, cóng nghé), dàc biét là trong linh vuc chuyén giao cóng nghé, tu và'n san xuàt de tao viéc làm va dua lai thu nhàp cao nhu: Hòi khuyén nóng; Hòi làm vuòn; Hòi nuòi huou, nai...; Hói sinh vàt cành; Hói xày dung; Hói dién tu va tin hgc; Hói hay Hiép hòi xich lo, xe lam, bòe xép; Hòi buon bàn mot hay mot so loai hàng nào dò; Hói thù còng my nghé... Chinh nhò su hoat dóng tich cuc cùa càc hòi hay hiép hói này ma dà xuà't hién nhiéu ngành mói, va dua nhiéu san phàm trò thành hàng hoà khòng nhùng dàp ùng nhu càu tiéu dùng trong nuóc ma con phuc vu cho nhu càu xuàt khàu. Trén day là mot so trong rà't nhiéu hình thùc giài quyét viéc làm ò nuóc ta trong qua trình chuyén dói sang nén kinh té thi truòng, ben canh dò con rà't nhiéu nhùng hình thùc tao viéc làm khàc dà dem lai két qua khà quan. Song vàn càn phài tiép tue dugc nghién cùu, hoàn thién va Nhà nuóc phài eó chinh sàch de khuyén khich no phàt trién huóng vào muc tiéu giài quyét viéc làm cho lao dòng xà hòi. 2. NhOmg và'n de càn giài quyét Vói thuc trang trén, viec làm cho nguòi lao dòng dang dàt ra hàng loat nhùng và'n de càn giài quyét nhu: So lugng nguòi khòng eó viéc làm ngày càng tàng; nàng cao tay nghé cho nguòi lao dòng... Song de giài quyét dugc nhùng và'n de dò thi truóc tién phài tìm ra dugc nhùng càn gòc phàt sinh cùa no. Thù nhàt: Nuóc ta là nuóc dòng dàn (dung thù 12 trèn thè giói), toc dò tàng dàn so chua dugc kiém che va kiém soàt chat che, nén ty le tàng dàn so va lao dóng con a mùc cao. Hon nùa lai là nuóc chàm phàt trién, eó diém xuà't phàt thà'p, nén kinh té con màt càn dò'i nghién trgng va chua ón dinh; thiéu nhiìng tién de va diéu kién vàt chat càn thiét de thay dói nhanh chóng toàn bó co càu kinh té cho phù hgp vói nén kinh té thi truòng, dàc biét là ha tàng co so, vòn va còng nghé thich hgp, nén dà này sinh màu thuàn dò là màu thuàn giùa nhu càu viéc làm ngày càng lón vói khà nàng gidi quyét viéc làm con rat han che, trong khi tiém nàng phàt trién kinh té, tao mò viéc làm cùng rat lón, song lai chua dugc khai thàc va phàt huy, chua gàn dugc giùa lao dóng vói tiém nàng dà't dai va tài nguyén thién nhién. Nuóc ta con rat nhiéu nguón lue, néu biét khai thàc, co thè tao dugc nhiéu che làm viéc mói cho nguòi lao dòng. Trong dò, dàc biét con khoàng 3-4 triéu dàt eó khà nàng su dung trong nòng nghiep chua dugc dua vào su dung, hon 9 triéu ha dàt tróng, dà't dói trgc; he so su dung ruòng dà't mói dat bình quàn 1,4 làn, néu mò vu dòng, dua vòng quay cùa dàt lén hai làn thi eó thè giài quyét thém dugc 40-50 van lao dóng; cóng suà't mày móc thiét bi mói su dung gàn 50%; san phàm xuàt khàu chù yéu duói dang nguyén vàt liéu, chua qua che bién; vó'n trong dàn con hàng triéu lang vàng, vài tram triéu USD chua dugc dua vào san xuà't kinh doanh; nhiéu ngành nghé, làng nghé truyén thòng eó khà nàng khòi phuc va phàt trién; tiém nàng lao dòng ky thuàt, lao dóng chat xàm chua dugc su dung co hiéu qua; nhiéu chù doanh nghiep, chii tu nhàn va ho già dinh làm àn giòi, co khà nàng tao nhiéu chò làm viec mói, thu hùt dugc nhiéu lao dóng, nhung chua eó chinh sàch khuyén khich phàt trién manh me; sue lao dóng sàng tao cùa con nguòi chua dugc giài phòng triet de. Vàn de ò day là Nhà nuóc phài tao ra diéu kien va mòi truòng (co che, chmh sàch va luàt phàp), eó nguón vàt chà't dàm bào de tàc dóng vào phàt trién thi truòng lao dóng, làm cho cung va càu vé lao dóng phù hgp vói nhau a mùc tòi da. Thù hai dò là Màu thuàn giùa lao dóng va viéc làm ngày càng gay gàt khi dàt nuóc dang tién hành cóng cuoc dai mói. Trong co che cu, ehùng ta xày dung mot he thòng chinh sàch khuyén khich nguòi lao dòng tìm viéc làm trong khu vuc Nhà nuóc là chii yéu va bao càp rat nàng né. Nhà nuóc bò tri còng àn viec làm dén tàn tiing nguòi lao dòng, diéu dò dà kìm hàm tiém nàng lao dòng, triet tiéu dòng lue cùa hg trong phàt trién viec làm va tu chiù tràch nhiem vé dòi sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, làm màt di tinh nàng dóng, sàng tao cùa nguòi lao dóng. Nay qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng dà mò ra khà nàng to lón giài phòng tiém nàng lao dòng toàn xà hòi, song Nhà nuóc chua co chinh sàch dóng bó tao ra nhùng tién de,'diéu kièn va mòi truòng dàm bào giài phòng triet de tiém nàng lao dòng (truóc hét là nhùng chinh sàch vi mò nhu thué, dà't dai tin dung, thi truòng..); chua eó chinh sàch cu thè khuyén khich càc linh vuc, ngành nghé va càc hình thùc thu hùt dugc nhiéu lao dòng theo yéu càu thi truòng lao dòng; chua co he thòng dào tao, dào tao lai va phó càp nghé phù hgp vói co che thi truòng. Trong qua trình dói mói, cùng vói viéc diéu chinh co eà'u kinh té phài tó chùc lai lao dóng trén pham vi toàn xà hói, chuyén dich co càu lao dóng cho phù hgp vói co eà'u mói ciia nén kinh té, diéu dò tàt yéu dàn dén hién tugng va xu thè day lao dòng tàch khòi viéc làm, va do dò làm cho mot bò phàn lón lao dóng trò nén du thùa (truóc hét là trong khu vuc Nhà nuóc, càc hgp tàc xà thiéu thù cóng nghiép). Day là màu thuàn trong su khóng phù hop giùa eo eà'u lao dòng cu va co càu nén kinh té dà chuyén dói. Trong qua trình chuyén dich này chùng ta vùa thiéu dòi ngù lao dòng co ky thuàt, co trình dò tay nghé cao, lai vùa thùa khà lón lao dòng phó thóng, nàng suà't lao dòng thàp. Diéu này dàn dén nan thà't nghiep, thiéu viec làm rà't nghiém trgng, trong khi dò lao dòng ky thuàt cao, lao dòng chat xàm vùa thiéu vùa khòng dàp ùng dugc yéu càu còng viec va dang eó xu huóng chuyén dich vào càc khu che xuàt, càc doanh nghiép co vòn dàu tu nuóc ngoài... (thuc chà't là hien tugng chày màu chà't xàm). Màu thuàn này chi eó thè dugc giài quyét thòng qua viec dào tao lai, phó càp nghé cho nguòi lao dóng, song viéc giài quyét và'n de này khóng phài là ngày mot ngày hai, ma phài càn eó thòi gian va nhùng su quan tàm, dàu tu dùng mùc cùa càc càp lành dao. T h ù ba là màu thuàn trong ban thàn vàn de viéc làm, day là và'n de kinh té-xà hòi co bàn, làu dai co tình chat chién lugc, dóng thòi lai là vàn de càp bàch truóc màt. Nò vùa co y nghla kinh té lai vùa là và'n de xà hói phùc tap, cho nén màu thuàn ò day chinh là màu thuàn giùa giài quyét viéc làm làu dai phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà dàt ra vói giài quyét viéc làm truóc màt mang tinh càp bàch. Trong càc và'n de truóc màt va mang tinh chat xà hòi sàu sàc cùa viéc làm là phài tap trung giài quyét cho dugc mot so dòi tugng càp bàch nhà't nhu thanh nién mói dén tuoi lao dóng; con em xuà't ngù, lao dòng hgp tàc tra vé, nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, dòi tugng tè nan xà hòi. So dòi tugng này néu khóng dugc giài quyét sé là màm mòng gay ra nhiìng "diém nóng", diém gay càn vé màt xà hói, dàn dén màt an toàn xà hói, tham chi màt ón dinh vé chinh tri. Hai màt này rà't khó dung hoà, néu chi chù trgng dén giài quyét viéc làm làu dai de dàm bào phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hói dà de ra, thi truóc màt so nguòi khòng co viéc làm se rà't lón, nò sé eó ành huong tiéu cuc khòng nhò dén kinh té, chinh tri, vàn hoà xà hòi ciia dà't nuóc. Ngugc lai sé gay ra su mà't càn dòi, khòng phù hgp giùa chinh sàch phàt trién kinh té vói nhiìng chinh sàch, giài phàp vé viéc làm; liic dò hoàc sé phài luón chiù sue ép, dòi phó vói vàn de viec làm va càc vàn de khàc này sinh theo, hoac lai thay dói, diéu chinh chién lugc phàt trién kinh té xà hòi. Chinh vi vay, Nhà nuóc cùng nhu càc co quan quàn ly truóc tién càn phài hiéu ró và'n de, rói tu dò eó nhùng bién phàp, chinh sàch thich hgp de tùng buóc thào gó khó khan, giài quyét màu thuàn này, trành nhùng su nóng vói, chù quan. Thù tir là màu thuàn giùa nhu càu gidi quyét viec làm rat lón vói trình do to chùc quan ly vé mat Nhà nuóc trong linh vuc viéc làm chua phù hop vói cache mói. Vói he thò'ng su nghiep giài quyét viéc làm con phòi thai, dòi ngù càn bó làm dich vu viéc làm con non yéu, chua dàp ùng yéu càu su nghiep giài quyét viéc làm trong co che thi truòng, co su hoat dóng cùa thi truòng lao dòng. Vé màt tó chùc, chùng ta chua eó mot he thòng su nghiép hoàn chinh giài quyét viec làm (dàc biét là càc vàn phòng dich vu viéc làm, càc trung tàm xùc tién viéc làm, trung tàm àp dung tién bò khoa hgc ky thuàt va chuyén giao còng nghé su dung nhiéu lao dòng...); chuang trình quò'c già vé viéc làm cùng chua dugc tàp trung chi dao, con rat phàn tàn, quy quò'c già vé viec làm con nhò bé chua dugc dàu tu dùng mùc. Màu thuàn này là trò ngai dàng ké dén khà nàng giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng. De giài quyét màu thuàn chùng ta phài khan truong tàng cuòng nàng lue quàn ly cùa Nhà nuóc trong linh vxxc viec làm (xày dung chién lugc, chuang trình, co che, chinh sàch va luàt phàp), phàt trién manh he thòng su nghiep dich vu viéc làm va tap trung dào tao càn bò dich vu viec làm. 46 CHUONG II PHUONG HUONG GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY L XU HlTÒNG PHÀT TRIEN NGUON LAO DÒNG VA NHlJNG YÈU CAU DÀT RA. Ngày nay, dàn toc ta dang buóc vào mot cuoc chién dàu mói vi cuóc song à'm no, hanh phùc, va còng bang xà hòi. Dà't nuóc ta thòi co lich su cùa su phàt trién dà dén. Cóng cuoc dói mói dang dién ra nhanh chóng va vùng chàc. Chù truong mò rong kinh té thi truòng co su quàn ly cùa Nhà nuóc dinh huóng xà hói chù nghla dà tao ra dóng lue va mòi truòng thuàn Igi cho mgi thành phàn kinh té, mgi loai hinh tó chùc san xuà't kmh doanh thuc su bình dàng truóc phàp luàt va hoat dòng eó hiéu qua. Su phàt trién nàng dóng cùa khu vuc, chàu A Thài Bình Duong, mòi truòng hoà bình va ón dinh trong khu vue, viéc già nhàp ASEAN cùng vói chinh sàch dòi ngoai dòc làp tu chù va da phuang hoà càc quan he quò'c té cùa Dàng va Nhà nuóc ta dà mò ra khà nàng to lón de Viét Nam hói nhàp vào nén kinh té thè giói. Nhàn dàn ta giàu long yéu nuóc, eó y thùc tu lue, tu cuòng, thòng minh, nàng dóng, sàng tao, tin tuong vào su lành dao cùa Dàng, Nhà nuóc... là nguón lue to lón trong cóng cuoc xày dung dàt nuóc. Nhùng yéu tò trén day quyét dinh xu thè phàt trién cùa dàt nuóc ta trong nhùng nàm tói. Viét Nam sé là khu vuc phàt trién nàng dóng, sau vài thàp ky co thè dat mùc tàng truòng kinh té trung bình tién tién so vói nhùng nuóc khàc trong khu vuc va tiép dò là trèn thè giói, tiing buóc thuc hien muc tiéu dàn giàu, nuóc manh, xà hòi còng bang, vàn minh, mang bàn sàc Viét Nam. Tuy nhién, nhu Nghi quyét Hòi nghi ban chà'p hành Trung uong làn thù 6 (khoà VU) cùa Dàng dà phàn tich, Viét Nam eùng dang dùng truóc nhiìng thù thàch lón. Dò là nguy co tut hàu xa so vói càc nuóc xung quanh, kéo theo là hàu qua xà'u vé cóng àn viéc làm, dòi song va càc và'n de xà hòi. Bòi vày, Dàng va Nhà nuóc ta dà khàng dinh, chùng ta phài ra sue chàm lo nhiéu hon nùa su nghiép vàn hoà, xà hòi, coi dò là dòng lue va muc tiéu cùa kmh té, gàn tàng truong vói cóng bang va tién bó xà hòi ngay trong tùng buóc phàt trién. Trong dò, viec làm dugc coi là mot trong nhùng van de xà hòi gòc ré, càn bàn nhà't. Giài quyét dù viéc làm cho nguòi lao dòng, tién tói viéc làm eó hiéu qua, dugc tu do lua chgn chinh là giài quyét tàn gòc nhùng càn nguyén, nguón gòc sàu xa nhàt cùa càc vàn de xà hòi gay càn, dàm bào giù gin trat tu, ky cuong va an toàn xà hói. Day là vàn de hét sue to lón va khó khan. De giài quyét và'n de này, mot trong nhùng nói dung quan trgng là phài du bào dugc xu huóng phàt trién cùa nguón lao dòng va xàc dinh nhu càu giài quyét viec làm tu nay dén nàm 2000 va xa hon nùa. 1- Xu htfóìig phàt trién cùa nguón lao dòng Theo so liéu diéu tra va du bào cùa Tóng cuc thòng ké va Bò lao dóng thuong binh xà hòi, dàn so nuóc ta là 73,9 triéu nguòi vói khoàng 46 triéu nguòi tu 15 tuoi trò lén, chiém khoàng 63% dàn so. Theo du tinh, dén nàm 2000 dàn so nuóc ta vào khoàng hon 80 triéu. Ty le tàng dàn so tu nhién con rà't cao, nàm 1994 vàn ò mùc trén 2%, dén nàm 2000 ty le do uóc vào khoàng 1,7%. Bang phuong phàp chuyén tuoi, dén nàm 2000 so nguòi tu 15 tuoi tra lén cùa nuóc ta sé vào khoàng gàn 54 triéu. (Don vi: ngàn nguòi) Bang 8: Dàn so, lao dóng dén nàm 2000 ^^' 1991 1994 1992 1993 1990
66.233,0 1995 2000
67.774,0 69.405,271.025,6 72.509,5 73.959,081.134,0 I. Dàn so
Trong dò: 057 13.281,0
51.908,0
39.495,3 13.663,0
317,'
662,0 14.139,3
.325,5
45.190,2 + Thành thi
+ Nòng thòn
II Dàn so tu 15 tuoi tra lén 14947,0
57.969
46.681, 19.472,1
661,9
420,5 13.619,013.285,0
53.111,055.075,0156
40.917,142.185,
543 061
554 Trong dò (*:Dudoàn) 7.314,5
32.180,8 7.973,1
34.212,4 8-586,1
36.604,1 7.651,5
33.265,6 8.252,1
35.409,9 11.156,2
43.264,3 + Thành thi
+ Nóng thòn 8.962,8
