Giải pháp xử lý nước thải đô thị cho nông nghiệp: Hợp tác nghiên cứu và phát triển

Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

ViÖn Khoa häc Thuû Lîi

-----o0o-----

b¸o c¸o tæng kÕt

Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc

th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

§Ò tµi hîp t¸c nghiªn cøu theo nghÞ ®Þnh th− vÒ KHCN n¨m 2005

Chñ nhiÖm dù ¸n: PGS. TS. NguyÔn ThÕ Qu¶ng

6725 28/01/2008

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Hµ néi, 2006

Môc lôc

Më ®Çu ............................................................................................................... 4

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp ................................................... 6 I.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i ..................................................6 I.1.1. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc ..................................................7 I.1.2. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ - lý: ..............................................7 I.1.3. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh học ...............................................8 I.1.4. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp...............................................8 I.2. C¬ së vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i phï hîp............11 I.2.1. Thµnh phÇn cña n−íc th¶i ........................................................................11 I.2.2. TÝnh chÊt cña n−íc th¶i: ...........................................................................13 I.2.3. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nhxö lý n−íc th¶i (XLNT) ..........16 I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ ngoµi n−íc ........17 I.3.1. Ngoµi n−íc................................................................................................17 I.3.2. Trong n−íc ................................................................................................20 I.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc .............................................................................................22 I.4.1. Tæng quan vÒ sù cÇn thiÕt cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i: .......................22 I.4.2. Yªu cÇu vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông cho n«ng nghiÖp .................24 I.4.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi ......................25 I.4.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam .......................26 I.5. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest : .......................................................................................29 I.5.1. Giíi thiÖu vÒ ®Êt n−íc Rumani..................................................................29 I.5.2. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM ............................................................................29 1.5.3. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn......................................29 I.5.4. Mét sè nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®−îc ViÖn ICIM trao ®æi víi ViÖn KHTL ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi ........30

Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn Lim – huyÖn Tiªn Du - tØnh B¾c Ninh) ............................................................................................... 34 II.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn thÞ trÊn Lim - huyÖn Tiªn Du ...........................................34 II.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trÊn Lim..............................34 II.1.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi............................................................34 II.1.3. H¹ tÇng c¬ së:..........................................................................................37 II.1.4. Quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020 ...................................39 II.2. §Æc ®iÓm vïng x©y dùng m« h×nh (th«n Lòng Giang) ...................................41 II.2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn....................................................................................41 II.2.2. T×nh h×nh d©n sinh kinh tÕ, x· héi ...........................................................42

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

II.3. HiÖn tr¹ng chÊt l−îng m«i tr−êng thÞ trÊn Lim...............................................43 II.3.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc ....................................................................43 II.3.1.1. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i ®« thÞ ...................................................44 II.3.1.2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc trªn c¸c kªnh t−íi tiªu vµ ao hå khu vùc thÞ trÊn Lim ..............................................................................................................49 II.3.1.3. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim ...................54 II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ......................................................57 II.3.3. HiÖn tr¹ng sö dông ph©n bãn vµ ho¸ chÊt BVTV ....................................58 II.3.4. HiÖn tr¹ng chÊt th¶i r¾n thÞ trÊn Lim......................................................58 II.4. HiÖn tr¹ng qu¶n lý m«i tr−êng thÞ trÊn lim .....................................................59 II.4.1. HiÖn tr¹ng c¬ cÊu tæ chøc vµ m« h×nh qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc...............59 II.4.2. M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc vµ qu¶n lý ®éi vÖ sinh cña thÞ trÊn....................60

Ch−¬ng III: Quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang – thÞ trÊn Lim............................................................................. 62 III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh ..........................................................................................................62 III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vùc m« h×nh............................62 III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP c¬ häc ...............62 III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP sinh häc ............65 III.1.4. So s¸nh lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang...............70 III.1.5. ThuyÕt minh thiṌt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang...77 III.2. VËn hµnh vµ b¶o d−ìng m« h×nh tho¸t n−íc vµ sö lý n−íc th¶i:...................82 Ch−¬ng IV: Quy ho¹ch m«i tr−êng vµ x©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý m«i tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - tØnh B¾c Ninh ............ 83 IV.1. HiÖn tr¹ng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i ......................................................83 IV1.1 HiÖn tr¹ng nguån n−íc th¶i vµ h×nh thøc tiªu tho¸t n−íc........................83 IV.1.2. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng tho¸t n−íc tíi vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng....86 IV.2. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i.....................................................86 IV.2.1. Môc tiªu..................................................................................................86 IV.2.2. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch .............................................................................87 IV.3. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt ....................................................................89 IV.3.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i................................................89 IV.3.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch........................................................89 VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch ................................................................................92 IV.4. X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang....................................93 Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh ............................................................ 95 V.1. Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i...................................................................................................................95 V.1.1. Môc tiªu nghiªn cøu.................................................................................95 V.1.2. Néi dung nghiªn cøu................................................................................95 V.2. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ c¬ së lùa chän m« h×nh qu¶n lý ..............................95

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

V.2.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý .......................95 V.2.2. Yªu cÇu ®èi víi m« h×nh qu¶n lý..............................................................96 V.2.3. C¬ së ®Ó lùa chän m« h×nh qu¶n lý ........................................................96 V.3. M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ......................................97 V.3.1. C¸c b−íc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý......................................................967 V.3.2. X©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp trung th«n Lòng Giang .....................................................................................967 V.3.3. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ......968 V.3.1. H−íng dÉn qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang ..........................................................................................................................968 V.4. NhËn xÐt chung.............................................................................................102 Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau xö lý, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n Lòng Giang............................................... 103 VI.1. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr−êng .........................................................103 VI.1.1. §¸nh gi¸ diÔn biÕn chÊt l−îng ®Êt, n−íc .............................................103 IV.1.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i .......................................................111 VI.2. §¸nh gi¸ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i .....................................................116 VI.3. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn nÕp sèng, ý thøc céng ®ång....117 Ch−¬ng VII: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp ........................................................... 118

VII.1. T×nh h×nh sö dông gièng lóa, ph©n bãn, s©u bÖnh xuÊt hiÖn vµ thuèc diÖt s©u bÖnh ë khu thÝ nghiÖm................................................................................118 VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng.........................................................................................118 VII.3. NhËn xÐt ................................................................................................119

KÕt luËn - KiÕn nghÞ...................................................................................... 120 1. KÕt luËn.............................................................................................................120 2. KiÕn nghÞ ..........................................................................................................121 Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................................ 122

Phô lôc: Tµi liÖu tËp huÊn h−íng dÉn vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc th¶i vµ n©ng cao nhËn thøc céng ®ång .................................................................... 124 Phô lôc 1: Tê r¬i h−íng dÉn qu¶n lý hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho khu d©n c− th«n Lòng Giang – thÞ trÊn Lim – tØnh B¾c Ninh ...............................125 Phô lôc 2: C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i s¶n xuÊt, sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i b»ng bÓ biogas....................................................................................................................128 Phô lôc 3: Xö lý ph©n chuång vµ r¸c th¶i SH b»ng c«ng nghÖ ñ hîp vÖ sinh ......133 Phô lôc 4: Quy tr×nh t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t b»ng biÖn ph¸p bæ sung chÕ phÈm vi sinh......................................................................................136

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

më ®Çu

MÆc dï thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò xö lý n−íc th¶i ®· b¾t ®Çu ®−îc sù quan t©m cña c¸c c¬ quan nghiªn cøu, cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp nh−ng vÊn ®Ò n−íc th¶i vµ xö lý n−íc th¶i vÉn lµ vÊn ®Ò næi cém ë n−íc ta. N−íc th¶i ®« thÞ, n−íc th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i tõ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, n«ng thuû s¶n kh«ng ®−îc xö lý x¶ th¼ng ra m«i tr−êng ®ang hµng ngµy hµng giê ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn sèng vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n. V× vËy, viÖc xö lý n−íc th¶i rÊt cÇn sù phèi hîp tham gia cña nhiÒu c¬ quan. Bªn c¹nh ®ã, víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt cña ViÖt Nam, trong n¨m thêi kú kh« h¹n th−êng kÐo dµi tõ 3-5 th¸ng, vÊn ®Ò hiÓu vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trë nªn v« cïng thiÕt thùc. N−íc th¶i, ®Æc biÖt lµ n−íc th¶i ®« thÞ, n−íc th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n sau khi ®−îc xö lý l¹i trë thµnh nguån dinh d−ìng quý b¸u cho c©y trång, vµ gãp phÇn tiÕt kiÖm ®−îc ph©n bãn vµ n−íc t−íi cho nhµ n«ng.

§Ò tµi hîp t¸c nghiªn cøu theo nghÞ ®Þnh th− vÒ khoa häc c«ng nghÖ n¨m 2005 víi chÝnh phñ Rumani “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” còng nh»m môc ®Ých xö lý n−íc th¶i ®« thÞ ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn m«i tr−êng bÒn v÷ng vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®· xö lý cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

* Môc tiªu cña ®Ò tµi:

- Hîp t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp ®¹t yªu cÇu tiªu chuÈn n−íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

- øng dông ®−îc c¸c gi¶i ph¸p tæng hîp ®Ó t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ cho n«ng nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã phæ biÕn réng r·i cho vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù vµ ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ trong lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i.

* Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- Nghiªn cøu tæng quan:

Thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu, c¸c kÕt qu¶ ®· nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ c¸c gi¶i ph¸p t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, c¸c h¹n chÕ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, tÝnh thùc tÕ vµ phï hîp trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.

+ §iÒu tra, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ë c¸c ®«

- §iÒu tra kh¶o s¸t:

+ Lùa chän ®Þa ®iÓm ®Ó nghiªn cøu chi tiÕt vµ x©y dùng m« h×nh mÉu

thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp võa vµ nhá vïng §ång b»ng s«ng Hång.

+ §iÒu tra, kh¶o s¸t c¸c yÕu tè phôc vô c«ng t¸c qui ho¹ch: D©n c− vµ ph©n bè d©n c−, c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi, hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, t×nh h×nh

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Qui ho¹ch tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho ®iÓm lùa chän:

+ Qui ho¹ch xö lý n−íc th¶i cho khu ®« thÞ theo kiÓu ph©n t¸n nhá

+ Qui ho¹ch khu t¸i sö dông n−íc th¶i:

s¶n xuÊt, thµnh phÇn vµ khèi l−îng n−íc th¶i, kh¶ n¨ng t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ®iÓm lùa chän x©y dùng m« h×nh (thÞ trÊn Lim).

+ Lùa chän c¸c lo¹i c«ng nghÖ xö lý phï hîp víi tõng lo¹i n−íc th¶i dùa trªn nguyªn t¾c: c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, dÔ qu¶n lý, vËn hµnh vµ tËn dông tèi ®a c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã cña ®Þa ph−¬ng.

+ Nghiªn cøu t¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi: s¬ ®å t−íi, kü thuËt t−íi, qu¶n lý chÊt

- Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ:

l−îng nguån n−íc t−íi

+ X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i qui m« nhá c«ng suÊt 30 m3/ngµy ®ªm

- X©y dùng m« h×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ:

+ KÌ bê khu vùc ao C¸c Cô - th«n Lòng Giang t¹o m«i tr−êng c¶nh quan s¹ch ®Ñp vµ t¹o thµnh hå sinh häc tù nhiªn xö lý n−íc th¶i sau khi qua bÓ xö lý.

+ X©y hÖ thèng kªnh hai bªn bê ao C¸c Cô ®Ó dÉn n−íc vµo bÓ xö lý.

+ L¾p ®Æt bé cöa van cèng ®iÒu tiÕt ®Ó ®iÒu tiÕt n−íc th¶i vµo « ruéng thÝ nghiÖm

b»ng hÖ thèng bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim.

t−íi lóa.

+ Tæ chøc thùc hiÖn, x©y dùng c¸c m« h×nh

+ Tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh, ®iÒu hµnh khu t−íi n−íc th¶i

+ Söa ch÷a vµ b¶o d−ìng c¸c m« h×nh

- X©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i:

+ T¸c dông c¶i thiÖn m«i tr−êng, diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i trong khu vùc

+ N©ng cao ý thøc céng ®ång

+ TËn dông nguån n−íc, nguån dinh d−ìng cho c©y trång

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c m« h×nh:

+ Më c¸c líp tËp huÊn, vËn ®éng sù tham gia cña céng ®ång, chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu cho ®Þa ph−¬ng, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan.

+ Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù.

- ChuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu:

+ Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t

- Trao ®æi hîp t¸c víi chuyªn gia RUMANI:

+ Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña dù ¸n cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng

tù ë RUMANI vµ ViÖt Nam.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

c¸c khu ®« thÞ vµ ven ®«.

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu Tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i

®« thÞ vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp

I.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i

§Ó xö lý n−íc th¶i, tuú theo ®Æc ®iÓm, thµnh phÇn, tÝnh chÊt cña n−íc th¶i, cÇn cã c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý kh¸c nhau (xem h×nh 1.1). Trªn thùc tÕ, ba ph−¬ng ph¸p sau ®©y th−êng ®−îc øng dông: c¬ häc, ho¸-lý, sinh ho¸ (hoÆc sinh häc). §Ó lo¹i trõ c¸c vi khuÈn g©y bÖnh trong n−íc th¶i cÇn tiÕn hµnh khö trïng n−íc tr−íc khi x¶ ra s«ng, hå...

T¸ch c¸c chÊt dinh d−ìng N,P (b»ng c¸c biÖn ph¸p sinh häc hoÆc ho¸ häc)

N−íc th¶i T¸ch c¸c chÊt h÷u c¬ trong n−íc th¶i nhê sinh vËt, vi sinh vËt (ph−¬ng ph¸p sinh häc) T¸ch c¸c chÊt kh«ng hoµ tan ph©n t¸n th« (Ph−¬ng ph¸p c¬ häc hoÆc ho¸ lý)

Khö trïng (clo, oz«n...)

æn ®Þnh bïn cÆn (Ph−¬ng ph¸p lªn men kþ khÝ hoÆc æn ®Þnh hiÕu khÝ)

Bïn thø cÊp

CÆn s¬ cÊp

X¶ ra nguån (T¨ng c−êng kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch nguån n−íc) Lµm kh« bïn cÆn (BiÖn ph¸p träng lùc, Ðp läc hoÆc läc ch©n kh«ng)

Sö dông bïn cÆn lµm ph©n bãn...

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

H×nh 1.1. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i

I.1.1. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc

Xö lý c¬ häc lµ lo¹i c¸c t¹p chÊt kh«ng hoµ tan ra khái n−íc th¶i b»ng c¸ch g¹n läc, l¾ng vµ läc. C¸c lùc träng tr−êng, lùc ly t©m ®−îc ¸p dông ®Ó t¸ch c¸c t¹p chÊt kh«ng hoµ tan ra khái n−íc th¶i. Ph−¬ng ph¸p xö lý c¬ häc th−êng ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, cã hiÖu qu¶ xö lý chÊt r¾n l¬ löng cao. C¸c c«ng tr×nh, thiÕt bÞ xö lý c¬ häc th−êng dïng nh− song ch¾n, l−íi ch¾n r¸c, bÓ l¾ng, bÓ läc...

Xö lý c¬ häc ®Ó t¸ch cÆn l¾ng trong n−íc th¶i bằng song ch¾n r¸c, c¸c bÓ l¾ng c¸t, l¾ng ®ît I, bÓ l¾ng 2 vá, bÓ tù ho¹i, bÓ biogas (trong ph¹m vi hé gia ®×nh - xö lý t¹i chç kiÓu ph©n t¸n).

Song ch¾n r¸c ®Ó lo¹i c¸c lo¹i r¸c vµ c¸c t¹p chÊt cã kÝch th−íc lín h¬n 5 mm,

c¸c t¹p chÊt nhá h¬n 5 mm th−êng øng dông l−íi ch¾n.

BÓ l¾ng c¸t ®Ó lo¹i c¸c t¹p chÊt v« c¬ vµ chñ yÕu lµ c¸t trong n−íc th¶i.

BÓ vít mì, dÇu, dÇu mì: C¸c lo¹i c«ng tr×nh nµy th−êng ®−îc øng dông khi xö lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp, nh»m ®Ó lo¹i c¸c t¹p chÊt nhÑ h¬n n−íc: mì, dÇu má... vµ tÊt c¶ c¸c d¹ng chÊt næi kh¸c.

BÓ l¾ng ®Ó lo¹i c¸c chÊt l¬ löng cã tû träng lín hoÆc nhá h¬n tû träng n−íc.

BÓ läc ®Ó lo¹i c¸c chÊt ë tr¹ng th¸i l¬ löng kÝch th−íc nhá bÐ b»ng c¸ch läc

chóng qua l−íi läc ®Æc biÖt hoÆc qua líp vËt liÖu läc.

I.1.2. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ - lý:

§©y lµ ph−¬ng ph¸p sö dông c¸c ph¶n øng ho¸ häc ®Ó xö lý n−íc th¶i. Thùc chÊt cña ph−¬ng ph¸p ho¸ häc lµ ®−a vµo n−íc th¶i chÊt ph¶n øng nµo ®ã. ChÊt nµy t¸c dông víi c¸c t¹p chÊt bÈn chøa trong n−íc th¶i vµ cã kh¶ n¨ng lo¹i chóng ra khái n−íc th¶i d−íi d¹ng cÆn l¾ng hoÆc d−íi d¹ng hoµ tan kh«ng ®éc h¹i. ThÝ dô ph−¬ng ph¸p trung hßa n−íc th¶i chøa a xit vµ kiÒm, ph−¬ng ph¸p o xy ho¸...

C¸c qu¸ tr×nh hãa - lý sÏ hîp khèi c¸c phÇn tö chÊt bÈn l¹i víi nhau, chuyÓn hãa c¸c hîp chÊt hßa tan trong n−íc thµnh c¸c chÊt kh«ng tan, cã kh¶ n¨ng keo tô, qua ®ã t¨ng kÝch th−íc vµ träng l−îng dÉn ®Õn t¨ng c−êng kh¶ n¨ng l¾ng cña chóng, (vÝ dô: chÊt kÕt tña cã thÓ sö dông ®Ó lo¹i bá phètpho), hoÆc tiªu diÖt c¸c vi khuÈn g©y bÖnh (vÝ dô: khö trïng b»ng clo).

C¸c c«ng tr×nh xö lý ho¸ häc và hãa lý th−êng kÕt hîp víi xö lý c¬ häc. C¸c ph−¬ng ph¸p ho¸ lý th−êng øng dông ®Ó xö lý n−íc th¶i lµ: ph−¬ng ph¸p keo tô, hÊp phô, trÝch ly, c« bay h¬i, tuyÓn næi...

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Ph−¬ng ph¸p ho¸ häc vµ ho¸ lý ®−îc øng dông chñ yÕu ®Ó xö lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp vì nó cã hiÖu qu¶ xö lý cao, tuy nhiªn rẾt ®¾t tiÒn vµ th−êng t¹o thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm phô ®éc h¹i hoÆc s¶n phÈm phô d¹ng r¾n, bÒn v÷ng trong m«i tr−êng, khã xö lý hoµn toµn. Phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng vµ møc ®é cÇn thiÕt

xö lý mµ ph−¬ng ph¸p xö lý ho¸ häc hay ho¸ lý lµ giai ®o¹n cuèi cïng (nÕu nh− møc ®é xö lý ®¹t yªu cÇu cã thÓ x¶ n−íc ra nguån) hoÆc chØ lµ giai ®o¹n s¬ bé (thÝ dô khö mét vµi c¸c liªn kÕt ®éc h¹i ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é lµm viÖc b×nh th−êng cña c¸c c«ng tr×nh xö lý).

I.1.3. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc

Môc ®Ých cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ t¸ch c¸c hîp chÊt h÷u c¬ nhê ho¹t ®éng cña c¸c vi sinh vËt hiÕu khÝ hoÆc yÕm khÝ. Thùc chÊt cña ph−¬ng ph¸p sinh ho¸ lµ qu¸ tr×nh kho¸ng ho¸ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ chøa trong n−íc th¶i ë d¹ng hoµ tan, keo vµ ph©n t¸n nhá nhê c¸c qu¸ tr×nh sinh ho¸ dùa vµo sù ho¹t ®éng cña vi sinh vËt cã kh¶ n¨ng tiêu thụ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ chøa trong n−íc th¶i.

C¸c qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh häc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña hÖ c¸c vi sinh vËt trong n−íc th¶i vµ trong tù nhiªn. C¸c vi sinh vËt nµy sÏ tiªu thô vµ chuyÓn hãa c¸c t¹p chÊt h÷u c¬ vµ s¶n sinh ra c¸c hîp chÊt ®¬n gi¶n h¬n (vÝ dô: ®i«xit c¸cbon (CO2) vµ mª tan (CH4)). C¸c vi sinh vËt nµy ph¸t triÓn m¹nh trong c¸c m«i tr−êng hoÆc hiÕu khÝ, hoÆc kþ khÝ, hoÆc thiÕu « xy. VÝ dô, c¸c vi sinh vËt hiÕu -) vµ nitrat khÝ « xy hãa chÊt h÷u c¬ cã chøa Nit¬ vµ Am«ni¾c (NH3) thµnh nitrit (NO2 - ). C¸c vi sinh vËt kh¸c cã thÓ chuyÓn hãa theo h−íng kþ khÝ - biÕn Nitrat thµnh (NO3 Nit¬ (N2). Tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn lµm tho¸ng, ph−¬ng ph¸p xö lý sinh học ®−îc chia lµm 2 d¹ng:

- D¹ng thø nhÊt gåm c¸c c«ng tr×nh mµ qu¸ tr×nh lµm tho¸ng gÇn nh− trong tù nhiªn: c¸nh ®ång t−íi, c¸nh ®ång läc, hå sinh vËt... Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu n−íc ta, c¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc tù nhiªn cã mét ý nghÜa lín. Thø nhÊt nã gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµm s¹ch n−íc th¶i ®Õn møc ®é cÇn thiÕt, thø hai nã phôc vô t−íi ruéng, lµm mÇu mì ®Êt ®ai vµ nu«i c¸, cuèi cïng, chi phÝ vËn hµnh c¸c c«ng tr×nh nµy th−êng thÊp h¬n so víi c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c.

- D¹ng thø hai gåm c¸c c«ng tr×nh lµm tho¸ng ®−îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o: bÓ läc sinh häc nhá giät (bi«phin nhá giät), bÓ läc sinh häc cao t¶i, aªr«ten, hå sinh häc lµm tho¸ng nh©n t¹o.

I.1.4. Xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp

Tïy theo yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng n−íc, b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n, thµnh phÇn, tÝnh chÊt c¸c lo¹i n−íc th¶i cÇn xö lý vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi - tù nhiªn kh¸c mµ tÊt c¶ hoÆc mét phÇn c¸c ph−¬ng ph¸p trªn ®−îc thùc hiÖn ®ång thêi nh»m xö lý triÖt ®Ó c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong n−íc th¶i víi møc chi phÝ hîp lý. S¬ ®å trªn h×nh 2.1 lµ mét vÝ dô vÒ XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp.

Khử trùng:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Giai ®o¹n khö trïng ®Ó tiªu diÖt vi khuÈn g©y h¹i tr−íc khi x¶ n−íc vµo nguån. C¸c ho¸ chÊt dïng ®Ó khö trïng nh−: h¬i clo, Hypoclorit-canxi Ca(ClO)2, n−íc javen

NaClO2, ozon, tia cùc tÝm. §©y lµ c«ng viÖc tèn kÐm nªn chóng th−êng ®−îc ¸p dông ë nh÷ng khu vùc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã thÓ ®¸p øng chi phÝ x©y dùng vµ vËn hµnh, hay do yªu cÇu chÊt l−îng n−íc ®−îc xö lý ë møc cao ®Ó b¶o vÖ nguån n−íc vµ khu vùc nh¹y c¶m m«i tr−êng.

X¶ n−íc th¶i vµo nguån tiÕp nhËn

N−íc th¶i sinh ho¹t sau khi ®· thu gom vËn chuyÓn vÒ tr¹m xö lý khi ®· ®−îc xö lý sinh häc, n−íc th¶i ®−îc x¶ ra nguån tiÕp nhËn. §èi víi ®Þa bµn nghiªn cøu th× nguån tiÕp nhËn chñ yÕu lµ c¸c s«ng, m−¬ng, ao, hå, ®Çm vµ c¸c c¸nh ®ång canh t¸c n«ng nghiÖp.

