CỤC HÀNG HẢI VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG HÀNG HẢI II
GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: ĐIỀU ĐỘNG TÀU 1
NGHỀ: ĐIỀU KHIỂN TÀU BIỂN
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo quyết định số:29/QĐ-CĐHH II ngày 13 tháng 10 năm 2021
Của trường Cao Đẳng Hàng Hải II.
(Lưu Hành Nội Bộ)
TP. HCM , năm 2021
Giáo Trình: Điều Động Tàu 1
i GV: Hồ Bá Thành
MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC .................................................................................................................. i
DANH MỤC BẢN BIỂU ........................................................................................ iii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ iiv
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN ĐIỀU ĐỘNG TÀU 1 ....................................................... 1
Bài 01. TÍNH NĂNG ĐIỀU ĐỘNG TÀU ................................................................ 2
1. Tính chuyển động .................................................................................................. 2
1.1. Khái niệm ........................................................................................................... 2
1.2. Tốc độ tàu ........................................................................................................... 3
1.3. Quán tính tàu ...................................................................................................... 7
2. Tính nghe lái ........................................................................................................ 11
2.1. Tính ổn định hướng .......................................................................................... 11
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến tính năng điều động tàu ....................................... 13
3.1. Lượng giãn nước .............................................................................................. 13
3.2. Hình dáng thân tàu ........................................................................................... 14
3.3. Tư thế tàu .......................................................................................................... 15
3.4. Tỉ lệ giữa các kích thước chính ........................................................................ 17
3.5. Độ nhẵn vỏ tàu ................................................................................................. 17
3.6. Nông cạn và chật hẹp ....................................................................................... 18
Bài 02. ẢNH HƯỞNG CỦA BÁNH LÁI, CHÂN VỊT TỚI ĐIỀU ĐỘNG TÀU . 21
1. Ảnh hưởng của bánh lái ...................................................................................... 21
1.1. Tác dụng của bánh lái....................................................................................... 21
1.2. Lực tác dụng lên bánh lái ................................................................................. 26
1.3. Tác dụng của bánh lái khi tàu chạy tới ............................................................ 27
1.4. Tác dụng của bánh lái khi chạy lùi................................................................... 29
1.5. Kết luận: ........................................................................................................... 30
2. Ảnh hưởng của chân vịt ...................................................................................... 31
2.1. Khái niệm ......................................................................................................... 31
2.2. Các loại chân vịt ............................................................................................... 31
2.3. Ảnh hưởng của chân vịt ................................................................................... 33
3. Ảnh hưởng đồng thời của bánh lái và chân vịt ................................................... 39
3.1. Ảnh hưởng đồng thời của bánh lái và chân vịt khi tàu chạy tới ...................... 39
Bài 03. ĐIỀU ĐỘNG TÀU QUAY TRỞ ............................................................... 44
1. Các lực tác dụng khi tàu quay trở ....................................................................... 44
Giáo Trình: Điều Động Tàu 1
ii GV: Hồ Bá Thành
1.1. Các thành phần lực tác dụng ............................................................................ 44
1.2. Ảnh hưởng của các thành phần lực .................................................................. 44
2. Vòng quay trở, các giai đoạn chuyển động của tàu ............................................ 45
2.1. Vòng quay trở ................................................................................................... 45
2.3. Các thông số của vòng quay trở ....................................................................... 47
2.4. Phương pháp xác định đường kính vòng quay trở ........................................... 52
3. Ứng dụng các đặc điểm của bánh lái và chân vịt trong điều động tàu ............... 58
3.1. Phương pháp quay trở tự do ............................................................................. 58
3.2. Phương pháp chạy lùi tương đối thẳng ............................................................ 58
3.3. Phương pháp quay trở tại chỗ .......................................................................... 59
Bài 04. ĐIỀU ĐỘNG TÀU NEO ............................................................................ 61
1. Khái niệm chung ................................................................................................. 61
1.1. Tác dụng và những yêu cầu cơ bản của neo .................................................... 61
1.2. Phân loại neo .................................................................................................... 62
1.3. Lỉn neo .............................................................................................................. 64
2.1. Công tác chuẩn bị thả neo ................................................................................ 64