37.718,7 Dan so là co so hình thành nguón lao dóng, là càn cu de xàc dinh nhu càu *^* : Theo két qua diéu tra, dir bao cùa Tóng cuc thò'ng ké & Bó LDTBXH -1996 48 giài quyét viéc làm. Tuy nhién, và'n de co bàn va bao trùm nhà't trong linh vuc viéc làm là phàt trién va su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue. Diéu dò eó nghla là và'n de viéc làm phài dugc dàt trong tóng thè và'n de phàt trién nguón nhàn lue. Dén lugt nò, vàn de phàt trién nguón nhàn lue luòn luòn phài dugc giài quyét ò tàm chién lugc, gàn vói chién lugc phàt trién kinh té-xà hòi cùa dàt nuóe trong tùng thòi ky nhà't dinh. Song trong thòi dai ngày nay, khi ma khoa hgc ky thuàt va còng nghé, khoa hgc quàn ly dang co nhùng buóc phàt trién kì diéu, thòi dai cùa dién tu va tin hgc, thi chién lugc kinh té-xà hòi phài tùng buóc diéu chinh theo phuang huóng còng nghiép hoà, hién dai hoà, do Nghi quyét Hòi nghi Trung uong làn thù 7 (khoà VU) cùa Dàng de ra. Tiìng buóc day tói còng nghiep hoà, hien dai hoà dà't nuóc là nhàn tò then ehòt nhà't, quyét dinh nhàt de giài quyét viéc làm ò nuóc ta trong tuong lai, dóng thòi cùng dàt ra nhùng yéu càu rat mói eà vé nhàn thùc, quan diém va càc giài phàp lón giài quyét viéc làm va nguón nhàn lue. Bòi vi, còng nghiep hoà, hién dai hoà, nhu Nghi quyét Tmng uong 7 dà xàc dinh, là qua trình chuyén dói càn bàn, toàn dién càc hoat dòng san xuàt, kinh doanh, dich vu va quàn ly kinh té-xà hói tu su dung lao dòng thù còng là chinh, sang su dung mot eàch phó bién sue lao dòng cùng vói cóng nghé, phuang tién va phuong phàp tién tién, hién dai, dua trén su phàt trién ciia còng nghiép va tién bò khoa hgc, còng nghé, tao ra nàng suàt lao dóng xà hòi cao. Ró ràng, ò day trong càc nàm tói, còng cuoc dói mói dà't nuóc dugc thuc hién theo huóng còng nghiep hoà, hién dai hoà sé dién ra hai qua trình vùa co bàn, vùa eó mòi quan he hùu co vói nhau: - Qua trình chuyén dói càn bàn co càu kmh té dua trén su phàt trién manh me cùa cóng nghiép va tién bó khoa hgc cóng nghé. Xét trén góc dò viéc làm, dò ehfnh là qua trình tàng càu vé lao dóng (phàt trién viec làm). - Qua trình chuyén dich co eà'u lao dóng su dung ky thuàt tién tién, hién dai de dat tói viéc làm eó hieu qua va nàng suà't cao (thay dói co càu va chà't lugng cung vé lao dòng cho phù hgp vói càu vé lao dòng). 49 Quan niém trén vé còng nghiép hoà, hién dai hoà, duói góc dò viéc làm, cho chùng ta mot eàch nhin toàn cành vé xu huóng phàt trién nguón nhàn lue va nhu càu giài quyét viéc làm trong tuong lai. Dòng thòi cùng dinh huóng cho chùng ta du bào khài quàt mot xu huóng cu thè hon, de tu dò ma de xuà't càc chù truong, quan diém va giài phàp thich hgp, eó tình khà thi cao trong linh vuc viéc làm. 2, Nhu càu giài quyét viéc làm Tu nhùng két qua nghién cùu trén, luàn àn nhàn dinh khài quàt vé và'n de viec làm nhu sau: -h Vói toc dò tàng tu nhién dàn so va nguón lao dóng nhu hién nay, dén nàm 2000 trén tóng thè nuóe ta vàn du thùa lao dóng. Nhu trèn dà phàn tich, dén nàm 2000 bang bién phàp rat tich cuc nuóc ta vàn eó toc dò tàng dàn so trén 1,7% va lao dòng xà'p xi 2%, thi dù toc dò tàng truòng kinh té co cao vàn khòng co khà nàng thu hùt dugc hét lao dóng. Mat khàc, lao dóng chua eó viéc làm bi tón dong cùa càc nàm truóc chuyén sang là hién tugng rà't dàng luu y. Theo tinh toàn, truóc nàm 1992 so thanh nién mói buóc vào tuoi lao dòng mòi nàm vào khoàng 1,1-1,2 triéu nguòi. Trong so này thuòng chi giài quyét dugc vào khoàng 40% co viéc làm. Dén nàm 1992, là nàm bàt dàu thuc hién chuong trình viéc làm quò'c già, dà giài quyét dugc thém khoàng 20 van lao dòng, dua tóng so lén khoàng 70 van,/nàm va nàm 1993 giài quyét dugc 90 van. Tuy nhién, so lao dòng tón dgng chua co viec làm cho dén nay cóng dòn lai con rà't lón. Bài toàn chién lugc vé phàt trién nguón nhàn lue va giài quyét viec làm ò nuóc ta trong càc nàm tói là luón luón gàn vói chién lugc kinh té-xà hói, gàn vói cóng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Còng nghiep hoà, hién dai hoà là con duòng thoàt khòi nguy co tut hàu, rùt ngàn khoàng eàch vé trình dò phàt trién kinh té so vói càc nuóe xung quanh, kéo theo là ma ra khà nàng to lón tao thém nhiéu còng àn viec làm nhò phàt trién mot nén còng nghiep huóng vào xuà't khàu; két hgp cóng nghé truyén thòng vói còng nghé hién dai; uu tién phàt trién loai hình san xuà't quy mó vùa va nhò, àp dung cóng nghé tién tién, su dung nhiéu lao dòng... Song, trong chién lugc phàt trién kmh té-xà hói nuóe ta thòi ky 1991-2000, vói muc tiéu tàng truòng kinh té trung bình 7% nàm (5% cho thòi ky 1991-1995 va 9% cho thòi ky 1996-2000), nàng suà't lao dóng tàng 50% so vói nàm 1990, néu dat dugc thi chò làm viéc tàng thém sé vào khoàng 7,3 triéu, trong khi dò lao dòng tàng thém thòi ky 1991-2000 vào khoàng 10,5 triéu nguòi, dàn dén sue ép rat lón vé viéc làm. Tuy ràng, tình toàn này chi là tuong dó'i va trén tóng thè, eó thè co nhirng sai so, song cùng du bào cho chùng ta mot tình hình là quan he cung càu vé lao dóng vàn rat càng thàng trèn thi tmòng lao dóng trong nhiéu nàm tói. Cung vé lao dòng luòn luòn lón hon càu vé lao dòng là mot thuc té khàch quan va là thàeh thùc lón trong bài toàn giài quyét viéc làm ò nuóc ta. + Chuyén sang nén kinh té hàng hoà vói su tham già cùa nhiéu thành phàn kinh té, da dang hoà càc hình thùc tó chùe kinh doanh sé tao ra nhung khà nàng to lón de tàng truòng khih té va giài quyét viéc làm. Tuy nhién, cùng vói nò quan he thué muón lao dòng sé ngày càng phàt trién manh me trén thi truòng lao dòng dàn dén su canh tranh vé lao dòng ngày càng gay gàt, dac biét khi lugng vòn dàu tu cùa nuóc ngoài dua vào Viét Nam ngày càng tàng. Lue này và'n de dat ra lón nhàt trong linh vuc lao dóng là làm thè nào de lue lugng lao dóng hién co phù hgp vói yéu càu mòi ciia nén kinh té thi truòng, truóc hét là dói ngù lao dóng co chat lugng cao. Du doàn dén nàm 2000 lao dòng làm còng àn luong eó vào khoàng 8-12 triéu nguòi. Trong so này, de eó dugc viéc làm thi yéu tò còt lòi, quyét dinh nhà't là phài eó khà nàng canh tranh trén thi truòng lao dòng, vi vày vàn de dào tao va dào tao lai nguòi lao dóng là giài phàp song con de làm cho co càu lao dòng thich ùng vói co eà'u nén kinh té. Néu khòng, dén nàm 2000 Viét Nam sé thiéu lao dòng co trình dò cao rà't nghiém trgng, trong khi dò lai dU thùa mot lugng rat lón lao dóng phó thóng, lao dòng rè mat, truóc hét là ò nòng thòn. Hon nùa, ben canh dò sé hinh thành dòng di chuyén lao dòng ky thuàt cao, lao dóng chat xàm, tu khu vuc Nhà nuóc sang khu vuc tu nhàn va càc doanh nghiép co vó'n 51 dàu tu nuóc ngoài, càc vàn phòng dai dién nuóc ngoài... là noi co già tri lao dóng cao hon (hién tugng chày màu chat xàm). + Dén nàm 2000, lao dóng nòng thòn vàn chiém phàn lón trong tóng so lue lugng lao dòng xà hòi. Song ciing vói qua trình dò thi hoà, qua trình mà't dàn dà't nóng nghiép (nhà't là vùng dóng bang, vùng ven dò thi...) dién ra vói toc dò nhanh, trong khi chua dù diéu kién de chuyén hg sang làm ngành nghé thuóc linh vuc phi nòng nghiép va dich vu sé dàn dén hién tugng thà't nghiep tiém tàng rat lón ò nóng thón. Màt khàc, cùng vói qua trình tap trung ruòng dà't vào tay mot so nguòi co khà nàng san xuà't, nóng nghiep hàng hoà sé eó nguy co mot bò phàn nòng dàn khóng con ruòng dà't, khòng co tu liéu san xuà't (hién nay eó tinh dóng bang song Cùu Long khoàng 20% nóng dàn khòng con ruòng dà't) trò thành thàt nghiép, xung vào dòi quàn làm thué. So này sé tran vào thành phò, tran vào càc khu còng nghiep tàp trung, di dàn tu do dén càc \njng dà't mói tìm kiém viéc làm, sé trò thành và'n de xà hòi rà't phùc tap, nhà't là ò mot so thành phò lón nhu Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh, Vùng Tàu... Loai này chù yéu là lao dóng phó thóng, chà'p nhàn viéc làm vói thu nhàp thà'p. Tu do di chuyén lao dòng va hành nghé theo phàp luàt là huóng co bàn de giàm sue ép vé viéc làm giùa càc vùng, song lai vàp phài nhùng màu thuàn gay gàt vé nhùng và'n de xà hói khàc nhau nhu viec quàn ly hành chmh càc dò thi sé rà't phùc tap, khà nàng dàp ùng nhu càu vé nhà ò, y té, giào due càng khó khan... Vi vay, bài toàn dàt ra là: Mot màt, vùa phài eó chinh sàch tu do di chuyén lao dòng, màt khàc lai phài co bién phàp d^y nhanh qua trình chuyén dich co càu lao dóng nòng thòn de giài quyét viéc làm tai chò trong khu vuc nòng thòn. + Trong thòi gian tói, khi thi truòng lao dòng trò nén sòi dòng, thi nhu càu dào tao, day nghé va dich vu viéc làm sé rà't lón. Tuy nhién, de eó chién lugc dào tao va day nghé dùng dàn, và'n de quan trgng là phài xàc dinh mò hình kinh té dùng. Duói góc do toàn dung lao dòng, thòng thuòng phài tao ra càc tàng cóng nghé hgp ly. De tàng truòng kmh té xu huóng chung là phài dàu tu vào Imh vuc cóng nghé cao ò mot so ngành mùi iihgn (tm hgc, nàng lugng. dàu khi, hàng khòng...). Viéc dào tao loai lao dòng này phài dugc dàc biét coi trgng, phài tó chùc dào tao dòi ngù lao dòng co trình dò cao luòn luòn dàp ùng kip thòi yéu càu cùa san xuà't. Song trong vài nàm tói, ty trgng lao dóng này cùng vàn chua dù lón vi khà nàng thu hùt lao dòng vào khu vue này con rà't han che. Du doàn huóng eó tmh chà't chién lugc de phàt trién kinh té va giài quyét vàn de lao dòng là phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò. Dòi vói Viét Nam hien nay, viéc tó chùc san xuà't kinh doanh vàn ò quy mò ho già dinh là chinh, su dung lao dòng trong già dinh, chua eó thué lao dóng hoàc chi rà't it. Do dò, huóng trgng tàm tàc dóng là tao diéu kién cho kinh té ho già dinh phàt trién dén mùc co thè su dung lao dòng làm thué (co thè ban dàu ò quy mò 5-10 lao dòng). Theo huóng này phài phàt trién rong rài càc hình thùc dào tao, phó càp nghé vói còng nghé thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao dóng de cung ùng lao dòng cho càc hg già dinh, dóng thòi phài khan truong dào tao càc chù doanh nghiep trong co che thi truòng. Di lién vói nò càn phàt trién manh me càc trung tàm xùc tién viec làm thuc hién chùc nàng dich vu viéc làm va cung ùng lao dòng. Néu chùng ta khòng chù y phàt trién he thòng dich vu viéc làm ngay tu bay giò sé gap rat nhiéu khó khan trong viéc dàp ùng yéu càu cung ùng lao dóng trong tuong lai. + Khi thuc hién duòng lòi mò cùa, tùng buòc hòi nhap vào thi truòng thè giói, trong nhùng nàm tói lao dòng Viét Nam con nhiéu uu thè', nhàt là vé trình dò vàn hoà, tay nghé khéo léo va già lao dòng rè. Vói uu thè' này, khà nàng dua lao dòng Viét Nam di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài, dàc biét là thi truòng khu vuc chàu A-Thài Bình Duong, Trung Dóng, Dòng Au... sé ngày càng tàng. Vi vay, và'n de dàt ra là phài tinh dén mòi quan he giùa lao dóng trong nuóc va lao dòng dua di, nhà't là lao dòng ky thuàt, phài xàc dinh thàt ro muc tiéu dua lao dòng di két hgp vói muc tiéu tao viéc làm trong cà nuóc va tài hoà nhàp hg khi trò vé. Mat khàc, eùng càn phài tao viéc làm va tài hoà nhàp hon chuc van nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong theo chuang trình HCR. Day sé là và'n de xà hói rà't lón dòi vói nuóc ta trong giai doan chuyén dói nén kinh té. Càc nhàn dinh khài quàt trén, sé là ca so de hinh thành mot he thò'ng quan diém vé giài quyét viec làm nhàm dàp ùng nhu càu càp bàch truóc màt, vùa giài quyét mot eàch càn bàn, làu dai, dóng thòi giài quyét và'n de càp bàch cùng sé dugc dinh huóng trong tóng thè, khòng sa vào chàp va, dòi phó va theo kiéu hành chinh. IL QUAN DIÉM VA GIÀI PHÀP GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIÈN NAY 1. Quan diém giài quyét viéc làm Nhu chùng ta dà biét, chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té-xà hói dén nàm 2000 cùa nuóc ta dà xàc dinh: "Giài quyét viéc làm, su dung tòi da tiém nàng lao dóng xà hòi là muc tiéu quan trgng hàng dàu cùa chién lugc, là mot tiéu chuàn de dinh huóng eo eà'u kinh té va lua chgn cóng nghé.." [3] De thuc hien muc tiéu chién lugc trén, và'n de quan trgng nhà't là phài xàc dinh he thò'ng quan diém giài quyét viéc làm cho phù hgp vói nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn ò nuóc ta. He thòng quan diém này phài dua trén co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuang phàp luàn co bàn trong linh vue viéc làm, cu thè là: + Thù nhà't, phài thòng nhà't vé màt khài niém vé viec làm. Và'n de này da dugc de càp dén ò chuong I. Tuy nhién, càn nhàn manh ràng viéc làm là hoat dóng cu thè cùa nguòi lao dòng mang lai Igi ich cho xà hói va thu nhàp cho bàn thàn. Tuy nhién, hoat dóng này phài dugc luàt phàp cho phép (hgp phàp). Trong khuòn khó dò, nguòi lao dóng eó thè làm viec trong bà't eù thành phàn kinh té nào va vói mgi hình thùc tó chùc kinh doanh. Càc thành phàn kinh té, càc don vi kinh té va mgi nguòi lao dóng déu dugc bình dàng truóc phàp luàt. Diéu dò co nghla là phài tùng buóc xoà bò tàm ly xà hòi nàng né chi coi trgng viéc làm trong khu vue Nhà nuóc dà tón tai mày chuc nàm qua, nhà't là tàng lóp thanh nién. Phài thay dói chuàn muc va thang già tri dành già còng hién cùa nguòi lao dóng cho xà hòi. Nguòi lao dóng làm viéc bà't ky ò dàu, thuóc do duy nhà't là nàng suà't, chà't lugng va hiéu qua; san phàm san xuà't ra dugc thi truòng chà'p nhàn va nguòi lao dòng dugc huong thu dùng vói già tri lao dóng sàng tao cùa mmh, dugc bào ve quyén so hùu tri tue va già tri vàt chat do minh làm ra theo luàt phàp, nhàm nàng cao chat lugng cuoc sò'ng, muu càu hanh phùc cho bàn thàn va co dóng góp mot phàn cho xà hòi. Làm thay dói nhàn thùc này trong xà hói là mot qua trình dién ra rà't phùc tap va phài co thòi gian. Song truóc hét là phài tàc dóng vào thanh nién, càc dó'i tugng ma truóc day song trong co che bao càp cùa Nhà nuóc. Su hinh thành chuàn muc va già tri xà hòi mói, co le phài bàt dàu tu su nhàn thùc mói này vé viec làm. + Giài