TẠ P CHÍVHDG s ố 3/2010 3
MỘ T SỐ HOA VAN DIỄ N HÌNH
TRêN TRANG PHỤ C NGƯ Ờ I DAO
NGUYỄ N NGỌ C ÂN
1. V ă n h ó a tr a n g p h ụ c c ủ a n g ư ờ i
D ao
Văn hoá Dao là mộ t trong nhữ ng nề n
văn hóa có từ rấ t lâu ở khu vự c Đông
Nam Á và Việ t Nam, cộ ng đồ ng ngư ờ i
Dao là mộ t bộ phậ n cấ u thành củ a cư dân
các nư ố c Đông Á và Đông Nam Á như :
Trung Quố c, Lào, Thái Lan, M ianma và
Việ t Nam. “Hiệ n nay đã có khoả ng 30.000
ngư ờ i Dao (Miên) đang số ng tạ i Mĩ, chủ
yế u là bờ biể n phía tây. Trong đó ở San
Francisco, California có số lư ợ ng ngư ờ i
Dao đị nh cư đông nhấ t. Mộ t số nhóm nhỏ
đã có m ặ t tạ i Porland, Oregon và Seatle,
Washington... Họ di cư sang Mĩ chủ yế u
từ Lào theo chư ơ ng trình tị nạ n củ a Mĩ từ
năm 1976”(1). Như vậ y, cũng như các tộ c
ngư ờ i khác, sự dị ch chuyể n và yế u tô" thòi
gian làm cho văn hoá Dao trở thành mộ t
bộ phậ n cấ u thành các nề n văn hoá nơ i có
cộ ng đồ ng ngư ơ i Dao sinh sông. Văn hoá
ngư ờ i Dao, trong đó có trang phụ c đư ợ c
coi như mộ t điể m nhấ n, mộ t yế u tô" tạ o
nên sự độ c đáo, sự linh thiêng, cái hồ n
củ a tộ c ngư ờ i đã trả i qua thờ i gian, trả i
qua nhữ ng biế n cô" thăng trầ m lị ch sử . Nó
đã đư ợ c ngư ng đọ ng, sắ t son và trao
truyề n từ đờ i này qua đòi khác. Để từ đó,
nó khắ ng đị nh cái riêng, độ c đáo, cái bả n
nguyên, tự nó có chỗ đứ ng riêng, độ c lậ p,
có thể tách ra khỏ i trào lư u thê" giớ i hoá,
chung đụ ng và ồ n ã, biế n độ ng và giao
hoà. Thờ i gian qua, nhiề u hộ i thả o khoa
họ c trong nư ố c và quố c tê" đã đặ t ra vấ n
đề nghiên cứ u văn hoá Dao. Và tấ t nhiên,
mộ t trong nhữ ng giá trị văn hoá đặ c
trư ng đư ợ c nhiề u nhà nghiên cứ u quan
tâm đế n, đó là trang phụ c.
Cũng như trang phụ c củ a nhiề u tộ c
ngư ơ i thiể u sô" vùng núi, trang phụ c ngư ờ i
Dao có cấ u tạ o khá đặ c biệ t vê' quy cách
tạ o hình, đặ c biệ t là bộ lễ phụ c. Bộ lễ phụ c
củ a ngư ờ i Dao có cách cắ t may tuy đơ n
giả n như ng cách ăn vậ n lạ i vô cùng phứ c
tạ p. Các bộ phậ n củ a trang phụ c liên quan
mậ t thiế t vớ i nhau, không thể thiế u bấ t cứ
mộ t bộ phậ n nào khi sử dụ ng. Các bộ phậ n
hỗ trợ nhau, che chắ n và bổ sung cho
nhau, cùng nhau phố i hợ p tôn lên dáng
dấ p khoẻ mạ nh củ a ngư òi mặ c.
Ngư ờ i Dao có nhữ ng đặ c điể m riêng
trong cách xử lí các yế u tô" trên trang
phụ c củ a mình. Trang phụ c củ a tộ c ngư ờ i
này đư ợ c xế p vào loạ i trang phụ c đẹ p và
độ c đáo, đặ c biệ t là quy cách tạ o hình,
trong đó chấ t chứ a nguồ n mĩ cả m mang
nhiề u yế u tô" tâm linh. Đây cũng là loạ i
hình trang phụ c có sự đa dạ ng vê' sắ c
thái, cầ u kì vê' cách tạ o dáng, phong phú
vê' thể loạ i hoa văn và màu sắ c. Họ a tiế t
trên trang phụ c ngư ờ i Dao cũng rấ t độ c
đáo vê' phư ơ ng pháp thể hiệ n, yế u tô" tín
ngư ỡ ng, hệ thông biể u tư ợ ng trên từ ng
mô tip họ a tiế t.
