BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI
GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: MÁY ĐIỆN
NGHỀ: TỰ ĐỘNG HÓA CÔNG NGHIỆP
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số: / QĐ-CĐCG ngày … tháng.... năm 2022
của Trường cao đẳng Cơ giới
Quảng Ngãi, năm 2022
(Lưu hành nội bộ)
1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham
khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
2
LỜI GIỚI THIỆU
Máy điện là một trong những môđun cơ sở được biên soạn dựa trên
chương trình khung Trung Cấp Nghề Tự động hóa công nghiệp.
Giáo trình được biên soạn làm tài liệu học tập, giảng dạy nên giáo trình
đã được xây dựng ở mức độ đơn giản và dễ hiểu nhất, trong mỗi bài đều có ví
dụ và bài tập áp dụng để làm sáng tỏ lý thuyết.
Khi biên soạn, nhóm biên soạn đã dựa trên kinh nghiệm giảng dạy,
tham khảo đồng nghiệp và tham khảo ở nhiều giáo trình hiện có để phù hợp
với nội dung chương trình đào tạo và phù hợp với mục tiêu đào tạo, nội dung
lý thuyết và thực hành được biên soạn gắn với nhu cầu thực tế.
Nội dung của mô đun gồm có 5 bài:
Bài 1: Khái niệm chung về máy điện
Bài 2: Máy biến áp
Bài 3: Máy điện không đồng bộ
Bài 4: Máy điện đồng bộ
Bài 5: Máy điện một chiều
Giáo trình cũng là tài liệu giảng daIy và tham khảo tốt cho các ngành
thuộc lĩnh vực điện dân dụng, điện cộng nghiệp, điện tử, cơ khí và cán bộ vận
hành sửa chữ máy điện.
Trong quá trình sử dụng giáo trình, tuỳ theo yêu cầu cũng như khoa học
và công nghệ phát triển có thể điều chỉnh thời gian và bổ sung những kiêRn
thức mới cho phù hợp. Trong giáo trình, chúng tôi có đề ra nội dung thực tập
của từng bài để người học cuVng cố và áp dụng kiến thức phù hợp với kỹ năng.
Tuy nhiên, tuYy theo điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị, các trường có
thề sử dụng cho phù hợp.
Mặc dù đã cố gắng tổ chức biên soạn để đáp ứng được mục tiêu đào tạo
nhưng không tránh được những khiếm khuyết. Rất mong nhận được đóng góp
ý kiến của các thầy, cô giáo, bạn đọc để nhóm biên soạn sẽ hiệu chỉnh hoàn
thiện hơn. Các ý kiến đóng góp xin gửi về Trường Cao đẳng cơ giới.
Quảng Ngày, ngày tháng năm 2022
Tham gia biên soạn
1. Chủ biên: Võ Văn Phi
2.
3.
3
MỤC LỤC
Tuyên bố bản quyền
Lời giới thiệu
Mục lục
Giáo trình môdun
1
2
3
6
TAHI LIÊIU THAM KHAKO 11
Bài 1: Khái niệm chung về máy điện 12
1.1. Định nghĩa và phân loại 13
1.1.1 Định nghĩa 13
1.1.2 Phân loại. 13
1.2. Tính thuận nghịch của máy điện 14
1.2.1 Đối với máy điện tĩnh 14
1.2.2 Đối với máy điện quay 15
1.3. Phát nóng và làm mát của máy điện 16
1.3.1 Phát nóng của máy điện 16
1.3.2 Làm mát của máy điện 16
Bài 2: Máy biến áp 18
2.1. Cấu tạo và công dụng của máy biến áp 19
2.1.1 Cấu tạo của máy biến áp 19
2.1.2 Phân loại máy biến áp 21
2.1.3 Công dụng của máy bíên áp 21
2.2. Các đại lượng định mức 22
2.2.1 Điện áp định mức ở cuộn dây sơ cấp và thứ cấp 22
2.2.2 Dòng điện định mức ở cuộn dây sơ cấp và thứ cấp 22
2.2.3 Công suất định mức của máy biến áp (S) 22
2.3. Nguyên lý làm việc của máy biến áp 22
2.4. Các chế độ làm việc của máy biến áp 24
2.4.1 Chế độ không tải 26
2.4.2 Chế độ có tải 27
2.4.3 Chế độ ngắn mạch 28
2.5. Tổn hao năng lượng và hiệu suất của máy biến áp 31
2.5.1 Tổn hao năng lượng của máy bến áp 31
2.5.2 Hiệu suất của máy biến áp 31
2.6. Máy biến áp ba pha 33
2.6.1 Khái niệm về máy biến áp ba pha 33
2.6.2 Tổ nối dây của máy biến áp 34
2.7. Đấu song song các máy biến áp 38
2.7.1 Khái niệm về chế độ làm việc của máy biến áp đấu song song 38
4
2.7.2 Điều kiện đấu sóng song máy biến áp 38
2.7.3 Sơ đồ đấu song song máy biến áp 39
2.8. Các máy biến áp đặc biệt 39
2.9. Bảo dưỡng và sửa chữa các máy biến áp 41
Bài 3: Máy điện không đồng bộ 49
3.1. Khái niệm chung về máy điện không đồng bộ 50
3.2. Cấu tạo động cơ không đồng bộ ba pha 50
3.3. Từ trường của máy điện không đồng bộ 53
3.4. Nguyên lý làm việc cơ bản của máy điện không đồng bộ. 56
3.5. Mô hình toán của động cơ không đồng bộ 57
3.6. Sơ đồ thay thế động cơ điện không đồng bộ 61
3.7. Biểu đồ năng lượng và hiệu suất của động cơ không đồng bộ 63
3.8. Momen quay của động cơ không đồng bộ ba pha 64
3.9. Mở máy động cơ không đồng bộ ba pha. 65
3.10. Điều chỉnh tốc độ động cơ không đồng bộ 70
3.11. Động cơ không đồng bộ một pha 73
3.12. Sử dụng động cơ điện ba pha vào lưới điện một pha 77
3.13. Dây quấn động cơ không đồng bộ ba pha 78
3.14. Dây quấn động cơ không đồng bộ một pha 88
3.15. Bảo dưỡng và sửa chữa động cơ điện xoay chiều 98
Bài 4: Máy điện đồng bộ 135
4.1. Định nghĩa và công dụng 136
4.2. Cấu tạo của máy điện đồng bộ 136
4.3. Nguyên lý làm việc của máy phát điện đồng bộ 139
4.4. Phản ứng phần ứng trong máy phát điện đồng bộ 140
4.5. Các đường đặc tính của máy phát điện đồng bộ 146
4.6. Sự làm việc song song của máy phát điện đồng bộ 158
4.7. Động cơ và máy bù đồng bộ 166
Bài 5: Máy điện một chiều 173
5.1. Đại cương về máy điện một chiều 174
5.2. Cấu tạo của máy điện một chiều 174
5.3. Nguyên lý làm việc của máy điện một chiều 177
5.4. Từ trường và sức điện động của máy điện một chiều 179
5.5. Công suất và mônmen điện từ của máy điện một chiều 180
5.6. Tia lử điện trên cổ góp và biện pháp khắc phục 184
5