quyét viéc làm là vàn de kinh té-xà hói rat tóng hgp va phùc tap, khóng chi là vàn de kinh té hay xà hòi don thuàn. Vi vay, nò phài dugc hiéu theo nói dung mói, bao hàm cà pham vi rong va pham vi hep. Trén pham vi rong, giài quyét viec làm bao góm nhiing và'n de lién quan dén phàt trién nguón nhàn lue va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue. Tue là qua trình dò dién ra bàt dàu tu vàn de giào due, dào tao va phó càp nghé, chuàn bi cho nguòi lao dòng buóc vào cuoc dòi lao dòng (làp thàn, làp nghiép), dén vàn de tu do lao dóng va huòng thu xùng dàng già tri ma lao dóng sàng tao ra, cài thién va nàng cao chà't lugng cuóc song. Vói nói dung này, và'n de giài quyét viéc làm gàn rà't chat va dugc thuc hién thòng qua càc chuong trình phàt trién kinh té. Do dò, giài quyét viéc làm theo nghla này mang nói dung kinh té là chinh. Viéc su diing lao dòng dugc huóng vào muc tiéu tàng truong kinh té va trò thành yéu tò cùa tàng truòng kinh té. Còng nghé dugc lua chgn ò day là còng nghé ò tàng cao, còng nghé mùi nhgn, su dung lao dóng ky thuàt cao de dàm bào toc dò tàng truòng kinh té cao. Con theo nghla hep, giài quyét viéc làm chù yéu huóng vào dòi tugng va muc tiéu giàm ty le thà't nghiep (chòng thà't nghiep), khàc phuc tình trang thiéu viéc làm, nàng cao hiéu qua viec làm va tàng thu nhàp. Tue là, ehi giói han ò nói dung giài quyét viéc làm trong khuòn khó va pham vi cùa chinh sàch xà hòi. 0 day muc tiéu cùa viéc làm là de giài quyét và'n de xà hòi, góp phàn ón dinh va an toàn xà hói. Vói noi dung này, giài quyét viéc làm dugc tàch khòi chuang trình phàt trién kinh té va hình thành chuong trình viéc làm quò'c già, nhu là mot chuong trình xà hòi eó 55 muc tiéu. Cóng nghé lua chgn trong truòng hgp này chù yéu là còng nghé thich hgp, còng nghé su dung nhiéu lao dóng. Tà't nhién, giài quyét viec làm theo pham vi rong va hep trèn day eó quan he màt thiét vói nhau, bó xung va dan xen vào nhau, déu huóng vào muc tiéu hàng dàu là su dung tòi da tiém nàng lao dòng xà hói. Song xét vé màt xà hòi, dòi tugng giài quyét viéc làm ma chùng ta càn dàc biét quan tàm chinh là nhùng nguòi lao dòng do hàu qua cùa lua chgn va àp dung cóng nghé tàng cao gay nén (lao dòng dòi du, bi sa thài, roi vào tình cành thà't nghiep) va nhùng nguòi chua eó viéc làm, cùng nhu hieu qua viéc làm kém, thu nhap thàp. Tue là nhàn manh tình chat xà hói, khia canh xà hói cùa nò, de khóng dàn dén nhùng diém nóng, diém gay càn vé màt xà hói. + Mot trong nhirng và'n de ca bàn nhà't cùa su thay dói nhàn thùc vé viéc làm là coi trgng yéu tò tu tao viéc làm cùa nguòi lao dòng trong càc thành phàn kinh té. Trong co che cu, Nhà nuóc hoàc tàp thè (hgp tàc xà) bò tri, sap xép viéc làm dén tùng nguòi lao dòng, cùng vói qua trình dò dà tuóe bò dàn quyén tu chù, tu chiù tràch nhiém cùa nguòi lao dóng trong viéc tao còng àn viéc làm cho chinh bàn thàn minh, trò thành con nguòi thu dòng, bi cót chat vào nhirng viéc làm do Nhà nuóe hay hgp tàc xà tó chùc va phàn còng, triet tiéu dóng lue va tinh nàng dòng xà hòi cùa hg. Ngày nay, trong qua trình chuyén sang co che thi truòng khòng thè làm theo kiéu Nhà nuóc va hành chmh nhu truóc day, ma giài quyét viéc làm phài theo quan diém thi truòng; phài bang mgi bién phàp giài phóng triét de tiém nàng lao dòng, tra lai cho nguòi lao dóng quyén tu do trong lao dòng. Nguòi lao dòng phài tu chiù tràch nhiem vé cuóc sò'ng cùa chinh bàn thàn minh, phàt huy hét nàng lue sàng tao, tinh nàng dòng xà hòi cùa minh trong tu tao viéc làm, dóng thòi dugc huòng dùng già tri lao dòng dà sàng tao ra, chòng tu tuong va tàm ly y lai, tróng chò vào Nhà nuóc va xà hòi. Tà't nhién, trong qua trình tu tao viéc làm sé dién ra qua trình canh tranh lao dòng trén thi truòng lao dòng, do dò khóng phài ai cùng tu giài quyét dugc viéc làm cho minh. Trong truòng hgp này càn phài eó su can thiép cùa Nhà nuóc. Vai trò cùa Nhà nuóc ò day là tao ra diéu kien. 56 mòi truòng thuàn Igi de giùp hg tu vuon lén, Nhà nuóc sé tàc dòng vào thi truòng lao dóng, làm cho nò hoat dòng, linh hoat, tao ra co hói phong phù de cung va càu vé lao dòng phù hgp vói nhau trong mòi truòng phàp ly lành manh; dóng thòi co su trg giùp truc tiép cho nhùng nguòi gap hoàn cành khó khan, bàt Igi trong linh vuc này. + Trong co che thi truòng, viec làm ón dinh chi là khài niém tuong dò'i. Su chuyén dich va di chuyén lao dóng sé ngày càng manh me. Nguòi lao dòng eó thè thay dói viéc làm tu ngành, nghé này sang ngành, nghé khàc, tu thành phàn kinh té này sang thành phàn kuih té kia, tu hinh thùc tó chùc kmh doanh này sang hinh thùc tó chùc kinh doanh khàc, tu dia phuang này dén dia phuang khàc néu nhu hg co nhu càu. Diéu này bi ehi phòi nghiém ngat bòi quy luàt cùa kinh té thi truòng, trong dò dàc biét là phu thuóc vào quan he cung- càu vé lao dòng, vào già cà lao dòng hinh thành trén thi truòng lao dóng. Nò chinh là co so ly luàn cùa chinh sàch tu do di chuyén lao dòng va hành nghé trong khuòn khó luàt phàp cho phép, dóng thòi eùng chinh là mot co so quan trgng cùa chinh sàch diéu chinh sue ép vé viéc làm giùa càc ngành, càc \àing, càc thành phàn kinh té, càc hình thùc tó chùc san xuàt kinh doanh, làm cho eo càu lao dóng thich ùng vói co càu kinh té. Trong chinh sàch dò, mot mat phài dàm bào tu do chuyén dich va di chuyén lao dòng trong khóng gian va thòi gian de thay dói co càu lao dòng, làm cho cung va càu gap nhau a mùc cao nhàt, tu nò giàm sue ép vé viec làm, mat khàc lai phài khuyén khich ón dinh dói ngù lao dòng bang co che va chinh sàch phù hgp, nhà't là lao dòng ky thuàt cao càp, lao dóng tri oc. + Trong co che thi truòng, nhu trén dà phàn tich, nguòi eó viec làm là nguòi ky dugc hgp dóng lao dóng. Khoàng thòi gian tròng giùa hai làn ky hgp dóng lao dòng là khoàng thòi gian nguòi lao dóng roi vào tình trang thà't nghiep. Tue là cung va càu khòng gap nhau trong khóng gian va thòi gian. Do dò, thà't nghiep là hién tugng kinh té tà't yéu khàch quan va binh thuòng. Ty le thà't nghiep trong giói han cho phép tao ra su canh tranh lành manh vé lao dóng, tu dò tao ra dóng lue kich thich tàng nàng suà't lao dóng, su dung nguón lao dòng eó hiéu qua hon. Co thè ggi dò là ty le "thà't nghiép kmh té"'. Và'n de ò day là phài xàc dinh dugc giói han dò cùa tinh trang thàt nghiep de khòng trò thành vàn de xà hòi gay càn, nguy hiém cho nén kinh té va mà't an toàn xà hói. Day chmh là giài quyét mó'i quan he giùa chinh sàch kinh té va chinh sàch xà hòi trong linh \arc viéc làm. Khi ty le thàt nghiep con trong giói han cho phép thi nò trò thành yéu tò tich cuc tao ra dòng lue phàt trién kinh té va khi dò là dó'i tugng cùa chinh sàch kinh té. Nhung ty le thà't nghiep vugt qua giói han "kinh té" (giói han cho phép), thi nò trò thành và'n de xà hòi gay càn va thuge dó'i tugng giài quyét cùa chinh sàch xà hòi. Day cùng chinh là mot trong nhùng co so ly luàn de tàch chuong trình viec làm ra khòi chuong trình phàt trién kinh té nhàm thuc hién muc tiéu xà hòi cùa chinh sàch viéc làm. Chòng thàt nghiep là và'n de co tinh chà't toàn càu. Kinh nghiém thè giói thuòng ban hành che dò trg càp thà't nghiep de trg giùp nhìing nguòi thàt nghiep. Dòi vói nuóc ta trong tuong lai eó thè va càn phài ban hành chinh sàch trg eà'p thà't nghiep, song trong diéu kién hién nay chua thè cho phép chùng ta àp dung co so này bòi vi ehùng ta chua co he thòng nàm va dàng ky thàt nghiep, dóng thòi so dòi tugng càn trg giùp (nguòi chua eó viéc làm, nguòi mà't viéc do chuyén dói càu trùc kinh té, nguòi nghèo...) ò Viét Nam rà't lón, ngàn sàch nhà nuóc chua thè thuc hien dugc, hon nùa Viét Nam là nuóc dang phàt trién néu ban hành chinh sàch trg càp thà't nghiep sé gay tàm ly thu dóng trong tu tao viéc làm. Dà't nuóc muòn phàt trién, su giùp do cùa Nhà nuóc cho nhóm nguòi bà't Igi, trong dò co nguòi thà't nghiép, là càn thiét, nhung phài theo quan diém phàt trién, tue là tao diéu kién de hg co co hói tìm dugc viéc làm hoàc tu tao viéc làm. Vi vay, dòi vói Viét Nam, con duòng co bàn là day manh thuc hién chuang trình viéc làm, chuong trình chòng dói nghèo. Dóng thòi dòi vói nguòi mà't viéc thi àp dung trg eà'p thòi viec tu nguón do càc doanh nghiep làp ra de chi tra cho ngUÒi lao dóng. + Cuòi eùng giài quyét viec làm là còt lòi cùa và'n de dàm bào ón dinh, an toàn, còng bang xà hói va tién bò xà hói. Song nò phài dugc gàn vói phàt trién va giài quyét theo quan diém phàt trién, khóng làm theo kiéu hành chinh nhà 58 nuóc va bao eà'p tran lan nhu truóc day trong eo che cu. Nhàn thùc này xuà't phàt tu co so ly luàn co bàn là chinh sàch viéc làm nhu là yéu tò cùa su phàt trién va nàm trong yéu tò phàt trién. Diéu này giùp chùng ta lua chgn mò hình, dinh huóng giài quyét viéc làm nhu thè nào de vùa góp phàn tàng truòng kinh té, vùa dàm bào còng bang xà hói. Dàc biét là trong tình hình dàt nuóc ta hien nay vé eo bàn vàn là nén san xuà't nòng nghiép, tu cung tu càp, co diém xuà't phàt rat thàp, khoa hgc ky thuàt va cóng nghé chua phàt trién, nhung lao dòng lai rà't dói dào, thi chmh sàch viec làm phài bao góm nhùng chù truong, phuang huóng va giài phàp nhàm muc tiéu thùc day tàng truòng kinh té, dóng thòi dàm bào còng bang xà hói. Tu nhùng nhàn thùc co bàn trén day, luàn àn da khài quàt hoà he thòng quan diém co bàn giài quyét viec làm trong thòi gian tói nhu sau: - Quan diém eó tinh chà't muc tiéu va chién lugc cùa giài quyét viéc làm là phài huóng vào phàt trién va su dung co hiéu qua nguón nhàn lue, phdi gidi quyét mòi quan he bién chùng giùa ca càu kinh té va ca càu lao dóng, tao ra ca càu lao dóng ngày càng phù hop vói ca càu kinh té dang trong qua trình chuyén doi. Trong chién lugc phàt trién kinh té lày muc tiéu quan trgng hàng dàu là dàm bào viéc làm, su dung tòi da tiém nàng lao dóng xà hòi. Qua trình chuyén dich co càu kinh té sang nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn phài dóng thòi chuyén dich co càu lao dóng hién co phù hgp vói yéu càu cùa nén kinh té' mói. Viéc lua chgn còng nghé, mot màt, phài tap trung vào mot so linh vuc mùi nhgn, su dung ky thuàt cao de tao ra diéu kién va khà nàng tàng tmòng kinh té vói toc dò nhanh, màt khàc, lai phài chù y dén tàng thà'p, nhung lao dòng lai chiém ty le lón, thóng qua àp dung cóng nghé thich hgp, cóng nghé su dung nhiéu lao dòng. Và'n de eà'p bàch giài quyét viéc làm hién nay là cho thanh nién ò thành thi. Song de su dung co hieu qua nguón lao dòng xà hói lai phài tàp trung vào khu vue nóng thón, là dia bàn chién lugc cùa cà nuóc. Tu dò giài phóng lao dòng va lue lugng ^sàn xuà't phài mò dàu tu nóng thón. 59 - De giài quyét viéc làm cho lao dòng xà hòi, vàn de bao trùm là phài bang mgi bién phàp tiép tue gidi phóng tiém nàng lao dóng trén ca sa phàt tnen manh me nén san xuàt hàng hoà nhiéu thành phàn, vài nhùng hình thùc to chùc san xuàt kinh doanh da dang, phong phù, dan xen va he tra nhau, vùa hop tàc, vùa canh tranh, hình thành thi truòng lao dóng thòng nhàt va linh hoat, khòng bi chia càt vé dia ly hành chinh. Chi trong diéu kién dò, sue lao dóng mói dugc giài phóng triét de, nguòi lao dóng mói co co hòi tu tao viéc làm cho minh va thu hùt thém lao dóng xà hói. Tu do hoà trong lao dóng là quan diém co bàn nhà't de hinh thành chinh sàch viéc làm trong diéu kién mai. Quan diém này phài dugc thè che hoà thành luàt phàp de dàm bào cho nguòi lao dóng tu do hành nghé, làp hói nghé nghiep, lién doanh lién két, tu do làm giàu chinh dàng, coi mot bó phàn dàn cu giàu lén là càn thiét cho su phàt trién va tién bó chung; tu do thué muón lao dòng trén eo so phàp luàt va su huóng dàn cùa Nhà nuóc, xoà bò mgi ngàn càm, trói buóc nguòi lao dòng; phàt huy dén mùc cao nhà't khà nàng sàng tao trong tu tao viéc làm, phàt trién viec làm cùa còng dàn. - Trong diéu kién phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, cho dù Nhà nuóc co chinh sàch phàt trién kinh té hoàn hào dén mùc nào di nùa, thi trong xà hói bao giòi cùng vàn co nguòi chua co viéc làm, thàt nghiép hoàc thiéu viéc làm. Vi vày, gidi quyét viéc làm phdi là tràch nhiém cùa toàn Ddng, Nhà nuóc, cùa càc ngành, càc càp, càc tó chùc xà hòi va cùa mèi nguòi lao dòng. Nhà nuóc mot màt, phài khuyén khich phàt trién thi tiiròng lao dòng, làm cho nò hoat dóng sòi dòng va co hiéu qua trén co so eó chmh sàch bào ve va khuyén khich càc tó chùc, don vi kinh té, càc chù doanh nghiép, ké eà càc chù tu nhàn, ho già dinh va mgi nguòi lao dòng ò mgi thành phàn kmh té tao dugc nhiéu chò làm viéc mói va thu hùt dugc nhiéu lao dòng, màt khàc, phài co bién phàp tich cuc kiém soàt thi truòng lao dóng, giàm hoac khòng che ty le thà't nghiep ò mùc cho phép, khóng de vugt qua diém giòi han dàn dén nhiìng diém "nóng", diém "gay càn" sé gay nguy hiém cho 60 nén kmh té va an toàn xa hòi, thòng qua càc còng cu diéu tiét vi mò cùa Nhà nuóc. - Giài quyét viéc làm trong diéu kién nuóc ta con nghèo, phài phàt huy mgi nguón tiém nàng trong nuóc, khai thàc dén mùc tòi da tiém nàng trong dàn (vón, ky thuàt va kinh nghiém làm àn), dóng thòi tranh thù va su dung co hiéu qua càc nguón vón dàu tu nuóc ngoài vào càc chuang trình va du àn viéc làm co muc tiéu. Song càn phài xàc dinh ró tràch nhiem cùa Nhà nuóe ò càc càp. Nhà