4NGHIÊN CỨ U - TRAO Đổ i
Có thể nói, mỗ i yế u tô" trên trang
phụ c là mộ t sự sáng tạ o tìm tòi không
ngơ i nghỉ . Tổ ng thể bộ trang phụ c là mộ t
tác phẩ m độ c đáo về tạ o hình nói chung
và tạ o hình trang trí nói riêng, là bả n
tổ ng phổ đầ y âm sắ c vớ i nhữ ng cung bậ c
khác biệ t tạ o nên sự choáng lạ , càng
chiêm ngư ỡ ng càng muố n khám phá bỏ i
nhữ ng điề u lạ kì mà nó mang lạ i ỗ các
thòi điể m, mỗ i góc độ thư ở ng thứ c khác
nhau.
2. Hoa vă n trên tran g phụ c ngư ờ i
Dao
Họ a tiế t trên trang phụ c nói chung
thư ồ ng đư ợ c thể hiệ n dư ớ i hai hình thứ c
họ a tiế t tự nhiên và họ a tiế t cách điệ u, ở
mỗ i hình thứ c, họ a tiế t phô bày nhữ ng vẻ
đẹ p riêng và nhữ ng hiệ u ứ ng nhãn quan
khác nhau. Trên thự c tế , các hoa văn và
họ a tiế t trên trang phụ c củ a mỗ i tộ c
ngư ờ i đề u có lị ch sử ra đờ i, hình thành và
phát triể n từ rấ t lâu. Vô hình trung,
chúng như là nhữ ng đạ i diệ n nhãn quan
đôĩ vớ i các tộ c ngư ờ i khác. Nhìn vào màu
sắ c trên trang phụ c, ngư òi ta có thể phân
biệ t đư ợ c vùng như ng nhìn vào họ a tiế t,
ngư ờ i ta có thể đọ c đư ợ c ra ngay nề n văn
hóa truyề n thông củ a tộ c ngư òi sáng tạ o
ra nó. Cũng như các tộ c ngư ờ i khác, hoa
văn biể u hiệ n quan niệ m thẩ m mĩ, cách
thứ c tư duy tạ o hình. Hoa văn chứ a đự ng
nhữ ng thông tin về tâm lí, xã hộ i, tín
ngư ỡ ng, về quá trình phát triể n lị ch sử ,
quá trìn h tiế p biế n củ a văn hoá tộ c ngư òi.
Trong quá trình hộ i nhậ p, sự giao lư u
tiế p biế n là quy luậ t củ a văn hoá. Là mộ t
trong nhữ ng th ành tô" củ a văn hoá dân
gian, trang phụ c và các yế u tô" trên trang
phụ c góp phầ n tạ o nên sự độ c đáo đa
dạ ng. Hoa văn trên trang phụ c ngư ờ i Dao
đả m nhiệ m nhữ ng vai trò quan trọ ng,
đồ ng hành cùng đòi sông tộ c ngư ờ i qua
bao biế n độ ng củ a lị ch sử . Nó có vị trí
xứ ng đáng trong kho tàng văn hoá dân
gian củ a cộ ng đồ ng các dân tộ c Việ t Nam
đã qua, hôm nay và cả mai sau. Họ a tiế t
trên trang phụ c ngư ờ i Dao đã đạ t đế n
trình độ cao thể hiệ n ở đặ c điể m: tấ t cả
họ a tiế t đề u thoát khỏ i sự tự nhiên, thô
sơ mà thay vào đó là tính cách điệ u ở mứ c
cao. Có thể nói: ở đâu đó, họ a tiế t không
phả i là mộ t thành tô" chính để làm nên sự
thành công củ a mộ t bộ trang phụ c, như ng
vớ i họ a tiế t trên trang phụ c ngư ờ i Dao,
nó là thành phầ n chính, nó đã mang lạ i
cái giá trị văn hóa, là ngôn ngữ củ a trang
phụ c, là nét văn hoá truyề n thông củ a tộ c
ngư ờ i.
