Hiệu quả của xét nghiệm PCA3 trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt: 130 trường hợp đầu tiên

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015<br /> <br /> <br /> HIỆU QUẢ CỦA XÉT NGHIỆM PCA3 TRONG CHẨN ĐOÁN UNG THƯ<br /> TUYẾN TIỀN LIỆT: 130 TRƯỜNG HỢP ĐẦU TIÊN<br /> Lê Phúc Liên*, Huỳnh Nhã Vân*, Dương Hoàng Phúc**, Trần Lê Linh Phương*,<br /> Hồ Huỳnh Thùy Dương***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của điểm số PCA3 trong chẩn đoán sớm ung thư tuyến tiền liệt.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Đây là một nghiên cứu tiền cứu quan sát. Tiêu chuẩn chọn mẫu bao gồm những<br /> bệnh nhân nghi ngờ ung thư tuyến tiền liệt bằng PSA và khám lâm sàng. Tiêu chuẩn loại trừ bao gồm những<br /> bệnh nhân đã có chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt bằng sinh thiết trước đó.Tất cả bệnh nhân đều được lấy mẫu<br /> nước tiểu và phân tích bằng bộ kit xét nghiệm của công ty Khoa Thương trước khi sinh thiết. Các dữ liệu nghiên<br /> cứu bao gồm xét nghiệm máu thường quy, xét nghiệm nước tiểu, PSA toàn phần và PSA tự do, thể tích tuyến<br /> tiền liệt được đo bằng siêu âm qua đầu dò trực tràng và kết quả sinh thiết tuyến tiền liệt.<br /> Kết quả: Từ tháng 10 năm 2014 đến tháng 1 năm 2015, 130/150 bệnh nhân thỏa điều kiện được tham gia<br /> nghiên cứu. Tuổi trung bình của nhóm được chẩn đoán là ung thư tuyến tiền liệt là 68.38 (±10.18). Với độ nhạy<br /> 60.6%, độ đặc hiệu của điểm số PCA3 là 85.56%. Giá trị tiên đóa dương của PCA3 (54) là 58.82% cũng cao hơn<br /> so với PSA (10ng/ml) là 37.5% cho thấy khả năng chẩn đoán bệnh của PCA3 chính xác hơn.<br /> Kết luận: Đây là nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam đánh giá vai trò của xét nghiệm PCA3 trong chẩn<br /> đoán sớm ung thư tuyến tiền liệt và kết quả 130 trường hợp đầu tiên khá khả quan hứa hẹn một xét nghiệm<br /> ít xâm lấn mới.<br /> Từ khóa: PCA3, ung thư tuyến tiền liệt.<br /> ABSTRACT<br /> EFFECTIVENESS OF PCA3 TEST IN DIAGNOSIS PROSTATE CANCER: 130 FIRST CASES<br /> Le Phuc Lien, Huynh Nha Van,Duong Hoang Phuc, Tran Le Linh Phuong, Ho Huynh Thuy Duong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 6 - 2015: 100 - 104<br /> <br /> Aim: To investigate the effectiveness of prostate cancer antigen 3 (PCA 3) scores in early diagnosis<br /> of prostate cancer.<br /> Patients and methods: This was a prospective observational cohort study. Inclusion criteria included<br /> patients suspected prostate cancer by PSA or DRE. Exclusion criteria included patients previously having<br /> diagnosis of prostate cancer by biopsy. All urine samples were collected and analyzed using the Khoa Thuong Kit,<br /> VN. Samples were collected before biopsy. A prospective database was created including routine blood tests, urine<br /> test, total PSA (prostate-specific antigen) serum, free PSA serum, prostate volume by TRUS. The result of<br /> prostate biopsy were also recorded.<br /> Results: Between October 2014 and January 2015, 130 patients were included in the study out of an initial<br /> cohort of 150 patients. Mean age at prostate cancer diagnosis was 68.38 (±10.18). With a sensitivity of 60.6%, the<br /> specificity of PCA3 was of 85.56%. The PPV of PCA3 (58.82%) was also higher than the PPV of total<br /> PSA (37.5%), suggesting that benign cases could be more accurately identified.