Hỏi đáp về thuốc và sức khỏe (Kỳ 1)
Khi nào phải dùng insulin?
Bệnh nhân ĐTĐ bị cắt bàn chân do không được điều trị và kiểm soát tốt.
Tôi năm nay 62 tuổi, bị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) khoảng hơn 10 năm
nay. Thời gian vừa qua, đường huyết của tôi có hiện tượng không ổn định mặc dù
tôi chấp hành đúng hướng dẫn của bác sĩ. Tôi đi khám lại và được bác sĩ chỉ định
cho dùng insulin đường tiêm. Xin quý báo giúp tôi hiểu rõ hơn về loại thuốc này
và khi nào thì dùng insulin cho những người như tôi? Tôi xin cảm ơn.
Võ Thị Hường (Nam Định)
Cho tới nay, y học vẫn chưa có khả năng chữa khỏi bệnh ĐTĐ và nếu
không được điều trị, quản lý tốt, bệnh sẽ có nhiều biến chứng nguy hiểm. Nếu
được tư vấn điều trị đúng và tốt, kết hợp với chế độ ăn uống và luyện tập phù hợp,
bệnh nhân vẫn có thể sống hoàn toàn khoẻ mạnh.
Có nhiều thuốc được sử dụng để điều trị ĐTĐ, trong đó có insulin. Insulin
là một protein gồm 51 acid amin, có hai chuỗi polypeptid A và B. Đây là một
hormon có tác dụng làm giảm đường máu do tế bào bêta của tụy tiết ra liên tục
suốt 24 giờ trong ngày. Ngoài ra, insulin còn được tiết theo nhu cầu từng lúc của
cơ thể, sự tăng đường máu sẽ kích thích tụy sản xuất insulin, nhất là tăng đường
máu sau các bữa ăn. Insulin bị phá huỷ ở đường tiêu hoá, do vậy phải dùng theo
đường tiêm.
Thông thường, insulin được chỉ định điều trị cho các bệnh nhân ĐTĐ phụ
thuộc insulin (ĐTĐ týp 1 - hay gặp ở người trẻ). Tuy nhiên, trong một số trường
hợp nhất định, thuốc cũng được chỉ định sử dụng trong điều trị ĐTĐ không phụ
thuộc insulin (đái tháo đường týp 2 - hay gặp ở người già). Trong ĐTĐ týp 2,
insulin được chỉ định khi: có ceton niệu; đường huyết tăng khó kiểm soát bằng chế
độ ăn, thuốc uống; ĐTĐ týp 2 nhưng thể trạng không béo; không kiểm soát được
sự giảm cân và tăng đường huyết; thất bại trong điều trị với sulfonylurea; rối loạn
mỡ máu, đặc biệt tăng triglycerid không đáp ứng với chế độ ăn và thuốc hạ mỡ
máu; có bệnh lý cấp tính kèm theo, biến chứng cấp tính, phẫu thuật; suy gan, thận,
bệnh lý mạch máu ở người ĐTĐ nặng (mắt, tim, thận, não, tắc mạch chi...).
Khi dùng insulin người bệnh có thể gặp các tác dụng không mong muốn
như:
Hạ đường huyết: Thường gặp khi tiêm insulin quá liều, hoặc tiêm insulin
xong nhưng ăn muộn gây vã mồ hôi, hạ thân nhiệt, co giật, thậm chí hôn mê.
Dị ứng: Có thể xuất hiện sau khi tiêm lần đầu hoặc sau nhiều lần tiêm
insulin, tỷ lệ dị ứng nói chung thấp.
Phản ứng tại chỗ tiêm: Ngứa, đau, cứng hoặc u mỡ vùng tiêm.
Tuy nhiên, việc lựa chọn insulin, liều lượng insulin, phối hợp với loại thuốc
hạ đường huyết nào phải tuỳ thuộc từng bệnh nhân cụ thể, không có công thức
chung cho tất cả các bệnh nhân. Do vậy, bác nên yên tâm và tuân thủ triệt để phác
đồ điều trị mà bác sĩ đã đề ra.
Thuốc nào để giảm ho?