nuóc chù yéu là phài co chién lugc, ké hoach phàt trién kinh té-xà hòi dùng dàn huóng vào su dung co hieu qua tiém nàng lao dòng xà hòi, dóng thòi tao ra nhirng diéu kién càn thiét thòng qua co che, chinh sàch, luàt phàp de cho dàn tu do làm àn theo luàt phàp va ho trg mot phàn vé tài chinh nhu là "bà dò", tao ra cài "huych" de dàn tu tao viéc làm (xày dung co so ha tàng, trg giùp vé vòn duói hinh thùc cho vay vói lai suà't nàng do, chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, dào tao va phó càp nghé, tìm kiém thi truòng...), thu hùt thém lao dóng xà hói. - Gidi quyét viéc làm vita là vàn de ca bdn co tinh chat chién lugc, vita là vàn de càp bàch truóc mat. Trong nhiìng nàm tói, phài tàp trung uu tién tao thém chò làm viéc mòi, giài quyét cho mot so dòi tugng bue bàch nhàt: lao dòng thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóe, thanh nién dén tuoi lao dóng o thi thành, khu cóng nghiep tap trung, bò dòi xuà't ngù, hgc sinh dà tòt nghiép càc truòng lóp dào tao, nguòi di lao dóng hgp tàc trò vé, nguòi nghèo ò nóng thòn (nhà't là vùng nùi cao, dóng bào dàn toc it nguòi, khu càn eù eàch mang cu), càc dó'i tugng dàc thù (phu nù, tré em, nguòi tàn tàt), nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, dò'i tugng té nan xà hói. Giài quyét viéc làm phài tién hành co trgng tàm, trgng diém, trong dò càn chù y dùng mùc giài quyét viec làm ò thù dò Ha Nói va thành phò Ho Chi Mmh; phài hình thành he thò'ng tó chùc tu Trung uong dén dia phuong va co so bao góm he thòng quàn ly Nhà nuóc, càc don vi su nghiep chàm lo giài quyét viéc làm cho lao dóng xà hòi. 2> Mot so giài phàp chù yéu Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng nuóc ta hién nay là mot và'n de co pham vi rong lón va rà't phùc tap. Do pham vi rong lón nhu vày, hon nùa day là vàn de càp thiét, phùc tap dó'i vói Viét Nam trong giai doan nén kinh té chuyén dói. Vói pham vi nghién cùu dà néu, ò day luàn àn dua ra mot so giài phàp nhàm giài quyét và'n de lao dòng viéc làm 0 nuóc ta trong giai doan chuyén dói cùa nén kinh té hien nay phù hgp vói chién lugc phàt trién kinh té xà hòi ma Dàng va Nhà nuóe dà vach ra, dò là: hoàn thién he thò'ng chinh sàch, giài quyét viéc làm dòi vói khu vuc thành thi, nóng thòn... 2.1. Hoàn thién he thón£ chinh sàch Nhu trén dà phàn tich, de giài quyét viéc làm cho nguòi lao dóng, và'n de quan trgng nhà't là Nhà nuóc phài tao ra càc diéu kién va mòi truòng thuàn Igi de nguòi lao dòng tu tao viec làm trong co che thi truòng thòng qua nhùng chinh sàch cu thè. Co thè co rà't nhiéu chinh sàch tàc dòng truc tiép hoàc giàn tiép dén viéc làm, hgp thành mot he thòng chinh sàch hoàn chinh co quan he qua lai, bó xung cho nhau huóng vào phàt trién cà cung va càu vé lao dóng, dóng thòi làm cho cung va càu phù hgp vói nhau. Thuc chat là tao ra su phù hgp giùa co càu kinh té va co eà'u lao dóng, day là vaii de eó pham vi rong lón. Tuy nhién, o day luàn àn chi giói han trong mot so chinh sàch chù yéu nhà't, eó tình chat dinh huóng: a. Bo xung va hoàn chinh mot so chinh sàch vimó Càc chinh sàch chung co tinh chà't vi mò trong linh vuc giài quyét viéc làm giai doan hién nay chù yéu eó quan he va tàc dóng dén viec mò rong va phàt trién viéc làm cho lao dóng toàn xà hòi. Dò là càc chinh sàch lién quan dén càc yéu tò eo bàn nhà't cùa viec làm nhu giài quyét và'n de vòn, dòi tugng lao dòng, ky thuàt va còng nghé... 62 a.l. Chinh sàch tao vón Yéu to' co bàn truóc tién de giài quyét viéc làm là vón. Chinh sàch tao vòn ò day càn dugc xem xét cà hai huóng: - Tàp trung nguón vòn cho muc tiéu mò rong viéc làm thóng qua càc chuong trình tóng thè, nhà't là chuong trình phù xanh dà't tròng dói trgc (327), chuong trình khai thàc tiém nàng càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang song Cùu Long, tu giàc Long Xuyén, bàn dào Cà Mau, Tày song Hàu, dóng Nam bò, ven bién va càc hai dào... Nguón vòn này chù yéu là tu ngàn sàch, tu càc du àn dàu tu nuóc ngoài. Nhà nuóc càn co chù truong vay vòn cùa nuóc ngoài de bó xung vào qui giài quyét viéc làm quò'c già. Trong càc du àn vién trg ODA Nhà nuóc nén dành mot phàn kinh phi thoà dàng cho chuong trình phàt trién xà hòi, trong dò chù yéu là cho muc tiéu giài quyét viec làm. - Huy dòng dén mùc cao nhàt nguón vòn trong nhàn dàn bang càc chinh sàch khuyén khich thich hgp de phàt trién viéc làm nhu chinh sàch cho thué, mugn dà't de nguòi co vòn dàu tu vào san xuàt kinh doanh duói hình thùc nóng trai, trang trai ò càc vùng mién nùi, ven bién, hai dào; tao diéu kién vé màt bang cho càc ho già dinh, càc xi nghiep nhò ò thành thi co diéu kién tó chùc san xuà't kinh doanh; giàm dén mùc tòi da càc thù tue phién ha va càc le phi trong viéc thành lap doanh nghiep va dàng ky kinh doanh; càc chinh sàch mién, giàm thué cho càc chù doanh nghiep, ho già dinh bò vòn dàu tu kinh doanh càc ngành hàng tao dugc nhiéu chò làm viéc mói. Trong chinh sàch tao vòn, quan trgng nhà't là hoàn thién chinh sàch va he thò'ng tin dung. Nén som hinh thành he thòng tin dung vói eà'u trùc nhu: + He thò'ng tin dung thuong mai. He thò'ng này chù yéu phuc vu dò'i tugng là chù thè san xuàt kinh doanh theo dùng co che thi truòng. NgUòi vay dugc àp dung theo chinh sàch lai suàt thi truòng. + He thò'ng tm dung eó tmh chat tài trg cùa Nhà nUóc cho càc chuong trình xà hòi nhu chuong trình viéc làm, chuong trình xoà dói giàm nghèo... Thòng qua càc quy xà hòi (Qui quò'c già vé giài quyét viéc làm. Qui xoà dói 63 giàm nghèo). Thuc chà't là Nhà nuóc trg giùp tao mò viéc làm thóng qua chinh sàch tin dung vói lai suà't nàng da. Dòi tugng vay là nguòi chua co viéc làm, càc ho già dinh eó khà nàng tao viéc làm, càc doanh nghiép, nhà't là doanh nghiep nhò va vùa eó phuong àn mò rong san xuà't kinh doanh tao thém viec làm mói, thu hùt thém lao dòng. + He thò'ng tm dung nhàn dàn. Do là hình thùc trong cóng dóng (dàc biét là ò xà, phuong) giùp nhau tao vòn phàt trién san xuà't kmh doanh va dich vu kip thòi, dùng muc tiéu va dòi tugng. Trong he thòng tin dung này, càn nghién cùu phàt trién càc hình thùc tm dung cùa tó chùc xà hói (phu nù, hòi nòng dàn, cóng doàn...), theo kinh nghiém cùa mot so nuóc trong khu vuc (vi du, mó hình Grameen Bank cùa Bangladesh). Thuc hién chinh sàch tin dung vói lai suàt uu dai cho vay dén cà nhàn, ho già dinh, chù doanh nghiép, càc tó chùc kinh té co khà nàng tu tao viéc làm hoàc tao viéc làm mói thu hùt thém lao dóng, là chinh sàch co bàn nhàt de giài quyét viec làm hién nay va phù hgp vói diéu kién a nuóc ta trong qua trình chuyén dói nén kinh té. Sau mot thòi gian, khi nhàn dàn ta quen vói mòi truòng tin dung cùa nén kinh té hàng hoà, thi viéc thuc hién chinh sàch lai suàt uu dai khòng con là và'n de quan trgng nùa, chùng ta eó thè tùng buóc àp dung chinh sàch lai suà't thi truòng. Song và'n de quan trgng nhà't là viéc dua vòn dén cho dàn thòng qua chinh sàch tin dung phài dàm bào kip thòi, thuàn Igi, dùng dòi tugng. a.2. Chinh sàch dàt dai Dò'i vói nuóe ta dà't dai là dòi tugng co bàn nhàt cùa qua trình san xuà't va phàt trién viéc làm, dac biét là o nòng thòn. Theo luàt dàt dai, dàt dai là so hihi cùa toàn dàn do nhà nuóc thòng nhàt quàn ly. Nguòi nòng dàn dugc Nhà nuóc giao quyén su dung ruòng dàt làu dai, dugc chuyén nhugng quyén su dung ruòng dà't de tàp trung ruòng dàt vào càc ho già dinh eó khà nàng san xuà't nòng nghiep hàng hoà... Dò là nhùng chinh sàch rà't co bàn trong linh vuc ruòng dà't, góp phàn to lón giài phóng tiém nàng lao dóng tao ma viec làm. Tuy nhién, duói góc dò giài phàp viec làm, càn tiép tue hoàn thién chmh sàch dà't dai theo huóng khuyén khich nhàn dàn dàu tu khai phà va su dung eó 64 hiéu qua mòng dà't, tao viéc làm dem lai nhimg già tri kùih té cao trén mot don vi dién tich dà't canh tàc. Duói day là mot vài suy nghi cà nhàn vé chinh sàch dà't dai - Dó'i vói nguòi nghèo ò nóng thón, Nhà nuóe khòng nén thu bót ruòng dà't cùa hg trong truòng hgp nguòi nghèo ng san lugng khoàn, ma phài trg giùp hg vé vòn, khih nghiém làm àn... de tu hg vuon lèn thoàt khòi cành nghèo dói. Màt khàc, cùng khòng de nguòi nghèo chuyén nhugng quyén su dung dà't vó diéu kièn, khi chua co viec làm khàc ón dinh va thu nhàp cao hon làm ruòng. Néu khòng, trong co che thi truòng, sé bién mot bò phàn lón nguòi nghèo roi vào tình cành bi bàn eùng hoà, khóng con ruòng dàt. - Viéc trg giùp vòn, ky thuàt va cóng nghé, thi truòng tiéu thu de nòng dàn thuc hién qua trình chuyén dich co càu lao dóng là rà't càn thiét, truóc màt là nàng vòng quay cùa dàt bang eàch phàt trién vu dòng, chuyén mot phàn ruòng tróng lùa sang làm \aròn kinh té, cài tao vuòn tap thành vuòn kinh doanh... (thòng qua du àn nhò cho vay vói lai suàt nàng do tu qui quò'c già giài quyét viéc làm). Tùng buóc thuc hién qua trình chuyén nhugng eó diéu kién quyén su dung ruòng dà't de phàt trién san xuàt nòng nghiep hàng hoà theo nguyén tàc "nguòi nào giòi viéc gì làm viec nà'y". - Nhà nuóe nén xàc dinh già dàt hgp ly theo huóng uu dai cho càc già dinh khi chuyén nhugng quyén su dung ruòng dà't ò qué cu de dén càc vùng kinh té mói, tao cho hg co thém vó'n phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét viec làm cho già dinh noi dà't mói. Sua dói chi phi khai hoang trong càc du àn kinh té mói cho phù hgp vói thuc té va thuc hien dùng chinh sàch mién thué vói dàt khai hoang theo luàt dinh. - Càn eó nhirng chinh sàch cu thè de khuyén khich nguòi eó vòn (ké cà nguòi nuóc ngoài) dén khai hoang va kinh doanh theo kiéu trang trai ò càc vùng dà't con hoang hoà, nhà't là mién nùi, ven bién, hai dào, bang eàch cho vay vòn vói lai suà't uu dai, cho mugn dà't hoac thué dà't làu dai vói già thà'p... Cùng vói dò, Nhà nuóe nén co chinh sàch dàc biét vé dàu tu vó'n, lua chgn mò hình san xuà't kmh doanh thich hgp cho càc vùng dà't san xuà't chuyén canh 65 càc màt hàng nòng san gàn vói xuàt khàu eó già tri kinh té cao nhu vùng nuòi tóm, cua nuóc Ig, vùng tróng cà phé, cao su, che... a.3 Chinh sàch thué Thué là nguón thu quan trgng nhàt, chù yéu nhà't cùa ngàn sàch Nhà nUóc, là cóng cu co bàn diéu tiét thu nhàp cùa càc tàng lóp dàn cu. Song thué con là dòn bay manh me khuyén khich san xuà't phàt trién, tao mò viéc làm. Xét cho cùng, thi và'n de sau mai là quan trgng nhàt, quyén dinh nhà't. Bòi vi chi eó khuyén khich phàt trién san xuà't, tao viéc làm mói tao ra dugc nguón thu cho ngàn sàch ngày càng lón. Mac dù nuóc ta dà co luàt thué, Chinh phù cùng luòn thay dói mùc thué cho phù hgp vói diéu kién thuc té. Song de khuyén khich càc chù thè kinh té phàt trién san xuàt kinh doanh, giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong co che thi truòng, Nhà nuóc càn bó xung hoàn chinh mot so và'n de trong ehình sàch thué nhu: - Dòi vói càc doanh nghiep (ké cà quò'c doanh va nuóc ngoài quóc doanh) trong qua trình dói mói mày móc, thiét bi va còng nghé theo yéu càu cùa còng nghiep hoà, hien dai hoà, càn àp dung chinh sàch thué khuyén khich doanh nghiep dua còng nghé thich hgp vào san xuàt, trong dò vùa dàm bào yéu càu nàng cao sue manh canh tranh cùa san phàm, vùa tao thém dugc viéc làm mói cho nguòi lao dóng, dàc biét là tao ra càc tàng khàc nhau de su dung dugc nhiéu lao dóng (còng nghiep làp ràp, che bién nòng san phàm nhiet dói, may do xuà't khàu, su dung cóng nghé vi sinh...) - Dòi vói loai doanh nghiep su dung nhiéu lao dóng nù (det, may, giày da...) càn phài nghién cùu tàch chi phi xà hói ra khòi chi phi xàn xuà't (già thành) de Nhà nuóe co chmh sàch trg giùp thòng qua chinh sàch xà hói duói hình thùc giàm thué tuong ùng. - Thuc hién chmh sàch mién giàm thué dòi vói càc doanh nghiep vùa va nhò, càc ho già dinh mói ra dàng ky kinh doanh làn dàu (2-3 nàm dàu) thu 66 hùt dugc thém lao dòng. De thuc hién chinh sàch này Nhà nuóc phài eó su phàn biét dò'i tugng de co su uu tién dùng mùc truóc hét là : + Càc doanh nghiép, càc ho già dinh san xuàt tiéu thù còng nghiep ò nòng thón (làng nghé). + Càc doanh nghiep, càc ho già dinh san xuà't càc màt hàng su dung nguyén liéu trong nuóc hoac càc eo so san xuà't co ve tinh ò nóng thòn su dung lao dòng nhàn rèi. + Càc co so san xuà't cùa thuong binh, nguòi tàn tàt, càc dòi tugng té nan xà hói, nguòi thòi viéc trong khu vuc Nhà nuóc, lao dóng hgp tàc trò vé nguòi xuà't cành trai phép tu nguyén hói huong, nguòi man han tu... - Mién, giàm thué cho su nghiep day nghé xà hói gàn vói viéc làm cùa càc trung tàm xùc tién viec làm, trung tàm day nghé, khuyén nòng, càc co so day nghé tu nhàn là co so ve thih cùa he thòng càc trung tàm thuóc chuang trình quò'c già giài quyét viéc làm. - Cuòi cùng, nghién cùu xàc dinh hgp ly suà't mién thu de trù ra trong tóng doanh thu chiù thè dò'i vói càc ho san xuà't kinh doanh ò qui mò già dinh eó thué hoàc khòng thué lao dòng. Viéc xàc dinh suà't mién thu càn dàm bào nguyén tàc là dù bù dàp nhu càu tòi thiéu cùa nguòi lao dóng trong già dinh (eó thè vàn dung mùc tién tòi thiéu Nhà nuóc cóng be') va khuyén khich nguòi chù thu hùt thém lao dòng (khòng giàu lao dóng). b. Khuyén khich phàt trién càc hinh thùc va linh vuc thu hùt dugc nhiéu lao dòng. De giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong co che thi truòng, ngoài nhùng tàc dòng ò