Cã 3 ph−¬ng ph¸p x¶ n−íc vµo nguån tiÕp nhËn:

• X¶ n−íc th¶i vµo c¸nh ®ång t−íi: Lµ ph−¬ng ph¸p dïng hÖ thèng m−¬ng ®Êt dÉn n−íc th¶i ra ®ång ruéng, cho ph©n t¸n n−íc th¶i ra nhiÒu nh¸nh. Mét phÇn n−íc sÏ bay h¬i, mét phÇn ngÊm vµo ®Êt t¹o ®é ¶m vµ cung cÊp mét phÇn dinh d−ìng cho c©y trång. Ph¹m vi ¸p dông ë nh÷ng n¬i cã l−îng n−íc th¶i nhá, vïng ®Êt kh« c»n n»m xa khu d©n c−, ®é bèc h¬i cao vµ ®Êt lu«n thiÕu Èm. C¸nh ®ång t−íi kh«ng ®−îc trång rau xanh vµ c©y thùc phÈm ¨n trùc tiÕp v× mÇm bÖnh vµ kim lo¹i nÆng ch−a ®−îc lo¹i bá hÕt.

• X¶ n−íc th¶i vµo giÕng thÊm hay b·i thÊm: Dïng khi n−íc th¶i cã l−u l−îng nhá, ®Êt cã hÖ sè thÊm thÝch hîp, ë khu vùc kh«ng dïng giÕng kh¬i, n−íc th¶i kh«ng chøa ho¸ chÊt ®éc h¹i. Ph−¬ng ph¸p nµy gäi lµ qu¸ tr×nh lµm s¹ch b»ng thÊm läc tù nhiªn trong ®Êt.

• X¶ n−íc th¶i vµo s«ng, hå, ao, ®Çm: §©y lµ ph−¬ng ph¸p x¶ n−íc th¶i sau khi ®· xö lý s¬ bé vµo vùc n−íc tù nhiªn s½n cã (hå, ao…) hay nh©n t¹o, ®ãng vai trß nh− c¸c hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i. T¹i ®©y ng−êi ta tËn dông kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña vùc n−íc tù nhiªn hay nh©n t¹o (s«ng, hå), n¬i x¶y ra ®ång thêi c¸c qu¸ tr×nh: pha lo·ng n−íc th¶i víi n−íc nguån, «xy ho¸ c¸c chÊt nhiÔm bÈn h÷u c¬ hoµ tan nhê c¸c vi sinh vËt hiÕu khÝ (sö dông «xy hoµ tan trong n−íc) ë tÇng n−íc mÆt vµ ph©n huû kÞ khÝ (kh«ng cã «xy) c¸c cÆn l¾ng tÇng d−íi. ë t©ng n−íc gi÷a lµ c¸c nhãm vi sinh vËt tuú tiÖn ho¹t ®éng. §èi víi hå sinh häc nh©n t¹o, chiÒu s©u hå th−êng tõ 0,5 - 1,5 m. Hå sinh häc th−êng ®−îc chia lµm nhiÒu ng¨n (bËc). C¸c ng¨n cuèi n«ng h¬n c¸c ng¨n ®Çu. Cã thÓ trång, th¶ c¸c c©y thuû sinh (bÌo, dong, ngæ, cá nÕn, sËy, l¸c, …) ®Ó t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xö lý. Cã thÓ nu«i c¸ ë c¸c ng¨n sau cña chuçi hå sinh häc.

Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ:

- Lîi dông ao hå cã s½n ë ®Þa ph−¬ng, kh«ng ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t−

- C«ng t¸c vËn hµnh b¶o d−ìng ®¬n gi¶n, kh«ng cÇn tr«ng nom th−êng xuyªn

- Cã thÓ kÕt hîp ®Ó nu«i trång thuû s¶n.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p:

NÕu l−îng chÊt th¶i (chÊt h÷u c¬, chÊt dinh d−ìng) qu¸ cao, sÏ lµm cho hÖ sinh vËt hiÕu khÝ trong hå ho¹t ®éng m¹nh, lÊy hÕt «xy hoµ tan trong n−íc, dÉn ®Õn kh«ng ®éng vËt nµo sèng næi. MÆt kh¸c, t¶o sÏ ph¸t triÓn m¹nh khi hå bÞ phó d−ìng. §Õn khi hÕt nguån dinh d−ìng th× c¸c hÖ sinh vËt, ®Æc biÖt lµ t¶o bÞ chÕt hµng lo¹t, khi ®ã n−íc hå sÏ bÞ « nhiÔm nÆng, g©y mïi h«i thèi (hå chÕt).

Xö lý bï̀n, cÆn cña n−íc th¶i:

Trong qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i, b»ng bÊt kú ph−¬ng ph¸p nµo còng t¹o nªn mét l−îng cÆn ®¸ng kÓ. C¸c chÊt kh«ng hoµ tan ë bÓ l¾ng ®ît I ®−îc gäi lµ cÆn t−¬i. Cßn cÆn l¾ng sau giai ®o¹n xö lý sinh häc ®−îc gäi lµ mµng vi sinh (nÕu dïng bi«phin) vµ bïn ho¹t tÝnh (nÕu dïng aªr«ten), cÆn l¾ng sau c¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc hay bÞ gi÷ l¹i ë bÓ l¾ng ®ît II.

Nãi chung, c¸c lo¹i cÆn trªn ®Òu cã mïi h«i thèi khã chÞu (nhÊt lµ cÆn t−¬i) vµ ®ã lµ sù biÓu hiÖn tr¹ng th¸i nguy hiÓm vÒ ph−¬ng diÖn vÖ sinh. Do vËy mµ cÆn nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc xö lý thÝch ®¸ng. §Ó gi¶m hµm l−îng c¸c chÊt h÷u c¬ trong cÆn vµ ®Ó ®¹t ®−îc c¸c chØ tiªu vÒ mÆt vÖ sinh trong thùc tÕ ng−êi ta th−êng øng dông ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc yÕm khÝ trong c¸c c«ng tr×nh t−¬ng øng: bÓ tù ho¹i, bÓ l¾ng hai vá vµ bÓ mªtan.

¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc lµ tËn dông ®−îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn, gi¶m chi phÝ n¨ng l−îng vµ hãa chÊt, ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn h¬n so víi ph−¬ng ph¸p hãa - lý vµ cã kh¶ n¨ng tËn dông c¸c s¶n phÈm phô nh− thu håi khÝ ®èt vµ bïn lµm ph©n bãn.

§¸y c¸c bÓ xö lý sinh häc hay c¸c bÓ l¾ng n−íc th¶i cã c¸c chÊt kh«ng hoµ tan nh− r¸c, l¾ng cÆn s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh «xy ho¸…chñ yÕu lµ c¸t, thµnh phÇn v« c¬, tû träng lín ®−îc ®Þnh kú vít lªn ph¬i kh« ®æ san nÒn hoÆc chÕ biÕn thµnh ph©n bãn, c¸c lo¹i r¸c ®−îc vít lªn ®−a vÒ b·i ch«n lÊp r¸c th¶i. C¸c lo¹i cÆn l¾ng cÆn ë hè ga gia ®×nh, nhÊt lµ sau c¸c chuång tr¹i, cã hµm l−îng h÷u c¬ cao, cã thÓ vít lªn ñ víi bïn trong bÓ xö lý sinh häc lµm ph©n vi sinh.

T¸i sö dông n−íc th¶i vµ bïn cÆn trong n«ng nghiÖp:

N−íc th¶i sinh ho¹t chøa hµm l−îng lín Nit¬, Phètpho, Kali lµ nh÷ng chÊt cÇn thiÕt cho c©y trång. V× vËy xu thÕ sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi c©y vµ bïn cÆn cña nã lµm ph©n bãn ngµy cµng t¨ng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i sau khi l¾ng s¬ bé cã thÓ sö dông t−íi cho c©y trång. C−êng ®é t−íi phụ thuéc vµo ®Æc ®iÓm ®Êt, c©y trång vµ nång ®é c¸c chÊt trong n−íc th¶i vµ dao ®éng tõ 0,1 ®Õn 0,2 m/m2/n¨m (1.000m3/ha ®Õn 2.000m3/ha/n¨m ). Ph−¬ng ph¸p t−íi lµ t−íi ngËp hoÆc t−íi phun khi dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi s¶n l−îng c©y trång sÏ t¨ng thªm 20% ®Õn 30%. Qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t sÏ t¹o nªn l−îng lín bïn cÆn (b»ng kho¶ng 1% thÓ tÝch n−íc th¶i xö lý).

Bïn cÆn n−íc th¶i chøa phÇn lín c¸c chÊt h÷u c¬, Nit¬ vµ ph«t pho. Hµm l−îng kali t−¬ng ®èi thÊp nªn ng−êi ta th−êng bæ sung thªm kali ®Ó trén cïng bïn cÆn lµm ph©n bãn. Ngoµi ra hµm l−îng CaO trong bïn cÆn cao nªn nã thÝch hîp trong viÖc c¶i t¹o ®Êt chua phÌn.

Trong n−íc th¶i vµ bïn cÆn cña nã cã chøa c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, trøng giun s¸n. Trong 1 gam bïn cÆn chøa tõ 5 ®Õn 67 trøng giun s¸n. Trøng giun s¸n cã thÓ tån t¹i trong ®Êt ®Õn 1,5 n¨m. V× vËy nªn h¹n chÕ t−íi n−íc th¶i trong mïa thu ho¹ch. §èi víi c¸c lo¹i rau ¨n sèng th× kh«ng ®−îc t−íi trùc tiÕp n−íc th¶i lªn c©y rau.

I.2. C¬ së vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i

phï hîp

ViÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho khu vùc nghiªn cøu cÇn dùa trªn

c¸c c¬ së sau:

- §iÒu kiÖn s¶n xuÊt, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, ph−¬ng h−íng qui ho¹ch sö dông ®Êt ë khu vùc nghiªn cøu...

- Nguån gèc c¸c lo¹i n−íc th¶i, l−îng n−íc th¶i ph¸t sinh

- Thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i

- §Æc ®iÓm cña c¸c nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i (yªu cÇu vÖ sinh, ®Æc ®iÓm thuû v¨n...)

- §iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh, ®Þa chÊt thuû v¨n, kh¶ n¨ng cung cÊp vËt t− thiÕt bÞ.

- C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn m«i tr−êng kh¸c cña ®Þa ph−¬ng.

I.2.1. Thµnh phÇn cña n−íc th¶i

N−íc th¶i hay chÊt th¶i láng lµ n−íc ®· ®−îc sö dông cho nhu cÇu sinh ho¹t, s¶n xuÊt vµ c¸c môc tiªu kh¸c. Sau khi sö dông n−íc bÞ nhiÔm bÈn hay « nhiÔm ®ång thêi cã chøa nhiÒu vi trïng vµ c¸c chÊt ®éc h¹i kh¸c. V× vËy n−íc th¶i tr−íc khi x¶ vµo s«ng, hå (nguån n−íc) cÇn ph¶i ®−îc xö lý ®Ó ®¶m b¶o tho¶ m·n yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng. Møc ®é xö lý phô thuéc vµo nång ®é bÈn cña n−íc th¶i; kh¶ n¨ng pha lo·ng gi÷a n−íc th¶i víi n−íc nguån, kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nguån n−íc vµ c¸c yªu cÇu vÒ mÆt vÖ sinh. §Ó thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i, tr−íc tiªn cÇn ph¶i biÕt ®Æc ®iÓm vÒ thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña chóng.

a. Thµnh phÇn c¬ b¶n cña n−íc th¶i vÒ mặt vËt lý :

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i chøa c¸c chÊt r¾n cã c¸c kÝch th−íc kh¸c nhau víi xuÊt xø kh¸c nhau. Kho¶ng mét phÇn ba ®Õn mét nöa khèi l−îng chÊt r¾n ë d¹ng l¬ löng kh«ng tan cßn l¹i phÇn lín ë d¹ng tan vµ mét Ýt ë d¹ng keo. C¸c h¹t rÊt nhá m¾t th−êng khã ph©n biÖt vµ lµm cho n−íc ®ôc. Chóng th−êng lµ c¸c s¶n phÈm ph©n huû cña c¸c vËt chÊt h÷u c¬. Ngoµi c¸c h¹t nhá, n−íc th¶i cßn chøa c¸c h¹t sái c¸t lín, c¸c mÈu rau,

hoa qu¶, v¶i - giÎ, giÊy vôn, c¸c m¶nh chÊt dÎo... N−íc th¶i tõ hÖ thèng tho¸t n−íc chung, khi cã lÉn c¶ n−íc m−a, cã cuèn theo nhiÒu cÆn l¾ng, ®Êt, c¸t, sái h¬n.

b. Thµnh phÇn c¬ b¶n cña n−íc th¶i vÒ mặt ho¸ häc :

C¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i bao gåm: c¸c chÊt bÈn h÷u c¬, v« c¬, vi sinh vËt vµ sinh vËt. Khi xÐt vÒ thµnh phÇn cña n−íc th¶i cÇn ph¶i biÕt ®−îc nång ®é chÊt bÈn cña nã. Nång ®é bÈn cña n−íc th¶i lµ l−îng chÊt bÈn chøa trong 1 ®¬n vÞ thÓ tÝch nước thải ®−îc tÝnh b»ng mg/l hoÆc g/m3.

Ngoµi ra ng−êi ta cßn dïng kh¸i niÖm t¶i l−îng chÊt bÈn hay t¶i l−îng « nhiÔm. §ã lµ l−îng chÊt bÈn tÝnh theo ®¬n vÞ khèi l−îng trªn mét ®¬n vÞ thêi gian (g/s, kg/h, kg/ngµy, tÊn/n¨m).

c. C¸c t¹p chÊt kh«ng hoµ tan trong n−íc th¶i

§Ó nghiªn cøu c¸c chÊt kh«ng hoµ tan trong n−íc th¶i th−êng ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch chóng b»ng c¸ch läc qua giÊy läc. PhÇn c¸c chÊt kh«ng hoµ tan bÞ gi÷ l¹i ë giÊy läc ®−îc gäi lµ chÊt l¬ löng. Hµm l−îng chÊt l¬ löng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh sau khi ®· sÊy kh« ë nhiÖt ®é 1050C.

Tïy theo kÝch th−íc h¹t, träng l−îng riªng cña chóng vµ tèc ®é cña dßng ch¶y mµ c¸c chÊt l¬ löng cã thÓ l¾ng xuèng ®¸y, næi lªn mÆt n−íc hoÆc ë tr¹ng th¸i l¬ löng. C¸c chÊt l¬ löng ®−îc chia lµm 2 lo¹i: chÊt l¬ löng kh«ng l¾ng ®−îc vµ chÊt l¬ löng l¾ng ®−îc.

Ngoµi c¸c chÊt l¾ng ®−îc, trong n−íc th¶i cßn chøa c¸c t¹p chÊt næi cã träng l−îng riªng nhá h¬n träng l−îng riªng cña n−íc (mì, dÇu, dÇu má...). Khi l¾ng, c¸c chÊt nµy næi lªn bÒ mÆt c«ng tr×nh.

d. C¸c chÊt keo, c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i

- C¸c chÊt keo: HÖ keo trong n−íc th¶i chia ra hai lo¹i: keo −a n−íc vµ keo kþ n−íc.

Keo −a n−íc: §−îc ®Æc tr−ng b»ng kh¶ n¨ng liªn kÕt cña c¸c h¹t ph©n t¸n víi ph©n tö n−íc (m«i tr−êng ph©n t¸n). Chóng th−êng lµ nh÷ng liªn kÕt h÷u c¬ cã träng l−îng ph©n tö lín: Hydratcacbon (xenlul«, tinh bét), c¸c pr«tit (anbumin, hem«gl«bin, cazein cña s÷a, keo ®éng vËt vµ keo c¸), xµ phßng, phÇn lín c¸c chÊt nhuém h÷u c¬, c¸c vi sinh vËt...

Keo kþ n−íc: kh«ng cã kh¶ n¨ng liªn kÕt gi÷a c¸c h¹t ph©n t¸n víi ph©n tö

n−íc. VÝ dô c¸c keo kþ n−íc th−êng gÆp: ®Êt sÐt, hydr«xit s¾t, nh«m, silic...

- C¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¸c chÊt keo vµ c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc th¶i chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín cña c¸c chÊt pr«tit, chÊt bÐo vµ hydratcacbon cña thùc phÈm. Ngoµi ra chóng chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c bicacbonat, sunphat, clorua chøa trong n−íc cÊp.

L−îng keo chøa trong n−íc th¶i sinh ho¹t chiÕm kho¶ng 30-40 % l−îng c¸c chÊt l¬ löng.

e. Sinh vËt vµ vi sinh vËt trong n−íc th¶i hay « nhiÔm sinh häc :

Nhãm sinh vËt quan träng nhÊt trong n−íc th¶i míi x¶ ra lµ nh÷ng vi khuÈn ®i theo ph©n ng−êi. §a sè trong chóng lµ nh÷ng loµi kh«ng cã h¹i mµ cã lîi, chóng lµ nh÷ng loµi ph©n huû thøc ¨n trong ruét giµ. C¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh th−êng gÆp trong n−íc th¶i sinh ho¹t lµ: Vi khuÈn th−¬ng hµn, lþ, c¸c vi khuÈn g©y bÖnh ®−êng ruét vµ c¶ trøng giun s¸n do qu¸ tr×nh bµi tiÕt cña ng−êi vµ ®éng vËt.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm bÈn cña n−íc th¶i do c¸c vi khuÈn g©y bÖnh, ng−êi ta ®¸nh gi¸ qua mét lo¹i nhãm trùc khuÈn ®−êng ruét ®iÓn h×nh lµ vi khuÈn c«-li trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch n−íc (chØ sè c« li). ChØ sè c« li lµ sè l−îng trùc khuÈn ®−êng ruét (c«li) trong mét lÝt chÊt láng.

Ngoµi vi khuÈn ra, trong n−íc th¶i cßn cã c¸c lo¹i nÊm men, nÊm mèc, rong

t¶o vµ mét sè lo¹i thuû sinh kh¸c... chóng lµm cho n−íc th¶i bÞ nhiÔm bÈn sinh häc.

I.2.2. TÝnh chÊt cña n−íc th¶i:

a. TÝnh chÊt vËt lý cña n−íc th¶i :

NhiÖt ®é cña n−íc th¶i th−êng cao h¬n nhiÖt ®é n−íc cÊp v× cã thªm n−íc

nãng tõ c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp.

MÇu vµ mïi: biÓu thÞ tuæi cña n−íc th¶i. N−íc th¶i míi x¶ ra th−êng cã mµu x¸m nhÑ. Khi thêi gian trong hÖ thèng tho¸t n−íc t¨ng lªn t¹o thµnh ®iÒu kiÖn kþ khÝ, mµu n−íc th¶i sÏ thay ®æi vµ chuyÓn tõ x¸m thµnh x¸m tèi vµ thµnh ®en. Mïi cña n−íc th¶i sinh ho¹t th−êng do c¸c lo¹i khÝ t¹o ra khi ph©n huû chÊt h÷u c¬. N−íc th¶i míi x¶ ra th−êng cã mïi khã chÞu, nã còng kh¸c mïi cña n−íc th¶i ®· ®Ó l©u qua ph©n huû kþ khÝ. Mïi ®Æc tr−ng cña n−íc th¶i æn ®Þnh hoÆc ®· ph©n huû lµ mïi cña khÝ H2S - hydro sulfur, t¹o ra do vi sinh vËt kþ khÝ vµ khö sulphat thµnh sulphit.

§é ®ôc: §é ®ôc cña n−íc th¶i ®Æc tr−ng cho c¸c t¹p chÊt nhá d¹ng keo vµ huyÒn phï - chÊt l¬ löng kh«ng tan cã nguån gèc h÷u c¬ hoÆc v« c¬. Nguyªn nh©n t¹o cho n−íc bÞ ®ôclµ sù tån t¹i c¸c lo¹i bïn, axit silic, hy®roxÝt nh«m, keo h÷u c¬, vi sinh vËt, phï du sinh vËt...

b. TÝnh chÊt ho¸ häc cña n−íc th¶i:

ChÊt h÷u c¬: Trong n−íc th¶i víi nång ®é bÈn trung b×nh cã kho¶ng 75% chÊt r¾n l¬ löng, 40% chÊt r¾n tan chui qua giấy läc lµ chÊt h÷u c¬. Nh÷ng chÊt r¾n h÷u c¬ nµy cã xuÊt xø tõ ®éng, thùc vËt.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Nh÷ng chÊt ho¹t tính bÒ mÆt lµ nh÷ng chÊt bÈn g©y « nhiÔm ®iÓn h×nh, c¸c hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i volatile, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u trong n«ng nghiÖp .v.v. Ngµy nay

nhiÒu hîp chÊt nh− vËy lµ c¸c chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö ®−îc tæng hîp vµ sö dông víi sè l−îng vµ chñng lo¹i t¨ng lªn theo thêi gian.

C¸c chÊt ®¹m (Proteins) lµ thµnh phÇn cÊu t¹o chÝnh cña c¬ thÓ ®éng vËt. ë thùc vËt th× c¸c chÊt nµy Ýt h¬n. TÊt c¶ thøc ¨n t−¬i tõ ®éng vËt, thùc vËt ®Òu chøa c¸c chÊt ®¹m. C¸c chÊt ®¹m vÒ cÊu tróc ho¸ häc lµ nh÷ng phøc chÊt, kh«ng æn ®Þnh vµ lµ ®èi t−îng cho nhiÒu lo¹i sinh vËt ph©n huû. Mét sè chÊt tan trong n−íc vµ còng nhiÒu chÊt kh«ng tan trong n−íc.

Hydrat cacbon lµ nh÷ng chÊt kh¸ phæ biÕn trong thiªn nhiªn vµ bao gåm ®−êng, tinh bét, xenlul«, sîi gç. TÊt c¶ c¸c chÊt nµy ®Òu cã trong n−íc th¶i. Hydrat cacbon chøa c¸c nguyªn tè cacbon, hydro vµ «xy.

ChÊt bÐo, dÇu, mì lµ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ æn ®Þnh - bÒn v÷ng vµ kh«ng dÔ bÞ ph©n huû bëi vi sinh vËt. NÕu mì kh«ng ®−îc t¸ch ra khái n−íc th¶i tr−íc khi x¶ ra ngoµi, nã sÏ t¹o mµng, v¸ng næi trªn mÆt n−íc vµ g©y t¸c ®éng ng¨n c¶n ®èi víi c¸c qu¸ tr×nh sinh häc.

C¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt lµ c¸c chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö, hoµ tan yÕu trong n−íc vµ t¹o bät trong c¸c tr¹m xö lý n−íc th¶i hoÆc trªn mÆt n−íc khi x¶ n−íc th¶i vµo nguån. C¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt cã xu h−íng tËp trung ë biªn giíi ph©n chia khÝ - n−íc. Trong qu¸ tr×nh lµm tho¸ng - sôc khÝ n−íc th¶i, c¸c chÊt nµy cã xu h−íng tËp trung trªn bÒ mÆt c¸c bät khÝ vµ t¹o líp bät bÒn v÷ng, æn ®Þnh.

C¸c hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i (VOCs) cã ®iÓm s«i d−íi 1000C vµ ¸p suÊt bay h¬i v−ît h¬n 1mmHg ë 250C nãi chung ®−îc coi lµ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ bay h¬i (VOCs). Khi c¸c hîp chÊt ®ã ë tr¹ng th¸i h¬i th× chóng rÊt c¬ ®éng vµ do ®ã rÊt dÔ gi¶i phãng, lan to¶ vµo m«i tr−êng.

C¸c chÊt trõ s©u, diÖt cá vµ ho¸ chÊt dïng trong n«ng nghiÖp lµ nh÷ng chÊt ®éc ®èi víi sinh vËt vµ lµ nh÷ng chÊt « nhiÔm nguån n−íc mÆt. Nh÷ng ho¸ chÊt nµy lµ thµnh phÇn chñ yÕu theo n−íc m−a tõ c¸c khu ®Êt n«ng nghiÖp, khu tr¹i nghØ, c«ng viªn.

B¶ng 1.1 giíi thiÖu tæng qu¸t vÒ ®Æc tÝnh lý - ho¸ - sinh cña n−íc th¶i vµ

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

nguån gèc cña tõng ®Æc tÝnh ®ã.