“Họ a tiế t trên trang phụ c Dao đư ợ c
tạ o nên bở i hình thứ c thêu tay, ghép vả i,
ghép len, in sáp, trong đó nét chủ đạ o
nổ i b ậ t và có giá trị nhấ t là hoa văn thêu
tay”(2). Họ a tiế t đư ợ c tạ o bằ ng các hình
thứ c này có độ linh hoạ t hơ n rấ t nhiề u so
vớ i cách dệ t họ a tiế t củ a các tộ c ngư di
khác. Họ a tiế t dệ t sẽ phả i chị u nhữ ng
hạ n chê" củ a kĩ th u ậ t dệ t quy đị nh đế n
mộ t độ đáng kể . Họ a tiế t thêu tay có thể
thay đổ i tuỳ ngư ồ i thêu, theo độ lổ n nhỏ
củ a bộ phậ n trang phụ c mà tạ o mả ng,
tạ o diệ n to nhỏ khác nhau. Vố i cách
ghép vả i, ghép len, các hình đư ợ c tạ o từ
vả i và len cũng cao thấ p, to nhỏ , thêm
bớ t tuỳ ý thích củ a ngư ờ i mặ c hay nhu
cầ u củ a ngư ờ i m ua để sử dụ ng hay theo
sự biế n đổ i củ a thị hiế u xã hộ i. Tính tự
cung tự cấ p nhiề u đờ i củ a ngư òi Dao cô’
truyề n ít nhiề u cũng đã góp phầ n củ ng
cô" sự biệ t lậ p củ a họ . Ngư òi Dao chấ p
giữ nhữ ng truyề n thông riêng trên cách
thể hiệ n hoa văn. Ta nhìn thấ y tự họ -
mỗ i chủ nhân củ a mộ t bộ trang phụ c đã
TẠ P CHÍ VHDG s ố 3/2010 5
"dự trữ " cho m ình mộ t vài nét độ c đáo
bên cạ nh truyề n thông chung củ a cộ ng
đồ ng, ngay cả cách thể hiệ n họ a tiế t trên
trang phụ c.
ứ ng xử củ a ngư ờ i làm ra họ a tiế t trên
trang phụ c ngư ờ i Dao là làm theo truyề n
thông họ tiế p thu đư ợ c từ thiế u thờ i dư ớ i
sự hư ớ ng dẫ n củ a mẹ , củ a chị . Thấ p
thoáng ở đó cũng có thể là sự cách tân,
tiế p thu, họ c tậ p các họ a tiế t củ a ngư òi
khác, nhóm cộ ng đồ ng khác, ứ ng xử đó
phù hợ p vớ i nhị p sông củ a mộ t xã hộ i
nông nghiệ p lâu đờ i trong sinh hoạ t cổ
truyề n vố i các ngành th ủ công, hạ n chế
các hình thứ c trao đổ i, m ua bán. Mộ t kế t
quả củ a th ế ứ ng xử theo truyề n thố ng là
tình trạ ng ngư ng đọ ng củ a hoa văn trên
trang phụ c. Vì mặ c dầ u mỗ i hoa văn có
thể xuấ t hiệ n dư ớ i nhiề u dạ ng, như ng
trong mộ t thòi gian khá dài rấ t hiế m có
nhữ ng m ẫ u mớ i đư ợ c thêm vào các mẫ u
cổ truyề n. Đôì chiế u vớ i các bộ trang phụ c
từ rấ t cũ đế n nhữ ng trang phụ c làm hàng
chợ bán hiệ n nay, việ c thay đổ i m ẫ u tạ o
hình họ a tiế t là rấ t ít.