<br /> Conclusion: To our knowledge, this is the first prospective study in Viet Nam to demonstrate the expression<br /> of PCA3 in prostate cancer patients. This pilot study assessing a minimally invasive CaP detection assay with<br /> <br /> <br /> 100<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> single cell sensitivity cell-capture and characterization from the post-DRE urine holds promise for further<br /> development of this novel assay platform.<br /> Key words: PCA3 TEST, Prostate Cancer.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ thiết tiền liệt tuyến, cũng như giảm chi phí hay<br /> các tai biến biến chứng do sinh thiết tiền liệt<br /> Ung thư tiền liệt tuyến ngày nay được xem<br /> tuyến đem lại.<br /> như là một trong những bệnh lý quan trọng nhất<br /> Gen PCA3 được phát hiện lần đầu tiên bởi<br /> ở nam giới. Đây là bệnh thường gặp ở người lớn<br /> bác sĩ Marion Bussemakers khi đang hợp tác làm<br /> tuổi do đó ung thư tiền liệt tuyến trở thành vấn<br /> việc với bác sĩ Jack Schalken tại trường đại học<br /> đề y khoa lớn ở các nước phát triển. Ở châu Âu,<br /> Nijimegen ở Hà Lan và trong phòng thí nghiệm<br /> ung thư tiền liệt tuyến đứng hàng thứ hai sau<br /> của bác sĩ William Isaacs tại đại học John<br /> ung thư thư phổi và ung thư đại trực tràng với tỉ<br /> Hopkins ở Baltimore(3). Họ phát hiện ra nồng độ<br /> lệ hiện mắc là 214 trường hợp /1000 nam giới(2).<br /> RNA thông tin của gen PCA3 hiện diện rất<br /> Dù cho ung thư tiền liệt tuyến là loại ung thư<br /> nhiều trên 95% mô ung thư tiền liệt tuyến so với<br /> tiến triển chậm nhưng theo thống kê ung thư<br /> mô tiền liệt tuyến lành tính ở cùng trên 1 bệnh<br /> tiền liệt tuyến vẫn đứng hàng thứ hai trong các<br /> nhân(6) và không ảnh hưởng đến thể tích tiền liệt<br /> nguyên nhân gây tử vong ở nam giới(8). Tuy tỉ lệ<br /> tuyến. Từ phát hiện này, năm 2006 xét nghiệm<br /> ung thư tiền liệt tuyến thấp hơn ở các nước châu<br /> PCA3 trong nước tiểu (PROGENSA) đã được sử<br /> Á nói chung và Việt Nam nói riêng nhưng tỉ lệ<br /> dụng trên thị trường và được FDA công nhận<br /> bệnh ngày càng gia tăng trong dân số do tuổi thọ<br /> vào tháng 11/2007.<br /> ngày càng tăng. Ước tính ở Việt Nam, tỉ lệ mắc<br /> chuẩn theo tuổi là 2.2/100000 người(7). Nghiên cứu này được thực hiện đầu tiên ơ<br /> Việt Nam để đánh giá hiệu quả của xét nghiệm<br /> Hiện nay, chương trình tầm soát và chẩn<br /> PCA3 trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt và<br /> đoán sớm ung thư tiền liệt tuyến thường bao<br /> sử dụng bộ kit của công ty Khoa Thương.<br /> gồm kết quả thăm khám tuyến tiền liệt bằng<br /> ngón tay qua ngã trực tràng (DRE) và xét Mục tiêu nghiên cứu<br /> nghiệm kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt Đánh giá vai trò của xét nghiệm PCA3<br /> (PSA). trong nước tiểu trong việc chẩn đoán ung thư<br /> Tuy nhiên độ nhạy cũng như độ đặc hiệu tiền liệt tuyến.<br /> của các xét nghiệm này không cao do ảnh hưởng PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> bởi nhiều yếu tố bệnh lý khác. Nồng độ PSA<br /> tăng trong các bệnh lý như viêm tiền liệt tuyến, Thiết kế nghiên cứu<br /> nhiễm trùng niệu, tác động cơ học kéo dài trên Tiền cứu quan sát<br /> tiền liệt tuyến, hay xuất tinh trong vòng 48 giờ. Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Do đó tỉ lệ chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến với Tất cả bệnh nhân nam có chỉ định sinh thiết<br /> PSA theo nhiều nghiên cứu trên thế giới là tiền liệt tuyến do nghi ngờ ung thư tuyến tiền<br /> khoảng 40% và với DRE là 41-46%(1) và theo số liệt bằng xét nghiệm PSA (PSA > 10ng/ml hoặc<br /> liệu của bệnh viện Bình Dân năm 2009 là 30.8% PSA từ 4-10ng/ml với phần trăm freePSA/total<br /> với nồng độ PSA >10ng/ml(9). PSA 7<br /> và kết quả sinh thiết tuyến tiền liệt. tiền liệt<br /> Các dữ liệu được xử lý bằng phần mềm spss PSA < 4ng/ml 0 0<br /> 12 nhằm đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị 4-10 ng/ml 0 0<br /> >10 ng/ml 33 (37,5%) 29 (32,95%)<br /> tiên đoán dương của xét nghiệm PCA3 và so<br /> DRE Dương tính 22 (66,67%) 21 (63,63%)<br /> sánh với PSA, DRE.<br /> Âm tính 11 (11,34%) 12 (12,37%)<br /> KẾT QUẢ PCA3 >54 20 (58,82%) 18 (52,94%)<br /> 7 Gleason < 7<br /> <br /> Mean PCA3 score<br /> <br /> <br /> Hình 1: So sánh trung bình chỉ số PCA3 trong hai nhóm ung thư và không có ung thư tuyến tiền liệt.<br /> <br /> <br /> <br /> 102<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 3: Độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán dương được đánh giá là xét nghiệm có giá trị chẩn đoán<br /> (PPV), giá trị tiên đoán âm (NPV) của PSA, DRE và trung bình và 0.8-0.9 là tốt.<br /> PCA3 Ở nghiên cứu này AUC của PCA3 được tính<br /> Độ Độ đặc Giá trị tiên Giá trị tiên là 0.811, chứng tỏ xét nghiệm tốt để chẩn đoán,<br /> nhạy hiệu đoán đoán âm<br /> dương tầm soát ung thư tuyến tiền liệt.<br /> DRE 66,67% 88,65% 88,65% 66,67% Vì độ nhạy cao thì độ đặc hiệu sẽ thấp và<br /> PSA (>10ng/ml) 100% 43,2% 100% 37,59%<br /> ngược lại, do đó chúng tôi tìm điểm cắt tối ưu<br /> PCA3 (>54) 60,6% 85,56% 86,45% 58,82%<br /> theo hệ số Youden index J và khoảng cách tối<br /> Xét nghiệm PCA3 và DRE có độ nhạy và độ<br /> thiểu d của xét nghiệm PCA3 là 54 để đạt được<br /> đặc hiệu tương tự nhau, và cao rất nhiều so với<br /> độ đặc hiệu cao với độ nhạy tương đối.<br /> PSA, do đó DRE vẫn giữ vai trò rất quan trọng<br /> trong quá trình chẩn đoán ung thư tuyến tiền BÀN LUẬN<br /> liệt. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ ung thư<br /> Tuy nhiên DRE có tính chủ quan, phụ thuộc tuyến tiền liệt trong nghiên cứu là 25.38% như<br /> rất nhiều vào người thăm khám, trong khi PCA3 vậy 97 bệnh nhân (74,62%) bị chẩn đoán quá<br /> là một xét nghiệm rất khách quan. mức và chịu một thủ thuật sinh thiết không<br /> Thống kê cho thấy trung bình của PCA3 cao cần thiết.<br /> hơn có ý nghĩa thống kê giữa nhóm ung thư Nếu sử dụng chỉ riêng xét nghiệm PCA3 với<br /> tuyến tiền liệt so với nhóm không có ung thư giá trị ngưỡng là 54 chúng ta có thể tránh được<br /> (p 7 và Gleason < 7 (p=0,065). lệ bỏ sót ung thư là 13,55%.<br /> Như vậy xét nghiệm PCA3 có thể giúp phân Xét nghiệm PCA3 có giá trị hơn cả ở nhóm<br /> biệt nhóm có ung thư và không có ung thư tuyến PSA < 10ng/ml. Nghiên cứu cho thấy trong số<br /> tiền liệt. trường hợp PSA từ 4-10ng/ml, không có trường<br /> hợp nào sinh thiết có ung thư tuyến tiền liệt và<br /> chỉ có 3 trường hợp PCA3 > 54. Như vậy nếu sử<br /> dụng xét nghiệm PCA3 có thể tránh được 34/37<br /> trường hợp sinh thiết không cần thiết.<br /> Tương tự với nhóm PSA < 4ng/ml, nghi ngờ<br /> ung thư khi thăm khám tuyến tiền liệt bằng<br /> ngón tay (DRE), không có trường hợp nào có<br /> PCA3 >54 và sinh thiết dương tính.