tàm vi mò nhu trén, Nhà nuóc càn nghién cùu hoàn thién va ban hành nhùng bién phàp co tình chat khuyén khich càc hình thùc va linh vuc thu hùt dugc nhiéu lao dòng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi trong giai doan hien nay va trong tuong lai. He thòng càc bièn phàp này nhàm phuc vu cho càc chuong trình viec làm dàt biét ma Nhà nuóc dà lua chgn va tap trung nguón lue de thuc hién: 67 b. 1. Khuyén khich phàt trié manh kinh t_é a ho già dinh de gidi Quyét viéc làm cho lao dón2 nòn2 thi .. Ngoài càc chmh sàch chung cùa Nhà nuóc vé phàt trién kmh té -xà hói nòng thòn toàn dién, chinh sàch khoàn mói... De giài quyét viec làm kinh té ho già dinh, Nhà nuóc càn bó xung thòng qua mot so hoat dòng cu thè nhu sau: - Tàng ty le dàu tu tu ngàn sàch vào khu vuc nòng thòn thòng qua càc chuong trình, du àn phàt trién co so ha tàng de tao diéu kien chuyén càc ho già dùìh sang san xuàt nòng nghiép hàng hoà (duòng giao thòng, thuy Igi, dién, ca sa dich vu san xuà't...) - Làp qui tin dung cho càc ho già dinh vay theo món nhò, vói lai xuàt hgp li (thòi gian dàu là lai xuà't thà'p) va theo chu ky san xuà't. Tàng dàn ty le cho vay trung han de nhùng nguòi co diéu kien co thè dàu tu theo chiéu sàu. Dac biét khuyén khich càc ho già dinh vay vó'n de phàt trién tiéu thù cóng nghiep (truóc hét là còng nghiep che bién nòng san) va dich vu, tó chùc san xuà't kinh doanh theo kiéu nòng trai... - Thiét làp he thòng chuyén giao ky thuàt va cóng nghé, nhàt là còng nghé sinh hgc, vào càc ho già dinh de san xuà't ra càc màt hàng nóng san gàn vói xuà't khàu co già tri kinh té cao (nuòi tóm, cua, tróng nàm, làm kinh té vuòn...). Co chinh sàch trg già cho nòng nghiep hoac nghién cùu làp qui bào hiém nòng nghiep cho càc ho già dinh. b.2. Poi mài viéc di dàn di xày duns càc vùns kinh té mói de san lao dóns vói dàt dai va tài n£uyén dàt nuóc - Thay dói chinh sàch dàu tu khai thàc càc vùng trén co so dò thuc hién phàn bò lai lao dóng, dàn cu, va giài quyét viec làm. Vùng nùi phia bàc, Tày nguyén, Dòng Nam bò, ven bièn, hai dào, eó tiém nàng lón nhung do diéu kièn khó khan nén nhà nuóe càn tàp trung vó'n dàu tu thòng qua càc du àn khai hoang, là'n bién, tróng rCmg, két hgp vói di dàn, dinh canh, dinh cu dóng bào dàn toc it nguòi. 68 Vùng dóng bang song Cùn Long, chù yéu Nhà nuóc eó chmh sàch va dàu tu mot phàn de làm thuy Igi, duòng giao thòng, dién... de dàn di chuyén tu khai thàc, song phài nàm trong càc chuang trình du àn tóng thè va theo mot quy hoach thòng nhà't. - Tiép tue dói mói phuong thùc di dàn xày dung vùng kmh té mói theo chuong trình du àn quò'c già, vùng dia phuong. Nhà nuóc càn tàp trung vào mot so vùng trgng diém theo du àn quò'c già, phàn con lai càn qui hoach de dàn tu khai thàc, trong dò càn chù y luóng di dàn tu do tu càc tmh phia Bàc vào Tày Nguyén, Dòng Nam bò. Càc du àn di dàn phài nàm trong tóng thè chuong trình phàt trién kinh té - xà hòi cùa vùng, eó dàu tu mot phàn tu ngàn sàch nhà nuóc (chù yéu là dàu tu xày dung ha tàng co so) va huy dòng vòn trong dàn, càc thành phàn kinh té, vòn cùa nuóc ngoài. Khuyén khich càc cà nhàn va càc tó chùc eó vòn dén dàu tu khai thàc a càc vùng dà't mói duói hinh thùc trang trai de thu hùt lao dòng. - Sua dói bó sung mot so quy dinh cu thè lién quan dén di dàn xày dung càc vùng kinh té mói nhu: Thuc hién viec dành thué dà't dai de su dung tiét kiém dàt (nhà't là loai dà't do nóng truòng quàn ly); Trao quyén su dung dàt làu dai cho dàn (tuy thuóc tìmg loai cày eó thè giao dàt tróng rììng tu 30-50 dén 80 nàm); Thuc hién mién giàm thué cho nguòi san xuà't kinh doanh dà't dói rùfng vùng kinh té mói, truóc hét là dàt do dàn tu khai hoang; sua dói quy che, che dò di dàn cho phù hgp vói thuc té hien nay; tao vó'n cho càc ho già dinh di xày dung vùng kinh té mói (tu che dò di dàn dén quyén su dung dà't a noi di...) va làp qui cho dàn vay vói lai suà't uu dai de san xuà't kinh doanh; nghién cùu chinh sàch trg già hoàc bào hiém cho nóng dàn san xuà't kinh doanh ; làm ra san phàm tu nòng, làm, ngu xuà't khàu trèn vùng kinh té mòi. b.3. Khuyén khich phàt trién khu vuc kinh té qui mò nhò va linh hoat kinh doanh trons linh vuc san xuàt va dich vu a thành thi de sidi Quyét viéc làm Bién phàp này sé tàc dóng va kich thich phàt trién càc doanh nghiep vùa va nhò, ò thành thi, là khu vuc eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng ò 69 thành thi phù hgp vói co che thi truòng. De khuyén khich khu vuc này phàt trién, càc bién phàp cùa nhà nuóe càn tàp trung vào càc truòng hgp sau: - Cu thè hoà luàt doanh nghiep tu nhàn, luàt còng ty, luàt khuyén khich dàu tu trong nuóc cho sàt vói thuc té de tao hành lang phàp luàt cho dàn tu do kinh doanh. Trong dò dàc biét là viéc don giàn hoà thù tue va giàm le phi thành làp doanh nghiép va dàng ky kinh doanh. - Som ban hành mot so quy dinh khuyén khich va trg giùp kinh doanh nhò va vùa, càc ho già dinh co co so san xuàt kinh doanh nhu mién hoac giàm thué Igi tue cho hg thòi gian dàu tu 2 - 3 nàm; cho vay vòn vói lai suà't uu dai tu qui quò'c già giài quyét viéc làm khi hg co phuong àn mò rong san suàt kinh doanh, thu hùt dugc thém lao dóng. Cho thué hoàc cho mugn mat bang làu dai de làm co so san xuàt kinh doanh. Nghién cùu cho phép mot so chù doanh nghiep co diéu kién truc tiép quan he vói nuóc ngoài de lién doanh, lién két hoàc nhàn vién trg du àn dàu tu nuóc ngoài... - Qui hoach, tó chùc lai phò phuong, via he cho càc thành phò tao diéu kién cho khu vuc phi két càu phàt trién, song lai khòng ành huòng dén ve sinh dò thi va my quan thành phò; sua dói lai càc qui che vé quàn ly hg khàu, chinh sàch nhà ò, di lai càc thành phò de dàn dugc thuàn Igi trong san xuà't kinh doanh theo luàt phàp. - Phàt trién su nghiép dào tao càc chù doanh nghiép \ara va nhò, càc chù ho kinh doanh vé kién trùc quàn ly doanh nghiep theo co che thi truòng (marketing, quàn tri kinh doanh, hach toàn doanh nghiep...) b.4. Khuyén khich tudo^di chuyén lao dòns va hành nshé theo luàt phàp Hình thùc tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là mot trong nhùng hình thùc hoat dòng co bàn cùa thi truòng lao dòng, hoàn toàn tuàn theo qui luàt eung-càu vé lao dòng. Tién cóng tra cho nguòi lao dòng theo nguyén tàc thoà thuàn trén co so già ngày còng hình thành trén thi truòng dia phuong hoàc khu vuc. Tinh da dang, phong phù, lùih hoat cùa hình thùc này trèn thuc té dà giài quyét viéc làm hoàc tàng co hòi tìm viéc làm cho mot bó phàn lón lao dòng xà hói, dàc bièt là lao dòng nhàn ròi ò nòng thón. Day là hình thùc khà phó bién va eó xu huòng ngày càng tàng, song do con mang tinh tu phàt, chua co su quàn ly va kiém soàt cùa Nhà nuóc nén dà dàn dén nhùng tiéu cuc xà hói va gay màt trat tu, an toàn xà hói, nhàt là o càc "chg lao dòng" trong mot so thành phò lón, ò khu vue cùa khàu (cùu van), khu vuc khai thàc khoàng san qui hiém... O day nguòi lao dòng thuòng bi càc cai dàu dai bóc lòt tàn nhàn, diéu kièn lao dóng khòng dugc bào dàm, nhiéu khi con nguy hiém dén tinh mang, dóng thòi dò là càc té nan xà hói phàt trién... Duói góc dò viec làm, tu do di chuyén lao dóng va hành nghé là hién tugng tà't yéu khàch quan va càng phàt trién cùng vói su phàt trién cùa thi truòng lao dòng ò nuóc ta nhàm diéu chinh quan he cung - càu vé lao dóng, giàm thà't nghiep. Bòi vay, thài dò cùa Nhà nuóc khóng phài là cà'm nò phàt trién, ma trai lai phài eó co che va chinh sàch de quàn ly va kiém soàt nò, khuyén khich nò phàt trién dùng huóng. Càc bién phàp quan trgng nhàt phài ké dén là: - Ban hành dóng bó càc thè che, bién phàp quàn ly va kiém soàt vé màt Nhà nuóc dòi vói thi truòng lao dòng, dàm bào cho nguòi lao dóng dugc di chuyén va hành nghé mot eàch tu do theo phàp luàt va theo su huóng dàn cùa Nhà nuóc. Truóc hét là chinh sàch vé tién luong tòi thiéu, vé an toàn va vé sùih lao dóng, bào hiém xà hói ngoài quò'c doanh, hgp dóng lao dòng va eà'p so lao dòng, tranh chàp lao dóng, càc diéu luàt dàn su eó lién quan, danh muc càc ngành nghé bi cà'm... - TÓ chùc he thò'ng vàn phòng dich vu giói thiéu viéc làm, cung ùng lao dóng, thòng tin vé thi truòng lao dòng... ò càc dia phuong va càc vùng... - Trong thành phò, ò càc dia phuong càn eó chuong trình phòi hgp de quàn ly duoc dòi tugng hành nghé tu do phù hgp vói ehình sàch quàn ly ho khàu, chinh sàch nhà ò, qui che quàn ly ve smh dò thi, trat tu cóng cóng... 71 theo huóng tao diéu kién thuàn Igi cho nguòi lao dòng tu do dugc hành nghé theo phàp luàt. b.5. Khuyén khich phàt trién càc hình thùc hòù hiép hòi nmnK nshé làm kinh té va tao viéc làm. Phàt trién nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn, trong mày nàm trò lai day, ò nuóc ta dà hình thành va ngày càng phàt trién càc tó chùc Hói, Hiép hòi ngành, nghé làm kmh té (Hòi làm vuòn, Hói nuòi ong, Hói xày dung, Hói tm h g c .) phù hgp vói co che thi truòng. Day là nhùng hình thùc rà't thich hgp vói giai doan chuyén minh cùa nén kinh té, góp phàn giài quyét viéc làm cho hàng chuc van lao dòng, nhà't là trong càc ho già dinh va su dung lao dóng nhàn ròi ò nòng thòn, lao dòng tré em va nguòi già, nguòi tàn tàt... vói ky thuàt va còng nghé thich hgp dugc chuyén giao dén tàn nguòi lao dóng, dàu tu vòn khóng lón, già tri lao dòng lai cao. Càc hói này làm chùc nàng chù yéu là dich vu phó bién khoa hgc ky thuàt va chuyén giao còng nghé, huóng dàn eàch thùc làm àn; Trg giùp vòn, cung càp vàt tu ky thuàt (giòng, bào vé thuc vàt va dòng vàt, tao màu, vàt tu nhàp ngoai...); Tó chùc tiéu thu san phàm... Càc hói nghé dugc thành làp theo nguyén tàc tu nguyén cùa nhiìng nguòi eó chung nghé nghiep va là tó chùc phi chinh phù, hoat dòng theo co che cùa tó chùc kinh té tu chiù tràch nhiém vé tài chinh, tu trang trai. Trong giai doan chuyén sang ca che thi truòng, su ra dòi va phàt trién càc hòi nghé nghiep là su càn thiét khàch quan, dóng thòi góp phàn giài quyét vàn de lao dóng, tao viec làm cho nhiéu nguòi, tàn dung va phàt huy sue sàng tao cùa nguòi lao dóng, nhà't là lao dòng chat xàm (ké eà so dà nghi huu). Xem xét duói góc dò xà hòi, càc hói nghé nghiep dà tham già tich cuc vào hoat dóng tao viéc làm va trò thành hình thùc thich hgp trong ca che kinh té mói, co khà nàng thu hùt dugc lao dóng, giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi. Bòi vày, Nhà nuóc càn co chinh sàch khuyén khich va trg giùp càc hòi nghé nghiep phàt trién, cu thè: - Tiép tue nghién cùu hoàn thién càc qui che, diéu le tó chùc hoat dóng cùa càc hòi nghé nghiep cho phù hgp vói diéu kien mói. Dò là hòi nghé nghiep cùa quàn chùng, mang tinh chat phi Chinh phù, co muc tiéu kmh té - xà hòi rà't ro rét, hoat dòng theo nguyén tàc tu nguyén, bình dàng va tu chiù tràch nhiem vé tài chinh. Trong càc hòi eó thè hình thành càc trung tàm dich vu ky thuàt va chuyén giao cóng nghé, càc trung tàm giói thiéu viéc làm va cung ùng lao dòng... nhu là càc don vi su nghiép co thu va tu trang trai, nàm trong he thò'ng càc trung tàm Quò'c già xùc tién viéc làm. Co thè tién tói xày dung luàt phàp hay phàp lénh vé loai hinh này. - Trg giùp cùa Nhà nuóc cho càc hòi nghé nghiep chù yéu là duói hình thùc thué hgp ly, eó thè dàu tu trò lai trong thòi gian mot vài nàm dàu càc khoàn trich nòp ngàn sàch; mién giàm thué trong khàu day nghé va chuyén giao còng nghé cho thành vién cùa hói; cho hói vay vó'n ngàn hàng nhu càc tó chùc va don vi kinh té khàc, dugc tham già vào chuong trình quò'c già xùc tién viec làm (là dàu mòi tiép nhàn vòn theo càc du àn nhò); tao diéu kién vé màt bang, huóng dàn thi truòng tiéu thu, trg giùp dào tao càn bó; dugc phép ma rong quan he vói nuóc ngoài, nhàt là vói càc tó chùc phi Chinh phù, càc tó chùc quò'c té khàc de nhàn càc du àn quò'c té trong linh vuc viéc làm. b.6. Ma ròns hình thùc dua lao dòns di làm viéc co thòi han a nuóc nsoài Dua lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài là huóng quan trgng trong chién lugc phàt trién kinh té - xà hói cùa dàt nuóc, vùa tao nguón thu ngoai té manh phàt trién kinh té - xà hòi trong nuóc, \\iz. dàm bào muc tiéu giài quyét viéc làm cho mot bó phàn lón lao dòng xà hói. Trong thòi gian tói, mò rong hinh thùc này theo huóng da dang hoà phuong thùc va hình thùc dua lai lao dòng di làm viec eó thòi han ò nuóe ngoài (ké eà dua di truc tiép, hoac thóng qua nuóc tmng gian dua dén nuóe thù ba, hoac làm viéc trong càc cóng ty nuóc ngoài trén dà't nuóe ta) dàm bào muc tiéu hiéu qua kinh té-xà hòi cao; mò rong dia bàn sang tàt cà càc nuóe eó nhu càu su dung lao dòng Viét Nam, ké cà càc nuóc eó quan he truyén thòng, càc nuóc phàt trién va càc nuóc trong khu vuc chàu À Thài Bình Duong; Nhà nuóc som ban hành qui che hoàc phàp lénh dua lao dóng di làm viéc eó thòi han ò nuóc ngoài; bó xung, hoàn thién chinh sàch, che dò lién quan dén Igi ìeh cùa càc ben (Nhà nuóc, tó chùc kinh té dua lao dóng di va bàn thàn nguòi lao dòng); tiép tue kién toàn he thòng tó chùc dua lao dóng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài, chuyén sang co che hach toàn kmh doanh, trén co so quàn ly thòng nhàt cùa Nhà nuóc trong mot chuong trình tóng thè tao viéc làm ò ngoài nuóc (quàn ly theo chuong trình de khàc phuc càc hien tugng tiéu cuc cùa xu huóng chay theo kinh