Nhữ ng m ẫ u hoa văn thư òng đư ợ c
ngư ờ i Dao sử dụ ng là các hình thù sự vậ t
quen thuộ c trong cuộ c sông hàng ngày
cách điệ u nên. Chiế m tỉ lệ lớ n nhấ t là
hình cây cố i, hoa lá, hình con vậ t, con
ngư òi. “Có 16 loạ i hình họ a tiế t cây côĩ,
hoa lá trên tổ ng số 42 họ a tiế t đư ợ c liệ t
kê chiế m 38%. Trong đó họ a tiế t cây
thông, họ a tiế t cỏ , họ a tiế t hình hoa dây
đư ợ c thể hiệ n rõ ràng, chiế m diệ n tích lớ n
và lặ p đi lặ p lạ i nhiề u lầ n trên mộ t bộ
trang phụ c. Có chín loạ i hình họ a tiế t
hình ngư ờ i và con thú, chiế m tỉ lệ gầ n
22%. Còn lạ i là loạ i hình họ a tiế t hoa m ặ t
trờ i, hoa sao, hình sóng nư ớ c, hình ngư ờ i,
hình con vậ t và mộ t số loạ i hình họ a tiế t
không dị ch đư ợ c ra tiế ng Việ t. Có hai loạ i
hình họ a tiế t đư ợ c sử dụ ng cách tạ o hình
bằ ng hình thứ c dệ t và ghép vả i, ghép len.
Có hai loạ i hình họ a tiế t đư ợ c sử dụ ng
cách tạ o hình bằ ng hình thứ c in sáp, còn
lạ i 38 loạ i hình họ a tiế t đư ợ c tạ o hình
bằ ng cách thêu tay”(3). Như vậ y có thể
khẳ ng đị nh: về cơ bả n, ngư ờ i Dao sử dụ ng
cách thêu hoa văn họ a tiế t để trang trí
cho bộ trang phụ c củ a mình.
Vì đặ c điể m thêu tay nên các họ a tiế t
tuy sử dụ ng bằ ng cách ghép các đoạ n
thẳ ng như ng nhìn tổ ng thể lạ i tạ o nên
mộ t sự mề m mạ i cầ n thiế t. Quy cách tạ o
hình đư ợ c biế n tấ u to nhỏ , đả o chiề u,
thêm hoặ c bớ t nét tùy diệ n . tích các
mả nh, tùy vị trí thêu mà ngư ờ i thêu có
cách xử lí phù hợ p.
3. M ộ t số m âu hoa văn đ iể n hìn h
Vố i sự kế t hợ p các hoa văn, tổ ng thể
mộ t bình diệ n trang trí trên mộ t bộ phậ n
trang phụ c củ a ngư ờ i Dao rấ t phong phú
và mang các yế u tố vô cùng phứ c tạ p. Tuy
nhiên, thự c chấ t chỉ có mộ t số họ a tiế t
hình họ c cơ bả n đư ợ c ghép liên tụ c cấ u
thành. Sau đây là mộ t ví dụ về hệ thông
họ a tiế t đư ợ c trang trí trên tạ p dề cổ củ a
ngư ờ i Dao đỏ ở Ngọ c Phái, Chợ Đồ n, Bắ c
Kạ n - mộ t nhóm ngư ờ i Dao m ang nhữ ng
nét điể n hình về cách tạ o hình họ a tiế t và
có thể nói đế n độ hoàn hả o. ở đó, họ a tiế t
giữ đư ợ c khá nguyên vẹ n các yế u tố cổ
truyề n, yế u tố hộ i tụ , yế u tố đạ i diệ n. Tạ p
dề là mộ t trong nhữ ng bộ phậ n mang yế u
tô' trang trí nhiề u n h ấ t củ a bộ trang phụ c
nữ truyề n thố ng ở đây bở i nó đư ợ c quấ n
ngoài cùng, ở vị trí phía trư ố c và có diệ n
tích dùng để phụ diễ n lở n nhấ t trong toàn
bộ trang phụ c(4).
6NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ i
Có hai hệ thố ng hoa văn cơ bả n ỏ đậ y,
đó là hệ thông hoa văn đư ợ c kế t nôì tạ o
hình ngang vă hệ thố ng hoa văn đư ợ c kế t
nôì tạ o hình dọ c. ở mỗ i hệ thông đề u có
cách cấ u tạ o khác nhau và m ang nhữ ng ý
nghĩa biể u trư ng không giông nhau. Tuy
nhiên, sự kế t hợ p trong mộ t bình diệ n lố n
cũng tạ o cho ngư òi xem sự hoà trộ n củ a
hai hình thứ c và đã tạ o nên mộ t tổ ng thể
chung.
