HỎI VÀ ĐÁP BỆNH CÚM HEO
BS CK1 BÙI TRỌNG HỢP
KHOA NHIỄM
Cúm heo là gì?
Cúm heo, swine flu, là bệnh cấp tính đường hô hấp có khã năng lây lan
cao của heo, gây ra bởi siêu vi influenza A của heo. Có khuynh hướng lây lan rất
nhanh và tỉ lệ tử vong thấp (1-4%).
Siêu vi lây trong heo qua các hạt nước siêu nhỏ của đường hô hấp, qua tiếp
xúc trực tiếp hay gián tiếp, và tồn tại trong những con heo mang siêu vi nhưng
không có triệu chứng. Dịch cúm heo xảy ra quanh năm, tăng lên vào mùa thu và
mùa đông ở các nước ôn đới.
Siêu vi cúm heo thông thường là subtype của H1N1, những subtype
khác thì ít gặp hơn (H1N2, H3N1, H3N2). Siêu vi cúm heo H3N2 được cho là có
nguồn gốc từ cúm người chuyển thành. Mặc dù cúm heo thông thường chỉ lây lan
trong heo không thể lây qua người. Tuy nhiên, heo là động vật đặc biệt có thể
nhiễm cúm gia cầm, cúm người và tất nhiên là cúm heo. Cho nên khi heo nhiễm
cùng lúc nhiều dạng siêu vi cúm, và chúng có thể trao đổi gene với nhau, kết quả
là có thể tạo ra một loại siêu vi cúm mới có khả năng lây lan qua người.
Cúm heo có nhiều khả năng gấy bệnh trên người không?
Những trận dịch cúm heo xảy ra trên người cũng đã được báo cáo. Triêu
chứng cũng tương tự như cãm cúm thông thường, có thể từ không có triệu chứng
cho đến viêm phổi nặng và dẫn đến tử vong. Do triệu chứng lâm sàng không khác
biệt lắm so với cúm người, nên thường là phát hiện cúm heo thông qua các khảo
sát về cúm người. Vì vậy, thật sự khả năng gây bệnh của cúm heo trên người là
khó đánh giá chính xác.
Những nơi nào đã xảy ra việc cúm heo lây qua người?
Mỹ và Tây ban nha đã được ghi nhận, và bây giờ là Mexico.
Người bị nhiễm cúm heo như thế nào?
Người có thể lây do tiếp xúc trực tiếp với heo nhiễm bệnh, tuy nhiên ở
một số trường hợp không thấy có tiền sử tiếp xúc trực tiếp với heo nhiễm bệnh,
nhất là những nước nuôi heo tập trung trong chuồng trại cách ly với khu dân cư.
Lây từ người sang người cũng đã xảy ra, nhưng chỉ giới hạn ở những tiếp xúc gần
gủi và trong nhóm người giới hạn.
Vậy ăn thịt heo và những sản phẩm từ heo có an toàn không?
An toàn. Cúm heo không có khả năng lây lan qua đường tiêu hóa, thịt
heo và các sản phẩm từ heo. Siêu vi cúm heo bị tiêu diệt ở nhiệt độ 70 0 C, điều
này dể được thực hiện khi chế biến các món ăn thông thường.
Khi nào thì xảy ra dịch cúm heo trên người?
Hầu hết người và nhất là những người không có tiếp xúc với heo thì
không có miễn dịch chống lại siêu vi cúm heo. Khi nào cúm heo có được đặc tính
lây trực tiếp từ người sang người thi xãy ra dịch. Thực tế thì điều này rất khó tiên
đoán trước, vì nó phụ thuộc vào độc lực của siêu vi, sự tồn tại miễn dịch của
người, khả năng bảo vệ chéo của kháng thề chống cúm người và đặc tính của
người mắc bệnh. Khi nào siêu vi cúm heo trao đổi gene với cúm người tạo ra một
loại siêu vi cúm có độc lực mạnh và lây lan nhanh trên người, khi đó sẽ gây ra
dịch.
Có thuốc chủng ngừa chống lại cúm heo không?
Chưa có. Siêu vi cúm thay đổi kháng nguyên rất nhanh, như vậy rất khó
tạo ra được thuốc chủng ngừa có hiệu quả đối với siêu vi cúm ở từng giai đoạn cụ
thể. Các thuốc chủng ngừa ở cúm người thông thường không có chứa khả năng
chống được cúm heo. Cho nên, không rỏ là liệu các thuốc chủng ngừa cúm người
hiện nay có tạo được miễn dịch chéo với cúm heo đang xảy ra ở Mỹ và Mexico
hay không.
Thuốc nào điều trị được cúm heo?
Các thuốc kháng siêu vi chống cúm người có thể dùng hiệu quả trên
cúm heo. Có hai nhóm: 1. adamantanes (amantadine và remantadine), 2. ức chế
men neuraminidase (oseltamivir và zanamivir).
Một số siêu vi cúm heo có khả năng kháng lại thuốc kháng siêu vi, hạn
chế sự hiệu quả khả năng phòng ngừa và điều trị của thuốc, những siêu vi cúm heo
gần đây được phân lập trên người bệnh ở Mỹ cho thấy nhạy với oseltamivir và
zanamivir, nhưng đã kháng amantadine và remantadine.
Những báo cáo trước đây cho thấy hầu hết cúm heo có thể khỏi hoàn
tòan mà không cần phải điều trị đặc hiệu gì cả.
Như vậy việc sử dụng lọai thuốc kháng siêu vi nào để phòng ngừa và
điều trị cúm heo cần phải được cân nhắc tùy tình huống cụ thể.