<br /> Do đó khi kết hợp các xét nghiệm chẩn đoán<br /> ung thư tuyến tiền liệt hiện có hiện nay như<br /> PSA, DRE với PCA3 có thể tránh được 86.15%<br /> trường hợp sinh thiết trong đó tỉ lệ bỏ sót ung<br /> Hình 2: Đường cong ROC của xét nghiệm PCA3 thư vẫn chấp nhận được 17,87%.<br /> Đường cong ROC biểu diễn mối tương quan Kết quả của nghiên cứu trên độ nhạy, độ đặc<br /> giữa độ nhạy và độ đặc hiệu của một chẩn đoán. hiệu của PCA3 mặc dù sử dụng bộ Kit của công<br /> Phần diện tích dưới đường cong AUC là khả ty Khoa Thương sản xuất ở Việt Nam nhưng vẫn<br /> năng chẩn đoán chính xác của xét nghiệm. Trong cho kết quả tương đương với các nghiên cứu về<br /> các xét nghiệm chẩn đoán, khi AUC từ 0.7-0.8 PCA3 khác trên thế giới(4,5).<br /> <br /> <br /> 103<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 6 * 2015<br /> <br /> Team.., Mortality Results from a Randomized Prostate-Cancer<br /> KẾT LUẬN<br /> Screening Trial. N Engl J Med 2009. 360: p. 1310-1319<br /> Kết quả từ 130 trường hợp đầu tiên đã mở ra 2. Boyle P and F. J., Cancer incidence and mortality in Europe Ann<br /> Oncol, 2004. 16(3): p. 481-8.<br /> một hướng mới trong việc chẩn đoán sớm ung 3. Bussemakers MJ, van Bokhoven A, et al., DD3: a new prostate-<br /> thư tuyến tiền liệt nhằm tránh những trường specific gene, highly overexpressed in prostate cancer. Cancer Res,<br /> hợp sinh thiết tuyến tiền liệt không cần thiết do 1999. 59: p. 5975-9.<br /> 4. Capoluongo E, Zambon CF, and B.D.e. al., PCA3 score of 20<br /> đó tránh được các biến chứng do thủ thuật này could improve prostate cancer detection: results obtained on 734<br /> gây ra. Italian individuals. Clin Chim Acta, 2014. 429: p. 46-50.<br /> 5. Haese A, de la Taille A, and v.P.H.e. al, Clinical utility of the<br /> Sử dụng bộ Kit ở nước ngoài để đo lường PCA3 urine assay in European men scheduled for repeat biopsy. Eur<br /> chỉ số PCA3 sẽ rất tốn kém và không thiết Urol 2008. 54(5): p. 1081-1088.<br /> 6. Hessels D, Klein Gunnewiek JM, and v.O.I.e. al., DD3PCA3-<br /> thực. Việc phát triển và sử dụng bộ Kit có sẵn<br /> based molecular urine analysis for the diagnosis of prostate cancer.<br /> trong nước sẽ đem lại nhiều lợi ích cho cả Eur Urol 2003. 44: p. 8-16.<br /> bệnh nhân và thầy thuốc. 7. http://benhvienk.com/tin-tuc/danh-cho-thay-thuoc/ung-thu-<br /> hoc-dai-cuong/1178-ung-thu-tien-liet-tuyen<br /> Do đó để có thể áp dụng được xét nghiệm 8. Siegel RAJ, and Ward E, Cancer statistics. CA Cancer J Clin,<br /> PCA3 trên lâm sàng trong thời gian tới chúng tôi 2008. 58(2): p. 71-96.<br /> 9. Vũ Lê Chuyên (2010), Tầm soát ung thư tiền liệt tuyến-Kết quả<br /> cần mở rộng mẫu nghiên cứu lớn hơn để có bước đầu tại bệnh viện Bình Dân. Y học TpHCM, 2010. 14(1).<br /> thêm nhiều số liệu thuyết phục.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Ngày nhận bài báo: 16/10/2015<br /> 1. Andriole GL, Crawford ED, Grubb RL 3rd, Buys SS, Chia D, Ngày phản biện nhận xét bài báo: 23/10/2015<br /> Church TR, Fouad MN, Gelmann EP, Kvale PA, Reding DJ,<br /> Weissfeld JL, Yokochi LA, O'Brien B, Clapp JD, Rathmell JM, Ngày bài báo được đăng: 05/11/2015<br /> Riley TL, Hayes RB, Kramer BS, Izmirlian G, Miller AB,<br /> Pinsky PF, Prorok PC, Gohagan JK, Berg CD; PLCO Project<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 104<br />