B¶ng 1.1: §Æc tÝnh lý - ho¸ - sinh cña n−íc th¶i

Nguån gèc §Æc tÝnh

TÝnh chÊt vËt lý:

- Mµu

- Mïi - ChÊt r¾n

N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp, chÊt h÷u c¬ thèi r÷a tù nhiªn. N−íc th¶i bÞ ph©n huû, n−íc th¶i c«ng nghiÖp CÊp n−íc sinh ho¹t, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp, n−íc m−a, xãi mßn ®Êt, n−íc ngÇm x©m nhËp vµo èng tho¸t n−íc. N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp - NhiÖt ®é

Thµnh phÇn ho¸ häc: ChÊt h÷u c¬ :

N−íc th¶i sinh ho¹t, dÞch vô vµ c«ng nghiÖp N−íc th¶i sinh ho¹t, dÞch vô vµ c«ng nghiÖp N−íc th¶i n«ng nghiÖp N−íc th¶i c«ng nghiÖp

- Hydrat cacbon - DÇu, mì - Thuèc trõ s©u - Phenols - ChÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp - Nh÷ng chÊt kh¸c ChÊt v« c¬ :

- KiÒm

- Clorua

- Nit¬ - pH - Ph«tpho - Sunphua - ChÊt ®éc ChÊt h÷u c¬ thèi r÷a tù nhiªn ChÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc cÊp sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y vµo N−íc cÊp sinh ho¹t, chÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y vµo, chÊt lµm mÒm n−íc N−íc th¶i n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t N−íc th¶i c«ng nghiÖp N−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp, N−íc cÊp sinh ho¹t, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp N−íc th¶i c«ng nghiÖp

KhÝ

- H2S - CH4 - O2

Sù ph©n huû cña n−íc th¶i sinh ho¹t Sù ph©n huû cña n−íc th¶i sinh ho¹t N−íc cÊp sinh ho¹t, chÊt th¶i sinh ho¹t, n−íc ngÇm ch¶y vµo

Thµnh phÇn sinh häc:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- §éng vËt - Thùc vËt - Sinh vËt nguyªn sinh - Vi rót Kªnh, m−¬ng, cèng hë, s«ng vµ nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i Kªnh, m−¬ng, cèng hë, s«ng vµ nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i N−íc th¶i sinh ho¹t, nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i N−íc th¶i sinh ho¹t

I.2.3. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nh xử lý nước th¶i (XLNT)

Tõ c¸c c¬ së trªn, c¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ ®−îc ®Ò xuÊt vµ lùa chän theo c¸c

tiªu chÝ nh− sau:

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i ®¶m b¶o chÊt l−îng n−íc sau xö lý ®¹t tiªu chuÈn x¶ vµo nguån tiÕp nhËn. N−íc sau xö lý cã thÓ dïng cho trång trät, nu«i trång thuû s¶n. N−íc th¶i sau xö lý ph¶i ®¹t tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN 5945-1995, TCVN 6772- 2000…).

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh , cã tÝnh æn ®Þnh cao, vèn ®Çu t− vµ chi phÝ qu¶n lý ph¶i thÊp, tËn dông triÖt ®Ó c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã.

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i cã kh¶ n¨ng tËn thu, t¸i chÕ, t¸i sö dông c¸c nguån chÊt th¶i nh− n¨ng l−îng (thu håi khÝ ®èt), ph©n bãn, t−íi ruéng…

- Ph¶i phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi vÒ tµi chÝnh (c¶ khi ®Çu t− x©y dùng còng nh− khi vËn hµnh, b¶o d−ìng).

- §¬n gi¶n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph−¬ng: sö dông ®Êt, tËp qu¸n sinh ho¹t, ch¨n nu«i, trång trät... Phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng. Kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn c¶nh quan kiÕn tróc chung vµ m«i tr−êng cña khu vùc.

ViÖc lùa chän d©y chuyÒn c«ng nghÖ và c«ng tr×nh XLNT lµ bµi to¸n kinh tÕ, kü thuËt phøc t¹p. C¸c ph−¬ng ph¸p d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ c¸c c«ng tr×nh XLNT trong ®ã ph¶i ®−îc lùa chän trªn c¸c c¬ së sau:

- Quy m« (c«ng suÊt) vµ ®Æc ®iÓm ®èi t−îng tho¸t n−íc (l−u vùc ph©n t¸n cña

®« thÞ, khu d©n c−, bÖnh viÖn).

- §Æc ®iÓm nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i vµ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nã.

- Møc ®é vµ c¸c giai ®o¹n xö lý n−íc th¶i cÇn thiÕt.

- §iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc: ®Æc ®iÓm khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Þa h×nh, ®Þa chÊt

thuû v¨n.

- §iÒu kiÖn cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Ó xö lý n−íc th¶i t¹i ®Þa ph−¬ng.

- Kh¶ n¨ng sö dông n−íc th¶i cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng (nu«i

c¸, t−íi ruéng gi÷ mùc n−íc t¹o c¶nh quan ®« thÞ).

- §iÒu kiÖn ®Êt ®ai cã thÓ sö dông x©y dùng tr¹m xö lý n−íc th¶i.

- Nguån tµi chÝnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

C¸c tr¹m xö lý n−íc th¶i c«ng suÊt nhá vµ võa ph¶i ®¶m b¶o mét lo¹t c¸c yªu cÇu nh− x©y dùng ®¬n gi¶n, dÔ hîp khèi c¸c c«ng tr×nh, diÖn tÝch chiÕm ®Êt nhá, dÔ qu¶n lý vµ vËn hµnh vµ kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng kh«ng lín. YÕu tè hîp khèi c«ng tr×nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n khi x©y dùng c¸c tr¹m xö lý c«ng suÊt nhá vµ võa ë ®iÒu kiÖn n−íc ta. C¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®−îc hîp khèi sÏ h¹n chÕ ®−îc viÖc g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, diÖn tÝch x©y dùng nhá ®¶m b¶o mü

quan ®« thÞ. N−íc th¶i sinh ho¹t cã thÓ xö lý t¹i chç trong c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch s¬ bé (t¸ch dÇu mì, t¸ch vµ xö lý cÆn trong ‘’n−íc ®en’’), c«ng tr×nh xö lý côc bé ®èi víi hÖ thèng tho¸t n−íc ®éc lËp hoÆc xö lý tËp trung t¹i tr¹m xö lý khu vùc .

NhËn xÐt s¬ bé vÒ kh¶ n¨ng øng dông trong ®iÒu kiÖn c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, ®« thÞ nhá ViÖt Nam: C«ng nghÖ phï hîp nªn ®−îc xem xÐt, ¸p dông réng r·i víi møc ®é xö lý s¬ bé hoÆc ®Õn bËc hai dùa trªn c¸c c¬ së vµ tiªu chÝ ®· nªu trªn nh− sau:

- Xö lý c¬ häc ®Ó t¸ch cÆn l¾ng trong n−íc th¶i bằng song ch¾n r¸c, c¸c bÓ l¾ng c¸t, l¾ng ®ît I, bÓ l¾ng 2 vá, bÓ tù ho¹i, bÓ biogas (trong ph¹m vi hé gia ®×nh - xö lý t¹i chç kiÓu ph©n t¸n)

- Xö lý sinh häc trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh− hå sinh häc, xö lý yÕm khÝ víi dßng h−íng lªn b»ng bÓ tự ho¹̣i c¶̉i tiṌn, xö lý trªn vïng ®Êt ngËp n−íc (wetland)

- Khö trïng tr−íc khi x¶ ra nguån n−íc tiÕp nhËn ®−îc dïng cho môc ®Ých vui ch¬i gi¶i trÝ vµ ¨n uèng sinh ho¹t.

- TËn dông n−íc th¶i sau xö lý ®Ó t−íi ruéng hoÆc nu«i c¸.

I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ

ngoµi n−íc

I.3.1. Ngoµi nước

Sù ph¸t triÓn mau chãng cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, cïng víi sù më réng cña c¸c ®« thÞ mét c¸ch nhanh chãng ®· t¹o ra nh÷ng nguån chÊt th¶i lµm « nhiÔm nÆng nÒ m«i tr−êng n−íc vµ nã ngµy cµng trë nªn vÊn ®Ò cÊp b¸ch mang tÝnh toµn x· héi. C¸c n−íc tiªn tiÕn ë ch©u ¢u (Anh, Ph¸p, §øc....), Mü, Canada ®· ph¸t triÓn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i, gi¶i quyÕt tèt m«i tr−êng. N−íc céng hoµ Rumani - ®èi t¸c hîp t¸c nghiªn cøu còng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn. C¸c n−íc trong khu vùc nh− Singapore, Th¸i Lan viÖc øng dông c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i rÊt m¹nh mÏ.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Tuy vËy, c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i lµ c«ng viÖc phøc t¹p tèn kÐm, ®ßi hái ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi c«ng nghÖ, quy tr×nh nh»m gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tËp qu¸n cña mçi n−íc vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn nay ®ang ®−îc nghiªn cøu trªn thÕ giíi. T¸c dông cña ruéng ®−îc t−íi n−íc th¶i lµ t¸i sö dông n−íc th¶i lµm gi¶m khèi l−îng n−íc th¶i x¶ vµo nguån vµ gi¶m nång ®é chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i mµ kh«ng tèn nhiÒu kinh phÝ ®Çu t− nh− c¸c c«ng tr×nh xö lý nh©n t¹o. VÒ ¶nh h−ëng cña viÖc dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi ®èi víi sóc vËt vµ con ng−êi cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu trong mét thêi gian dµi, trªn ph¹m vi réng víi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vµ ph¶i theo dâi ¶nh h−ëng cña nhiÒu thÕ hÖ. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ xö lý n−íc th¶i vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi ®−îc tæng kÕt nh− sau:

+; 7,9% COD; DO t¨ng ®Õn 70%.

3-, 81,7% NO3

-, 95,1% NH4

- Tripathi, Ên §é (1991) ®· thÝ nghiÖm dïng vi t¶o víi thùc vËt thuû sinh lµm s¹ch n−íc th¶i thµnh phè. ThÝ nghiÖm sau 29 ngµy cã thÓ lµm gi¶m 78,1% thÓ r¾n huyÒn phï; 89,2% PO4

- M.Aaiz (Singapore) sö dông thiÕt bÞ t¶o ho¹t ho¸ lµm s¹ch n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp tõ tr¹i ch¨n nu«i lîn vµ nhµ m¸y dÇu cä. Sau 15 ngµy lo¹i bá ®−îc 80- 88% BOD; 70-82% COD; 60-70% N; 50-60% P. §©y lµ hÖ thèng ®¬n gi¶n thÝch hîp víi n−íc th¶i chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ vµ chÊt dinh d−ìng.

- S.G Bharati, Ên §é (1992) ®· dïng t¶o xö lý « nhiÔm n−íc th¶i nhµ m¸y giÊy chøa lignin. Møc lignin gi¶m tõ 93 mg/l xuèng cßn 25 mg/l ®èi víi t¶o Chrrocucus minutus vµ 25,5 mg/l ®èi víi Phorindium ambiguum.

- Sun-Kee Han and Hang-Sik Shin - Khoa x©y dùng d©n dông vµ m«i tr−êng - ViÖn nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ Daejeon - Nam TriÒu Tiªn Nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng xö lý yÕm khÝ hai giai ®o¹n ®Ó xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn thùc phÈm, hÖ thèng ho¹t ®éng víi t¶i träng 11,9 kg (VS) chÊt h÷u c¬ bay h¬i vµ ®¹t hiÖu suÊt 72,5%, khi t¶i träng chÊt h÷u c¬ gi¶m xuèng 5.4 kg/m3-ngµy th× hiÖu suÊt xö lý COD t¨ng ®Õn 95%, thêi gian l−u thuû lùc lµ 0,57 ngµy vµ hiÖu suÊt thu khÝ lµ 0,21 m3/ kg VS.

- Tongkasame (1968) nghiªn cøu xö lý chÊt h÷u c¬ b»ng c¸c hå kþ khÝ vµ bÓ mª ten ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt khi pH trong hå ®iÒu chØnh trong kho¶ng gi¸ trÞ tõ 6,5 - 8,0.

- Trªn thÕ giíi, nh÷ng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc ®· ®−îc nghiªn cøu vµ ®−a vµo øng dông tõ thÕ kû 19. Sau nh÷ng n¨m 1950, nh÷ng nghiªn cøu vÒ hå sinh häc ®· ®−îc c«ng bè réng r·i nh− c¸c c«ng tr×nh cña Gotastal (1954), Hermann vµ Gloyna (1958), Wenstrom (1955), Town (1957)... Theo tµi liÖu cña Porges vµ Mackenchun th× tèc ®é ph¸t triÓn hå sinh vËt rÊt nhanh, vµo n¨m 1957 ë Mü chØ cã 631 hå th× ®Õn n¨m 1962 cã tíi 1.647 hå. ë Ên §é, hiÖn nay cã 35 tr¹m xö lý n−íc b»ng hå sinh häc, mçi hå phôc vô cho mét khu d©n c− tõ 5.000 ®Õn 10.000 d©n, hiÖu suÊt xö lý BOD5 cña hå ®¹t tíi 85%. ë ¸o trong n¨m 1947 cã tõ 28.000 ®Õn 90.000 m3 n−íc th¶i ®−îc xö lý b»ng hå sinh vËt, hiÖu suÊt xö lý BOD5 ®¹t tõ 70% ®Õn 85%.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- ë Hµn Quèc vµ Trung Quèc ng−êi ta ®· ¸p dông cã kÕt qu¶ kh¶ quan m« h×nh "§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng" (xem h×nh 1.2).

H×nh 1.2: Minh häa m« h×nh “§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng” ë Hµn Quèc

“§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng” lµ mét cÊu tróc sinh th¸i ®a n¨ng ®Ó b¶o vÖ hÖ sinh th¸i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c loµi c¸, sinh vËt phï du sinh tr−ëng, ph¸t triÓn t¹o c¶nh quan hå n−íc ®Ñp, s¹ch, th«ng qua sù ph©n ly chÊt h÷u c¬ nhê vi sinh vËt kÕt dÝnh víi chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt nh©n t¹o ë líp d−íi vµ ë líp trªn th× cã líp c©y trång hÊp thô chÊt dinh d−ìng lµm s¹ch n−íc.

Nh÷ng −u ®iÓm næi bËt cña ®¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng:

- Víi viÖc dÝnh kÕt vi sinh ë phÝa líp ®¸y th× chØ mét l−îng sinh vËt n−íc Ýt nhÊt còng lµm t¨ng kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch n−íc.

- Cã thÓ t¹o ®−îc ®¶o trång thùc vËt n−íc quy m« lín nhÊt ®Õn hµng ngµn mÐt vu«ng (vÝ dô nh− ë hå Dao Cheng – Céng hßa TriÒu tiªn (Hµn Quèc).

- Cã thÓ chÞu ®ùng æn ®Þnh khi cã lôt léi hoÆc b·o lín

- Cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi biÕn ®éng vÞ trÝ trªn n−íc nhê cã sö dông hÖ thèng gi»ng, nÐo phï hîp.

- Cã thÓ thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o vÒ sinh th¸i häc, quan s¸t c¸c tr¹ng th¸i d−íi n−íc nhê hÖ thèng quay phim d−íi n−íc.

HiÖu qu¶ cña ®¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng:

- Qu¶n lý, kiÓm so¸t hÖ sinh th¸i vµ b¶o vÖ loµi c¸ b»ng c¸ch sö dông chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt lµm gièng nh©n t¹o mµ t¹o ®−îc n¬i sinh sèng cho c¸c loµi c¸ vµ sinh vËt phï du, ng¨n ®−îc ¸nh s¸ng mÆt trêi, h×nh thµnh cÊu tróc sinh th¸i do sù lªn xuèng cña sinh vËt phï du, do thñy triÒu.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Lo¹i trõ ®−îc c¸c lo¹i muèi phó d−ìng nhê thùc vËt, nhê Enzim s¶n sinh ra do vi sinh vËt dÝnh kÕt vµo chÊt tiÕp xóc, vi sinh vËt vµ rÔ c©y mµ lµm chuyÓn hãa chÊt h÷u c¬ thµnh chÊt v« c¬ dÔ hÊp phô, mµ hÊp phô bëi N, P lµ nguyªn nh©n lµm phï d−ìng n−íc hå ao vµ kiÓm so¸t ®−îc sù sinh tr−ëng mµu xanh.

- Lµm s¹ch n−íc nhê chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt, vi sinh vËt cã trong hå ao dÝnh kÕt vµo chÊt tiÕp xóc vi sinh vËt nh©n t¹o mµ lµm ph©n ly chÊt h÷u c¬ thµnh CO2

- T¹o nªn c¶nh quan ®Ñp nhê thùc vËt: h×nh thµnh c¶nh quan ®Ñp cña hå vµ cã thÓ t¹o nªn c«ng viªn sinh th¸i tù nhiªn, lµm n¬i nghØ ng¬i gi¶i trÝ cho nh©n d©n.

I.3.2. Trong n−íc

TÊt c¶ c¸c ®« thÞ võa vµ nhá, thÞ trÊn, thÞ tø ë ViÖt Nam ®Òu thiÕu hÖ thèng tho¸t n−íc vµ kh«ng cã hÖ thèng xö lÝ n−íc th¶i tËp trung. N−íc th¶i ®−îc x¶ trùc tiÕp ra c¸c vïng l©n cËn ®· g©y « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng, t¸c ®éng xÊu ®Õn søc kháe, t©m lý nh©n d©n vµ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖn nay hÖ thèng n−íc th¶i ®« thÞ ViÖt Nam phÇn lín lµ hÖ thèng tho¸t n−íc chung c¶ n−íc th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i c«ng nghiÖp vµ n−íc m−a.

KÕt qu¶ ®iÒu tra c¸c ®« thÞ ë ®ång b»ng B¾c Bé, cã kho¶ng 20% l−îng n−íc th¶i ®−îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thñy s¶n, sè cßn l¹i ch¶y trùc tiÕp vµo hÖ thèng s«ng hå c¸c vïng l©n cËn g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i vµ søc khoÎ céng ®ång. NhiÒu bÖnh tËt, ngé ®éc g©y ra do nguån n−íc th¶i « nhiÔm g©y dÞch bÖnh ë ng−êi, gia sóc, gia cÇm vµ t«m c¸.

Tuy ®· cã mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Nhµ n−íc, cÊp Bé ®ang gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nh−ng vÉn ë giai ®o¹n khuyÕn nghÞ vµ ¸p dông quy m« nhá. ViÖc nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i ®« thÞ cÇn cã c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phï hîp, nh»m më réng t¸i sö dông trong n«ng nghiÖp sÏ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ nh− tËn dông ®−îc nguån n−íc t¹i chç, tËn dông ®−îc chÊt dinh d−ìng ng¨n ngõa « nhiÔm, bæ sung d−ìng chÊt cho ®Êt c©y trång phôc håi c¸c vi sinh vËt. §ã lµ gi¶i ph¸p vÖ sinh sinh th¸i ®−îc c¸c n−íc trªn thÕ giíi quan t©m vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong n−íc nh− sau:

- Theo PGS. TS.TrÇn HiÒu NhuÖ (1998), nªn dïng c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch sau cho viÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t:

+Khi xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc víi l−îng n−íc:

a) D−íi 25 m3/ngµy ®ªm (cã thÓ 50 m3/ngµy ®ªm): dïng bÓ tù ho¹i vµ nªn khö

trïng b»ng clorua v«i.

b) D−íi 5000 m3/ngµy ®ªm: dïng song ch¾n r¸c, bÓ l¾ng c¸t, bÓ l¾ng 2 vá hoÆc bÓ l¾ng trong kÕt hîp lªn men cÆn. Khö trïng b»ng clo hoÆc n−íc clorua v«i vµ c«ng tr×nh ®Ó xö lý cÆn (sµn ph¬i bïn).

c) D−íi 10.000 m3/ngµy ®ªm: dïng song ch¾n r¸c, bÓ l¾ng c¸t, bÓ l¾ng ®øng, tr¹m clo ®Ó khö trïng, bÓ tiÕp xóc, c«ng tr×nh ®Ó xö lý cÆn (bÓ mªtan vµ s©n ph¬i bïn) hoÆc c«ng tr×nh xö lý cÆn b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

BÓ l¾ng ly t©m nªn dïng khi l−u l−îng n−íc th¶i trªn 20.000 m3/ngµy ®ªm.

+ Khi xö lý n−íc th¶i b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc: ngoµi c¸c c«ng tr×nh xö lý c¬ häc vµ xö lý cÆn ë trªn, cßn ph¶i thªm mét trong nh÷ng c«ng tr×nh sau:

a) D−íi 25 m3/ngµy ®ªm (cã thÓ 50 m3/ngµy ®ªm): dïng c¸nh ®ång läc ngÇm,

xö lý trªn ®Êt −ít (wetland), hå sinh vËt, hay bÓ läc sinh vËt.

b) D−íi 5000 m3/ngµy ®ªm: c¸nh ®ång t−íi, c¸nh ®ång läc, bÓ läc sinh vËt cao

t¶i, m−¬ng oxy ho¸ tuÇn hoµn hay Aeroten.

c) Trªn 5000 m3/ngµy ®ªm: dïng m−¬ng oxy ho¸ tuÇn hoµn, läc sinh vËt cao t¶i,

bÓ aeroten.

- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vïng §ång b»ng B¾c Bé vµ cho r»ng: Xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t qua c¸c bÓ l¾ng ngang, hiÖu suÊt lo¹i chÊt l¬ löng tõ 39,78-50,47%, BOD5 tõ 16,7-26,25%, COD tõ 12,82-23,00% vµ + tõ 11,68-21,78%. KÕt hîp xö lý c¬ häc qua c¸c bÓ l¾ng ngang víi hå sinh häc, NH4 hiÖu suÊt lo¹i chÊt l¬ löng tõ 62,43-78,647%, BOD5 tõ 76,45-93,78%, COD tõ 69,01- 82,41% vµ Coliform gi¶m 85,46-96,53%. T¸c gi¶ còng nhÊn m¹nh r»ng: hiÖu suÊt xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ t¶i träng c¸c chÊt « nhiÔm vµo hå.

- ViÖn Khoa häc Thuû Lîi (2002) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t cho côm d©n c− x· VÜnh Quúnh cho thÊy: Gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i theo kiÓu ph©n t¸n cã rÊt nhiÒu −u ®iÓm ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ c¶i thiÖn m«i tr−êng, ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh thu hót ®−îc sù tham gia cña céng ®ång, gi¶i ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, c¸c vïng n«ng th«n tËp trung, c¸c lµng nghÒ...

- Cao V¨n Sung vµ céng sù (1996) ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p sinh häc ®Ó xö lý n−íc ng©m ®ay b»ng ba b−íc nh−: B−íc 1: xö lý kþ khÝ vµ ®−a thªm mét sè chñng lo¹i ph©n huû lignin ®Ó rót ng¾n thêi gian ng©m ®ay; b−íc 2: xö lý hiÕu khÝ ®Ó gi¶m BOD vµ COD; b−íc 3: dïng vi t¶o hçn hîp Chlorella vµ thùc vËt thuû sinh xö lý giai ®o¹n cuèi cïng tr−íc khi x¶ vµo nguån nhËn n−íc th¶i.

- §Æng XuyÕn Nh− vµ céng sù khi nghiªn cøu kh¶ n¨ng xö lý cña t¶o Chlorela trong xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn, n−íc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp cho thÊy: kh¶ n¨ng lo¹i bá c¸c chÊt h÷u c¬ cña t¶o ®· lµm gi¶m hµm l−îng BOD, COD tõ 80 ®Õn 90% trong kho¶ng thêi gian 6-7 ngµy; gi¶m 60-70% l−îng BOD vµ COD trong n−íc th¶i sinh + trong mÉu ho¹t lÉn n−íc th¶i nhµ m¸y cao su vµ xµ phßng; kh¶ n¨ng lo¹i bá N-NH4 n−íc th¶i sinh ho¹t ®¹t tíi 99% so víi ngµy ®Çu thÝ nghiÖm, víi n−íc th¶i sinh ho¹t 3- kh¶ n¨ng hÊp thô cña t¶o trén lÉn n−íc th¶i c«ng nghiÖp ®¹t tíi 73%. §èi víi PO4 Chlorella trong n−íc th¶i sinh ho¹t lµ 98%, víi n−íc th¶i sinh ho¹t trén lÉn n−íc th¶i c«ng nghiÖp lµ 80%.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc - Trung t©m KHTN&CNQG ®· nghiªn cøu xö lý chÊt th¶i lµng nghÒ chÕ biÕn bón - b¸nh Phó §«, ngo¹i thµnh Hµ Néi b»ng kªnh oxy ho¸ håi l−u, bÓ läc sinh häc, hå sinh vËt ®¹t tiªu chuÈn n−íc th¶i x¶ vµo nguån.

- §Ò tµi KH 07-16 do ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn Khoa häc VËt liÖu - Trung t©m KHTN & CNQG thùc hiÖn ®· nghiªn cøu sö dông biÖn ph¸p sinh häc tæng hîp xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn n«ng - l©m - h¶i s¶n, thùc phÈm b»ng c«ng nghÖ thÝch hîp víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« võa vµ nhá.

- Vâ Kim Long (1978) ®· nghiªn cøu dïng hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i cña x−ëng chÕ biÕn thÞt cho thÊy sau khi xö lý kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p ®iÖn ho¸ víi thêi gian l−u n−íc 15 ngµy, hiÖu qu¶ xö lý COD lµ 76,2%, vi khuÈn gi¶m 86,8% ®Õn 99,4%, chØ sè coliform gi¶m 91,2 - 99,9%.

- GS.TS. Trần Hiếu Nhuệ và các cộng sự (DEWAST, 2002-2004) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t theo mô hình phân tán cho thÊy: Gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i theo kiÓu ph©n t¸n cã rÊt nhiÒu −u ®iÓm ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ c¶i thiÖn m«i tr−êng, ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh thu hót ®−îc sù tham gia cña céng ®ång, gi¶i ph¸p nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, c¸c vïng d©n cư n«ng th«n tËp trung, c¸c lµng nghÒ...