3.1. H ệ th ố n g h o a v ă n đ ư ợ c k ế t
n ố i tạ o h ìn h n g a n g
Hình 1 là hoa vãn sóng nư ớ c đư ợ c
ghép liên tụ c và trả i theo lố i bố cụ c ngang
phầ n dư ớ i củ a tạ p dề . Hệ thông chạ y
ngang củ a hoa văn sóng nư ớ c đư ợ c lặ p lạ i
liên tụ c ba lầ n từ dư ớ i lên trên tạ o nên sự
dày đặ c, mênh mang dàn trả i. Mỗ i mộ t
mạ ch chạ y ngang thư ờ ng đư ợ c ghép nôì
bỏ i ba đư ờ ng ziczac chấ p lên nhau đề u
đặ n. Chặ n lạ i phầ n trên và phầ n dư ói củ a
ba đư ờ ng ziczac đó là các hình ziczac cụ t
và hệ thố ng các đoạ n thẳ ng đứ ng ở giữ a
tạ o nên mộ t bô" cụ c có phân đoạ n rõ ràng.
H ình 1
Hình 2 là hoạ tiế t hình quả trám
đư ợ c ghép liên tiế p và trả i dài vói hai
chứ c năng: làm diề m bo xung quanh quầ n
thể họ a tiế t và đồ ng thòi chạ y xen giữ a,
làm tiế p đoạ n cho các hệ thông họ a tiế t
liên tụ c dày đặ c trong tổ ng thể chung.
Tuy nhiên, nế u ở vị trí làm diể m bo xung
quanh quầ n thể họ a tiế t th ì các quả trám
to hơ n, hình rõ hơ n ở vị trí làm tiế p đoạ n.
Các hình trám dù ỏ vị trí nào cũng cho
thị giác tiế p nhậ n hai cả m giác: cân bằ ng
và sinh độ ng.
H ìn h 2
Hình 3 là hệ thông họ a tiế t vặ n
thừ ng. Cũng giông như họ a tiế t sóng
nư óc, hoạ tiế t vặ n thừ ng thư ờ ng đư ợ c
thêu rấ t nhỏ , đi theo cặ p ba liên tiế p kéo
dài theo chiề u ngang. N hìn tổ ng thể họ a
tiế t vặ n thừ ng này không biể u hiệ n rõ nét
về yế u tô" hình họ a mà chỉ tạ o thành mộ t
đư òng thẳ ng vớ i các m àu khác nhau cho
thị giác. Nhữ ng đư ồ ng thẳ ng liên tiế p kế t
hợ p vớ i nhữ ng họ a tiế t khác tạ o nên hệ
thố ng bô" cụ c chạ y ngang phía dư ớ i phầ n
tạ p dê' trư ớ c khi tiế p nố i vố i các phầ n
chạ y dọ c phía trên.
H ìn h 3
Hình 4 là họ a tiế t quả núi gồ m các
hình tam giác ghép lạ i trong mộ t th ế liên
hoàn chạ y dài theo chiề u ngang. Để phân
đị nh các hình, hệ thông họ a tiế t này gồ m
hai hàng họ a tiế t giông nhau như ng lộ n
ngư ợ c và đô"i lậ p về sắ c độ đậ m nhạ t. Đây
là dãy họ a tiế t có diệ n tích lớ n nhấ t và
nằ m ỏ phầ n gấ u đáy củ a tạ p dề . Nó nằ m
ở vị trí có chứ c năng giữ lạ i th ế cân bằ ng
và làm giãn thị giác bỏ i hàng loạ t các họ a
tiế t có yế u tô" chi tiế t phầ n trên tạ p dề .
Chặ n dư ớ i và chặ n trên củ a dãy họ a tiế t
này là hai đư ờ ng thẳ ng dầ y, đậ m sắ c
chạ y ngang song song, kế t hợ p vớ i họ a
tiế t dãy núi tạ o hình vữ ng chãi và ô’n
đị nh cho toàn bộ chiế c tạ p dề .
TẠ P CHÍ VHDG s ố 3/2010 7
H ìn h 4
Hình 5 là họ a tiế t hình ngư ờ i nắ m
tay nhau gồ m nhữ ng hình ngư ờ i đơ n lẻ
dang tay mả nh nhỏ chạ y ngang. Cách
thứ c tạ o hình khoa họ c, các điể m xuấ t
phát và tiế p nôì hợ p lí, các khoả ng trông
kế t hợ p vớ i các đoạ n thẳ ng ngang dọ c, dài
ngắ n tạ o nên sự sinh độ ng và tạ o sự liên
tư ở ng, hoạ t m ắ t cho ngư ờ i xem.