2.2. Công tác chuẩn bị kéo neo ............................................................................... 68
3. Các phương pháp neo tàu .................................................................................... 69
3.1. Nguyên tắc chung ............................................................................................. 69
3.2. Quy trình thả neo .............................................................................................. 70
3.4. Neo tàu bằng hai neo ........................................................................................ 77
3.5. Sử dụng neo trong quá trình khai thác tàu ....................................................... 81
4.1. Công tác trực neo ............................................................................................. 84
4.2. Công tác thu neo ............................................................................................... 85
4.3 Quy trình kéo neo .............................................................................................. 86
Bài 05. ĐIỀU ĐỘNG TÀU CẬP VÀ RỜI CẦU KHI GIÓ NƯỚC ÊM ................ 92
1.1. Nguyên tắc chung ............................................................................................. 92
1.2. Công tác chuẩn bị ............................................................................................. 93
2. Điều động tàu cập và rời cầu khi gió nước êm ................................................... 98
2.1. Điều động tàu cập cầu ...................................................................................... 98
2.2. Điều động tàu rời cầu ..................................................................................... 109
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 115
Giáo Trình: Điều Động Tàu 1
iii GV: Hồ Bá Thành
DANH MỤC BẢN BIỂU
Trang
Bảng 1.1 - Thời gian tối thiểu để chuyển đổi tốc độ của một số loại máy ............... 6
Bảng 2.1 - Quan hệ giữa điểm đặt lực lái và góc lái .............................................. 27
Bảng 3.1 - Bảng thông số đo đạc Radar .................................................................. 52
Bảng 3.2 - Bảng thông số hướng và tốc độ ............................................................. 54
Bảng 3.3 - Bảng thông số GPS ................................................................................ 56
Bảng 5.1 - Hiệu suất của chân vịt ngang mũi tương ứng tốc độ tàu ..................... 108
Giáo Trình: Điều Động Tàu 1
iv GV: Hồ Bá Thành
DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 1.1 - Bảng vòng tua của máy và tốc độ tàu [Internet] ...................................... 5
Hình 1.2 - Các chế độ máy chính của tàu [Internet] ................................................ 6
Hình 1. 3 - Sơ đồ xác định quán tính tàu trong trường thử ....................................... 9
Hình 1.4 - Biểu đồ quán tính tàu [Internet] ............................................................. 10
Hình 1.5 -Sơ đồ kiểm tra tính ổn định hướng của tàu ............................................. 12
Hình 1.6 - Tàu sân bay chạy theo hình chữ chi [Internet] ...................................... 12
Hình 1.7 - Lượng giãn nước của tàu [Internet] ....................................................... 14
Hình 1.8 - Một dạng mũi quả lê [Internet] .............................................................. 15
Hình 1.9 - Tàu IVORY bị nghiêng phải [Internet] ................................................. 16
Hình 1.10 - Tàu bị chúi mũi [Internet] .................................................................... 16
Hình 1.11 - Tàu bị chúi lái [Internet] ...................................................................... 16
Hình 1.12 - Kích thước chính của tàu [Internet] ..................................................... 17
Hình 1.13 - Vỏ tàu bị hà bám khi lên đà [Internet] ................................................. 18
Hình 1. 14 Quan hệ giữa độ sâu nơi tàu chạy và mớn nước tàu ............................. 18
Hình 2. 1 - Bánh lái thường ..................................................................................... 23
Hình 2.2 -Bánh lái bù trừ[Internet] ......................................................................... 23
Hình 2.3 - Bánh lái nửa bù trừ[Internet] ................................................................. 24
Hình 2.4 - Bánh lái chủ động[Internet] ................................................................... 25
Hình 2.5 - Bánh lái có cánh xoay[Internet] ............................................................. 25
Hình 2.6 - Bánh lái có bề mặt lõm[Internet] ........................................................... 26
Hình 2.7 - Lực tác động lên bánh lái ....................................................................... 26
Hình 2.8 - Lực lái tàu và tác dụng của nó khi tàu chạy tới ..................................... 28
Hình 2.9 - Lực lái tàu và tác dụng của nó khi tàu chạy lùi ..................................... 29
Hình 2.10 - Khi tàu chạy tới .................................................................................... 30
Hình 2. 11 - Khi tàu chạy lùi ................................................................................... 30
Hình 2. 12 - Theo chiều quay chân vịt - Tàu chạy tới ............................................ 32
Hình 2. 13 -. Thành phần lực ngang do dòng nước chân vịt đạp ra ........................ 35
Hình 2.14 - Thành phần lực ngang do dòng nước chân vịt đạp ra ......................... 39
Hình 2.15 - Luồng nước của phân lực ngang C2 [Internet]..................................... 39
Hình 2.16 - Tàu có chân vịt chiều phải, máy chạy tới, ........................................... 40
Hình 2.17 - Tàu có chân vịt chiều phải, máy chạy tới, ........................................... 41
Hình 2.18 - Tàu có chân vịt chiều phải, máy chạy lùi, ........................................... 42
Hình 2.19 - Tàu có chân vịt chiều phải, máy chạy lùi, ........................................... 43