I.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt

trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc

I.4.1. Tæng quan vÒ sù cÇn thiÕt cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i:

CËn §«ng lµ mét vïng rÊt khan hiÕm n−íc, v× vËy vÊn ®Ò sö dông l¹i n−íc th¶i ë ®©y rÊt ®−îc quan t©m. HÖ thèng thu n−íc th¶i, xö lý n−íc th¶i cã nhiÒu khã kh¨n nh− nhiÖt ®éc cao, m−a Ýt, bÒ mÆt ®Êt chñ yÕu lµ c¸t lµm h¹n chÕ nguån cung cÊp n−íc thiªn nhiªn ë c¸c vïng cña CËn §«ng. Robert vµ Banks (1977) ®· ®Ò cËp ®Õn gi¶i ph¸p kü thuËt trong thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng cÊp n−íc vµ ®Ò xuÊt sö dông n−íc th¶i ®· xö lý vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, t−íi c©y l©u n¨m vµ n«ng nghiÖp ®Ó tr¸nh ¶nh h−ëng xÊu tíi søc khoÎ con ng−êi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Cillie vµ Stander (1974) (Nam Phi) ®· nªu c¸c tÝnh chÊt −u viÖt cña qu¸ tr×nh sö dông n−íc tuÇn hoµn, v× ë Nam Phi tµi nguyªn n−íc rÊt khan hiÕm. ViÖc sö dông l¹i n−íc th¶i ngoµi môc ®Ých chÝnh lµ t¨ng thªm nguån n−íc cung cÊp cho mét sè ngµnh trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, cßn cã vai trß lµm gi¶m thiÓu qu¸ tr×nh « nhiÔm m«i tr−êng. N¨m 1976 Cillie giíi thiÖu thùc tÕ sö dông n−íc th¶i, c¸c qu¸ tr×nh ®Ó lµm míi n−íc th¶i vµ nãi lªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu tiÕp. Trong c«ng tr×nh nµy, t¸c gi¶ cßn nªu lªn c¸c vÊn ®Ò h¹n chÕ sö dông trùc tiÕp nguån n−íc th¶i ®· xö lý, m« t¶ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc víi môc ®Ých kh¸c nhau nh− khö c¸c hîp chÊt bÐo, phètpho, kim lo¹i nÆng, chÊt cÆn... Ch¼ng h¹n t¹i b¸n ®¶o Cape nÕu dïng c¸c bån c¸t tù nhiªn chøa n−íc th¶i ®· xö lý th× sÏ rÊt hiÖu qu¶ cho c¸c thêi gian bÞ h¹n, vµ nÕu c«ng nghÖ xö lý ®¶m b¶o c¶ vÒ kü thuËt lÉn gi¸ thµnh th× t¹i b¸n ®¶o nµy cã thÓ hoµ vµo m¹ng cung cÊp n−íc tõ 50.000 m3/ngµy ®ªm l−îng n−íc th¶i ®·

xö lý ®¹t chÊt l−îng ¨n uèng trong n¨m 1978 ®Õn 425.000 m3/ng® tíi n¨m 2000, tøc lµ kho¶ng 50% nhu cÇu n−íc s¹ch cña b¸n ®¶o nµy sÏ ®−îc gi¶i quyÕt.

Iriarry (1976) ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu tæng quan c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc sö dông n−íc th¶i t¹i Puerto Rico. Trong ch−¬ng tr×nh qu¶n lý tµi nguyªn n−íc khu vùc Ponce, mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a chÝnh phñ Puerto Rico vµ C«ng ty c¸c nhµ kü s− qu©n ®éi Mü, vÊn ®Ò qu¶n lý n−íc th¶i, cung cÊp n−íc, chèng b·o lôt vµ b¶o vÖ thÕ giíi hoang d· lµ träng t©m nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cung cÊp n−íc. T¹i 14 khu ®« thÞ víi tæng diÖn tÝch 1.900 km2, c¸c vÊn ®Ò vÒ sö dông n−íc ®· xö lý lÇn 2 ®Ó t−íi, bæ cËp cho n−íc d−íi ®Êt, sö dông n−íc th¶i cho c¸c môc ®Ých c«ng nghiÖp, sö dông n−íc th¶i ®Ó chèng nhiÔm mÆn... ®· ®−îc ®¸nh gi¸.

ë Céng hoµ Liªn bang §øc, viÖc sö dông n−íc tuÇn hoµn vµ sö dông l¹i n−íc

th¶i ®· ®−îc chó ý tõ l©u, nhiÒu dù ¸n xö lý n−íc th¶i ®Ó phôc vô cho t−íi ®· ®−îc thùc hiÖn, cã n¬i n−íc th¶i xö lý ®¹t yªu cÇu chÊt l−îng cho ¨n uèng, sinh ho¹t.

T¹i Mü l−îng n−íc ngät sö dông trong n¨m 1975 chiÕm 50,9% vµ tíi n¨m 2000 lµ 54,4% trong tæng nhu cÇu n−íc quèc gia, trong sè ®ã tíi 99% dïng ®Ó t−íi. V× vËy, n−íc trong n«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng to lín trong gi÷ g×n nguån n−íc tù nhiªn vµ sö dông l¹i n−íc th¶i.

N¨m 1975, t¹i Mü cã kho¶ng 0,2% tæng nhu cÇu n−íc ®−îc sö dông tõ nguån n−íc th¶i (trong 0,4% tæng l−îng n−íc th¶i cã thÓ sö dông l¹i), n¨m 2000 l−îng n−íc th¶i sö dông lµ 1,7% (trong 4% tæng l−îng n−íc th¶i cã thÓ sö dông l¹i).

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Mét khèi l−îng lín n−íc th¶i ®· xö lý ®−îc sö dông trong t−íi n«ng nghiÖp vµ ®Êt c¶nh quan t¹i Arizon, California vµ Texas. C«ng ty Irvince ë h¹ Orange, California sö dông n−íc th¶i chiÕm 12% nhu cÇu n−íc cña c«ng ty ®Ó t−íi cam, chanh, nho, lª tµu vµ −¬ng c©y, cµ chua, ng«, ít vµ c¸c lo¹i rau kh¸c. Ngoµi viÖc h¹n chÕ sö dông n−íc s¹ch cña c«ng ty, viÖc sö dông n−íc th¶i cßn lµm gi¶m l−îng ph©n bãn mµ c«ng ty cÇn dïng. T¹i Barkersfield, California, n−íc th¶i sinh ho¹t ®· xö lý s¬ bé ®−îc sö dông cho t−íi tõ n¨m 1912. Trong n¨m 1972 cã 971 km2 diÖn tÝch trång ng«, lóa m¹ch, cñ c¶i, cá linh l¨ng, ®ay ®−îc t−íi theo luèng b»ng 45.360 m3/ng® n−íc th¶i tõ hai nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i thµnh thÞ bªn c¹nh. Trong mïa hÌ, 33% nhu cÇu n−íc cña c¸nh ®ång ph¶i t−íi b»ng n−íc ngÇm v× n−í th¶i ®· xö lý kh«ng ®ñ tho¶ m·n nhu cÇu vÒ khèi l−îng. Mét ch−¬ng tr×nh næi tiÕng sö dông n−íc th¶i trong t−íi tiªu lµ dù ¸n Colorado Springs, b¾t ®Çu tõ n¨m 1960. Trong 75.600 m3/ng® ®· xö lý lÇn thø hai sÏ cho kho¶ng 18.900 m3/ng® sau khi läc, sÏ ®−îc khö b»ng clo vµ chøa trong mét lo¹t c¸c bÓ chøa. Sau ®ã n−íc nµy sÏ ®−îc b¬m theo hÖ thèng èng ®Ó t−íi cho c¸c c«ng viªn, c¸c khu v−ên, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ, khu c«ng nghiÖp vµ nghÜa trang. C¸c hÖ thèng xö lý ®Êt ®«i khi còng hîp t¸c víi viÖc sö dông n−íc th¶i nh− mét

phÇn cña qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i. Ch¼ng h¹n ë h¹t Muskegon, Michigan n−íc th¶i tõ 15 khu thÞ trÊn vµ 5 nhµ m¸y ®· xö lý b»ng xôc khÝ, chøa l¹i vµ sau ®ã xö lý thªm b»ng c¸ch t−íi cho kho¶ng 2.226 m2 ®Êt n«ng nghiÖp. N−íc th¶i ®· xö lý ®−îc sö dông réng r·i ë c¸c bang miÒn Nam n−íc Mü, ®Æc biÖt lµ California ®Ó t−íi c¸c s©n golf, c«ng viªn vµ c¸c lo¹i ®Êt c¶nh quan kh¸c. N−íc th¶i ®· xö lý lÇn 2 ®−îc sö dông tõ n¨m 1932 ®Ó cung cÊp cho kho¶ng 1/3 nhu cÇu n−íc trong t−íi c«ng viªn Cæng Vµng ë San Francisco, California.

VÊn ®Ò t¸i sö dông n−íc th¶i cho n«ng nghiÖp d−íi d¹ng sö dông nguån th¶i víi thµnh phÇn vµ chÊt l−îng phï hîp ®Ó t−íi cho c©y trång nh»m tËn dông ®−îc nguån ph©n bãn s½n cã trong n−íc th¶i, ®ång thêi sau t−íi n−íc th¶i ®−îc lµm s¹ch tr−íc khi ch¶y vµo hå ao, s«ng suèi lµ rÊt cã ý nghÜa vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ còng nh− m«i tr−êng. §©y lµ gi¶i ph¸p phï hîp víi quan ®iÓm chung ®èi víi xö lý chÊt th¶i cña Héi nghÞ m«i tr−êng thÕ giíi t¹i Belagio lµ kh«ng coi chÊt th¶i lµ nguån phÕ th¶i vøt bá mµ ph¶i ®¸nh gi¸ nã lµ nguån nguyªn liÖu sö dông cho c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c (hay cßn ®−îc gäi lµ nguyªn t¾c Belagio). Trong qu¸ tr×nh nµy c¸c ®èi t−îng lµ c¸nh ®ång t−íi, c©y trång ®ãng vai trß võa lµ ®−îc tiÕp nhËn nguån th¶i ®Ó sö dông, võa ®ãng vai trß lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i. ViÖc nghiªn cøu sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n−íc nghiªn cøu.

I.4.2. Yªu cÇu vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông cho n«ng nghiÖp

ChÊt l−îng n−íc th¶i dïng cho môc ®Ých t−íi cho n«ng nghiÖp cã nhiÒu th«ng sè nh− nång ®é muèi, hÖ sè hÊp thô natri, chÊt bo vµ c¸c kim lo¹i nÆng, ngoµi ra c¸c hîp chÊt h÷u c¬, nång ®é cÆn, chÊt dinh d−ìng vµ c¸c vi sinh vËt g©y bÖnh còng lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i t¸i sö dông. N−íc sö dông cã thÝch hîp hay kh«ng cßn phô thuéc vµo ¶nh h−ëng cña c¸c vËt chÊt cã trong n−íc cña c©y vµ trong ®Êt. Dùa trªn c¸c yÕu tè nµy, viÖc quyÕt ®Þnh t−íi cho môc ®Ých nµy hay kh¸c sÏ quyÕt ®Þnh chÊt l−îng n−íc th¶i ph¶i xö lý tr−íc khi t¸i sö dông.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

HiÖn kh«ng cã mét h−íng dÉn hoÆc chØ tiªu quèc tÕ nµo vÒ sè l−îng vi sinh vËt trong n−íc t−íi ®èi víi mét lo¹i c©y cô thÓ nµo. Trong n−íc th¶i cã mét sè l−îng rÊt lín c¸c vi sinh vËt g©y bÖnh. N¨m 1973, mét nhãm c¸c chuyªn gia cña tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) ®· ®−a ra mét sè chØ tiªu ®èi víi tæng sè Coliform trong n−íc th¶i dïng ®Ó t−íi ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y lµ kh«ng qu¸ 100/100 ml. Tõ n¨m 1973 ®Õn 1989 c¸c nhµ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vÒ bÖnh dÞch lµ thÊp h¬n so víi suy nghÜ tr−íc n¨m 1973, nh−ng c¸c chuyªn gia l¹i lo l¾ng h¬n vÒ kh¶ n¨ng bÞ bÖnh b¹i liÖt trong d©n chóng do sö dông n−íc th¶i xö lý ch−a ®¸p øng yªu cÇu ®Ó t−íi. Qua c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu cña FAO, c¸c h−íng dÉn vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i sö

dông trong t−íi cã thay ®æi nhê c¸c sè liÖu kh¶o s¸t vµ n¨m 1989 FAO ®· ®−a ra h−íng dÉn vÒ hµm l−îng vi sinh vËt trong n−íc th¶i dïng ®Ó t−íi.

B¶ng 1.2: C¸c h−íng dÉn vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i sö dông trong n«ng nghiÖp theo vi sinh vËt (a) (Westcot, 1997)

Lo¹i §iÒu kiÖn sö dông l¹i Nhãm ng−êi KiÓu xö lý n−íc th¶i cÇn xö dông

lao A trßn Giun trong ruét (b) (sè trøng céng TB trong 1l) ≤ 1 Coliform nguån gèc (TB ph©n 100 trong ml (c)) ≤ 1000

Ng−êi ®éng, ng−êi tiªu dïng, d©n chóng

B lao ≤ 1 Ng−êi ®éng tån tiªu Kh«ng t¹i chuÈn rau T−íi ¨n qu¶ sèng, s©n thÓ thao vµ c«ng viªn (d) cèc, Ngò cá ch¨n nu«i vµ c©y (e)

C Kh«ng cã ng−êi Kh«ng thÝch hîp Kh«ng thÝch hîp

côc T−íi bé cá mÌo (nh− B nÕu kh«ng cã ng−êi) Mét d·y c¸c bån n−íc lµm æn ®Þnh ®Ó ®¹t ®−îc nång ®é vi sinh nh− ý, hoÆc c¸c biÖn ph¸p xö lý t−¬ng ®−¬ng Gi÷ l¹i trong bån chøa æn ®Þnh 8-10 khö hoÆc ngµy vµ s¸n giun coliform t−¬ng ®−¬ng lý nh− TiÒn xö c«ng nghÖ t−íi yªu cÇu, nh−ng kh«ng kÐm h¬n kiÓu lµm l¾ng ®äng s¬ bé Nguån: Bïi Häc, NguyÔn V¨n Hoµng (B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ MT toµn quèc – 1996)

Ghi chó: (a) – Trong c¸c tr−êng hîp cô thÓ ph¶i chó ý ®Õn c¸c yÕu tè vÒ dÞch bÖnh, v¨n ho¸ x· héi vµ m«i tr−êng ®Þa ph−¬ng vµ c¸c h−íng dÉn ph¶i ®−îc thay ®æi t−¬ng øng; (b) Giun ®òa, giun xo¾n vµ giun mãc; (c) – Trong thêi gian t−íi; (d) – Yªu cÇu kh¾t khe h¬n (≤200/100 ml) ®èi víi c¸c v−ên c©y c«ng céng nh− v−ên cña kh¸ch s¹n; (e) - §èi víi c©y ¨n qu¶ ph¶i kÕt thóc 2 tuÇn tr−íc khi thu ho¹ch qu¶ vµ kh«ng ®−îc tiªu thô qu¶ r¬i d−íi ®Êt vµ nªn dïng b×nh t−íi phun.

I.4.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi

- Tõ ®Çu thÕ kû 19, ë Anh vµ Céng hoµ Liªn bang §øc ®· x©y dùng nh÷ng c¸nh ®ång chuyªn t−íi n−íc th¶i, tr−íc ®ã cã xö lý c¬ häc. Sang ®Çu thÕ kû thø 20, tæng diÖn tÝch t−íi b»ng n−íc th¶i chØ tÝnh riªng ë Ch©u ¢u ®· lªn ®Õn 80-90 ngµn ha, trong ®ã trung b×nh mçi ngµy sö dông 40-100m3 n−íc th¶i cho mçi ha.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Evilevit (1995), n¨ng suÊt cña c©y trång sÏ t¨ng ®¸ng kÓ nÕu cã ph©n lo¹i ph©n bãn v« c¬ bæ sung cho l−îng cËn th¶i khi bãn ruéng víi liÒu l−îng cña Nit¬ lµ 30 - 40 kg/ha, v«i vµ Kali lµ 60kg/ha. Tuy vËy, yÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó t¨ng n¨ng suÊt c©y trång lµ liÒu l−îng cÆn th¶i sö dông ®Ó bãn ruéng. T¸c gi¶ Evilevit (1995) ®· chØ râ nång ®é cña c¸c nguyªn tè dinh d−ìng N, P, K trong n−íc th¶i tuú

thuéc vµo tiªu chuÈn tho¸t n−íc còng nh− tÝnh chÊt cña n−íc th¶i. Tuy vËy, c©y trång còng chØ sö dông mét phÇn c¸c chÊt dinh d−ìng nµy trong n−íc th¶i. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu c«ng nghÖ t−íi hîp lý b»ng n−íc th¶i lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tËn dông ph©n bãn trong n−íc th¶i. Do yªu cÇu xö lý n−íc th¶i khi x¶ vµo c¸c nguån n−íc th−êng cao h¬n yªu cÇu xö lý khi t−íi ruéng, nh− vËy ®Çu t− cho c¸c c«ng tr×nh xö lý tr−íc t−íi cã quy m« nhá h¬n v× vËy sÏ kinh tÕ h¬n.

- T¹i Ba Lan, c¸c nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông n−íc th¶i cho môc ®Ých n«ng nghiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c c¬ së (xÝ nghiÖp) s¶n xuÊt tinh bét. L−îng n−íc th¶i nµy ®−îc th¶i ra c¸nh ®ång vµ kÕt qu¶ cho thÊy lµ l−îng BOD vµ COD ®· gi¶m xuèng râ rÖt trong c¶ hÖ thèng m−¬ng m¸ng, cô thÓ lµ kho¶ng 97% vµ 98%, vµ hÖ thèng kªnh lín 96.5% ®Õn 95% . Trong khu vùc ®Êt canh t¸c, cÇn ph¶i quan t©m ®Ó tr¸nh viÖc sö dông n−íc th¶i cã nhiÒu tinh bét ®Ó t−íi

- Theo Wimvander Hoek, IWMI (2001), t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp cã thÓ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých: tiÕt kiÖm n−íc, tËn dông ®−îc n¬i chøa n−íc th¶i víi gi¸ thµnh rÎ, gi¶m « nhiÔm n−íc s«ng vµ n−íc mÆt, tËn dông ®−îc nguån dinh d−ìng trong n−íc th¶i dÉn ®Õn tiÕt kiÖm ph©n bãn, t¨ng s¶n l−îng c©y trång... Tuy nhiªn, bªn c¹nh c¸c mÆt tÝch cùc còng cã rÊt nhiÒu mÆt tiªu cùc nÕu t¸i sö dông n−íc th¶i kh«ng hîp lý: g©y ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ ng−êi n«ng d©n lµm c«ng viÖc t−íi vµ nh÷ng ng−êi tiªu thô s¶n phÈm, g©y « nhiÔm nguån n−íc ngÇm, ®Æc biÖt lµ bëi nitrat, tÝch luü « nhiÔm c¸c chÊt ho¸ häc, ®Æc biÖt lµ kim lo¹i nÆng trong ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c sinh vËt truyÒn bÖnh nh− muçi ph¸t triÓn

- Smith (1994) cho r»ng viÖc sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn trong n«ng nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng. Khi ®Êt ®−îc bãn bïn th¶i cã thÓ bÞ tÝch luü kim lo¹i nÆng nh−: Cd, Cu, Pb vµ Zn.

- Chang vµ CTV (1987) ®· nghiªn cøu vµ cho thÊy: Bãn bïn th¶i chøa c¸c kim lo¹i nÆng cã thÓ ®−îc tÝch luü trong s¶n phÈm trång trät vµ lµ nguyªn nh©n g©y h¹i cho ng−êi tiªu dïng.

- Van Den Berg (1993) cho r»ng: Khi sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn cÇn ph¶i nghiªn cøu kü v× nã cã thÓ lµm t¨ng mét sè bÖnh lý cña c©y trång vµ lµm « nhiÔm ho¸ häc.

I.4.4. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Dai Peters (CIP - Hµ néi) vµ §ç §øc Ng·i (ViÖn Sinh th¸i Tµi nguyªn Sinh vËt) ®· lµm thÝ nghiÖm dïng n−íc th¶i cña lµng nghÒ chÕ biÕn tinh bét dong, s¾n x· D−¬ng LiÔu vµ x· Minh Khai ®Ó t−íi lóa cho kÕt qu¶ nh− sau: dïng 80% n−íc th¶i ®Ó t−íi cho n¨ng suÊt lóa cao nhÊt so víi c¸c tû lÖ dïng n−íc th¶i kh¸c; dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi trong 6 tuÇn ®Çu cã n¨ng suÊt cao h¬n 6 tuÇn cuèi cña thêi vô gieo trång; dïng n−íc th¶i t−íi 1 lÇn/tuÇn cho n¨ng suÊt cao h¬n t−íi th−êng xuyªn; vµ dïng n−íc th¶i ch−a xö lý cho n¨ng suÊt cao h¬n dïng n−íc th¶i ®· qua l¾ng. ThÝ nghiÖm

còng cho thÊy ®èi víi lóa ®−îc t−íi b»ng n−íc th¶i ®−îc cÊy víi mËt ®é cao (60 gèc/m2) sÏ cho n¨ng suÊt cao nhÊt (so víi 35 hay 40 gèc/m2).

- H.T.L Trµ (2001) ®· nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông bïn th¶i ®Õn chÊt l−îng m«i tr−êng ®Êt vµ n¨ng suÊt cña c©y trång, ®èi t−îng c©y trång vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: Víi thµnh phÇn cÆn th¶i pH=7,5; C.TS = 52; Nit¬. TS = 2,82 vµ tû lÖ C/N = 28,4 th× n¨ng suÊt cña c©y trång cao nhÊt khi tû lÖ phèi trén cÆn th¶i vµ ®Êt lµ 30%. N¨ng suÊt cña c©y trång gi¶m xuèng khi tû lÖ phèi trén cÆn th¶i vµ ®Êt > 30%.

- ViÖn nghiªn cøu Khoa häc thuû lîi (1984) ®· nghiªn cøu chÊt l−îng n−íc thµnh phè Hµ Néi vµ thÊy r»ng rÊt phï hîp ®Ó t−íi cho c©y trång. Vµo nh÷ng n¨m 80 n−íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi tíi gÇn 120 triÖu m3/n¨m, nÕu tËn dông 50% l−îng n−íc th¶i ®Ó t−íi cho lóa víi tÇn suÊt m−a 75% vµ møc t−íi 6.000 m3/ha sÏ t−íi ®−îc h¬n 8.000 ha lóa. Hµng n¨m cã thÓ tËn dông ®−îc l−îng ph©n bãn tõ n−íc th¶i t−¬ng ®−¬ng víi 100-115 tÊn ®¹m urª, 120-130 tÊn ph©n l©n V¨n §iÓn, 250-270 tÊn kalisunfat. KÕt qu¶ nghiªn cøu cßn cho thÊy n−íc th¶i kh«ng nh÷ng chØ cung cÊp chÊt dinh d−ìng cho c©y trång mµ cßn cã t¸c dông c¶i t¹o ®Êt râ rÖt, ®é pH, hµm l−îng kali æn ®Þnh, c¸c nguyªn tè mïn, ®¹m, l©n, mangan t¨ng lªn ë cuèi vô. Tuy nhiªn, trong thêi gian nµy nh÷ng nghiªn cøu vÒ tiªu chuÈn t−íi n−íc th¶i vµ nång ®é chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn.

- ViÖn khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ven ®« cho thÊy: HuyÖn Thanh Tr× sö dông n−íc th¶i thµnh phè Hµ Néi (70% n−íc th¶i sinh ho¹t vµ 30% n−íc th¶i c«ng nghiÖp) ®Ó canh t¸c th× chi phÝ cho 1 sµo trång lóa gi¶m 15-20%, mçi sµo lóa chØ cÇn bãn 2-3 kg ®¹m urª, trong khi ë c¸c n¬i kh¸c ph¶i bãn tõ 6-8 kg urª/sµo lóa. Hµm l−îng chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i trung b×nh lµ: 15mg N/l vµ 7mg P2O5/l (gÇn b»ng ®¹m vµ l©n trong dung dÞch nu«i cÊy). NÕu mïa kh« t−íi 4.000 m3/ha th× ®· ®−a vµo ruéng 60kg N vµ 28kg P2O5. Tuy nhiªn, trong thêi gian gÇn ®©y lóa vµ rau mµu ®−îc t−íi n−íc th¶i th−êng bÞ h¹i nh− c©y bÞ hÐo, l¸ bÞ ®èm hoÆc lèp l¸.

- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) cho r»ng: Trong 1.000 m3 n−íc th¶i sinh ho¹t ®· qua xö lý b»ng c¬ häc kÕt hîp hå sinh häc cã chøa 52,9 kg N; 13,9 kg P2O5 vµ 28 kg K2O. §©y lµ nguån dinh d−ìng rÊt tèt cho c©y trång. Tuy nhiªn, ®èi víi mçi lo¹i c©y trång kh¸c nhau cÇn chän tû lÖ sö dông n−íc th¶i thÝch hîp ®Ó cho n¨ng suÊt tèi −u, vÝ dô ®èi víi lóa cÇn 2.563,6 m3/ha (b»ng 47,6% tæng nhu cÇu n−íc trong mét vô), ®èi víi ng« cÇn 1.000 m3/ha (35,7% nhu cÇu n−íc), ®èi víi khoai t©y cÇn 902,2 m3/ha (34,2% nhu cÇu n−íc)...

- Tû lÖ gi÷a c¸c nguyªn tè dinh d−ìng cÇn cho thùc vËt N:P:K trong n−íc th¶i lµ 5:1:2, trong khi ®ã ë ph©n chuång lµ 2:1:2. Nh− vËy, n−íc th¶i lµ mét nguån ph©n bãn cã hµm l−îng nit¬ cao, thÝch hîp víi sù ph¸t triÓn cña thùc vËt.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Trong thµnh phÇn cÆn l¾ng cña n−íc th¶i cã chøa nit¬, kali, phèt pho, canxi, ma giª... c¸c chÊt nµy lµm cho cÆn l¾ng cã gi¸ trÞ ph©n bãn rÊt lín. So víi c¸c lo¹i

ph©n bãn v« c¬ th× cÆn l¾ng trong n−íc th¶i cã nh÷ng −u ®iÓm ®¸ng chó ý lµ: Trong cÆn cã chøa tÊt c¶ c¸c chÊt cÇn thiÕt cho thùc vËt vµ víi ®é Èm 90-95% ®Êt ®ai dÔ ®ång ho¸ c¸c chÊt ®ã.

- NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng, c¸c yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh hoÆc lo¹i trõ, hoÆc gi¶m nhÑ ¶nh h−ëng xÊu cña n−íc th¶i ®Õn m«i tr−êng lµ chÕ ®é t−íi. Møc hoµn chØnh vµ hîp lý cña chÕ ®é t−íi lµ nh©n tè kh«ng nh÷ng cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ gãp phÇn sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Êt, n−íc, søc lao ®éng...) vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®Òu cho thÊy: Sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi cho c©y trång vµ nu«i thuû s¶n cã thÓ mang l¹i nguån lîi rÊt lín nh−: TËn dông ®−îc nguån n−íc, nguån dinh d−ìng trong n−íc th¶i, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vµ t¸c dông c¶i t¹o ®Êt. Tuy nhiªn, nÕu sö dông n−íc th¶i kh«ng qua xö lý th× t¸c h¹i lµ rÊt lín vµ ¶nh h−ëng l©u dµi, c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc lµ rÊt khã kh¨n. T¸c h¹i cña viÖc sö dông n−íc th¶i kh«ng qua xö lý sÏ thÓ hiÖn trong nhiÒu lÜnh vùc nh−:

- Lµm « nhiÔm m«i tr−êng, « nhiÔm ®Êt, n−íc vµ kh«ng khÝ do n−íc th¶i cã mïi h«i thèi, chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬, c¸c ®éc tè, c¸c lo¹i kim lo¹i nÆng vµ c¸c vi trïng g©y bÖnh...

- ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm: T−íi qu¸ nhiÒu n−íc th¶i dÉn ®Õn thõa dinh d−ìng vµ lµm c©y trång bÞ lèp, ®æ. C¸c ®éc tè trong n−íc th¶i g©y nªn c¸c bÖnh sinh lý, tÝch luü c¸c chÊt ®éc h¹i trong c©y trång vµ thuû s¶n...

- ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ céng ®ång: ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn ng−êi n«ng d©n

khi s¶n xuÊt, ¶nh h−ëng th«ng qua d©y chuyÒn thùc phÈm...

Tuy nhiªn c¸c nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt

Nam ch−a nhiÒu vµ mang tÝnh ®¬n lÎ ë tõng lÜnh vùc víi c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

HÇu hÕt c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam ®Òu ®−îc x©y dùng tõ rÊt l©u vµ kh«ng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc th¶i cò kü, kÐm t¸c dông. N−íc th¶i cña c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ®−îc x¶ trùc tiÕp vµo c¸c ao hå, hÖ thèng thuû n«ng cña c¸c vïng phô cËn. Nh÷ng n¨m 90 trë vÒ tr−íc, møc ®é « nhiÔm ch−a nhiÒu nªn sö dông n−íc th¶i ®−îc coi lµ nguån lîi ®èi víi ng−êi s¶n xuÊt. Do nhu cÇu ph¸t triÓn, tèc ®é ®« thÞ ho¸ ngµy cµng t¨ng nhanh, c¸c khu c«ng nghiÖp ngµy cµng më réng th× « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ngµy cµng trÇm träng, nhiÒu n¬i ®· ë møc b¸o ®éng, ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng, søc khoÎ céng ®ång vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ.

I.5. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu

Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest:

I.5.1. Giíi thiÖu vÒ ®Êt n−íc Rumani

Rumani lµ mét n−íc ë ®«ng nam ch©u ¢u, gi¸p víi BiÓn §en (Black Sea), n»m

gi÷a Bulgari vµ Ukraine. Tæng diÖn tÝch kho¶ng 237.000 km2 víi bê biÓn dµi 225 m.

Rumani cã khÝ hËu «n hßa, mïa ®«ng l¹nh, nhiÒu m©y víi tuyÕt vµ s−¬ng mï th−êng xuyªn, mïa hÌ nhiÒu n¾ng hay cã m−a rµo vµ d«ng. Cã hai con s«ng ch¶y qua ®Êt n−íc Rumani lµ s«ng Danube vµ s«ng Prut. §Þa h×nh ®ång b»ng vµ miÒn nói, tæng d©n sè lµ 23 triÖu ng−êi.

Thñ ®« cña Rumani lµ thµnh phè Bucarest, c¸c thµnh phè lín cã Constanta,

Brasov, Timisoara…

Rumani lµ mét n−íc c«ng nghiÖp, nÒn n«ng nghiÖp ®ãng gãp 18% tæng GDP víi 28% lùc l−îng lao ®éng. N«ng nghiÖp cña Rumani chñ yÕu lµ s¶n xuÊt lóa m×, ng« vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c nh−: cñ c¶i ®−êng, h¹t h−íng d−¬ng, khoai t©y, s÷a, trøng, thÞt, nho. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kh¸ lín, trªn 15 triÖu ha, trong ®ã 1,5 triÖu ha lµ ®Êt ®−îc t−íi.

Trong khu«n khæ hîp t¸c theo nghÞ ®Þnh th− gi÷a Bé Khoa häc C«ng nghÖ ViÖt Nam vµ Bé Tµi nguyªn M«i tr−êng Rumani, ViÖn Khoa häc Thñy Lîi ViÖt Nam ®· hîp t¸c víi ®èi t¸c lµ ViÖn Nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−êng Rumani (ICIM).

I.5.2. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM

- ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani ®−îc thµnh lËp n¨m 1952, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh bao gåm: KÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi, kü thuËt m«i tr−êng, kü thuËt vÖ sinh (xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i r¾n...), gi¸m s¸t m«i tr−êng, kinh tÕ vµ luËt m«i tr−êng, qui ho¹ch l·nh thæ, sinh th¸i ®« thÞ, x©y dùng c¸c khu mÉu, ®µo t¹o, kiÓm ®Þnh c¸c phßng thÝ nghiÖm cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ MT.

- C¸c lÜnh vùc gi¸m s¸t m«i tr−êng cña ViÖn bao gåm: Gi¸m s¸t tæng hîp c¸c thµnh phÇn m«i tr−êng, kü thuËt cÊp n−íc, kiÓm so¸t « nhiÔm n−íc, ®a d¹ng sinh häc vµ sinh th¸i n−íc, sinh th¸i vµ kü thuËt ®« thÞ, qu¶n lý chÊt th¶i r¾n, t¸c ®éng m«i tr−êng cña c¸c c«ng tr×nh, x©y dùng vµ æn ®Þnh n¬i chøa chÊt th¶i, kinh tÕ, luËt vµ thèng kª m«i tr−êng, « nhiÔm c«ng nghiÖp.

- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖn ®· tiÕn hµnh rÊt nhiÒu nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc qui ho¹ch vµ xö lý m«i tr−êng kÕt hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c trong n−íc vµ quèc tÕ nh−: (i) Qu¶n lý hÖ thèng Quèc gia c¸c th«ng tin vÒ ph¸t th¶i chÊt « nhiÔm vµo kh«ng khÝ. (ii) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p cÊp n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho kho¶ng 20 thÞ trÊn. (iii) Nghiªn cøu kiÓm to¸n t¸c ®éng m«i tr−êng c¸c ho¹t ®éng cña nhµ m¸y, s©n bay. (iv) Gi¶i ph¸p cho kÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi vµ c¸c b·i ch«n r¸c.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

I.5.3. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn.

- Ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tæng hîp m«i tr−êng l−u vùc s«ng §anube

- Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi EC qu¶n lý quèc gia vÒ m¹ng l−íi th«ng tin ph¸t th¶i

« nhiÔm trong kh«ng khÝ.

- Ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý chÊt th¶i thµnh phè t¹i 2 thµnh phè cña

Rumani - WHO.

- Dù ¸n ®¸nh gi¸ t¸c ®éng « nhiÔm vïng biªn giíi 2 n−íc Bulgari vµ Rumani. - Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi JICA nghiªn cøu vÒ qu¶n lý r¸c th¶i cho thµnh phè

Bucarest.

- Ph¸t triÓn m« h×nh c¶nh b¸o l−u vùc s«ng Danube - Ch−¬ng tr×nh quèc gia hîp t¸c víi Hoa Kú vÒ thay ®æi khÝ hËu. - Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ, ph¸t th¶i « nhiÔm trong kh«ng khÝ, m¹ng l−íi gi¸m s¸t chÊt l−îng n−íc ë c¸c n−íc §«ng vµ Trung ¢u.

- Ch−¬ng tr×nh Quèc gia tæng hîp vÒ m«i tr−êng vµ søc kháe cña WHO - Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng V−¬ng quèc §an M¹ch

vÒ ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng m«i tr−êng quèc gia cña Rumani. - Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi T©y Ban Nha vÒ qu¶n lý m«i tr−êng. - Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng §an M¹ch vÒ n©ng cÊp

hÖ thèng cÊp n−íc cho thµnh phè Caraiova.

- Nghiªn cøu sö dông vïng ®Êt −ít/ b·i läc ngÇm, thùc vËt n−íc vµ hå sinh häc

®Ó xö lý chÊt h÷u c¬ trong n−íc.

- Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ s¹ch vµ qu¶n lý chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®Ó

gi¶m thiÓu vµ xö lý chÊt th¶i t¹i nhµ m¸y s¶n xuÊt giÊy Letea t¹i Bacau. ... -

Mét sè th«ng tin trªn cho thÊy r»ng: ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest - Rumani cã thÕ m¹nh vÒ c«ng tr×nh nghiªn cøu trong lÜnh vùc m«i tr−êng, ®Æc biÖt c¸c vÊn ®Ò vÒ qui ho¹ch ®« thÞ, nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i cho c¸c ®« thÞ nhá, thÞ x·, thÞ trÊn... Do vËy, ViÖn Khoa häc Thuû lîi ®· chän ®èi t¸c trªn ®Ó hîp t¸c, trao ®æi kinh nghiÖm thùc hiÖn dù ¸n: “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp”.

I.5.4. Mét sè nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®−îc ViÖn ICIM trao ®æi víi ViÖn KHTL ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi ®· cã c¸c cuéc trao ®æi víi c¸c nhµ chuyªn m«n thuéc lÜnh vùc nghiªn cøu kü thuËt vµ c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cña ViÖn ICIM. Mét sè néi dung trao ®æi nh− sau:

- VÒ c¬ së ph©n lo¹i vµ tiªu chuÈn chÊt l−îng n−íc c¸c dßng ch¶y mÆt.

- Tiªu chuÈn vµ chØ tiªu chÊt l−îng n−íc phôc vô n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n

®−îc chia ra lµm 4 lo¹i nh− sau:

+ Môc ®Ých cÊp n−íc cho sinh ho¹t

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

+ Môc ®Ých cÊp n−íc t−íi cho c©y trång

+ Môc ®Ých ®¶m b¶o dßng ch¶y tù nhiªn

+ Môc ®Ých sö dông cho ch¨n nu«i ®µn gia sóc ch¨n th¶.

Mét sè nghiªn cøu sau ®· ®−îc ViÖn chia sÎ vµ trao ®æi víi ViÖn Khoa häc Thuû Lîi ViÖt Nam trong lùa chän c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ ®Ó xö lý n−íc th¶i cho c¸c vïng thÞ trÊn, ven ®« cña ViÖt Nam:

* Sö dông biÖn ph¸p kÕt hîp UASB vµ RBC ®Ó xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vµ t¸i sö dông ®Ó t−íi

ViÖn Nghiªn cøu M«i tr−êng ICIM ®· nghiªn cøu ¸p dông ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i b»ng UASB (ph−¬ng ph¸p xö lý b»ng bÓ yÕm khÝ bïn ho¹t ho¸ dßng h−íng ng−îc) vµ RBC (thiÕt bÞ xö lý sinh häc d¹ng trèng quay) ®Ó xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t. ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 11, 20 vµ 300C ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng gi¶m thiÓu COD, E.coli vµ tèc ®é nit¬ ho¸ cña n−íc th¶i. KÕt qu¶ cho thÊy ®èi víi thiÕt bÞ RBC, thêi gian l−u lµ 2,5 giê vµ tèc ®é ph©n hñy chÊt h÷u c¬ lµ 47 gCOD/m2- ngµy, hµm l−îng COD trong n−íc th¶i sinh ho¹t sau xö lý vÉn cßn rÊt cao (228 mg/l). Trong khi ®ã xö lý b»ng UASB víi cïng thêi gian l−u, nh−ng tèc ®é ph©n huû chÊt h÷u c¬ thÊp h¬n lµ 27, 10 vµ 14,5 g COD/m2-ngµy vµ nhiÖt ®é kiÓm so¸t ë møc 11, 20 vµ 30oC ®èi víi tõng tr−êng hîp, hµm l−îng COD t−¬ng øng sau xö lý chØ cßn 100, 85 vµ 72 mg/l. Thªm vµo ®ã, hµm l−îng amonia vµ E.coli ®−îc xö lý trong bÓ UASB víi nhiÖt ®é 300C còng gi¶m ®¸ng kÓ so víi ë nhiÖt ®é 11 vµ 200C. Cã thÓ kÕt luËn r»ng viÖc xö lý sinh häc 2 giai ®o¹n: tiÒn xö lý n−íc th¶i b»ng bÓ UASB tr−íc khi ®−a vµo xö lý b»ng RBC cho hiÖu qu¶ tèt h¬n rÊt nhiÒu vµ cã thÓ kÕt hîp sö dông hai b−íc xö lý yÕm khÝ nµy ®Ó xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t tr−íc khi t¸i sö dông ®Ó t−íi. Nghiªn cøu còng ®· ®−a ra r»ng biÖn ph¸p xö lý nµy rÊt thÝch hîp víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn v× kh«ng yªu cÇu n¨ng l−îng ®Ó cung cÊp cho thiÕt bÞ xö lý, mÆt b»ng xö lý còng kh«ng ®ßi hái lín, bªn c¹nh ®ã n−íc th¶i sau xö lý ®¹t chÊt l−îng cã thÓ t¸i sö dông ®Ó t−íi ®Ó tËn dông chÊt dinh d−ìng còng nh− nguån n−íc tõ n−íc th¶i.

- ViÖn Nghiªn cøu ICIM còng ®· sö dông hÖ thèng UASB ®Ó xö lý n−íc th¶i thµnh phè, víi thêi gian l−u thuû lùc cña hÖ thèng lµ 24 giê, hiÖu suÊt xö lý ®−îc gi÷ æn ®Þnh cao h¬n 85%, khi gi¶m thêi gian l−u thuû lùc cña hÖ thèng xuèng 5 giê th× hiÖu xuÊt khö COD cßn 53% vµ hiÖu suÊt khö SS cßn 63%, COD n−íc th¶i ®Çu vµo lµ 640mg/l.

* Hîp t¸c x©y dùng nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i Alanya – Thæ NhÜ Kú

C¸c c«ng nghÖ ®· ¸p dông:

- Xö lý bËc 1: Xö lý c¬ häc

o Sµng läc: §−a qua l−íi läc ®Ó läc nh÷ng h¹t cã ®−êng kÝnh nhá h¬n 10 mm. o BÓ l¾ng: lo¹i bá nh÷ng chÊt cÆn l¾ng cßn l¹i, chÊt cÆn l¾ng sau ®ã ®−îc b¬m

ra ngoµi vµ ®−a ®Õn b·i ch«n lÊp.

- Xö lý bËc 2: Xö lý sinh häc

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

o Sö dông bÓ hiÕu khÝ víi bïn ho¹t tÝnh

o L¾ng tÇng o Läc sinh häc

- Xö lý bËc 3: Khö trïng b»ng clo - C«ng suÊt xö lý cña nhµ m¸y: 28.976 m3/ngµy - Hµm l−îng chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i : BOD5: 8.200 kg/ngµy ; SS: 9.560

kg/ngµy ; TKN: 1.360 kg/ngµy ; TP: 260 kg/ngµy.

- ChÊt l−îng n−íc sau xö lý : BOD5: 20 mg/l; SS: 30 mg/l; TKN: 10 mg/l;

TP: 2 mg/l

* Sö dông b∙i läc ngÇm ®Ó xö lý n−íc th¶i

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ tham kh¶o tµi liÖu cña mét sè c¬ quan khoa häc Mü, c¸c nhµ khoa häc thuéc viÖn ICIM ®· trao ®æi r»ng sö dông b·i läc ngÇm trong xö lý n−íc th¶i, ®Æc biÖt ë c¸c n−íc nhiÖt ®íi lµ rÊt thÝch hîp vµ cã t¸c dông bÒn v÷ng trong xö lý c¸c lo¹i n−íc th¶i ®« thÞ, c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. ViÖc xö lý n−íc th¶i b»ng vïng ®Êt −ít/ b·i läc ngÇm ®−îc coi lµ cã hiÖu qu¶, kh«ng tèn kÐm chi phÝ vËn hµnh, vËn hµnh ®¬n gi¶n nªn ®Æc biÖt thÝch hîp víi nh÷ng vïng n«ng th«n - n¬i ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn khã kh¨n vµ kh¶ n¨ng vËn hµnh c¸c thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i phøc t¹p cßn h¹n chÕ. C¸c hÖ thèng xö lý b»ng vïng ®Êt ngËp n−íc nµy qua nghiªn cøu ë c¸c vïng ¸p dông trªn thÕ giíi trong b¸o c¸o vÒ hÖ thèng xö lý b»ng vïng ®Êt ngËp n−íc cña c¬ quan b¶o vÖ m«i tr−êng Hoa Kú cã −u ®iÓm v−ît tréi so víi c¸c hÖ thèng xö lý b»ng bÓ yÕm khÝ vµ bÓ aeroten do hÖ thèng nµy ho¹t ®éng ®¬n gi¶n, chi phÝ vËn hµnh vµ ®Çu t− thÊp.

Xö lý n−íc th¶i b»ng b·i läc ngÇm cã 2 lo¹i:

a. Vïng ®Êt ngËp n−íc chÈy mÆt (FWS)

Vïng ®Êt ngËp n−íc chÈy mÆt ®−îc ®Æc tr−ng bëi chiÒu s©u ngËp n−íc cña khu vùc kho¶ng 0,4 - 1 m n−íc trong ®ã cã rÊt nhiÒu c¸c lo¹i c©y trång ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ xö lý. Mét vïng ®Êt ngËp n−íc ®iÓn h×nh th−êng bao gåm 3 vïng râ rÖt: Vïng 1 lµ vïng ph©n phèi n−íc vµo cã c¸c c©y trång næi vµ c©y thuû sinh víi chiÒu s©u kho¶ng 0,75 m n−íc. Vïng hai lµ vïng n−íc tho¸ng chØ gåm c¸c c©y thuû sinh kh«ng cã c©y trång víi chiÒu s©u trªn 1,2m, vïng nµy lµ vïng cung cÊp oxy chÝnh cho c¶ khu ngËp n−íc. Vïng 3 lµ vïng thu gom n−íc cöa ra. Còng cã cÊu t¹o vµ ®Æc ®iÓm gièng vïng 1 nh−ng lµm nhiÖm vô thu gom n−íc vµ tho¸t n−íc cho b·i.

HÖ thèng ®Êt ngËp n−íc nÕu ®−îc thiÕt kÕ vµ vËn hµnh hîp lý th× cã thÓ cung cÊp n¬i sinh sèng cho c¸c loµi sinh vËt. Tuy nhiªn nh÷ng nh−îc ®iÓm cña vïng ®Êt ngËp n−íc lµ cã thÓ g©y mÊt mü quan vµ mïi h«i thèi. MÆt kh¸c cã thÓ lµ n¬i sinh sèng cña ruåi muçi, nÕu ®Æt ë gÇn khu d©n c−. ViÖc sö dông hÖ thèng ngËp n−íc cßn cã mét khã kh¨n lµ viÖc thu ho¹ch sinh khèi thùc vËt ph¶i diÔn ra th−êng xuyªn, tr¸nh t×nh tr¹ng sinh khèi cña thùc vËt giµ vµ chÕt trong n−íc sÏ g©y « nhiÔm thø cÊp nguån n−íc.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Ngoµi kh¶ n¨ng xö lý c¸c chÊt h÷u c¬ hoµ tan th× hÖ th«ng ngËp n−íc còng cã kh¶ n¨ng xö lý c¸c chÊt dinh d−ìng nh− N vµ P, kim lo¹i. Theo c¸c sè liÖu thèng kª

th× c¸c vïng ngËp n−íc chÈy mÆt kh«ng nªn ch¹y qu¸ t¶i träng lµ 5-10kg TKN nÕu muèn ®¹t hiÖu qu¶ xö lý ®¹t <10mg N/ml.

b. Vïng ®Êt ngËp n−íc ch¶y ngÇm (SF)

HÖ thèng nµy míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y vµ ®−îc biÕt ®Õn víi c¸c tªn gäi kh¸c nhau nh−: B·i läc ngÇm trång c©y (Vegetated Submerged Bed – VSB); hÖ xö lý víi vïng rÔ c©y (Root Zone System); bÓ läc víi vËt liÖu sái trång c©y(Rock reed filter) hay bÓ läc vi sinh vµ vËt liÖu sái (Microbial Rock filter)…

Vïng ®Êt ngËp n−íc chÈy ngÇm (ngang) ®−îc ®Æc tr−ng bëi nã ®−îc thiÕt kÕ víi mét nÒn b»ng g¹ch vì, c¸t sái theo cÊp phèi víi chiÒu s©u dao ®éng tõ 0,3 - 1,5m. CÊu t¹o cña b·i läc ngÇm trång c©y vÒ c¬ b¶n còng gåm c¸c thµnh phÇn nh− cña b·i läc trång c©y ngËp n−íc nh−ng n−íc th¶i ch¶y ngÇm trong líp läc cña b·i läc, trªn ®ã cã hÖ thèng ph©n phèi n−íc vµ ng¨n thu n−íc ®Ó n−íc chÈy ®Òu trong b·i läc.

Líp läc, n¬i thùc vËt ph¸t triÓn ë trªn ®ã th−êng gåm cã ®Êt, c¸t, ®¸ vµ sái ®−îc bè trÝ tõ trªn xuèng ®Ó gi÷ ®é xèp cña líp läc. Dßng ch¶y cã thÓ cã d¹ng ch¶y tõ d−íi lªn, tõ trªn xuèng hay ch¶y theo ph−¬ng n»m ngang. HÇu hÕt hÖ thèng nµy ®−îc thiÕt kÕ víi ®é dèc 1% hoÆc h¬n.

¦u ®iÓm cña hÖ thèng nµy so víi hÖ thèng chÈy mÆt lµ nã c¸ch ly n−íc th¶i víi c¸c sinh vËt mang bÖnh. Trªn ®ã ®−îc trång c¸c lo¹i c©y thuû sinh, n−íc sÏ chÈy ngÇm trong líp nÒn nµy ®ång thêi c¸c chÊt h÷u c¬ nhê c¸c vi sinh vËt dÝnh b¸m trªn c¸c vËt liÖu lµm nÒn nµy ®−îc xö lý tr−íc khi th¶i ra kªnh tiªu. Khi ch¶y qua líp vËt liÖu läc, n−íc th¶i ®−îc läc s¹ch nhê tiÕp xóc víi bÒ mÆt cña c¸c h¹t vËt liÖu läc vµ vïng rÔ cña thùc vËt trång trong b·i läc.