doanh don thuàn bàt chàp hàu qua vé màt xà hòi); két hgp chat che giùa lao dóng di làm viec eó thòi han ò nuóc ngoài de tao nguón thu phàt trién viéc làm trong nuóc (it nhà't dành 50% nguón thu tu lao dòng ngoài nuóe bó xung vào qui quò'c già vé giài quyét viéc làm de tao viéc làm trong nuóc); khan truong tó chùc he thòng day nghé cho nguòi lao dòng de chuàn bi lue lugng lao dòng co trình dò tay nghé va ngoai ngù dàp ling yéu càu cùa nuóc su dung lao dòng, dàn dàn hình thành dói quàn chuyén nghiep di làm viec ò nuóc ngoài, tiing buóc hoà nhàp vào thi truòng lao dóng quò'c té. e. Hình thành chinh sàch bào hiém thàt nghiép Chuyén sang nén kmh té thi truòng, hình thành thi truòng lao dóng, quan he thué muón lao dóng, hién tugng mot bò phàn nhirng nguòi lao dòng khòng co viec làm (thà't nghiép) là khòng trành khòi. Ngay cà khi nén kinh té dang trong giai doan phàt trién ón dinh thi vàn tón tai mot ty le thà't nghiép tu nhién. Vi vày, de giùp cho nguòi thà't nghiép do khó khan vé dòi sò'ng, eó diéu kien tu dào tao lai nghé nghiép, eó co hói tìm dugc viéc làm mai, càn phài co chinh sàch bào hiém thà't nghiep. Bào hiém thà't nghiep ra dòi bàt dàu tu chàu Au. Lue dàu quy trg eà'p thà't nghiép là nguón tài chinh cùa quy còng doàn de trg eà'p cho doàn vién, dàn dàn mot so chù doanh nghiép xuàt phàt tu Igi ich cùa chinh hg, dà làp quy trg eà'p nghi viéc tam thòi (thà't nghiep mot phàn) trong doanh nghiép. Vói hình thùc này, so nguòi dugc bào hiém chi dóng khung ò trong doanh nghiép. Vé sau, tai mot so noi ehình quyén thành phò dùng ra làp quy bào hiém thà't nghiép vói phuang thùc tham già tu nguyén. Phuong thùc này chi thu hùt dugc nguòi trong mot thành phò va chi nhiìng nguòi làm viéc thuòng xuyén khòng ón dinh, nguy co thàt nghiép lón mói tham già, dàn dén quy bào hiém thà't nghiép thu khóng dù chi. Tu dò dòi hòi muòn duy tri va phàt huy chinh sàch bào hiém thàt nghiep, thi phài mò rong ra tàm quò'c già va vói phuang thùc bàt buòc, co su dóng góp cùa ba ben (Nhà nuóc, doanh nghiép, ngUòi lao dòng) nhu eàch dang thuc hién ò phàn lón càc nuóc hién tai. Kè tu sau Càch mang thàng 8 nàm 1945, vói muc tiéu phàt trién kinh té de phuc vu con nguòi, Dàng va Nhà nuóc ta luón co càc chinh sàch chàm lo tòi viec làm va thu nhàp dòi song cho nguòi lao dóng. Tuy nhién, tuy tùng diéu kién vé kinh té xà hòi ma chinh sàch chàm lo tói con nguòi eó càch biéu hién cu thè khàc nhau. Co the nói cho dén nay, nuóc ta chua co ehình sàch bào hiém thàt nghiép theo dùng nghla cùa khài niém này trong giai doan chuyén sang co che thi truòng. Bà't eù ehình sàch kinh té nào ra dòi cùng nhàm nhiìng muc tiéu cu thè, thoà man yéu càu tu nhiéu phia khàc nhau. Dó'i vói chinh sàch bào hiém thàt nghiép cùng vày, nò cùng nhàm thoà man yéu càu cùa nguòi lao dòng (dó'i tugng huòng thu va chinh sàch) va Nhà nuóc. Trong bòi cành hién nay va trong qua trình chuyén dói nén kinh té cùa nuóc ta, chàc chàn trình trang thàt nghiép vàn tiép tue dién ra, thàm chi ty le thà't nghiep vàn ò mùc cao, dac biét ò khu vuc dò thi, khu vuc làm cóng àn luong. Vi vày su ra dòi cùa ehình sàch bào hiém thà't nghiep sé là rà't càn thiét, nhàm giài quyét hai muc tiéu: Muc tiéu thù nhà't là khuyén khich nguòi lao dóng chù dòng trong viéc dào tao nghé, tu dào tao, dào tao lai, tao va tìm kiém de giàm sue ép cungvé lao dòng, han che thà't nghiep. Muc tiéu thù hai là ho trg nguòi thà't nghiep mot phàn kinh phi de duy tri cuóc song binh thuòng trong tinh trang thà't nghiep. Trong hai muc tiéu trén, thi muc tiéu thù nhàt mang tinh chat tich cuc cùa chinh sàch thi truòng lao dóng va nò là mó'i quan tàm hàng dàu cùa bà't eù quò'c già nào khi thuc thi chinh sàch bào hiém thà't nghiep. Vi vày, mot so quò'c già dang eó y dinh thay tén ggi chmli sàch bào hiém thà't nghiép thành chinh sàch khuyén khich lao dóng viéc làm. Dò'i vói Viét Nam muc tiéu này hoàn toàn phù hgp vói Bó luàt lao dóng, khi nói vé tràch nhiém giài quyét viec làm thuóc cà vé Nhà nuóc, nguòi lao dóng va càc tó chùc kinh té... Muc tiéu thù hai tuy mang tinh tiéu cuc (thu dòng) cùa chinh sàch thi truòng lao dòng. Song nò lai eó y nghla cuc ky quan trgng, góp phàn bào dàm cóng bang xà hói va phù hgp vói dinh huóng xà hòi chù nghla, phù hgp vói muc tiéu phà'n dàu cùa nuóc ta. Viéc xàc dinh dùng muc tiéu cùa chinh sàch này là rà't quan trgng bòi le no sé chi phòi toàn bò noi dung va viéc tó chùc thuc hién ehinh sàch thà't nghiép sau này. Ben canh viéc xàc dinh ró muc tiéu cùa chinh sàch này, viéc xàc dinh dò'i tugng thu huòng ehinh sàch này cùng khòng kém phàn quan trgng. O day vàn con co nhiéu quan diém khàc nhau, nhung thuc té ò nuóc ta hien nay, do diéu kién kinh té con han hep, khà nàng dóng góp va chi tra trg càp thà't nghiep cùng nhu chi phi dào tao, dào tao lai, tu vàn, giòi thiéu viéc làm eó han, do dò dò'i tugng truóc màt là nhiìng nguòi thà't nghiep nhung eó quan he làm còng àn luong va co tham già bào hiém thàt nghiep. Diéu này eó su khàc biét vói càc nuóc, dó'i tugng thu huòng bào hiém thàt nghiep cùa hg bao gòm tà't eà nhirng nguòi trong do tuoi con khà nàng lao dóng, eó nhu càu tìm viéc va khòng con nguón song. Tuy vày, diéu kién cu thè de dugc huòng thu cùng rat chat che, khóng phài bàt eù nguòi thà't nghiep nào cùng nhàn dugc trg càp thàt nghiep. Néu chùng ta nghién cùu vé muc tiéu thù nhàt là chòng thà't nghiep, khuyén khich tao viéc làm thi viéc mò róng dó'i tugng là hoàn toàn hgp ly, con néu nhu vé muc tiéu thù hai thi thu hep dòi tugng huòng thu trg eà'p thà't nghiép cùng là hgp ly. Mot diéu dàng luu tàm nùa là viéc xàc dinh dò'i tugng con phu thuge vào co che dóng góp va su dung nguón quy. Néu nhu chi doanh nghiep va nguòi lao dòng dóng góp giòng nhu mot so nuóe va phàn trg giùp cùa Nhà nuóc chi dóng vai trò nhò thi diéu kien ngàn sàch han hep khòng phài là trò ngai lón dén viéc xàc dinh dò'i tugng va muc tiéu mot cùa ehình sàch bào trg xà hòi. Néu àp dung co che ba ben dóng góp: Nhà nuóc, nguòi lao dòng, doanh nghiép thi diéu kién han hep vé ngàn sàch sé là mot trò ngai cho viéc mò róng dò'i tugng huong thu. Vói suy nghi riéng, viéc xàc dinh dò'i tugng huòng che dò trg càp thà't nghiep truóc màt chi giói han trong nhùng nguòi thà't nghiép eó quan he làm cóng àn luong, co tham già bào hiém thà't nghiép. Sau này eó diéu kien sé tiép tue mò ròng, vi nò khòng chi phu thuóc vào khà nàng tài chinh ma con phu thuóc vào nàng lue kiém soàt lue lugng thà't nghiep cùa dà't nuóc, dàc biét dòi vói lao dóng tu tao viec làm. Nhu vay viéc xàc dinh dò'i tugng huòng chmh sàch bào hiém thàt nghiep it nhàt phu thuge vào bòn và'n de: muc tiéu cùa ehình sàch, co che dóng góp, khà nàng tài chmh va khà nàng kiém soàt thàt nghiep cùa quò'c già. Viec xàc dinh dòi tugng huòng chmh sàch bào hiém thà't nghiép nhu trèn cung eó nhùng màu thuàn, bà't cóng nhò. Do là phàn dóng nguòi lao dòng tu tao viéc làm, khòng eó quan he làm cóng àn luong sé khòng dugc tham già dóng bào hiém thàt nghiep va khòng dugc huòng thu khi bi thà't nghiép. Trèn góc dò nào dò, muc tiéu thù nhà't cùa ehình sàch bào hiém thà't nghiep cùng bi han che. 2.2. Dói vai khu vuc thành thi Thành thi bao gòm càc thành phò, thi xà, càc khu còng nghiép tàp trung va du lich... màc dù eó ty trgng vé dàn so va lao dòng khòng lón so vói khu vuc nòng thón (khoàng 20-22% dàn so cà nuóc), nhung lai là dia bàn tàp trung màt dò dàn cu va lao dòng, cùng là noi chiù tàc dòng manh cùa co che thi truòng, thuòng de này sinh nhùng diém nóng vé càc và'n de kinh té'-xà hòi, nhà't là và'n de viéc làm. Vi vày, giài quyét viéc làm cho lao dóng thành thi vùa co tình chà't co bàn làu dai, vùa rat càp bàch truóc màt, dàc biét là giài quyét viec làm cho lao dòng thòi viéc trong qua trình sàp xép lai lao dòng trong khu vuc Nhà nuóc, bò dòi xuàt ngù, lao dóng ò nuóc ngoài vé, thanh nién mói dén tuoi lao dòng, dòi tugng té nan xà hói. Phuang huóng rà't quan trgng de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi là gàn vói chuang trình phàt trién càc doanh nghiép quy mó lón, nhà't là ò càc dia bàn eó diéu kién lap càc khu che xuà't, khu cóng nghiép tàp trung. phàt trién càc tàp doàn san xuà't manh cùa Nhà nuóc ò càc vùng hoàc trèn pham vi cà nuóc, càc cóng ty eó phàn, cóng ty tràch niém hixu han, càc du àn thu hùt vòn dàu tu nuóc ngoài de tao viéc làm co già tri kmh té cao va già tri lao dòng cùng cao, phù hgp tùih chat dàc thù lao dòng thành thi. Huóng này tuy phài dàu tu lón, xuà't dàu tu cho mot che viec làm cao, nhung giài quyét dugc lao dòng eó tay nghé, dóng thòi cùng tao ra càc tàng thu hùt lao dòng trình dò thà'p, truóc hét là lao dóng dich vu. Theo huóng này phài dac biét quan tàm dén dào tao va hoàn thién ky nàng nghé nghiep cho nguòi lao dóng thành thi ò trình do cao thòng qua phàt trién càc trung tàm huàn nghiép cao eà'p ò mot so dia bàn trgng diém. Càc tmng tàm này chuyén bó tue, nàng cao trình dò tay nghé phù hgp vói cóng nghé cao hoàc hoàn thién ky nàng nghé nghiep cho nguoi lao dòng de cung ùng cho càc khu che xuàt, càc xi nghiep co vòn dàu tu nuóc ngoài (ngoai ngù, su dung mày vi tình, kién thùc vé quàn ly doanh nghiép...). Trung tàm hoat dòng theo co che thi truòng, nguòi hgc va nguòi su dung lao dòng phài tra tién. CQng co thè dùng càc trung tàm này de dào tao dòi ngù lao dóng dua di làm viéc eó thòi han ò nuóc ngoài, tùng buóc hoà nhàp vào thi truòng thè giói. Giài quyét viéc làm cho lao dóng thành phò, truóc hét là thanh nién, theo huóng trén tuy co nhiéu khà nàng nhung khòng phài là huóng thu hùt dugc nhiéu lao dóng. Vi vày, càn thiét phài phàt trién càc linh vuc, ngành nghé eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dòng va phù hgp vói dàc diém cùa lao dóng thành thi. Trong dò, phàt trién khu vue phi két eà'u, càc doanh nghiep nhò va vùa hoat dòng trong linh vuc san xuàt kinh doanh va dich vu là huóng càn dugc dac biét quan tàm. Theo kinh nghiém cùa càc nuóc, ké cà càc nuóc cóng nghiép phàt trién nhu Gòng hoà lién bang Due, Nhàt bàn, Malaysia... khu vuc này thuòng giài quyét viéc làm cho khoàng 55-75% lue lugng lao dóng xà hói. Dò là loai hình hoat dóng rà't Imh hoat, tình thich nghi cao, con duòng phàt trién là tu thà'p lén cao phù hgp vói khà nàng tich luy va huy dòng vòn trong dàn. Khi nén kinh té dang trong qua trình chuyén dói, trong khu vuc Nhà nuóc dang sàp xép lai san xuàt va lao dóng, lao dòng du thùa tàng lén rà't lón, thi day là linh vuc thu hùt lao dòng va giài quyét viéc làm cho nhiéu nguòi nhà't. Nhà nuóc càn eó chinh sàch khuyén khich linh vuc này phàt trién va tao diéu kièn cho dàn tu do san xuà't kinh doanh theo luàt phàp, màt khàc càn tó chùc va quy hoach lai phÒ phuong, via he, chg ò càc thành phò, Igi dung triet de càc nhà màt phò de tó chùc san xuà't kmh doanh, tao thém viéc làm. Phàt trién hình thùc già còng san xuà't hàng hoà tiéu dùng cho xuà't khàu cùng là huóng rà't lón de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi. Phài coi già còng xuà't khàu là mot quóc sàch va Igi dung tòi da uu thè cùa nuóe ta là lao dòng rè, de tiép thu ky thuàt va còng nghé mòi, lai co nguón nguyén liéu trong nuóc, tai chò dói dào. Vi vay, huóng phàt trién già cóng xuà't khàu ò Viét Nam là phài da dang hoà màt hàng, truóc hét là càc mat hàng eó cóng nghé su dung dugc nhiéu lao dóng nhu may màc, da giày, gòm su, làp ràp dién tu, xe gàn mày... va mò ròng thi truòng, nhà't là thi truòng càc nuóc phàt trién, trong dò coi trgng thi truòng khu vuc chàu A- Thài Binh Duong. Buóc di cùa huóng này là tu thà'p lèn cao, co thè theo càc giai doan sau: Giai doan I: Chùng ta eó lao dóng, dà't, màt bang nhàn già cóng cho nuóc ngoài de co viéc làm, lày tién còng là chù yéu, con cóng nghé, trang thiét bi, vó'n, thi truòng do dò'i tàc nuóe ngoài lo. Giai doan U: Sau khi tich luy dugc vòn, chùng ta eó thè góp mot phàn vòn cùng vói dòi tàc nuóc ngoài tó chùc san xuà't kinh doanh, xuàt khàu de lày tién còng là chù yéu va mot phàn àn chia theo Igi nhuàn. 