Hen phế quản - Những khó khăn trong
phòng ngừa và điều trị
Mặc dù được chú trọng nghiên cứu và coi là mảnh đất
màu mỡ để phát triển thị trường thuốc điều trị từ hơn
20 năm qua, bệnh hen phế quản (HPQ) đã và ngày
càng trở nên phức tạp cả trong việc chẩn đoán và điều
trị. Hướng nghiên cứu mới chỉ tập trung vào cơ chế
miễn dịch và cách điều trị đối phó có thể là nguyên
nhân của những hạn chế
hiện nay.
Theo các nghiên cứu được
công bố tại Bắc Mỹ và châu
Âu, đã có khoảng hơn 30%
trường hợp chẩn đoán nhầm
các bệnh khác thành bệnh
HPQ và con số bệnh nhân
không kiểm soát được hoàn
toàn triệu chứng của bệnh
cùng với chất lượng cuộc
sống giảm sút do bệnh vẫn
còn ở mức 40 -55%.
Một bức xúc lớn với người bệnh và các bác sĩ điều trị là
tác dụng phụ của tất cả các thuốc điều trị phòng ngừa và
cắt cơn đều khá phổ biến. Trong nhiều trường hợp, các
thuốc điều trị đã được phát hiện là nguyên nhân trực tiếp
Phổi, phế quản người khỏe
mạnh (bên phải) và người
hen (bên trái).
gây tử vong cũng như làm bệnh nặng hơn. Đầu tháng
12/2008, trên trang chủ của FDA (Cơ quan quản lý dược
phẩm của Hoa Kỳ), hai thẩm định viên cao cấp của tổ
chức này đã đưa ra lời cảnh báo bệnh nhân HPQ sẽ có
nguy cơ tử vong cao hơn nếu họ tiếp tục sử dụng 4 loại
thuốc có hoạt chất làm giãn phế quản tác dụng kéo dài,
được chỉ định rộng rãi cho bệnh nhân hen phế quản, đó là:
advair, symbicort, serevent và foradil. Kết luận này được
đưa ra trên số liệu tổng hợp từ 110 nghiên cứu lâm sàng
với hơn 60.000 bệnh nhân tham dự.
Hai chuyên viên thuộc bộ phận an toàn dược phẩm còn
nhấn mạnh trên trang web của FDA: bệnh nhân mọi lứa
tuổi không nên dùng các thuốc trên và đặc biệt là những
người dưới 17 tuổi. Trước đây, một số nghiên cứu ở Mỹ,
Canada, Úc và châu Âu đã chỉ ra sự liên quan trực tiếp
của các thuốc điều trị HPQ tương tự như các thuốc kể trên
với các cơn suyễn kịch phát và các trường hợp đột tử ở
người bệnh, nhưng những nhà quản lý và các hãng bào
chế thường hướng dư luận theo chiều: kết quả này còn
được bàn cãi và cần có thời gian để nghiên cứu thêm. Một
nghiên cứu tại Mỹ bởi các bác sĩ tại Đại học Stanford còn
cho thấy: trong số 5.000 trường hợp tử vong vì HPQ tại
Mỹ, có tới 25% trường hợp là do thuốc điều trị gây ra.
Nhóm dược phẩm có corticosteroid dạng bơm xịt cũng
như dạng uống đã bị nhiều bác sĩ ngộ nhận là thần dược
cho phòng và điều trị HPQ. Thế nhưng theo những nghiên
cứu được công bố ở Mỹ và châu Âu, nhiều bệnh nhân đã
không có được kết quả điều trị bởi các thuốc này. Đối với
trẻ em, theo một nghiên cứu ở Mỹ, có tới hơn một nửa
bệnh nhi đã không có được tiến bộ nào về triệu chứng,
chức năng hô hấp sau 8 tuần sử dụng fluticason hoặc
montelucast (thuốc chống viêm thế hệ mới). Với người
lớn, một nghiên cứu khác cho thấy có tới hơn 30% trường
hợp bệnh nhân không có sự cải thiện nào mặc dù được
dùng đều đặn các thuốc tương tự.
Việc tăng liều sử dụng các thuốc chống viêm, đặc biệt là
nhóm có corticosteroid mỗi khi thấy bệnh nhân không đáp
ứng với thuốc đã làm hại họ,vì thuốc làm suy yếu hệ miễn
dịch, dẫn đến tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp do
vi khuẩn, siêu vi và nấm cùng với nhiều tác dụng phụ
khác. Theo một thống kê của các bác sỹ thuộc Đại học
John Hopskin, Mỹ các số liệu từ 11 khảo cứu lâm sàng đã
cho thấy thuốc corticosteroid dạng xịt đã làm tăng 34%
các trường hợp mắc viêm phổi ở bệnh nhân tắc nghẽn
phổi so với nhóm không dùng loại thuốc này.
Đo thông khí ph
ổi cho bệnh nhân
hen.
Những thực trạng và thực tế nêu trên nhắc chúng ta không
nên tiếp tục quan điểm bệnh nhân hen suyễn ai cũng
giống ai, cũng như tuyệt đối tin tưởng vào những phác đồ
chữa bệnh hen suyễn, bất luận nó được đưa ra bởi cơ quan
y tế nào. Và không phải hễ các phác đồ đó không có kết
quả là do người bệnh không tuân thủ chỉ định của bác sĩ.
Cho đến hôm nay, tại các hội nghị, hội thảo với những
chuyên gia hàng đầu thế giới tham dự, những bàn cãi gay
gắt và những bất đồng lớn vẫn là phổ biến trong việc chẩn
đoán, phòng và điều trị HPQ. Để nhấn mạnh về những
khó khăn và hạn chế của y khoa hiện nay trong việc hiểu
và điều trị bệnh hen suyễn, hội đồng biên tập của tạp chí y
khoa- Lancet, đã đăng bài với tiêu đề: Hen phế quản- Câu
hỏi vẫn nhiều hơn câu trả lời (Lancet số 372, tháng
9/2008). Các tác giả đã nêu ra 3 vấn đề cơ bản chưa được
làm sáng tỏ cho tới ngày nay. Đó là: HPQ là gì? Những
người nào có thể mắc bệnh HPQ và vì sao? Những yếu tố
nào làm bệnh phát triển nặng lên và làm thế nào để tiên
lượng được kết quả điều trị? Và đi đến kết luận: “HPQ,
một bệnh mạn tính rất phổ biến vẫn còn là bí ẩn với y học
ngày nay”.
HPQ rõ ràng không chỉ do cơ chế di truyền và phản ứng
của hệ miễn dịch. Các yếu tố dinh dưỡng, môi trường, lối
sống, tâm lý, tâm thần và chức năng của các cơ quan khác
trong cơ thể như hệ thần kinh, nội tiết, gan... đã có vai trò
rất quan trọng trong nguyên nhân, cơ chế và tiến triển của
bệnh. Trong điều trị, ứng dụng các phương pháp dinh
dưỡng, luyện tập thể lực và các bài tập thở, thư giãn, tâm
lý liệu pháp, thực phẩm chức năng và các phương pháp
điều trị bằng y học cổ truyền với phương châm: “trước hết
phải không làm hại người bệnh” sẽ có thể mang lại kết
quả tốt hơn cho người bệnh