* Sö dông hÖ thèng hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i:

C¸c nhµ khoa häc thuéc viÖn ICIM ®· nghiªn cøu ¸p dông sö dông hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i cho mét sè thÞ trÊn ngo¹i vi Bucarest. Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu, c¸c nhµ khoa häc ®· t×m thÊy mèi quan hÖ gi÷a t¶i träng chÊt bÈn, hiÖu qu¶ xö lý BOD5 vµ thêi gian l−u n−íc trong hå, ®èi víi hå tuú tiÖn, hiÖu suÊt xö lý BOD5 th−êng ®¹t tõ 70-85%, víi hÖ thèng hå kþ khÝ 5 bËc vµ sau ®ã lµ hå kþ khÝ tuú tiÖn, hµm l−îng BOD gi¶m tíi 99%. C¸c nghiªn cøu còng cho thÊy r»ng ®èi víi xö lý n−íc th¶i cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cao th× hiÖu suÊt xö lý ®¹t cao nhÊt khi pH trong hå ®iÒu chØnh trong kho¶ng gi¸ trÞ tõ 6,5 - 8,0.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Ngoµi ra, ViÖn ICIM cßn hîp t¸c víi mét sè n−íc nh− Hµn Quèc, §øc, Ph¸p, Thuþ SÜ ®Ó x©y dùng c¸c nhµ m¸y xö lý n−íc th¶i cho mét sè thµnh phè. C«ng nghÖ sö dông chñ yÕu lµ c«ng nghÖ sinh häc sö dông mµng läc sinh häc, bïn ho¹t tÝnh, øng dông c¸c qu¸ tr×nh l¾ng tÇng, nit¬ ho¸ vµ nit¬ ho¸ khö ®Ó xö lý c¸c chÊt dÔ bÞ ph©n huû sinh häc nh− c¸cbon, nit¬, photpho... trong n−íc th¶i. C¸c c«ng nghÖ sinh häc sö dông ®Òu cho kÕt qu¶ ®Çu ra tèt, ®¸p øng ®−îc tiªu chuÈn cña Ch©u ¢u.

Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn lim – huyÖn tiªn

du - tØnh b¾c ninh)

II.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn thÞ trÊn Lim - huyÖn Tiªn Du

II.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trÊn Lim

ThÞ trÊn Lim lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi cña huyÖn Tiªn Du, lµ n¬i c¬ quan huyÖn ®ãng trªn ®Þa bµn. §ång thêi n¬i ®©y còng lµ n¬i ®Æt trô së cña nhiÒu c¬ quan Trung −¬ng tØnh, bÖnh viÖn, tr−êng häc cÊp huyÖn, c¸c doanh nghiÖp... Thêi ®iÓm tõ n¨m 1963 ®Õn 10/12/1998, khu vùc phè Lim vÉn cßn lµ trung t©m cña huyÖn lþ Tiªn S¬n (huyÖn Tiªn Du vµ huyÖn Tõ S¬n ngµy nay) víi quy m« d©n sè dù tÝnh ®Õn n¨m 2000 vµo kho¶ng 3.500 - 4.000 ng−êi (khu néi thÞ) vµ diÖn tÝch tù nhiªn kho¶ng 36 ha. Sau khi tØnh B¾c Ninh ®−îc t¸i lËp, huyÖn Tiªn Du ®−îc t¸ch khái huyÖn Tiªn S¬n vµ khu vùc phè Lim chÝnh thøc ®−îc Thñ t−íng chÝnh phñ phª duyÖt trë thµnh thÞ trÊn cña huyÖn Tiªn Du theo quyÕt ®Þnh sè 101/1998/N§-CP ngµy 10/12/1998. §Þa giíi thÞ trÊn Lim bao gåm toµn bé x· V©n T−¬ng cò cïng víi toµn bé c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng cña x· víi diÖn tÝch tù nhiªn kho¶ng 512 ha.

C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña thÞ trÊn hiÖn t¹i ®−îc chia lµm 3 th«n: th«n Lòng

S¬n, th«n Lòng Giang vµ th«n DuÖ §«ng.

Bªn c¹nh sù thay ®æi vÒ chøc n¨ng vµ quy m«, sù ph¸t triÓn cña thÞ trÊn Lim cßn chÞu ¶nh h−ëng lín cña chuçi ®« thÞ trªn tuyÕn Quèc lé 1A vµ 1B míi më ë phÝa Nam, chÞu sù t¸c ®éng cña thÞ x· B¾c Ninh, thÞ trÊn Tõ S¬n vµ cña khu c«ng nghiÖp Tiªn S¬n ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng.

II.1.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi

1. §iÒu kiÖn tù nhiªn:

ThÞ trÊn Lim n»m ë phÝa T©y B¾c cña tØnh B¾c Ninh, c¸ch trung t©m thÞ x· B¾c

Ninh 5 km vÒ phÝa T©y Nam vµ c¸ch thñ ®« Hµ Néi 25 km vÒ phÝa §«ng B¾c.

- PhÝa B¾c gi¸p x· Phó L©m.

- PhÝa Nam gi¸p x· Liªn B·o.

- PhÝa T©y gi¸p x· Néi DuÖ

- PhÝa §«ng gi¸p x· Vâ C−êng cña thÞ x· B¾c Ninh

§Þa h×nh thÞ trÊn Lim t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cao ®é thay ®æi tõ +3,90m ®Õn +5,80m. Trong ®Þa bµn khu vùc thÞ trÊn cã §åi Lim víi diÖn tÝch 7,5ha, cao ®é ®Ønh ®åi +24,8m, s−ên ®åi cã ®é dèc lín vµ thay ®æi, phÝa B¾c thÞ trÊn cã ®åi Lòng S¬n.

NhiÖt ®é b×nh qu©n: 23,30C

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

L−îng m−a: b×nh qu©n n¨m lµ 1.400 mm.

§é Èm kh«ng khÝ trung b×nh n¨m lµ 82,7%.

Trong khu vùc cã nhiÒu hå, ao lµ dÊu tÝch cña dßng s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc kia cßn l¹i ch¹y quanh theo ®Þa h×nh. Khu vùc thÞ trÊn Lim n»m trong hÖ thèng thuû n«ng cña s«ng Ngò HuyÖn Khª c¸ch thÞ trÊn 3 km vÒ phÝa b¾c.

HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña thÞ trÊn ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:

B¶ng 2.1: HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt khu vùc thÞ trÊn Lim.

TT Lo¹i ®Êt DiÖn tÝch (ha) Tû lÖ (%)

1 §Êt n«ng nghiÖp 344,63 67,29

2 18,94 97,03 §Êt chuyªn dïng:

14,18 §Êt x©y dùng -

59,57 §Êt giao th«ng -

15,11 - §Êt thuû lîi, mÆt n−íc

3,26 - §Êt di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸

0,55 - §Êt quèc phßng, an ninh

4,46 - §Êt nghÜa trang, nghÜa ®Þa

3 §Êt ë 42,64 8,32

4 §Êt ch−a sö dông 27,89 5,45

Tæng céng: 512,19 100

Trong tæng sè diÖn tÝch tù nhiªn h¬n 512 ha cña thÞ trÊn th× diÖn tÝch ®Êt canh t¸c chiÕm 300ha, diÖn tÝch ®Êt d©n c− thÞ trÊn lµ 80ha, cßn l¹i diÖn tÝch ®Êt kh¸c chiÕm h¬n 100ha. Quü ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn ®« thÞ kh¸ dåi dµo, cã c¶ ®Êt ®åi vµ ®Êt ruéng canh t¸c kÐm hiÖu qu¶ ®Ó dµnh cho x©y dùng, ®Æc biÖt lµ tiÒm n¨ng cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. HiÖn t¹i, ®Êt ®· x©y dùng chiÕm kho¶ng 50ha, ch−a kÓ khu vùc ®åi Lim ®· x©y dùng kho¶ng 10.000m2 nhµ cÊp 4. C¸c trô së c¬ quan lµm viÖc cña huyÖn vµ c¸c cöa hµng míi chØ cã kho¶ng 3000m2 chñ yÕu lµ nhµ 2 tÇng gåm trô së cña huyÖn uû, UBND huyÖn vµ c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh, ng©n hµng, kho b¹c... Trong ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn Tiªn Du ®· quy ho¹ch ph¸t triÓn côm c«ng nghiÖp thÞ trÊn Lim víi quy m« diÖn tÝch 8ha n»m gi÷a quèc lé 1A vµ ®−êng s¾t, gi¸p víi thÞ x· B¾c Ninh. §©y sÏ lµ côm c«ng nghiÖp cã vÞ trÝ thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh nh−: c¬ khÝ kü thuËt ®iÖn, chÕ biÕn gç, s¶n xuÊt ®å gia dông.

S«ng §uèng ch¶y qua phÝa Nam huyÖn Tiªn Du t¹o nªn thÕ m¹nh vÒ vËn t¶i

®−êng thuû vµ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Víi vÞ trÝ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nªu trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong c¸c lÜnh vùc nh−: n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp - th−¬ng m¹i - du lÞch vµ dÞch vô kh¸c.

D©n sè toµn thÞ trÊn lµ 10.670 ng−êi thuéc 2.400 hé d©n sinh sèng, trong ®ã th«n Lòng S¬n lµ 3.100 ng−êi, th«n DuÖ §«ng 2.084 ng−êi vµ th«n Lòng Giang kho¶ng h¬n 5.000 ng−êi. MËt ®é d©n sè trªn toµn thÞ trÊn lµ 22.739 ng−êi/km2, tû lÖ t¨ng d©n sè 1,2% (n¨m 2004). Tæng sè d©n trong ®é tuæi lao ®éng lµ 5.877 ng−êi trong ®ã lao ®éng phi n«ng nghiÖp lµ 3.960 ng−êi chiÕm 67% lao ®éng cña thÞ trÊn, chñ yÕu lµm trong c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ kinh doanh dÞch vô th−¬ng m¹i.

2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi thÞ trÊn Lim:

Trªn toµn ®Þa bµn thÞ trÊn chØ cã kho¶ng 20% sè hé thuÇn n«ng, 5% sè hé lµm nghÒ giÕt mæ, cßn l¹i ®a phÇn cã nghÒ kinh doanh dÞch vô, bu«n b¸n, c¬ khÝ, méc, söa ch÷a... Tæng sè c¸c c¬ së kinh doanh dÞch vô trªn ®Þa bµn thÞ trÊn lµ 1124 c¬ së. Nguån thu ng©n s¸ch cña ®Þa ph−¬ng còng chñ yÕu tõ kinh doanh dÞch vô, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp víi tæng gi¸ trÞ lµ 8.589.600.000 ®/n¨m (n¨m 2004). Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong n¨m 2004 lµ 145 tû ®ång. Sè hé nghÌo hiÖn nay trªn toµn thÞ trÊn lµ 112 hé (chiÕm 1,77%).

* T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña thÞ trÊn:

• Ch¨n nu«i:

- VÒ ch¨n nu«i gia sóc gia cÇm trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y gÆp nhiÒu khã kh¨n do dÞch bÖnh nhiÒu (bÖnh lë måm long mãng ë gia sóc, bÖnh cóm gia cÇm), mÆt kh¸c gi¸ l−¬ng thùc vµ thøc ¨n ch¨n nu«i liªn tôc t¨ng m¹nh. Tuy nhiªn, trong nh×n chung vÒ ch¨n nu«i trong thÞ trÊn vÉn ph¸t triÓn æn ®Þnh, ®Æc biÖt lµ th«n Lòng Giang vµ Lòng S¬n. Trong n¨m 2004, ®µn tr©u bß cña thÞ trÊn th−êng xuyªn gi÷ ë møc 82 con (chñ yÕu t¨ng ®µn tr©u nu«i giÕt thÞt); ®µn lîn lµ 8.500 con, s¶n l−îng −íc ®¹t 595 tÊn lîn h¬i; ®µn gia cÇm lµ 30.000 con.

- C«ng t¸c phßng trõ dÞch bÖnh cho ®µn gia sóc, gia cÇm lu«n ®−îc chñ ®éng, kÕt hîp gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Ó chñ ®éng ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c dÞch bÖnh x¶y ra cã thÓ l©y lan.

- VÒ thuû s¶n: N¨m 2004 diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n trªn ®Þa bµn thÞ trÊn lµ 20,05 ha, s¶n l−îng ®¹t 80,2 tÊn, gi¸ trÞ ®¹t 721,8 triÖu ®ång. Cïng víi nu«i c¸, trªn ®Þa bµn thÞ trÊn ®ang ph¸t triÓn phong trµo nu«i con ®Æc s¶n, ®Æc biÖt lµ nu«i ba ba, ®Õn nay tæng sè hé nu«i ®Æc s¶n lµ 28 hé, b−íc ®Çu ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao. ThÞ trÊn vÉn ®ang tiÕp tôc vËn ®éng chuyÓn ®æi ruéng tròng sang nu«i thuû s¶n (VAC).

• Trång trät:

DiÖn tÝch trång lóa trªn ®Þa bµn thÞ trÊn lµ 601,92 ha, trong ®ã vô chiªm xu©n lµ 293,76 ha, vô mïa lµ 308,16 ha. DiÖn tÝch c©y rau mµu c¸c lo¹i lµ 20 ha. Tæng diÖn tÝch gieo trång (n¨m 2004) lµ 621,92 ha.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- C¬ cÊu gièng lóa: HuyÖn vµ thÞ trÊn ®· chó träng ®−a vµo gieo trång c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cao nh− lóa lai, thuÇn Trung quèc, C70 vµ Xi 23 ®¹t 85,56 diÖn tÝch, gièng nÕp vµ tÎ th¬m ®¹t 14,44% diÖn tÝch.

- C¬ cÊu mïa vô: Trµ lóa xu©n trung lµ 24,21 ha t−¬ng ®−¬ng 8,24% diÖn tÝch, trµ

lóa xu©n muén lµ 268,55 ha t−¬ng ®−¬ng 91,76% diÖn tÝch.

- N¨ng suÊt vµ s¶n l−îng: N¨ng suÊt lóa thu ho¹ch b×nh qu©n ®¹t 49,8 t¹/ha, trong

®ã vô chiªm xu©n ®¹t trung b×nh 58,37 t¹/ha, vô mïa ®¹t trung b×nh 41,7 t¹/ha.

Ngoµi ra, rau mµu còng lµ mét lo¹i c©y trång quan träng ë thÞ trÊn Lim, diÖn tÝch c©y rau mµu c¸c lo¹i trªn thÞ trÊn lµ 20 ha. TÝnh b×nh qu©n trªn toµn ®Þa bµn thÞ trÊn, thu nhËp tõ trång lóa ®¹t 30.000.000 ®/ha/n¨m, thu nhËp tõ trång rau mµu ®¹t 56.000.000 ®/ha/n¨m.

* C¬ cÊu kinh tÕ gia ®×nh khu vùc thÞ trÊn Lim:

Trong khu vùc thÞ trÊn Lim chñ yÕu chia thµnh 2 phÇn chÝnh:

+ Khu phè huyÖn phÇn lín cã nghÒ kinh doanh dÞch vô, c¬ khÝ, söa ch÷a, vËn t¶i...

+ C¸c hé lµm nghÒ n«ng trong c¸c th«n còng cã nhiÒu nghÒ phô nh− chÕ biÕn l−¬ng thùc, kinh doanh bu«n b¸n, nghÒ méc, nghÒ x©y dùng.

Nhµ ë trong khu vùc thÞ trÊn lµ do d©n tù x©y còng chia lµm 2 lo¹i chñ yÕu:

+ Nhµ ë mÆt phè chia l« cã xu h−íng x©y theo kiÓu ®« thÞ, nhµ hiÖn ®¹i, nhiÒu nhµ ®· ®−îc x©y dùng víi diÖn tÝch sö dông lín, cao tÇng nh−ng vÉn cßn t×nh tr¹ng x©y dùng tuú tiÖn, lén xén, h×nh d¸ng kiÕn tróc tù ph¸t kh«ng ¨n nhËp.

+ Nhµ ë trong c¸c lµng truyÒn thèng ®−îc x©y dùng tõ l©u ®êi theo kiÓu c¸ch d©n gian, nhµ 5 gian cã s©n, v−ên, nhµ ngang... Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®êi sèng kinh tÕ ph¸t triÓn nªn ®· cã nhiÒu hé x©y dùng nhµ m¸i b»ng kiªn cè.

II.1.3. H¹ tÇng c¬ së:

Giao th«ng: thÞ trÊn Lim cã tuyÕn ®−êng quèc lé 1A cò, tuyÕn quèc lé 1B míi x©y dùng vµ tuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - L¹ng S¬n ch¹y qua ®· nèi liÒn chuçi ®« thÞ Hµ Néi - Yªn Viªn - Tõ S¬n - Lim - B¾c Ninh - B¾c Giang....

§−êng phè chÝnh cña thÞ trÊn ®−îc h×nh thµnh tõ quèc lé 1A cò vµ tØnh lé 270. Quèc lé 1A ®o¹n ®i qua ®Þa giíi cña thÞ trÊn dµi h¬n 3 km, lßng ®−êng dµnh cho xe ch¹y réng 7,5 m ch−a cã bã vØa vµ l¸t hÌ, thiÕu hÖ thèng chiÕu s¸ng. TØnh lé 270 ®o¹n ®i qua ®Þa bµn thÞ trÊn dµi 1,3km, chØ cã 700m ®· ®−îc bã vØa, ®o¹n cßn l¹i th× h×nh thøc gièng nh− ®−êng ngo¹i thÞ.

C¸c tuyÕn ®−êng néi bé thÞ trÊn ®· t−¬ng ®èi hoµn thiÖn, bao gåm: 4 km

®−êng tr¶i nhùa; 10 km ®−êng bª t«ng, l¸t g¹ch vµ 12 km ®−êng cÊp phèi liªn th«n.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

§iÖn: trong ph¹m vi thÞ trÊn cã tuyÕn ®−êng ®iÖn 35KV dµi 6 km ch¹y qua thÞ trÊn theo h−íng song song víi tuyÕn quèc lé 1A. Nhu cÇu dïng ®iÖn cña khu vùc thÞ trÊn ®−îc cung cÊp bëi 11 tr¹m h¹ ¸p víi tæng dung l−îng 2390KVA lÊy tõ ®−êng ®iÖn 35KV vµ tr¹m trung gian 35/6KV ®Æt gÇn UBND huyÖn Tiªn Du. HiÖn t¹i ®ang x©y dùng tuyÕn ®−êng ®iÖn 35KV phÝa nam ®åi Lim ®Ó thay thÕ tuyÕn cò ®i theo quèc lé

1A tr¸nh ph¶i c¾t ngang qua rÊt nhiÒu c«ng tr×nh. 100% d©n sè trong thÞ trÊn ®−îc sö dông ®iÖn.

Tr−êng häc: thÞ trÊn Lim cã tr−êng tiÓu häc ë phÝa §«ng trªn diÖn tÝch 0,56 ha vµ mét c¬ së t¹i th«n DuÖ §«ng trªn diÖn tÝch 0,33ha, tæng sè häc sinh cña 2 tr−êng tiÓu häc lµ 917 häc sinh víi 30 líp häc. ThÞ trÊn cã 2 tr−êng trung häc c¬ së, tæng sè häc sinh lµ 799 víi 21 líp. Trªn ®Þa bµn thÞ trÊn còng cã mét tr−êng phæ th«ng trung häc. C¸c tr−êng ®Òu ®· ®−îc x©y dùng khang trang víi kÕt cÊu 2 tÇng. C¸c x· khu vùc l©n cËn thÞ trÊn còng ®Òu cã c¸c tr−êng tiªu häc vµ trung häc c¬ së.

HiÖn t¹i, ë c¸c th«n thuéc thÞ trÊn ®Òu ®· ®−îc ®Çu t− x©y dùng c¸c tr−êng mÇm non ®¹t chuÈn quèc gia víi quy m« x©y dùng 2 tÇng, c¬ së vËt chÊt khang trang, chÊt l−îng d¹y dç ®−îc n©ng cao, ®· thu hót ®−îc hÇu hÕt c¸c ch¸u trong ®é tuæi ®Õn vui ch¬i vµ häc tËp.

Y tÕ: Trung t©m y tÕ cña huyÖn Tiªn Du n»m trªn ®Þa bµn thÞ trÊn víi diÖn tÝch 1ha míi ®−îc x©y dùng víi quy m« 2 tÇng, trang thiÕt bÞ phôc vô cho kh¸m ch÷a bÖnh ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cßn thiÕu thèn. Ngoµi ra thÞ trÊn còng cã mét tr¹m y tÕ víi 3 y sÜ vµ 10 gi−êng bÖnh phôc vô c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh cho nh©n d©n trong thÞ trÊn.

Chî: chî Lim ®· cã tõ l©u ®êi, n»m trªn diÖn tÝch 0,38 ha víi 300 s¹p hµng. §©y lµ n¬i giao l−u bu«n b¸n cña nh©n d©n trong huyÖn, tuy nhiªn chî ch−a ®−îc quy ho¹ch x©y dùng kiªn cè, c¸c lèi ®i l¹i cßn nhá hÑp vµ th−êng xuyªn bÞ lÊn chiÕm. Ngoµi ra cßn cã c¸c cöa hµng dÞch vô n»m r¶i r¸c trªn tuyÕn quèc lé 1A.

Th«ng tin liªn l¹c: t¹i thÞ trÊn cã 1 tæng ®µi ®iÖn tho¹i dung l−îng 500 sè ®Æt t¹i b−u ®iÖn trung t©m phôc vô cho nhu cÇu liªn l¹c trong toµn huyÖn.

Di tÝch lÞch sö v¨n ho¸: khu phè Lim lµ n¬i cã di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ c¸ch m¹ng l©u ®êi. Di tÝch chïa Hång V©n trªn ®åi Lim, ®Òn LiÔu Gi¸p vµ ®Æc biÖt lµ c¸c lµng quan hä cæ truyÒn xung quanh. Lim lµ chiÕc n«i cña vïng d©n ca quan hä B¾c Ninh næi tiÕng víi Héi Lim ®Æc s¾c vµ hÊp dÉn kh¸ch du lÞch bèn ph−¬ng.

ThÞ trÊn Lim kh«ng chØ lµ trung t©m v¨n ho¸, chÝnh trÞ vµ th−¬ng m¹i cña huyÖn Tiªn Du mµ cßn lµ ®Çu mèi nèi liÒn c¸c khu di tÝch vµ th¾ng c¶nh kh¸c trong huyÖn nh−: chïa PhËt TÝch, B¸ch M«n, V©n Kh¸m, Tr¹i Cß vµ nhiÒu lµng quan hä l©n cËn.

§¸nh gi¸ chung:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt, x· héi cña thÞ trÊn Lim cã quy m« nhá, mét sè cßn mang tÝnh t¹m thêi. Ngo¹i trõ c¸c ngµy lÔ héi, cßn l¹i c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, v¨n ho¸ cßn ch−a s«i næi. S¸t kÒ thÞ trÊn Lim cã nhiÒu khu vùc tËp trung d©n c− ®«ng ®óc cïng víi nhiÒu ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ®ang cã xu h−íng v−¬n ra tiÕp cËn thÞ tr−êng. Víi ®iÒu kiÖn nªu trªn, thÞ trÊn Lim cã tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, ®¸p øng víi yªu cÇu cña mét trung t©m kinh tÕ - chÝnh trÞ - v¨n ho¸ cña mét huyÖn n»m trong vïng tam gi¸c kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c.

II.1.4. Quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020

- Lµ trung t©m hµnh chÝnh, chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi cña huyÖn Tiªn Du.

- §èi träng vÒ c«ng nghiÖp vµ hÖ thèng c¸c di s¶n v¨n ho¸ víi c¸c ®Æc ®iÓm:

Theo ph−¬ng ¸n ®iÒu chØnh quy ho¹ch x©y dùng thÞ trÊn Lim trong giai ®o¹n 2005-2020 ®· ®Ò ra ®Þnh h−íng ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim trë thµnh ®« thÞ lo¹i IV víi ®Æc tr−ng tÝnh chÊt ®« thÞ nh− sau:

- Lµ ®Þa ®iÓm tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng vµ nghÒ truyÒn thèng.

- Lµ trung t©m du lÞch v¨n ho¸ phi vËt thÓ cña tØnh B¾c Ninh vµ cña miÒn B¾c.

bÒn v÷ng, ®éc ®¸o, truyÒn thèng ®−îc trong n−íc vµ thÕ giíi c«ng nhËn.

Víi c¸c tÝnh chÊt nªu trªn, ®Þnh h−íng quy ho¹ch ph¸t triÓn ®« thÞ cña thÞ trÊn

®· chØ ra c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cô thÓ nh− sau:

- Khu trung t©m chÝnh trÞ ®−îc gi÷ nguyªn vÞ trÝ hiÖn cã vµ ®−îc tiÕp tôc x©y

a, Ph©n khu chøc n¨ng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng x· héi:

- Khu trung t©m v¨n ho¸ vµ lÔ héi truyÒn thèng lÊy ®åi Lim lµm träng t©m, më réng ph¸t triÓn theo trôc ®−êng 270 ®Ó tæ chøc liªn hoµn víi khu vùc ®×nh Lim.