0 giai doan này dòi tàc nuóc ngoài dàm bào dàu tu vòn, cóng nghé, trang thiét bi va thi truòng tiéu thu vàn là chù yéu. Giai doan HI: Khi trong nuóc chù dòng dugc thi truòng, tich luy dù vó'n ban dàu thi chuyén sang giai doan lién doanh vói dòi tàc nuóc ngoài hoàc tu tó chùc san xuà't càc mat hàng xuà't khàu, tién lén hoà nhàp vào thi tmòng thè' giói va hói nhàp vói nén kinh té thè giói. 79 Trong nhùng nàm truóc màt, hình thùc già còng ò giai doan I va II là chù yéu, vi vày ehùng ta phài tinh toàn già còng de co thè canh tranh dùng dòi tàc nuóc ngoài, hùt dugc nhiéu nguón dàu tu. Trong diéu kién do, nhiéu khi chùng ta phài chà'p nhàn già già cóng thàp hon so vói mot so nuóe khàc trong khu vuc. Theo huóng này co thè àp dimg hình thùc làm viéc tai nhà cho phu nù, de vùa két hgp vói phàt trién kinh té, vùa tao diéu kién cho phu nù chàm sóe con cài, phuc vu già dinh. Phàt trién càc co so dich vu còng cóng va su nghiép nhà ò trong càc thành phò, thi xà sé tao ra rà't nhiéu viéc làm cho thanh nién thành thi, dac biét là ò mot so thành phò lón (Ha Nói, thành phò Ho Chi Minh, Dà Nàng, Hai Phòng...), càc khu còng nghiep tàp trung (ké cà càc khu che xuà't). Nhà nuóc càn som eó quy hoach tóng thè mat bang, eó chinh sàch hgp ly vé dà't dai, tao diéu kién cho dàn dugc phép xày nhà hgp phàp... sé tao ra khà nàng to lón trong viéc huy dòng vòn trong dàn de phàt trién viéc làm thòng qua su nghiép phàt trién nhà ò, càc co so dich vu còng còng... Khai thàc tiém nàng kinh té vùng ven thành phò, thi xà, trong mòi quan he va lién két kinh té giùa noi -ngoai thành là huóng quan trgng tao viéc làm cho lao dòng thành thi. Theo huóng này càn hình thành càc vành dai cung eà'p va tiéu thu san phàm giùa thành thi va nòng thòn, dóng thòi chuyén nhiìng co so san xuà't còng nghiep thich hgp tu nói thành ra ngoai thành, tao ra nhùng cum kinh té vé tinh cùa càc thành phò, thi xà. Mat khàc hinh thành he thòng dich vu con thoi giùa nói, ngoai thành de giài quyét viéc làm cho lao dòng thành thi. 2.3. Dói vài khu vuc nóns thòn Nòng thòn và'n de co bàn nhà't càn phài giài quyét là nan thiéu viéc làm con rà't phó bién va nghiém trgng, viéc làm kém hiéu qua va thu nhàp thà'p, dàn dén dòi song thà'p, mot bò phàn lón dàn cu (khoàng 30%) con trong tình trang nghèo khó. Rò ràng, vé chién lugc càn tàp trung giài quyét viec làm cho lao dóng khu vuc nòng thòn. 80 Hon nùa, néu giài quyét vàn de lao dóng va viéc làm ò nóng thón cùng sé góp phàn quan trgng giàm sue ép vé viec làm ò thành thi. De giài quyét viec làm cho lao dòng nòng thón, tu nay dén nàm 2000 phài làm thay dói va chuyén dich ca bàn co càu kinh té va co càu lao dòng nòng thón, giài phóng dà't dai, khàc phuc tinh trang bình quàn dién tich dà't nóng nghiep dàu ngUÒi qua thà'p nhu hién nay. Da dang hoà ngành nghé, thuc hién nguòi nào giòi viec gì làm viéc à'y, trén co so giao dà't ón dinh làu dai cho càc ho già dinh, dóng thòi bang eo che, chinh sàch va luàt phàp tàp trung dàn ruòng dà't eó diéu kién cho càc ho già dinh co khà nàng san xuàt kinh doanh nóng nghiep hàng hoà. Da dang hoà viéc làm va da dang hoà thu nhàp phài trò thành hmh thùc phó bién trong nòng thòn, dàc biét là phàt trién manh me viéc làm phi nòng nghiep, xi nghiep nhò ò nòng thòn. Trong diéu kién Viét Nam, nhiìng nàm tói ho già dinh vàn là kinh té co bàn tó chùc san xuà't kinh doanh, phàn cóng lai lao dòng va chuyén dich eo eà'u lao dòng. Phà'n dà'u tu nay dén thàp ky dàu cùa thè ky 21, bình quàn mot ho (2 lao dóng) làm 1,5 - 2 ha dàt canh tàc nóng nghiép. Song phài dàc biét khuyén khich phàt trién càc hình thùc hgp tàc tu nguyén ò quy mò trén ho già dùih (hgp tàc lién già dùih, nhóm ho, hgp tàc xà kiéu mói), dóng thòi mò ròng hinh thùc san xuà't kmh doanh theo kiéu nòng trai, trang trai, là hình thùc tó chùc lao dòng, giài quyét viéc làm eó hiéu qua va phù hgp vói nén kinh té thi truòng. Phàt trién manh me càc ngành nghé phi nòng nghiep, su dung nhiéu lao dòng 0 nòng thón, nhung càn it vó'n va huóng vào xuà't khàu nhu xi nghiép nhò ò nòng thòn va cóng nghiep già dinh, khòi phuc va phàt trién càc nghé truyén thòng, eó già tri kinh té cao, càc làng nghé gàn lién vói dò thi hoà nhò nóng thón, hình thành càc thi trà'n, thi tu (dac biét là trén càc truc duòng giao thòng); khuyén khich nguòi eó vó'n, co ky thuàt ò thành phò vé dàu tu phàt trién viéc làm ò nòng thòn, hinh thành he thòng dich vu san xuà't va sinh hoat con thoi giùa thành thi va nòng thòn. 81 Giài quyét viéc làm cho lao dòng nóng thón phài huóng vào nhùng vùng eó khà nàng thu hùt dugc nhiéu lao dóng. Tu nay dén nàm 2000 phài khai thàc thém va su dung eó hiéu qua 3 triéu ha dà't dói trgc, dién tich hoang hoà thóng qua càc chuong trình dir àn phù xanh dàt tròng, dói nùi trgc, khai thàc càc vùng Dóng thàp muòi, ni giàc Long xuyén, Tày song Hàu, bàn dào Cà mau, Dóng nam bò, Tày nguyén... Thuc hién mò hình nòng, làm truòng mò trén co so dói mói tó chùc va co che hoat dóng cùa càc nòng, làm truòng quò'c doanh theo huóng giao dà't, giao rùng cho càc hg già dìnii san xuàt kmh doanh. Càc nòng, làm truòng tàp trung vào làm dich vu chù yéu nhu cung ùng vàt tu, huóng dàn ky thuàt va còng nghé san xuà't, tó chùc che bién san phàm, tìm thi truòng va tiéu thu san phàm; làm cho càc nòng, làm truòng quò'c doanh tra thành trung tàm tó chùc lao dóng va thùc day phàt trién kinh té hàng hoà. Càn dàc biét tàp trung xày dung càc du àn làn bièn, khai thàc kinh té bién va càc dào de mò róng khòng gian kinh té, két hgp vói bào ve Tó quò'c. Càc huóng trèn phài két hgp vói càc du àn di dàn, xày dung càc vùng kinh té-xà hói dàn cu mói de phàn bò lai lao dòng giùa càc vùng va làm giàm sue ép vé viéc làm. Ben canh dò, viéc nàng cao trình dò vé kién thùc, kinh nghiém, ky nàng san xuà't cho nguòi lao dóng cùng là vàn de càn phài dugc tién hành. Hien nay lao dòng co chuyén món ky thuàt ò nòng thòn rat thà'p, viéc dào tao lao dòng chuyén món ky thuàt cho nòng thón rà't han che do càc nguyén nhàn: giào due xuó'ng càp; kinh té nhiéu vùng nòng thón thà'p kém khóng eó diéu kién de theo hgc; Nhà nuóc chua eó chinh sàch quan tàm dào tao, phàn phòi sue lao dòng ky thuàt cho nòng thòn. Vi vày sàp tói Nhà nUóc càn eó ehinh sàch ho trg dào tao nghé, dào tao lao dòng chuyén món ky thuàt, dào tao , bòi duòng chù doanh nghiép cho nóng thón. Cu thè là ho trg kùih phi dào tao, phàn bò lao dóng ky thuàt (nhùng nguòi do Nhà nòe bò tién ra dào tao) vé phuc vu nóng thón, thuc hién ròng rài chuang trình khuyén nóng, huóng nghiép trong nhà truòng. Nén nghién cùu thành làp càc trung tàm khuyén nóng thòng qua càc hình thùc dào tao nghé va huóng dàn àp dung khoa hgc ky thuàt trong 82 nòng nghiép va trong nóng thòn. Dóng thòi dò càn thuc hién tòt viéc chuyén giao còng nghé va dào tao. Phàt huy tòt hon nùa càc tmng tàm dào tao va giói thiéu viéc làm ò càc dia phuong, càc truòng chuyén nghiep, càc trung tàm khuyén nòng, khuyén làm va khuyén ngu, càc hòi nghé nghiep va cà nhàn eó trình dò khoa hgc ky thuàt, tó chùc chuyén giao còng nghé huóng dàn càc ho làm àn phù hgp vói tìmg vùng sinh thài, chù trgng dàc biét càc còng nghé mói, don giàn (nhu còng nghé sinh hgc) dang eó thi truòng tiéu thu san phàm. Khuyén khich càc co sa day nghé dào tao nhiing ho biét tó chùc san xuà't kinh doanh giòi ò nòng thón. Thu hùt lue lugng càn bò ky thuàt xuòng càc co so cóng tàc thóng qua viéc dói mói càc ehinh sàch dai ngó. Di dói vói dào tao, huóng dàn kién thùc, kinh nghiém càn phài dóng thòi thuc hién tòt chuong trùih chòng mù chù va phó cap tiéu hgc. Hien nay phàn lón nguòi dàn nòng thòn co trình dò vàn hoà thàp, co vùng tói 80% dàn so mù chù va tài mù chù (dac biét ò càc vùng cao, vùng dàn toc it nguòi). De nguòi dàn hiéu dugc càc chuong trình Nhà nuóc dén vói hg de giùp do hg, thi truóc hét phài day cho hg eó mot so kién thùc vé vàn hoà, tao cho hg co nhiJng khà nàng tiép thu khoa hgc ky thuàt vé san xuàt, kinh doanh, dich vu... Day là giài phàp càn phài eó truóc khi giùp nhùng nguòi lao dòng nòng thón bang càc giài phàp khàc. 2.4. Hoàn thién càc phuons thùc dào tao nshé cho nsuòi lao dòns trons nén kinh té thi truàns Chuyén sang co che thi truòng dinh huóng xà hòi chù nghla dà làm xuàt hién nhiéu yéu càu mòi dó'i vói lue lugng lao dòng xà hói, dac biét là trình dò lành nghé cùa tùng nguòi lao dòng. Nhimg yéu càu mói này dà làm hinh thành va phàt trién nhiéu phuong thùc day nghé khàc nhau nhàm dàp ùng kip thòi vé so lugng va chat lugng lao dòng cho nén san xuà't xà hòi. Trong nhùng nàm gàn day, ngoài phuong thùc day nghé theo he thòng càc truòng chinh quy cùa nhà nuóc, con hình thành nhiéu mó hình day nghé khàc theo nhiing phuong thùc hoat dóng khàc nhau nhu "trung tàm day nghé va giói thiéu viec làm" hoac càc "co so day nghé tu nhàn". Nhiìng phuang thùc day nghé phi 83 chmh quy này tuy mói ra dòi trong thòi gian ngàn nhung dà dat dugc mot so thành tuu dàng kè, góp phàn tich cuc vào sir nghiep dào tao va dào tao lai nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kmh té thi truòng ò nuóc ta. Vói phuang thùc dào tao nghé theo he chinh quy cùa nhà nuóc: Day là he tàp trung dào tao dai han nhàm dào tao cóng nhàn ky thuàt co tay nghé cao, ky nàng thành thao, co trình dò phù hgp vói tién bò khoa hgc trong nuóc va thè giói de cung càp cho càc ngành trong nén kinh té quoc dàn. Dàc biét tàp trung dào tao cho nhùng ngành chù ehòt nhu: dàu khi, dién, co khi, khi tugng.... Nhu vày he ehình quy khòng làm nhiém vu day nghé don giàn, phó càp nhùng cóng viec cho nguòi lao dòng. Theo phuang huóng này, ngành giào due va day nghé càn quàn ly thòng nhàt va hien dai hoà nói dung, chuang trình dào tao trong diéu kién trình dò cóng nghé dang dién ra ò nuóc ta va trén thè giói. Càc truòng day nghé chinh quy hoat dóng trén co so ngàn sàch nhà nuóc eà'p. Nhà nuóc càn dàu tu thich dàng cho phuang thùc dào tao này vói quan diém xem dào tao là mot phuang thùc dàu tu vào nguón nhàn lue, bièn thành vòn co hàm lugng tri thùc cao, chuàn bi tòt khà nàng làm viéc cho nguòi lao dóng, xem dò là dóng lue manh me dén kmh tè xà hòi, truc tiép thùc day xà hói phàt trién. Càn thòng nhà't viéc quàn ly càc truòng day nghé nhà nuóc vào Bò giào due va dào tao ò pham vi qoàn quò'c va vào so giào due va dào tao ò pham vi tùng dia phuang. Dói mói chuong trình, nói dung giàng day trong toàn bò he chinh quy theo huóng xày dung va quàn ly thòng nhà't chuong trình hgc cho tùng nghé, chuong trình phài luòn dugc cài tién cho phù hgp vói trình dò khoa hgc ky thuàt trong nuóc va trén thè giói, dàc biét là càn thay dói thuòng xuyén nói dung thuc hành cho tùng nghé. Vói phuong thùc day nghé theo càc "trung tàm day nghé va giói thiéu viéc làm" do ngành lao dòng thuong bmh va xà hói qua ly: trung tàm day nghé va giói thiéu viéc làm hién nay làm nhiém vu phó càp nghé, làm tu vàn giói thiéu va cung ùng viéc làm, tó chùe san xuà't va dich vu o quy mó nhò nhàm muc dich tao diéu kién cho nguòi lao dòng ni tao hoàc tao viéc làm mòi góp phàn giài quyét su màt càn bang trong quan he cung càu vé lao dòng vói tu càch là càu noi truc tiép giùa cung va càu lao dòng, truc tièp nàng cao hieu qua su dung nguón lao dóng dói dào cùa xà hói. De dat tói muc dich trèn, tmng tàm day nghé dà tó chùc dào tao vói thòi gian ngàn, chuong trình, noi dung giàng day ngàn ggn, de hiéu theo tùng còng viéc hoàc nghé cu the. Day là mó hình dào tao nàng dóng, linh hoat va hoat dòng eó hieu qua. Vi vay de tao diéu kien cho phuang thùc day nghé này di vào hoat dòng eó né nèp, càn dói mói co che hoat dòng va nói dung giàng day. Truóc hét càn xàc dinh thàt ró chùc nàng nhiém vu giàng day. Tmng tàm chi làm nhiém vu phó càp càc nghé don giàn - chù yéu là dich vu hoàc càc còng viéc cu thè cùa tùng nghé va làm nhiém vu giói thiéu viec làm cho nguòi lao dòng. Nhu vày, vói chùe nàng này, tmng tàm day nghé khòng truc tièp tham già day day dù chuong trình cùa mot nghé phùc tap dòi hoi phài day dai han nhu he chinh quy. Trong giai doan tói, càc trung tàm day nghé nèn phòi hgp vói càc truòng phó thòng de làm nhiém vu huóng nghiep cho hgc sinh tai càc truòng va nhàn hgc sinh vào hgc tai càc tmng tàm day nghé khi hg bò hgc hoac khóng thi vào càp hgc cao hon. Dóng thòi dò, thòng qua viéc nàm nhiìng thòng tin thi truòng lao dóng, nàm nguón lao dòng, tmng tàm eó thè phòi hgp chat che vói càc tó chùc kinh té trong va ngoài nUóc de ky càc hgp dóng vé cung ùng lao dòng, giói thiéu viec làm. Vói phuong thùc day nghé tu nhàn: day nghé tu nhàn gàn lién nhu càu xà hói vói tinh thàn tu chiù tràch nhiém vói xà hói cùa nguòi lao dòng, nhà't là nguòi lao dòng eó trình dò khoa hgc ky thuàt. Trong diéu kién khó khan vé kinh té, cùng mot lue Nhà nuóc chua co khà nàng thoà man dugc viéc hgc nghé cùa nguón lao dóng dói dào ò nuóc ta, thi viéc su dung vai trò cà nhàn nguòi lao dóng trong viéc mò càc lóp day nghé tu nhàn de tàng cuòng lue lugng day nghé là mot huóng tich cuc. Tuy nhién phuong thùc day nghé tu nhàn nén dugc khuyén khich theo nhùng nói dung eo bàn: - Vé mat quàn ly: càc ca so day nghé tu nhàn do ngành giào due va dào tao quàn ly trén co so thòng nhàt vé chuong trình, vé nói dung giàng day. - Vé nhiem vu: do co so vàt chà't hien nay nhin chung là yéu kém, nén nhiém \ii day càc nghé hoàn chinh chua thuc hién dugc, do do càc co so day nghé tu nhàn thuòng tàp tmng day càc nghé giàn don hoàc còng viéc cu thè naò dò. 2.5. Bdo ddm càc diéu kién chù yéu càn thiét de thùc day, phàt trien thi truòns lao dòns Chuyén sang nén kmh té hàng hoà, hoat dòng theo co che thi truòng thi viéc hình thành thi truòng lao dóng là rat càn thiét trong viec hình thành mot he thòng càc thi truòng trong nén kinh té. Tuy nhièn, de hình thành va phàt trién thi truòng lao dòng thi viéc dàm bào càc diéu kién càn thiét cho su hình thành va phàt trién này là khóng the thiéu. + Ban hành Bò luàt lao dóng: nhàm diéu ehinh quan he giùa nguòi lao dòng làm còng àn luong vói nguòi di thué muón, su dung eó tra cóng cho nguòi lao dóng va mot so quan he xà hói khàc co lién quan chat che vói quan he lao dòng. Trong qua trình thuc hién, Bò luàt lao dòng càn quàn triét nhùng quan diém chi dao co bàn: - Bào vé quyén Igi chinh dàng cùa nguòi lao dòng. Day vùa là quan diém "vi con nguòi, do con nguòi, truóc hét là nguòi lao dòng" cùa Dàng va Nhà nuóe ta, va là dac trung cùa bà't ky he thòng quy dinh phàp luàt lao dòng nào trong co che thi truòng de tao thè bình dàng vé mat phàp luàt trong quan he giùa nguòi lao dòng vói nguòi su dung lao dóng, dóng thòi quy dinh nhung bào dàm dùng mùc vé màt luàt phàp va ehình sàch xà hòi cho nguòi lao dòng nói chung va mot so loai lao dóng nói riéng. 