H ìn h 5
Mộ t cấ u trúc theo chiề u ngang có lẽ là
cầ u kì phứ c tạ p n hấ t trên toàn bộ tấ m
tạ p dề đó là "khóm" họ a tiế t đư ợ c cấ u tạ o
liên hoàn các chi tiế t rờ i rạ c tạ o nên tổ ng
thể vui mắ t, logic và khoa họ c như ng
cũng rấ t gầ n gũi vớ i các hình thù đư ợ c
mặ c đị nh trong tâm thứ c. Nhữ ng khoả ng
trông vừ a phả i, nhữ ng chi tiế t rậ m rạ p
như ng không rư ờ m rà, nhữ ng cấ u tạ o nét
có sự phố i hợ p tinh xả o đế n mứ c tuyệ t đôi
làm cho hình vừ a chắ c, khoẻ vừ a mề m
mạ i, vừ a cầ u kì vừ a giả n đơ n, vừ a thoáng
hoạ t vừ a hiệ n đạ i. Các chi tiế t đề u quan
hệ ràng buộ c vớ i nhau, nế u mộ t chi tiế t
lỗ i sẽ kéo theo các chi tiế t khác và không
thể bỏ qua lỗ i đó để hoàn thiệ n các chi
tiế t đồ ng thờ i. Nói cách khác, ở cấ u trúc
"khóm" họ a tiế t; sự bắ t đầ u, sự trư ở ng
thành củ a đơ n vị họ a tiế t này là sự kế t
thúc có chủ ý củ a mộ t đơ n vị họ a tiế t
trư ớ c nó, và bả n thân mỗ i đơ n vị họ a tiế t
là sự hoàn thành và là sự bắ t đầ u cho đơ n
vị họ a tiế t tiế p theo. Nhìn tổ ng thể khóm
họ a tiế t này đư ợ c cấ u tạ o từ năm họ a tiế t
đơ n lẻ không trùng nhau về tạ o hình,
không bằ ng nhau về diệ n tích, không
đồ ng đẳ ng về hư ớ ng và hoàn toàn đố i
ngẫ u về tính nhị p điệ u. Đây là cấ u trúc
họ a tiế t đặ c biệ t n hấ t trong các cấ u trúc
họ a tiế t trên tạ p dề củ a ngư ờ i Dao (hình
6).
7
H ìn h 6
Tuy cầ u kì và phứ c tạ p như ng "khóm"
họ a tiế t này đư ợ c sử dụ ng khá nhiề u trên
nề n diệ n tích chung đư ợ c trang trí. Nó
đóng vài trò tâm điể m củ a toàn bộ bình
diệ n trang trí. Ngư ờ i thêu cũng gia công
khá nhiề u công sứ c và thòi gian cho
"khóm" họ a tiế t này. v ề phư ơ ng diệ n tạ o
hình, khóm họ a tiế t này đánh dấ u sự
thành công đặ c biệ t củ a trí tư ở ng tư ợ ng,
sự khéo léo và tư duy khoa họ c trong
trang trí củ a tộ c ngư ờ i Dao. Nó tách hẳ n,
không cùng họ vớ i bấ t kể họ a tiế t trang
trí củ a bấ t kể củ a cộ ng đồ ng nào.
3 .2 . H ệ t h ố n g h o a v ă n đ ư ơ c k ế t
n ố i t ạ o h ìn h d ọ c
Hệ thông hoa văn chạ y dọ c đư ợ c ghép
bở i các đơ n nguyên nố ì dọ c liên tiế p có kế t
cấ u ba (hình 7). Từ ng đơ n nguyên lạ i
đư ợ c cấ u tạ o bằ ng ba hình vuông lồ ng vào
nhau. Đặ c biệ t hình vuông trong cùng
đư ợ c bỏ khuyế t mộ t cạ nh, luôn đổ i hư ớ ng
ở mỗ i vị trí củ a từ ng đơ n nguyên tạ o nên
sự đồ ng thuậ n như ng sinh độ ng liên
hoàn. Sự sinh độ ng và mang yế u tố đa
dạ ng, phứ c tạ p đư ợ c nhấ n thêm nhờ