- Khu trung t©m c©y xanh thÓ dôc thÓ thao ë phÝa T©y nam ®åi Lim, x©y dùng

dùng theo trôc kh«ng gian chÝnh cña ®« thÞ ®ang ®−îc hoµn thiÖn.

- Trung t©m th−¬ng m¹i c«ng céng bè trÝ däc theo c¸c tuyÕn phè chÝnh, c¸c ®Çu

nhµ thi ®Êu ®a n¨ng vµ nhµ v¨n ho¸ Lim.

- Khu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phÝa B¾c ®−êng s¾t ®−îc tËn dông mét phÇn ®Ó ph¸t

nót giao th«ng trªn khu vùc phÝa B¾c thÞ trÊn.

- Khu s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, kho tµng ®−îc bè trÝ ë phÝa T©y nam thÞ

triÓn khu d©n c− míi.

- X©y dùng thªm tr−êng phæ th«ng trung häc cña huyÖn t¹i khu ®Êt phÝa Nam

trÊn, gi¸p víi kªnh Néi DuÖ.

- Khu d©n c− trong quy ho¹ch ®Õn 2010 ®−îc ph¸t triÓn tõ c¸c khu d©n c− hiÖn t¹i vµ khai th¸c däc theo tuyÕn quèc lé 1A vµ tuyÕn ®−êng ®i PhËt TÝch. §Õn giai ®o¹n 2020 sÏ ph¸t triÓn c¸c khu d©n c− ®Õn s¸t ®−êng vµnh ®ai. Khu c«ng nghiÖp tËp trung më réng lªn lªn phÝa B¾c ®−êng s¾t.

®åi Lim.

b, Quy m« d©n sè

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Theo quy ho¹ch x©y dùng khu vùc thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020 th× quy m« d©n sè cña thÞ trÊn tÝnh ®Õn n¨m 2020 sÏ lµ 33.000 ng−êi. Chi tiÕt cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:

B¶ng 2.2: Quy m« d©n sè thÞ trÊn tÝnh ®Õn 2020

N¨m 2005 N¨m 2010 N¨m 2020

1,29 1,24 1,10 Tû lÖ t¨ng tù nhiªn

3,85 2,76 0,70 Tû lÖ t¨ng c¬ häc

5,14 4,00 1,80 Tû lÖ t¨ng chung

15.200 24.800 33.000 D©n sè dù b¸o

c, Quy m« ®Êt ®ai

Quy m« ®Êt dµnh cho x©y dùng thÞ trÊn bao gåm ®Êt ®Êt d©n dông vµ nguån

®Êt ngoµi d©n dông ®−îc lÊy theo chØ tiªu tÝnh to¸n trung b×nh lµ 100m2/ng−êi.

Víi quy m« d©n sè cña thÞ trÊn ®Õn 2020 lµ 33.000 ng−êi th× quy m« ®Êt ®ai

cña thÞ trÊn tÝnh ®Õn 2020 sÏ lµ 330 ha.

Quü ®Êt x©y dùng thÞ trÊn ®−îc quy ho¹ch ph©n chia sö dông nh− sau:

B¶ng 2.3: Quy ho¹ch sö dông ®Êt cña thÞ trÊn tÝnh ®Õn 2020

TT Chøc n¨ng sö dông ®Êt DiÖn tÝch (ha) Tû lÖ (%)

1 §Êt c¬ quan, c«ng tr×nh hµnh chÝnh 8,3 2,5

2 §Êt v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ 14,7 4,3

3 §Êt ë hiÖn t¹i 64,6 19,1

4 §Êt ë ph¸t triÓn míi 120,4 30,3

5 §Êt th−¬ng m¹i, dÞch vô 6 1,8

6 §Êt c©y xanh c«ng viªn, mÆt n−íc 27,5 8,1

7 §Êt giao th«ng 60,5 17,9

8 §Êt c«ng nghiÖp s¹ch, lµng nghÒ 24 7,1

9 §Êt c«ng tr×nh ®Çu mèi h¹ tÇng kü thuËt 2,7 0,8

10 §Êt c©y xanh phßng hé, c¸ch ly 29,5 8,7

Céng 338,2 100

d, X©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt:

Quèc lé 1 cò sÏ trë thµnh trôc chÝnh cña ®« thÞ ®−îc thiÕt kÕ më réng víi mÆt

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

c¾t 30m ë ®o¹n ®Çu thÞ trÊn vµ mÆt c¾t 36m ë khu trung t©m thÞ trÊn.

§−êng s¾t quèc gia ®i qua thÞ trÊn cã ga Lim sÏ lµ ®Çu mèi giao th«ng quan träng cÇn ®−îc n©ng cÊp, më réng phÝa tr−íc nhµ ga thµnh khu qu¶ng tr−êng nhá phôc vô cho nhu cÇu vËn chuyÓn b»ng ®−êng s¾t.

TØnh lé 270 ®i PhËt TÝch ®−îc më réng thµnh ®−êng chÝnh cña thÞ trÊn víi mÆt

c¾t réng 30m.

Më réng tuyÕn ®−êng vµnh ®ai réng 24,5m nèi vµo khu c«ng nghiÖp Tiªn S¬n vµ khu dù ¸n s©n Golf ë phÝa b¾c gãp phÇn gi¶i to¶n giao th«ng ®i vµo néi thÞ vµ trong c¸c ngµy lÔ héi.

C¸c tuyÕn ®−êng liªn x· ®−îc thiÕt kÕ më réng víi phÇn ®−êng dµnh cho xe

ch¹y lín h¬n 5,5m.

C¸c tuyÕn ®−êng trong néi thÞ ®−îc thiÕt kÕ më réng víi khÈu ®é tõ 17,5 m cho

®Õn 30m.

B·i ®ç xe cña thÞ trÊn n»m c¹nh ®−êng s¾t víi diÖn tÝch réng kho¶ng 1,4ha.

II.2. §Æc ®iÓm vïng x©y dùng m« h×nh (th«n Lòng Giang)

II.2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn

1. VÞ trÝ ®Þa lý:

Th«n Lòng Giang thuéc thÞ trÊn Lim, huyÖn Tiªn Du, c¸ch trung t©m huyÖn 1

km vµ c¸ch thÞ x· B¾c Ninh 6 km. Th«n cã ranh giíi tiÕp gi¸p víi c¸c x· sau:

- PhÝa B¾c gi¸p x· Vâ C−êng.

- PhÝa Nam gi¸p x· Néi DuÖ.

- PhÝa §«ng gi¸p x· Liªn B¸o.

- PhÝa T©y gi¸p x· Phó L©m.

HiÖn nay trªn ®Þa bµn th«n cã hai tuyÕn ®−êng giao th«ng chÝnh ch¹y qua, ®ã lµ tuyÕn ®−êng quèc lé 1A cò vµ tuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - L¹ng S¬n. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.

Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ: 180,0 ha

Trong ®ã:

- DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp: 134,0 ha

- §Êt ë: 35,0 ha

- §Êt kh¸c: 11,0 ha

2. §Þa h×nh:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Th«n Lòng Giang cã ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cã cao ®é mÆt ®Êt thay ®æi tõ +3,90m ®Õn +5,80m, vïng ®Êt canh t¸c cã ®Þa h×nh thÊp h¬n so víi cao ®é

chung toµn th«n vµ n»m ë phÝa b¾c cña th«n gi¸p ranh víi x· Phó L©m. Khu d©n c− cã ®Þa h×nh dèc tõ gi÷a th«n ®æ sang hai bªn, rÊt thuËn lîi cho viÖc tiªu tho¸t n−íc.

3. KhÝ hËu, s«ng ngßi:

Th«n n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ 230C, ®é Èm b×nh qu©n hµng n¨m tõ 70 ÷ 80%, l−îng m−a b×nh qu©n tõ 1400 ÷ 1500mm. L−îng m−a tËp chung chñ yÕu tõ c¸c th¸ng 5 ÷ th¸ng 9.

4. Thuû v¨n:

Trªn ®Þa bµn th«n cã dßng s«ng Tiªu T−¬ng ch¶y qua, nh−ng hiÖn nay dßng s«ng nµy d· bÞ båi lÊp nghiªm träng, do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh. Ng−êi d©n sèng hai bªn bê s«ng ®· lÊn chiÕm lµm thu hÑp mÆt c¾t, c¸c lo¹i r¸c th¶i, phÕ th¶i do c¸c ho¹t ®éng sèng cña con ng−êi ®æ xuèng còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hiÖn nay. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy mÆt c¾t dßng s«ng thay ®æi rÊt nhiÒu, hiÖn nay Bs«ng = 3÷8m, Hs«ng = 1,2÷1,5m, ®Æc biÖt l−îng bïn d−íi ®¸y s«ng rÊt dµy Hbïn = 1,2÷1,5m. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®· lµm cho kh¶ n¨ng tiªu tho¸t cña dßng s«ng bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng.

II.2.2. T×nh h×nh d©n sinh kinh tÕ, x· héi

1. D©n sè vµ lao ®éng:

- ThÞ trÊn Lim bao gåm 3 th«n: Lòng Giang, Lòng S¬n vµ th«n DuÖ §«ng.

Theo sè liÖu thèng kª cña thÞ trÊn n¨m 2005:

Th«n Lòng Giang cã 1157 hé víi 5275 nh©n khÈu.

Trong ®ã:

Nam lµ 2532 ng−êi chiÕm 48,0%.

N÷ lµ 2743 ng−êi chiÕm 42,0%.

Tæng sè lao ®éng chÝnh lµ 2110 ng−êi, chiÕm 40,0% tæng sè d©n.

Tû lÖ b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp lµ: 0,0254 ha trªn ®Çu ng−êi.

- D©n sè dù kiÕn tÝnh ®Õn n¨m 2020 sÏ lµ: 6479 ng−êi.

2. T×nh h×nh kinh tÕ:

Nguån thu nhËp chÝnh cña nh©n d©n th«n Lòng Giang chñ yÕu vÉn lµ n«ng nghiÖp. Ngoµi ra cã thu nhËp tõ ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp, kinh doanh dÞch vô vµ ch¨n nu«i.

B×nh qu©n thu nhËp ®Çu ng−êi toµn th«n lµ 360kg thãc/ng−êi/n¨m.

3. H¹ tÇng n«ng th«n:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Gi¸o dôc:

Th«n cã mét tr−êng mÉu gi¸o víi 243 häc sinh ®· ®¹t chuÈn quèc gia giai

®o¹n I; 1 tr−êng tiÓu häc (240 häc sinh), víi 6 phßng häc kiªn cè.

- HÖ thèng giao th«ng:

Gi÷a th«n cã mét tuyÕn ®−êng giao th«ng chÝnh ®ang d−îc kiªn cè b»ng bª t«ng M200#, mÆt ®−êng réng 6m, dµi 780m vµ c¸c tuyÕn ngâ trong th«n ®−îc x©y g¹ch víi tæng chiÒu dµi lµ 2,3km, mÆt ngâ réng trung b×nh tõ 2÷3m.

- HÖ thèng ®iÖn:

HiÖn nay th«n cã 1 tr¹m biÕn ¸p 420 KVA. §−êng ®iÖn h¹ thÕ dµi 3,0km. Tû

lÖ hé dïng ®iÖn toµn x· lµ 100%.

II.3. HiÖn tr¹ng chÊt l−îng m«i tr−êng thÞ trÊn lim

II.3.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc

HiÖn tr¹ng m«i tr−êng thÞ trÊn Lim ®−îc t×m hiÓu th«ng qua ph©n tÝch chÊt l−îng ®Êt vµ n−íc trong khu vùc thÞ trÊn. C¸c b−íc nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh nh− sau:

- Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu:

Quy tr×nh lÊy mÉu vµ b¶o qu¶n mÉu n−íc ®Ó ph©n tÝch ®−îc thùc hiÖn theo c¸c tiªu chuÈn h−íng dÉn lÊy mÉu n−íc ë s«ng, suèi TCVN 5996-1995, H−íng dÉn lÊy mÉu n−íc ngÇm TCVN 6000 - 1995, H−íng dÉn lÊy mÉu n−íc th¶i TCVN 5999-1995 vµ H−íng dÉn b¶o qu¶n vµ xö lý mÉu TCVN 5993-1995.

- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch:

C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Òu theo TCVN:

pH, NhiÖt ®é, §é ®ôc : ®o b»ng m¸y ®o YSI Model 63 (t¹i hiÖn tr−êng)

EC: ®o b»ng m¸y ®o EC METER 18.33 (t¹i hiÖn tr−êng)

DO : §o b»ng m¸y ®o DO t¹i hiÖn tr−êng

TSS: ph−¬ng ph¸p träng l−îng

TDS: ph−¬ng ph¸p träng l−îng

CODKMnO4 : Ph−¬ng ph¸p chuÈn ®é ng−îc.

CODK2Cr2O7 : Ph−¬ng ph¸p Kali bicromat.

+): CÊt trªn m¸y Kjeldahl – Japan

BOD5: Ph−¬ng ph¸p cÊy vµ pha lo·ng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Amoni (NH4

Coliform: Ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy trong m«i tr−êng lactoza

E.Coli : Ph−¬ng ph¸p lªn men nhiÒu èng

- : Ph−¬ng ph¸p tr¾c phæ hÊp thô ph©n tö

Cl.perfringens : Ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy trong m«i tr−êng Wilson-Blair

- : Ph−¬ng ph¸p tr¾c phæ dïng axit sufosalixylic.

NO2

NO3

Ca2+ : Ph−¬ng ph¸p chuÈn ®é EDTA

Mg2+ : Ph−¬ng ph¸p chuÈn ®é EDTA

2- : Ph−¬ng ph¸p träng l−îng sö dông BaCl2.

SO4

Cl- : ChuÈn ®é AgNO3 chØ thÞ cromat.

Fe ts : Ph−¬ng ph¸p tr¾c phæ dïng thuèc thö 1,10-phenantrolin.

Cu, Cd, Zn : Ph−¬ng ph¸p quang phæ.

II.3.1.1. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i ®« thÞ

1. VÞ trÝ lÊy mÉu vµ ký hiÖu mÉu:

Dù ¸n ®· chän 6 ®iÓm lÊy mÉu n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc thÞ trÊn Lim nh−

B¶ng 2.4: VÞ trÝ lÊy mÉu n−íc th¶i thÞ trÊn Lim (lÊy mÉu th¸ng 11/2005)

TT Tªn mÉu VÞ trÝ lÊy mÉu

Ký hiÖu mÉu

1 N−íc ao C¸c Cô MÉu sè 7

S«ng Tiªu T−¬ng cò, th«n Lòng Giang

2 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng Th«n Lòng Giang MÉu sè 15

3 N−íc r·nh 1 th¶i ra ao C¸c Cô Th«n Lòng Giang MÉu sè 14

4 N−íc r·nh 2 th¶i ra ao C¸c Cô Th«n Lòng Giang MÉu sè 20

5 N−íc r·nh th¶i xãm §«ng §¹o Th«n Lòng S¬n MÉu sè 16

6 N−íc r·nh th¶i th«n DuÖ §«ng Th«n DuÖ §«ng MÉu sè 21

2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc:

Qua kÕt qu¶ c¸c th«ng sè chÊt l−îng n−íc ph©n tÝch t¹i c¸c vÞ trÝ x¶ n−íc th¶i

sinh ho¹t nh− trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng ®¸nh gi¸ sau ®©y :

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

NhiÖt ®é: NhiÖt ®é n−íc th¶i trong ®ît lÊy mÉu phô thuéc vµo nhiÖt ®é kh«ng khÝ cña khu vùc trong thêi gian lÊy mÉu. NhiÖt ®é n−íc th¶i dao ®éng tõ 26-27,50C.

§é pH : §é pH cña n−íc th¶i trong thÞ trÊn n»m trong kho¶ng tõ 6,7 ®Õn 7,4, so víi tiªu chuÈn n−íc th¶i TCVN 5945 – 1995 ®Òu n»m trong giíi h¹n cho phÐp.

H×nh 2.1: Gi¸ trÞ pH trong n−íc th¶i ThÞ trÊn Lim

pH

7,38

7,14

7,01

6,86

6,82

6,72

7,6 7,4 7,2 7 6,8 6,6 6,4 6,2

Ao C¸c Cô

R·nh Th«n Lòng S¬n

R·nh Th«n DuÖ §«ng

R·nh 1 ao C¸c Cô

S«ng Tiªu T−¬ng – Lòng Giang

R·nh 2 ao C¸c Cô

ChÊt r¾n l¬ löng: Khu vùc dù ¸n cã rÊt nhiÒu hé ch¨n nu«i lîn, n−íc th¶i sinh ho¹t

chøa nhiÒu chÊt r¾n, phÇn lín lµ chÊt r¾n h÷u c¬, kh«ng ®−îc xö lý mµ x¶ th¼ng ra

r·nh. Trong r·nh, bïn r¸c th−êng l¾ng ®äng ë ®¸y lµm cho chÊt bÈn còng bÞ gi÷ l¹i vµ

h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiªu tho¸t n−íc th¶i, cã ao chøa n−íc th¶i ®· bÞ båi lÊp hoµn toµn

nh− ao C¸c Cô t¹i th«n Lòng Giang. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy hµm l−îng chÊt r¾n

l¬ löng cña c¸c mÉu ®Òu cao, th−êng tõ 120-570mg/l, cã n¬i lín h¬n 3000mg/l, lín

h¬n rÊt nhiÒu so víi tiªu chuÈn TCVN 5945-1995 cét B (100mg/l).

Nhu cÇu « xi ho¸ häc COD: Gi¸ trÞ COD cña c¸c mÉu n−íc th¶i dao ®éng tõ

120mgO2/l tíi 2544mgO2/l , cao gÊp 25 lÇn so víi giíi h¹n cho phÐp x¶ vµo nguån n−íc lo¹i B (100mg/l). §iÒu nµy chøng tá n−íc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ bÞ « nhiÔm h÷u

c¬ cao.

Nh÷ng n¬i cã hµm l−îng COD cao trªn 2000mgO/l lµ n¬i r·nh th¶i cã nhiÒu

bïn vµ c¸c chÊt bÈn ø ®äng, khã tiªu tho¸t vµ g©y « nhiÔm nguån n−íc, nh− t¹i r·nh

th¶i sè 2 ra ao C¸c Cô Th«n Lòng Giang (mÉu sè 20) gi¸ trÞ COD lµ 1736mgO/l, t¹i

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

r·nh th¶i xãm §«ng §¹o - Th«n Lòng S¬n (mÉu sè 16) COD lªn tíi 2544mgO/l. Còng nh− COD nhu cÇu oxy sinh ho¸ BOD5 cña c¸c mÉu n−íc th¶i t¹i khu vùc dù ¸n còng rÊt cao, chóng ®Òu v−ît tiªu chuÈn cho phÐp 5945-1995 cét B.

H×nh 2.2: Hµm l−îng COD trong n−íc th¶i ThÞ trÊn Lim

COD (mg/l)

3000

2500

2000

1500

2544.1

1000

1736.6

500

896.52

652

180.6

120.26

R·nh 2 ao C¸c Cô-Lòng Giang

Ao C¸c Cô-Lòng Giang

R·nh Th«n DuÖ §«ng

R·nh 1 ao C¸c cô-Lòng Giang

R·nh Th«n Lòng S¬n

S«ng Tiªu T−¬ng-Lòng Giang

Ghi chó : Hµm l−îng COD theo TCVN 5945-1995 cét B lµ 100mgO2/l

Amoniac vµ sunfua hydro:

Do c¸c hé gia ®×nh ë c¸c th«n trong thÞ trÊn ch¨n nu«i lîn, mét sè hé cã giÕt mæ bß nªn n−íc th¶i sinh ho¹t th−êng chøa nhiÒu ph©n, bïn l¾ng ®äng. Hµm l−îng COD cao lµm gi¶m l−îng « xy hoµ tan trong n−íc nªn c¸c qu¸ tr×nh ph©n huû sinh häc yÕm khÝ c¸c bïn r¸c vµ chÊt bÈn d−íi ®¸y x¶y ra lµm t¹o ra c¸c khÝ ®éc cã mïi h«i thèi nh− amoniac, sunfua hydro. KhÝ amoniac ®−îc t¹o ra trong n−íc th¶i do sù khö c¸c nit¬rat d−íi ®iÒu kiÖn yÕm khÝ cña c¸c vi khuÈn vµ khÝ sunfuahydro lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph©n huû sinh häc kþ khÝ c¸c chÊt h÷u c¬ l¾ng ®äng d−íi ®¸y c¸c r·nh tiªu n−íc th¶i. Hµm l−îng amoniac cña tÊt c¶ c¸c mÉu n−íc th¶i ®Òu v−ît tiªu chuÈn cho phÐp x¶ vµo nguån n−íc lo¹i B (1mg/l). ThÝ dô gi¸ trÞ NH3 n−íc s«ng Tiªu T−¬ng Th«n Lòng Giang lªn tíi 70mg/l , t¹i xãm §«ng §¹o Th«n Lòng S¬n lªn tíi 92,4mg/l.

Photpho tæng sè vµ Nit¬ tæng sè:

Hµm l−îng Photpho tæng sè cña c¸c mÉu n−íc th¶i t−¬ng ®èi cao, dao ®éng trong kho¶ng tõ 6 tíi 28mg/l, trong khi tiªu chuÈn cho phÐp x¶ vµo nguån lo¹i B cña n−íc th¶i lµ 6mg/l.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Hµm l−îng nit¬ tæng sè cña c¸c mÉu ®Òu v−ît giíi h¹n cho phÐp tõ 2 tíi 3 lÇn, thÝ dô nh− n−íc th¶i xãm §«ng §¹o Th«n Lòng S¬n cã hµm l−îng nit¬ tæng sè lªn tíi 206,64mg/l. H×nh 1-3 biÓu thÞ kÕt qu¶ ph©n tÝch nit¬ tæng sè cho c¸c vÞ trÝ lÊy mÉu n−íc th¶i trong khu vùc.

H×nh 2.3 Hµm l−îng Nit¬ TS trong n−íc th¶i thÞ trÊn Lim

250

200

) l / g m ( ¬ t i

150

N g n æ T

100

R·nh 1 ao C¸c cô-Lòng Giang

R·nh 2 ao C¸c Cô-Lòng Giang

S«ng Tiªu T−¬ng- Lòng Giang

Ao C¸c Cô-Lòng Giang

R·nh Th«n Lòng S¬n

R·nh Th«n DuÖ §«ng

Ghi chó: Hµm l−îng tæng nit¬ theo TCVN 5945-1995 cét B lµ 60mg/l

C¸c mÉu n−íc th¶i lÊy t¹i thÞ trÊn Lim ch−a thÊy cã dÊu hiÖu « nhiÔm kim lo¹i nÆng, c¸c chÊt nh− ®ång, kÏm, cadmi cã hµm l−îng ®Òu thÊp h¬n tiªu chuÈn viÖt nam 5945 - 1995 cét B.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

¤ nhiÔm vi sinh x¶y ra ë trong c¸c mÉu n−íc th¶i rÊt râ rÖt, c¸c chØ sè Coliform, E.coli vµ Cl.perfringens cã gi¸ trÞ rÊt lín. VÝ dô coliform cña n−íc th¶i r·nh 2 ra ao C¸c Cô Th«n Lòng Giang lµ 16 triÖu MPN/100ml, E.coli lµ 750000 vµ Cl.perfringens lµ 40.000khuÈn l¹c/10ml. NÕu nh− trong t−¬ng lai c¸c nguån n−íc th¶i nµy kh«ng ®−îc sö lý th× c¸c lo¹i vi khuÈn, ký sinh trïng, vi sinh vËt g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt lan truyÒn trong m«i tr−êng n−íc th¶i, ¶nh h−ëng tíi nguån n−íc mÆt, n−íc ngÇm g©y ra c¸c lo¹i dÞch bÖnh cho d©n c− trong khu vùc.