86 - Két hgp hai hoà chùih sàch kmh té vói chinh sàch xà hòi. Vùa coi trgng chinh sàch xà hói là dòng lue phàt trién kùih tè, lai vùa eoi phàt trién kinh té là eo sa va tién de de thuc hién càc chmh sàch xà hòi. Thuc tién ò nuóc ta dà chùng mmh quan diém cho ràng phài tàch chinh sàch xà hói ra khòi chinh sàch kinh té là khòng phù hgp. Do dò, Bò luàt lao dòng càn nhàe ky mùc dò bào dàm de nàng dàn tùng buóc, tinh tói càc khà nàng kmh té tài chmh, tón trgng quyén va Igi ich chinh dàng cùa nguòi su dung lao dòng, dóng thòi co gang tao ra nhùng hành lang va duòng bièn hgp ly, mém dèo de nguòi lao dóng va nguòi su dung lao dòng déu co thè chà'p nhàn dugc. - Xày dung mot mòi quan he lao dóng mói, vùa co dàc tinh Viét Nam, vùa dàp ùng yéu càu dói mai vé co che quàn ly. Bó luàt lao dóng tao diéu kién va bào dàm de nguòi lao dóng tiing buóc eó khà nàng tham già quàn ly doanh nghiep bang nhiéu con duòng hgp phàp khàc nhau. Nguòi su dung lao dóng cùng phài quàn ly va diéu hành doanh nghiép theo phuong phàp tién tién, dàn chù, eoi trgng nhàn tò con nguòi, phàt huy tình nàng dóng cùa nguòi lao dóng. Cà hai ben chù thè quan he lao dóng phài cùng nhau cóng tàc trén tinh thàn hoà giài doàn két dàn toc, eó tràch nhiém chung vói xà hói va dàt nuóc. Nhà nuóc phài quàn ly lao dóng xà hòi bang phàp luàt, coi trgng hai ben chù thè quan he lao dòng, tón trgng nhùng thoà thuàn hgp phàp cùa hg, dóng thòi co tràch nhiém huòng dàn cho hai ben xày dung mòi quan he hai hoà va ón dinh.. Trong qua trình dói mói va phàt trién cùa thi truòng lao dòng, giài quyét quan he cung càu vé lao dóng, Nhà nuóc ngày càng giàm su diéu hành truc tiép dòi vói càc doanh nghiep vé ké hoach hoà lao dòng, tién luong... ma tàng cuòng quàn ly lao dòng thòng qua chinh sàch phàt trién nguón nhàn lue, phàt trién càc hình thùc day nghé gàn vói vàn de tao viéc làm... Tà't eà co gang cùa Nhà nuóc vé thi truòng lao dóng phài nhàm giài quyét nhiìng nhu càu bue xùc vé viéc làm, tao ra buóc chuyén bién mói vé phàt trién kinh té tu nay dén nàm 2000. + Xày dung he thòng thòng tin thi truòng lao dòng: he thòng thóng tin vé thi truòng lao dóng phàn ành thuc trang va xu huóng phàt trién nhàm phuc vu 87 cho muc tiéu càn bang giùa cung va càu lao dòng, thu hep tòi da lugng thà't nghiep va thiéu viéc làm cùa dà't nuóc trong tiìng thòi ky. He thò'ng này phài dàp ùng yéu càu toàn dién, kip thòi va bào dàm dò tm cày cho viéc diéu khién thi truòng lao dòng. Nò khóng han che ò thóng tin vé so nguòi càn tìm viéc làm va nguòi su dung dang càn thué muón lao dóng, ma nò con eó nhiém vu huóng dàn mgi nguòi lao dòng eó thè chù dóng, tu tao va mò ròng viéc làm tàng nhanh thu nhàp... Nhùng thòng tm vé thi truòng lao dòng co thè bao góm mot so nhùng thòng tin nhu: Thòng tin vé thi tmòng viec làm: nhùng linh vuc, ngành nghé va dia bàn eó khà nàng thu hùt dugc lao dòng mòi; Thóng tin vé chat lugng lao dòng phù hgp vói yéu càu cùa thi truòng lao dòng nhu vé tay nghé, khà nàng hành nghé...; Thòng tm vé dich \ai viéc làm qua thuc hién thù tue ky két hgp dòng lao dóng; Thòng tin vé già cà va diéu kién lao dòng; Thòng tin vé càc ca so day nghé va giói thiéu viéc làm... Ben canh dò càn hoàn thién he thòng thu thàp va cung càp thóng tin vé phàn tich thòng ké thi truòng lao dóng theo huóng cùng co càc tmng tàm thòng tin dàu mòi ò Tmng uong va dia phuong, phòi hgp chat che vói he thòng trung tàm day nghé va dich vu viéc làm trong viéc thu nhap va cung càp thòng tin. Nghién cùu thành làp càc vàn phòng thòng tin thi truòng lao dòng ò mot so dia bàn quan trgng. He thòng này hoat dóng theo nguyén tàc cùa tó chùe su nghiep eó thu, tién tói tu trang trai trén co so thuong mai hoà thóng tm. Nò phài làm dugc chùc nàng tu và'n, huóng dàn cho nguòi lao dòng vé dinh huóng, vé thù tue, vé càch thùc tu tìm viéc, chgn nghé thich hgp vói diéu kién kinh té xà hói Viét Nam. Nhà nuóe càn eó chinh sàch khuyén khich he thòng thòng tin phàt trién mot càch da dang. Co thè nghién ciiu thành làp tó chùc thòng tin thi truòng lao dóng quoc già là co quan phòi hgp chung thóng tin thi truòng lao dóng de thò'ng nhà't viéc thu nhàp, xù ly càc thòng tm., phàn tich tin phuc vu nhu càu cùa càc tó chùc eó quan tàm dén thòng tin thi truòng lao dòng. Thóng tin lao dóng viéc làm khóng chi phuc vu cho lành dao càc eà'p, càc ngành ò Trung uong ma con phài truc tiè'p phuc vu dén dia phuang, co so va cà nhàn. Co nhu vày thi he thò'ng thóng tin này mói co hiéu qua cao trén pham vi toàn lành thó. Trén day là mot so trong rà't nhiéu nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc làm cho nguòi lao dòng trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng ò nuóc ta hién nay. Tuy nhièn viec thuc hien dóng bò, hgp ly càc giài phàp trong tiìng giai doan, diéu kién cu the cùa dà't nuóc lai là mot và'n de càn phài dugc nghién cùu ky càng. KET LUÀN Theo dành già cùa càc doanh nghiep dang hoat dòng ò Viét Nam, thi hao phi va chat lugng lao dóng, cùng nhu lugng cung vé lao dóng hien khòng phài là mot và'n de dàng lo ngai. So vói càc tiéu chuàn quò'c té, lao dòng Viét Nam co muóc luong thà'p, dugc dào tao tu'ong dò'i tò't va làm viéc càn cu. Lugng cung vé lao dòng phó thòng eùng nhu lao dóng ngành nghé khà dói dào. Dòi vói càc doanh nghiep Nhà nuóc, lièn doanh cùng nhu doanh nghiep tu nhàn trong nuóc, viec dàp ùng nhu càu vé lao dóng duòng nhu khòng phài là mot và'n de khó khan. Song xét tu mot góc dò khàc thi ò nUóc ta lai dang dòi dién vói mot cuoc khùng hoàng vé lao dóng. Nén kinh tè, vé thuc chat vàn là mot nén kinh té nòng nghiep, eó ty le nùa thà't nghiép cao. Càc dinh nghla va càch dành già mùc dò nùa thà't nghiep thuòng khó eó thè chinh xàc, nhung khu vue nòng nghiep nuóc ta vói màt dò dàn cu cao va két càu ha tàng nóng thòn yéu kém, dang phài tiép nhàn mot so lugng lao dòng lón dàng ra co thè tìm dugc còng àn viéc làm ón dinh hon néu nhu nhu càu vé lao dòng già tàng. Tình trang nùa thà't nghiép khóng chi giói han trong khu vuc nóng nghiép, ma con thày cà trong bò mày Nhà nuóc, càc don vi san xuà't va thuong nghiép Nhà nuóc. Thém vào dò, ty le thàt nghiep ò dò thi dà tàng tòi mùc hai con so. So nguòi thà't nghiep ò dò thi ngày càng tàng va chù yéu là nhiìng nguòi vùa dén dò tuoi lao dóng, do dàn so tàng nhanh trong càc thàp nién truóc. Hai càch nhin trén vé thuc trang lao dòng ò trén dà phàn ành dugc nhùng màt manh va nhùng han che cùa lao dòng, viéc làm nuóc ta. Chinh lue lugng lao dòng rè va dói dào, san sàng tham già qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà lai là hình ành tuong phàn cùa tình trang thà't nghiép va nùa thà't nghiép lan tran, cùng nhu su dói nghèo cùa dà't nuóc. Và'n de còng àn viéc làm ò nuóc ta là mot khó khan lón, song dòng thòi cùng là mot Igi thè cho còng cuóc phàt trién kinh tè. Vói de tài ''Mot so gidi phàp gidi quyét viec làm trong qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng nuóc ta hien nay\ tàc già tu viec nghién cùu 90 nhùng khài niém, dinh nghla vé lao dòng, viéc làm, cùng nhu phàn tich vé thuc trang lao dóng viec làm o nuóc ta hién nay de làm nói lén nhirng và'n de con tón tai, càn giài quyét, tìr dò làm co so de nghién cùu nhùng giài phàp thiét thuc va co hiéu qua. Trén co so nhùng nhàn thùc mói vé ly luàn va phuong phàp luàn co bàn trong linh vuc viec làm, bàn luàn àn cùng dà phàn tich nhùng quan diém mang tình chat chién lugc cùa Dàng va Nhà nuóc vé vàn de lao dóng viéc làm trong giai doan phàt trién kmh té nhiéu thành phàn van dóng theo co che thi truòng dinh huóng xà hói chù nghla. Bòi vi tuy day là mot và'n de bue xùc, càp bàch, song chùng ta khóng the tàch ròi và'n de lao dòng ra khòi chién lugc phàt trién kinh té tóng thè cùa quò'c già. Lao dóng là mot nhu càu bàt nguón tu su phàt trién kmh té, chù khòng phài là mot nhu càu mang lai tàng truòng kinh té. Viéc nhanh chóng tao so lugng cóng àn viéc làm dòi hòi phài co nhùng chinh sàch kinh té vi mò thich hgp, cùng nhu mot mòi truòng diéu tié't tao diéu kién thuàn Igi cho càc doanh nghiep phàt trién. Càc chinh sàch này khòng ehi bao góm nhiìng chinh sàch eó lién quan truc tièp dén vàn de còng àn viec làm, ma con lién quan eà dén nhùng và'n de khàc nhu dà't dai, thué, tién luong... Vi vay, vé giài phàp, tàc già dà de xuàt truóc tién là viéc hoàn thién he thòng chinh sàch nhu chinh sàch thué, dà't dai... sau dén viec hoàn thién phuong thùc dào tao nghé cho nguòi lao dòng, dàm bào càc diéu kién phàt trién thi truòng lao dòng.... Do diéu kién va thòi gian nghién cùu han hep, luàn àn khó trành khòi nhiing sai sót nhà't dinh, tàc già muòn nhàn dugc nhùng dóng góp cùa càc nhà nghién cùu, càc nhà khoa hgc, càc thày eó giào, vói hy vgng bàn luàn àn eó thè dóng góp dugc mot so giài phàp vào hoat dòng thuc tién, góp phàn dua dàt nuóc tién nhanh trén con duòng còng nghiep hoà, hién dai hoà. 91 TAI LIEU THAM KHAO 1 Bào cào kèt qua nghién cùu xày dung càm nang huóng dàn thò'ng ké thòng tùi thi truòng lao dóng o Viét Nam - Bò LDTBXH. Ha nói 1996. 2 Bò luàt lao dòng nuóe fcòng hoà xà hòi chù nghla Viét Nam - NXB CTQG, Ha nói 1994. 3 Chién lugc ón dinh va phàt trién kinh té - xà hòi dén nàm 2000 - NXB Su thàt, Hanoi 1991. 4 Chuyén dich co càu lao dòng nóng thòn nhàm tao viéc làm va su dung hgp ly nguón lao dòng vùng dóng bang song Hong dén nàm 2000 - De tài càp bò - Bò LDTBXH. Ha noi 1995. 5 DÓi mai co che quàn ly DN vùa va nhò trong nén kinh té thi truòng ò Viét Nam - NXB CTQG. Ha nói 1995. 6 Kinh té chinh tri Màc-Lénin, phuong thùc san xuà't tu bàn chù nghla - NXB SGK Màe-Lénin. Ha nói 1985. 7 Luàn eù khoa hoc cho xày dung chinh sàch giài quyét viec làm ò nuóe ta khi chuyén sang nén kinh té hàng hoà nhiéu thành phàn - De tài càp Nhà nuóe KX 04.04 1994. 8 Mot so thòng tu huóng dàn càc nghi dinh thi hành Bò luàt lao dóng - Bò LDTBXH, Hanoi 1995. 9 Nàng cao chà't lugng nguón lao dóng nóng thòn nhàm thùc day qua trình chuyén dich ca eà'u kinh tè, co càu lao dòng trong khu vuc theo huóng CNH, HDH - De tài càp bò - Bó LDTBXH. Ha nói 1996. 10 Nién giàm thò'ng ké 1994, 1995. NXB Thò'ng ké. Ha noi 1995, 1996. 11 Phàt trién kinh té xà hòi ò Viét Nam, chién lugc cho nhùng nàm 90 - NXB CTQG. Ha noi 1996. 12 Tap chi còng san so 11/1996, 1/1997. 13 Tap chi nghién cùu kmh tè so 8/1996, 2/1997. 14 Tap chi thòng tin khoa hgc lao dóng va xà hòi so 1,2,3/1997 - Bò LDTBXH. 15 Tap chi thòng tin thi truòng lao dòng càc so 1,2,3,5/1997 - Bó LDTBXH. 16 Thòng ké càc chi tiéu kinh té xà hòi Viét Nam 1995 - NXB Thòng kè. Hanoi 1996. 17 Thuc trang thi truòng lao dòng Viét Nam 1996 - NXB Thò'ng ké. Ha noi 1997. 18 Vàn kien Dai hòi dai biéu toàn quò'c làn thù VIII - NXB CTQG. Ha nói 1996. 19 Vàn kién Hòi nghi dai biéu toàn quoc giùa nhiém ky khoà VE - NXB CTQG. Hanoi 1996. 20 Viét Nam chuyén sang kinh tè thi tnròng - NXB CTQG. Ha nói 1994. 21 Viét Nam-Dàn sò-tài nguyén-mói truòng va phàt trién ben vùng - Tmng tàm nghién cùu thòng tin va tu liéu dàn so- UBQGDS&KHHGD. Ha noi 1996. 22 Viét Nam sau 10 nàm dói mói - NXB Thò'ng ké. Ha noi 1996. 23 David Begg - Kmh tè hgc - NXB Giào due 1992. 24 /jPTS. Nguyén Quang Hién - Thi truòng lao dòng, thuc trang va giài phàp - NXB Thòng ké. Ha nói 1995. 93,-;.
'»--'
(N
r--
^*
-^
f*",
od
»r-,
CN
ca
o
^
or
e
"•
a.
:^
a
#
^
^ _ -i
^ vH
r",
^ r".
ir,
£
e
o
.£
t
a
i
f"
'O
*->
'«
£::!
^ r*-;
vi
^ 0^
ON
OC
ON
ON
in
oo
m
-^
—
CN
i
n
i
L.
*"
o
^
.5
*^
ei)
e
r^^
CN"
,__!
ON
r^
t^
"Ci
oc
CN
ro
CN
o\
r-
o
^
a
(N
^^
^.
ro"
^
a^
d"
CN
^
s
>
oc^
oc
Oi
r-
(N
in
I-
1
ir,
s
s
CNI
CN
0\
o\
IT;
OO
^
oc
d r-
^
~^
_
r^?
CN
i r,
O
^
un
—M
r-;
^
a
<^.
fcX
e
'§
o
'o
'O
..^
OC
^
^
o\
^ U -j
^
—*
'sl^
O
in
O
^O
'O
^
co
ON
•e
r',
__"
r<-j
oc^
o\
(N
o
r-,
O^
(T--
' —1
^
0^
CN
^
ON
od
^ u ~j
od
^
^D
CN]
od
oo
\D
d
'•O
•e
'ZJ-
>!.
H
^
JZ
u
.'^^
:Si
15
Cd
*•
"o
"O
"3
*©
^
U
OC
oo
ro
od
O
O)
ro
(N
tn
tn
in
^
CTN
fO
o
e
(N
o W~j
ON
ir-]
ro
co
C7N
(T-^
r-'
CN
CM
d"
CM
oc
o\
o\
M3
oo
co
"^
oc
e
o
t:JD
s
IO
r-
"^
M:J
vo
oo
H
oc
\d
c
H
ro
O
CN
'od
• co
: 00
i-d
fT.
r--
ON
r-^
CN
c
CN
: r si
: t^
:ON
ir-'
:CN
IO
\o^
: CN
^
^ oo
vri
co
i c
: O
'•B
^ •S
/S
[S
y
^D ^3
e
U
Ì'-S
; "5
IfS
00
e
z
u
20
XJ
ro
'-l
O
O
r-
o^
a\
fi
ۥ
O
u
oc
^,
r^'é
00
in
I
S
DO
fi
fi
oc
ce
r—•
\C5
00
U
\D^
'""'
oo
(N
oq
CN
»n
^
so
OS
(N
(N
OS
O
00
^ S
u
>
oc
e
OD
a
t^
r-
\6 CN
CN
r^ OS
v-^
(S^
o (>
ro
O
(N
od
ro 00
\ó
I
s.
o
-•o
5
DO
c
u
22
23
24
_
^
r-
5*
^ >—'
OS
y-)
^o
so
oo
so
' '
s
"
g
n
o
^i.
^
U
B
O
Z.
Q
e:
Q
U
;:>
o
r~)
o
—
r-
o
o
^_
o
^
s
m
^
o
^g
X
z.
o
^:
u
u
r^.
m
o-
o
H
u
r>
o
^
o
z.
<
ON
z o-
Os
OS
Q
O
s 00
e
in
e
i 3
X
e
'oo
e
o
3
•M
OO
e
e
o
u
26
Lao dòng trong càc ngành kinh té (1990-1994) (1)
Bang 6:
%'''
%''^
%'''
%''^
102,7
30.286,0
100
30.974,0
31815,2
32718,0
TÓng so
102,3
102,8
33.663,9
102,9
%
%
%
( 1 ). : Tóng cuc thò'ng ké
27
28
29
30
Chia theo nhóm ngành
CN va xày dung
Tong so
Nóng nghiep
Dich vu
Tuyét dói
Tuyét dói
Tuyét dói
31
32
33
34
35
36
37
38
39
42
43
44
45
47
50
52
53
54
57
\
70
72
73
74
75
76
77
78
84
85
88
89
92