Có rất nhiều nguyên nhân gây ho và phản xạ ho là cơ chế tự vệ sinh lý
quan trọng của cơ thể để tống ra ngoài các dị vật ở phần trên của đường hô
hấp có thể gây tắc đường thở ra ngoài. Tuy nhiên, nếu ho quá mức thì việc
điều trị triệu chứng ho là rất cần thiết.
Chỉ dùng thuốc giảm ho trong trường hợp ho không có đờm, ho nhiều làm
người bệnh mệt mỏi, mất ngủ. Không dùng thuốc làm giảm ho trong trường hợp
ho có đờm (trong bệnh viêm phế quản mạn, giãn phế quản...) vì ho được coi như
cơ chế bảo vệ có lợi, làm sạch đường thở.
Các thuốc giảm ho được chia làm 2 loại:
Thuốc giảm ho ngoại biên: Có tác dụng làm giảm nhạy cảm của các
receptor gây phản xạ ho ở đường hô hấp. Có thể dùng mật ong, glycerol (làm dịu
ho do có tác dụng bảo vệ, bao phủ các receptor cảm giác ở họng); benzonatat, bạc
hà còn gọi là menthol (có tác dụng gây tê các ngọn dây thần kinh gây phản xạ ho
nên làm giảm ho).
Thuốc giảm ho trung ương: Các thuốc này ức chế trực tiếp trung tâm ho ở
hành tuỷ, đồng thời có tác dụng an thần. Thuộc nhóm này bao gồm: codein,
dextromethorphan, noscapin (có hiệu quả trong trường hợp ho khan, mạn tính).
Ngoài ra, một số thuốc có tác dụng kháng histamin H1 như alimemazin,
diphenhydramin... cũng có tác dụng chống ho, được dùng trong các chứng ho khan
do dị ứng, do kích thích, nhất là về đêm.
Nên dùng thuốc an thần nào?
Tôi năm nay 53 tuổi, gần đây tôi thường xuyên bị mất ngủ. Tôi đã dùng
thuốc an thần rotunda nhưng không cải thiện được tình hình. Vì mất ngủ nên tôi
rất mệt mỏi. Xin quý báo tư vấn cho tôi loại thuốc nào tôi có thể dùng được.
Trịnh Thị Hoài An
(Nghĩa Lộ - Yên Bái)
Nếu chị dùng rotunda không hiệu quả thì ngoài rotunda trên thị trường còn
có một số loại thuốc khác cũng có tác dụng chống mất ngủ:
- Zolpidem: Được chỉ định cho mất ngủ ở người lớn. Thuốc có thể dùng cả
cho bệnh nhân mất ngủ đầu giấc, giữa giấc và cuối giấc. Tuy nhiên, nếu dùng kéo
dài sẽ gây nghiện, vì thế chỉ nên dùng liên tục từ 3 - 10 ngày. Hạn chế việc dùng
liên tục quá 2 tuần.
- Tresam: Là thuốc giải lo âu không thuộc nhóm benzodiazepin, vì vậy khó
gây phụ thuộc thuốc. Do giảm triệu chứng lo âu nên thuốc khiến bệnh nhân ngủ tốt
hơn. Tuy nhiên hiệu quả của thuốc không cao, nhất là các trường hợp bệnh nhân
không có lo lắng.
- Các benzodiazepin: Các thuốc này cho kết quả điều trị chắc chắn, giấc
ngủ gần giống với giấc ngủ tự nhiên nên ít gây hiệu ứng phụ cho ngày hôm sau, vì
vậy dùng điều trị mất ngủ. Tuy nhiên, thuốc dễ gây nghiện nên không được dùng
kéo dài. Nhìn chung không dùng liên tục quá 5-7 ngày để tránh gây nghiện. Các
thuốc benzodiazepin có thời gian bán huỷ ngắn như lorazepam, alprazolam được
chỉ định cho mất ngủ đầu giấc. Còn các thuốc có thời gian bán huỷ trung bình như
rivotril, lexomil, seduxen được chỉ định cho mất ngủ giữa giấc và cuối giấc hoặc