TT ChØ tiªu §¬n vÞ MÉu sè 14 MÉu sè 20 MÉu sè

MÉu sè 7 MÉu sè 16 MÉu sè 21

7,14

6,72

7,38

7,01

6,86

6,82

TSMT

mg/l

951,64

703,28

1176,2

1516,4

1492,5

854,5

BOD5

mg/l

358,60

886,66

108,36

68,32

1258,05

537.60

COD

mg/l

652

1736,60

180,6

120,26

2544,1

896,52

mg/l

570,2

1036,0

120,3

124,2

3182

386,02

ChÊt r¾n ll

mg/l

119,98

165,7

140,1

111,52

206,64

95,82

Tæng Nit¬

7 Amoniac mg/l

35,98

53,2

53,20

92,4

36,68

0,06

0,08

0,007

0,11

0,08

0,07

mg/l

H2S

0,005

0,004

0,002

0,003

0,007

mg/l

0,004

0,009

0,012

0,005

0,019

0,005

mg/l

0,008

0,025

0,048

0,032

0,034

0,012

mg/l

12 Coliform MPN/

16.000.000 16.000.000

720 000

11 000

60.000.000

16.000.000

100ml

E. Coli MPN/

9.000

750.000

3.600

850

18.000

72.000

100ml

8.000

40.000

4.000

7.000

40.000

6.000

Cl.per- fringens

KhuÈn l¹c/10ml

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

B¶ng 2.5: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i ThÞ trÊn Lim (ngµy lÊy mÉu 5/11/2005)

Th«ng sè

§¬n vÞ

KÕt qña

N−íc ao B¸c Hå

N−íc th¶i sinh ho¹t

N−íc ao gi¸p ®−êng tµu

N−íc s«ng Tiªu T−¬ng

7,3

6,6

7,5

7,1

2 §é dÉn ®iÖn

2530

2340

1296

1745

µs/cm2

3 Tæng sè muèi hoµ tan

mg/l

1518

1404

777,6

1047

4 N ts

mg/l

119,8

185,9

27,9

23,6

«xy hoµ tan

mg/l

0,25

0,22

4,1

4,12

6 Nhu cÇu «xy ho¸ häc

mg/l

872,5

488,8

216,5

208,2

(COD)

7 Nhu cÇu «xy sinh häc

mg/l

240,0

170,6

97,56

96,44

(BOD5)

16,44

10,56

6,64

mg/l

P ts

10,56

0,58

1,52

mg/l

1,24

9 Fe ts

1,0

5,6

23,1

mg/l

22,68

17,08

+ 10 NH4

111,65

320

NTU

295

11 §é ®ôc

46,55

mg/l

250

12 ChÊt l¬ löng (SS)

266,9

110

87,3

13 Coliform

480.000

5.400.000

1.400.000 9.200.000

MPN/ 100ml

14 E. Coli

1300

7.200

4.700

36000

MPN/ 100ml

B¶ng 2.6: Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n−íc th¶i sinh ho¹t th«n Lòng Giang (ngµy lÊy mÉu 11/3/2005)

II.3.1.2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc trªn c¸c kªnh t−íi tiªu vµ ao hå khu vùc thÞ

trÊn Lim

1. VÞ trÝ lÊy mÉu vµ ký hiÖu mÉu:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc mÆt trªn kªnh t−íi tiªu vµ ao hå thuéc thÞ trÊn Lim ®· ®−îc tiÕn hµnh lÊy mÉu ph©n tÝch ë 10 vÞ trÝ ®iÓn h×nh thuéc 3 th«n trong khu vùc thÞ trÊn. VÞ trÝ lÉy mÉu n−íc ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau:

B¶ng 2.7: VÞ trÝ lÊy mÉu n−íc kªnh t−íi tiªu vµ hå, ao khu vùc thÞ trÊn Lim

Tªn mÉu

VÞ trÝ lÊy mÉu

Ký hiÖu mÉu

N−íc ao B−ím

Th«n DuÖ §«ng

N−íc ao xãm B¾c Hîp

Th«n DuÖ §«ng

N−íc Ao §×nh

Xãm Phóc HËu Th«n Lòng S¬n

N−íc kªnh t−íi

Th«n DuÖ §«ng

N−íc kªnh tiªu

Th«n Lòng S¬n

N−íc kªnh t−íi N1

Th«n Lòng S¬n

N−íc tr¹m b¬m

Th«n Lòng S¬n

N−íc ao c¸ B¸c Hå

Th«n Lòng Giang

N−íc ao sè 1 Gi¸p ®−êng tµu

Th«n Lòng Giang

10 N−íc ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu

Th«n Lòng Giang

(ngµy lÊy mÉu 5/11/2005)

2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc:

Khu vùc dù ¸n cã rÊt nhiÒu ao hå vµ kªnh lµm nhiÖm vô cung cÊp n−íc t−íi cho n«ng nghiÖp. C¸c ao ë ThÞ trÊn Lim ®Òu lµ n¬i chøa n−íc th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i sinh ho¹t ë ®©y ®−îc pha lo·ng vµ ®−îc ng−êi d©n dïng ®Ó t−íi lóa vµ hoa mµu.

Dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu n−íc ao vµ kªnh cã thÓ rót ra nhËn xÐt lµ c¶ 4 mÉu n−íc ao lÊy trong th«n lòng Giang ®Òu bÞ « nhiÔm nÆng trong khi c¸c mÉu n−íc ao trong th«n DuÖ §«ng vµ th«n Lòng S¬n ch−a bÞ « nhiÔm, ®©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng lý do ®Ó dù ¸n chän th«n Lòng Giang lµm ®Þa ®iÓm x©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i ®« thÞ. Kªnh t−íi th«n DuÖ §«ng vµ kªnh tiªu th«n Lòng S¬n-mÉu sè 10 còng cã dÊu hiÖu « nhiÔm. Sau ®©y lµ nh÷ng nhËn xÐt cô thÓ :

§é pH: ®é pH cña c¸c mÉu n−íc kªnh vµ ao hå ®Òu lín h¬n 7, cã tÝnh kiÒm ®Æc tr−ng cña n−íc th¶i ®« thÞ do c¸c ao hå tiÕp nhËn n−íc th¶i cña c¸c hé gia ®×nh cã ch¨n nu«i lîn vµ giÕt mæ gia sóc.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

ChÊt dinh d−ìng: PhÇn lín n−íc ë c¸c kªnh vµ ao hå trong khu vùc thÞ TrÊn Lim cã + cã sù dao ®éng lín gi÷a c¸c mÉu. Hµm hµm l−îng chÊt dinh d−ìng cao, gi¸ trÞ NH4 + cña mÉu n−íc kªnh t−íi th«n DuÖ §«ng (mÉu sè 9) lªn tíi 58,1mg/l, mÉu l−îng NH4 n−íc ao sè 2 c¹nh ®−êng tµu th«n Lòng Giang (mÉu sè 19) lªn tíi 49,28mg/l.

H×nh 2.4: Hµm l−îng NH4+ trong n−íc kªnh, ao hå thÞ trÊn Lim

) l / g m ( + 4 H N

17 18

10 11 12 C¸c vÞ trÝ lÊy mÉu

§é dÉn ®iÖn EC cña c¸c mÉu n−íc kªnh t−íi Th«n DuÖ §«ng - mÉu sè 9, Ao c¸ B¸c Hå - mÉu sè 17, Ao sè 1 gi¸p ®−êng tµu - mÉu sè 18, Ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu - mÉu sè 19 (th«n Lòng S¬n) t−¬ng ®èi cao, ®é dÉn ®iÖn cao liªn quan tíi tÝnh ®éc h¹i cña c¸c ion tan trong n−íc. ThÝ dô mÉu n−íc ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu cã gi¸ trÞ EC lµ - lµ 136,7mg/l (trong khi tiªu + lµ 49,28mg/l, hµm l−îng NO3 1.464 th× hµm l−îng NH4 chuÈn 5942-1995 cét B lµ 15mg/l), hµm l−îng Cl-, SO4 2- còng cao h¬n h¼n c¸c mÉu kh¸c.

- cña c¸c mÉu n−íc ao th«n Lòng Giang rÊt cao, ®Òu trªn - lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña sù ph©n huû c¸c chÊt nit¬ cã trong n−íc 100mg/l, NO3 th¶i. HiÖn t−îng nµy lµ do cã sù th©m nhËp mét l−îng lín N, P tõ n−íc th¶i sinh ho¹t cña c¸c hé gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ c¸c hé nu«i lîn vµ giÕt mæ gia sóc, ngoµi ra cßn do sù ®ãng kÝn vµ thiÕu ®Çu ra cña m«i tr−êng n−íc. §©y còng lµ nguyªn nh©n quan träng g©y nªn hiÖn t−îng ph× d−ìng cña ao hå trong khu vùc, nÕu nh− ®Ó t×nh tr¹ng « nhiÔm nµy kÐo dµi, c¸c chÊt « nhiÔm sÏ lan truyÒn xuèng nguån n−íc ngÇm lµm « nhiÔm nguån n−íc cÊp cho sinh ho¹t ®e do¹ nghiªm träng søc khoÎ con ng−êi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Hµm l−îng NO3

H×nh 2.5: Hµm l−îng NO3- trong n−íc kªnh vµ ao hå khu vùc thÞ trÊn Lim

) l / g m

( - 3 O N

TCVN

160 140 120 100 80 60 40 20 0

C¸c vÞ trÝ lÊy mÉu

- theo TCVN 5942-1995 cét B (15mg/l).

Ghi chó : "TCVN" – Lµ hµm l−îng NO3

Hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng cña c¸c mÉu n−íc lÊy ë kªnh vµ ao hå trong khu vùc dù ¸n cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp (TCVN 4942-1995 cét B), chóng dao ®éng trong kho¶ng tõ 90mg/l tíi 238mg/l, riªng mÉu n−íc kªnh tiªu th«n Lòng S¬n -M10 cã hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng lªn tíi 936mg/l, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp trªn 10 lÇn. Gi¸ trÞ chÊt r¾n l¬ löng cña c¸c mÉu n−íc kªnh, ao hå thÞ trÊn Lim ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.6.

H×nh 2.6: Hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng n−íc kªnh, ao hå thÞ trÊn Lim

1000

800

600

400

200

) l / g m ( g n ö l ¬ l n ¾ r t Ê h C

TCVN

C¸c vÞ trÝ lÊy mÉu

Ghi chó : "TCVN" - Lµ hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng theo TCVN 5942-1995 cét B (80mg/l).

Hµm l−îng BOD5 vµ COD cña c¸c mÉu nh×n chung ®¹t TCVN 5942-1995 cét

B, riªng mÉu n−íc kªnh t−íi th«n DuÖ §«ng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn.

Ph©n tÝch c¸c mÉu n−íc kªnh vµ ao hå thÊy cã thµnh phÇn mét sè kim lo¹i nÆng nh−ng ch−a v−ît qua giíi h¹n cho phÐp.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

TÊt c¶ c¸c mÉu n−íc ao hå, kªnh m−¬ng trong khu vùc dù ¸n ®Òu cã chøa mét sè l−îng vi khuÈn nhiÒu h¬n tiªu chuÈn cho phÐp vµ c¸c mÉu ®Òu cã dÊu hiÖu nhiÔm

ph©n ng−êi vµ ®éng vËt, cã nh÷ng mÉu n−íc gi¸ trÞ coliform cao gÊp trªn 100 lÇn tiªu chuÈn 5942-1995 cét B. nguyªn nh©n do tiÕp nhËn chÊt th¶i vÖ sinh cña con ng−êi vµ gia sóc ch−a ®−îc xö lý.

B¶ng 2.8: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc trªn kªnh t−íi, tiªu néi ®ång

ChØ tiªu

DO (mg/l)

COD (mg/l)

Fe (mg/l)

+ NH4 (mg/l)

- NO3 (mg/l)

Tªn mÉu

R¾n L¬ löng (mg/l)

7,55

1,2

52,0

2,20

58,10

1,68

235,0

Kªnh t−íi Th«n DuÖ §«ng-mÉu sè 9

7,07

5,12

30,4

4,18

4,20

1,77

936,5

Kªnh tiªu th«n Lòng S¬n-mÉu sè 10

7,12

7,24

9,6

0,44

2,80

5,58

91,6

Kªnh t−íi N1 Th«n Lòng S¬n-mÉu sè 11

7,25

8,32

16,1

0,82

0,84

4,96

238,6

N−íc t¹i tr¹m b¬m th«n Lòng S¬n-mÉu sè 12

(ngµy lÊy mÉu 5/11/2005)

B¶ng 2.9: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ao hå

ChØ tiªu

DO (mg/l)

COD (mg/l)

Fe (mg/l)

+ NH4 (mg/l)

- NO3 (mg/l)

SS (mg/l)

Tªn mÉu

7,47

9,28

36,8

0,74

0,76

1,52

131,0

Ao B−ím th«n DuÖ §«ng-mÉu sè 5

7,37

6,88

28,8

0,42

1,064

3,05

110,5

Ao xãm B¾c Hîp th«n DuÖ §«ng- mÉu sè 6

7,02

7,20

20,1

0,52

6,44

4,72

116,3

Ao §×nh xãm Phóc HËu th«n Lòng S¬n-mÉu sè 8

7,26

5,58

21,5

0,82

14,0

108,3

58,2

Ao c¸ B¸c Hå-mÉu sè 17

7,05

6,25

25,6

1,38

15,12

100,5

161,5

Ao sè 1 gi¸p ®−êng tµu-mÉu sè 18

7,04

6,86

32,8

1,26

49,28

136,7

117,9

Ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu-mÉu sè 19

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

(ngµy lÊy mÉu 5/11/2005)

II.3.1.3. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim

C¸c hé gia ®×nh ë khu vùc dù ¸n hÇu hÕt ®Òu dïng n−íc giÕng khoan cho ¨n

uèng vµ sinh ho¹t.

1. VÞ trÝ lÊy mÉu vµ ký hiÖu mÉu:

VÞ trÝ lÉy mÉu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t thÞ trÊn Lim ®−îc thÓ hiÖn

trong b¶ng sau:

B¶ng 2.10: VÞ trÝ lÉy mÉu n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim

TT Tªn mÉu VÞ trÝ lÊy mÉu

Ký hiÖu mÉu

1 Th«n DuÖ §«ng MÉu sè 1

N−íc giÕng nhµ NguyÔn Khoa T©m

2 MÉu sè 2

N−íc giÕng nhµ NguyÔn Tri Thøc Xãm §«ng B×nh - Th«n DuÖ §«ng

3 N−íc giÕng tr−êng mÇm non Th«n Lòng S¬n MÉu sè 3

4 Th«n Lòng Giang MÉu sè 4

N−íc giÕng hé gia ®×nh (®· xö lý)

5 Th«n Lòng Giang MÉu sè 13

N−íc giÕng hé gia ®×nh (ch−a xö lý)

2. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc:

KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña ViÖn Khoa häc Thuû Lîi (th¸ng 11/2005) vÒ chÊt l−îng

n−íc ngÇm thÞ trÊn Lim nh− sau:

B¶ng 2.11: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm (ch−a xö lý)

Fe (mg/l)

+ (mg/l)

NH4

Coliform (MPN/100ml)

E. Coli (MPN/100ml)

7,0

21,2

3,64

48000

110

(ngµy lÊy mÉu 5/11/2005)

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

KÕt qu¶ kh¶o s¸t chÊt l−îng n−íc t¹i thÞ trÊn Lim cña C«ng ty t− vÊn CDC vµo thêi ®iÓm n¨m 2003 cho c¸c mÉu n−íc l¹i t¹i c¸c giÕng khoan cã c¸c chØ tiªu nh− sau:

Th«ng sè

§¬n vÞ

Th«n Lòng S¬n

GiÕng cña Tr¹m Y tÕ

Hµm l−îng tèi ®a theo

Th«n DuÖ §«ng

Th«n Lòng Giang

TC Bé Y tÕ 1329/2002

§é ®ôc

NTU

55,8

§é mµu

Pt/Co

5,0

H¬i ngät

H¬i ngät H¬i ngät Kh«ng mïi,

VÞ

H¬i ngät

vÞ

6,9

6,5-8,5

7,05

6,75

7,1

60,91

1000

mg/l

230

490

Tæng chÊt r¾n hoµ tan – TDS

Arsen

mg/l

0,0015

0,0021

0,0011

0,01

C¸c Anion

mg/l

97,63

85,43

18,31

Hydrogen Cacbonat

mg/l

Cacbonat

mg/l

Sunfat

9,5

50,0

11,5

250

mg/l

Clorua

24,82

233,97

12,41

250

mg/l

Nitrit

mg/l

Nitrat

2,75

4,20

1,50

mg/l

Phètphat

0,49

0,14

C¸c Cation

mg/l

Natri

13,5

43,65

5,64

mg/l

Canxi

48,1

6,01

mg/l

Magie

58,37

3,65

mg/l

Tæng s¾t

8,2

1,0

0,5

mg/l

Mangan

0,00

0,25

0,5

mg/l

Amoni

1,40

0,10

0,50

1,5

E.Coli

MPN/100ml

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

B¶ng 2.12: ChÊt l−îng n−íc giÕng khoan (n¨m 2003)

Qua ph©n tÝch mÉu n−íc giÕng khoan ch−a xö lý t¹i Th«n Lòng Giang cho

- §a sè c¸c chØ tiªu ph©n tÝch tõ c¸c mÉu n−íc ®· ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp.

- HÇu hÕt mÉu n−íc cã chØ tiªu Fets v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp theo tiªu chuÈn

thÊy:

- TÊt c¶ c¸c mÉu n−íc sinh ho¹t lÊy t¹i thÞ trÊn cã kÕt qu¶ ph©n tÝch chØ tiªu vÒ ®é ®ôc vµ Coliform ®Òu v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp theo TCVN 5944-1995 rÊt nhiÒu lÇn. Ngoµi ra trong mÉu ph©n tÝch cßn ph¸t hiÖn thÊy E.Coli ë hµm l−îng kh¸ cao chøng tá nguån n−íc bÞ « nhiÔm tõ n−íc th¶i hoÆc chÊt th¶i sinh ho¹t cã chøa ph©n ng−êi vµ ph©n gia sóc.

n−íc ngÇm (TCVN 5944-1995) kh¸ cao.

N−íc giÕng khoan trong thÞ trÊn th−êng ®−îc b¬m lªn cho qua bÓ läc c¸t. C¸c mÉu sau läc lÊy ®i ph©n tÝch cho kÕt qu¶ khi so víi tiªu chuÈn n−íc sinh ho¹t cña Bé Y tÕ ban hµnh (TC Bé Y tÕ - 2002) nh×n chung ch−a ®−îc ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng. Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc giÕng ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng 2.13.

B¶ng 2.13: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t

TT ChØ tiªu

§¬n vÞ MÉu sè 1

MÉu sè 2

MÉu sè 3

MÉu sè 4

7,18

7,15

7,2

7,1

Ms/cm

290

259

650

1136

Fe ts

mg/l

<0,01

mg/l

<0,01

- NO2

mg/l

0,95

0,70

1,25

2,45

- NO3

Coliform

340

310

MPN/ 100ml

E. Coli

MPN/ 100ml

Cl.per- fringens

KhuÈn l¹c/10ml

(n−íc ngÇm ®∙ qua xö lý)

C¸c chØ tiªu ho¸ lý cña c¸c mÉu n−íc ®Òu ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp sö dông dïng cho sinh ho¹t cña Bé Y tÕ (TC Bé Y tÕ 2002). Tæng sè muèi tan dao ®éng trong - cña c¸c mÉu n−íc sau xö lý kho¶ng tõ 173 mg/l tíi 737mg/l. Hµm l−îng Fe ts, NO2 ®Òu ë d¹ng vÕt.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

KÕt qu¶ ph©n tÝch kim lo¹i nÆng trong c¸c mÉu n−íc sinh ho¹t ®Òu thÊy cã tån t¹i mét l−îng nhÊt ®Þnh Cu, Cd, Zn. Tuy nhiªn hµm l−îng cña chóng vÉn ch−a v−ît qua giíi h¹n cho phÐp cña TC Bé Y TÕ - 2002.

Riªng l−îng vi khuÈn Coliform kh«ng ®¹t tiªu chuÈn Bé Y TÕ - 2002 (MPN/100ml), mÉu n−íc giÕng nhµ NguyÔn Khoa T©m Th«n DuÖ §«ng, n−íc giÕng nhµ Nguyªn Tri Thøc Th«n xãm §«ng B×nh Th«n DuÖ §«ng cã l−îng coliform tæng sè trªn 100MPN/100ml, ®©y chÝnh lµ dÊu hiÖu cña sù lan truyÒn vi khuÈn tõ n−íc th¶i ch−a ®−îc xö lý tíi nguån n−íc ngÇm.

NhËn xÐt chung :

N−íc th¶i ®« thÞ lµ nguån chñ yÕu g©y « nhiÔm c¸c nguån n−íc trong khu vùc ThÞ TrÊn Lim. C¸c mÉu n−íc th¶i lÊy ë khu vùc n−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña khu vùc thÞ trÊn Lim ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, NH+4 vµ Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995 cét B). N−íc th¶i ®ang ¶nh h−ëng m¹nh mÏ, lµm gi¶m chÊt l−îng nguån n−íc mÆt trong khu vùc, n¬i bÞ ¶nh h−ëng râ rÖt nhÊt cña « nhiÔm do n−íc th¶i lµ khu vùc xung quanh c¸c gia ®×nh chuyªn giÕt mæ lîn, tr©u bß, quanh c¸c r·nh n−íc th¶i vµ c¸c ao chøa n−íc th¶i. Nguyªn nh©n lµ do t×nh tr¹ng tiªu tho¸t n−íc th¶i ë khu vùc nµy kÐm, bïn r¸c ø ®äng trong hÖ thèng cèng, r·nh n−íc th¶i lµm t¨ng t×nh tr¹ng « nhiÔm n−íc. N−íc th¶i ®· g©y ra t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ trong khu vùc, n−íc th¶i bèc lªn mïi h«i khã chÞu trong ph¹m vi b¸n kÝnh vµi chôc mÐt däc theo hai bªn bê cña dßng s«ng Tiªu T−¬ng. §Æc biÖt vµo nh÷ng h«m thêi tiÕt nãng n¾ng vµ giã thæi, h¬i n−íc bèc lªn theo chiÒu giã bay vµo c¸c hé gia ®×nh g©y ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n.

D·y ao n»m phÝa B¾c cña th«n, gi¸p víi tuyÕn ®−êng s¾t, bÞ « nhiÔm nghiªm träng. D·y ao nµy tiÕp nhËn 1/2 l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t cña toµn th«n vµ hai lß mæ gia sóc. MÆt kh¸c, sù l−u th«ng n−íc tõ c¸c d·y ao nµy gÇn nh− kh«ng cã, n−íc th¶i sinh ho¹t ch¶y ra ao nµy chØ thÊm xuèng ®Êt vµ bèc h¬i. D−íi t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn m«i tr−êng nhÊt ®Þnh, vi khuÈn tù nhiªn cã trong n−íc vµ ®Êt tÊn c«ng vµo c¸c chÊt th¶i g©y ra c¸c ph¶n øng sinh ho¸ lµm biÕn ®æi tÝnh chÊt n−íc th¶i. N−íc th¶i ë c¸c ao nµy sÏ chuyÓn mµu dÇn dÇn tõ mµu n©u sang mµu ®en vµ bèc mïi khã chÞu.

HiÖn nay, m«i tr−êng kh«ng khÝ ë quanh khu vùc nguån n−íc th¶i nµy còng

®ang bÞ ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ do n−íc th¶i bèc lªn.

§èi víi nguån n−íc ngÇm còng ®· cã dÊu hiÖu bÞ ¶nh h−ëng t¹i mét sè n¬i trong c¸c Th«n Lòng Giang, Lòng S¬n, DuÖ §«ng nh−ng ë møc ch−a nghiªm träng. C¸c ao hå trong th«n xãm bÞ « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc ch−a ®−îc xö lý ch¶y vµo.

II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

HiÖn nay toµn bé hÖ thèng t−íi cña thÞ trÊn lµ do C«ng ty Thuû lîi B¾c §uèng ®¶m nhËn t−íi vµo hÖ thèng kªnh chÝnh, sau ®ã n−íc sÏ ®−îc b¬m hoÆc tù ch¶y vµo ®ång ruéng. Nh©n d©n ë ®©y ch−a cã tËp qu¸n dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi trùc tiÕp, tuy nhiªn n−íc th¶i tõ hÖ thèng tho¸t n−íc cña c¸c th«n sÏ trµn vµo kªnh t−íi khi cã m−a, hoÆc n−íc th¶i ®−îc x¶ xuèng ao, sau ®ã ng−êi d©n l¹i b¬m n−íc tõ ao lªn ®Ó t−íi, do

®ã n−íc th¶i kh«ng ®−îc sö dông trùc tiÕp nh−ng ®· ®−îc pha lo·ng víi n−íc kªnh, ao hå ®Ó t−íi. §©y lµ nguån g©y « nhiÔm rÊt lín (nh− ®· ph©n tÝch trong phÇn ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc). V× vËy rÊt cÇn thiÕt ph¶i xö lý n−íc th¶i tr−íc khi sö dông lµm n−íc t−íi ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng c©y trång vµ søc khoÎ cña con ng−êi.

II.3.3. HiÖn tr¹ng sö dông ph©n bãn vµ ho¸ chÊt BVTV

S¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thÞ trÊn Lim chñ yÕu lµ th©m canh c©y lóa, ngoµi ra cßn th©m canh c¸c lo¹i rau ®Ëu, khoai, l¹c, ®ç. NhiÒu vïng n«ng nghiÖp ®· qu¸ l¹m dông ph©n ho¸ häc mµ Ýt chó ý tíi bãn ruéng b»ng ph©n chuång h÷u c¬ sÏ dÉn ®Õn hiÖn t−îng ®Êt bÞ mÊt dÇn ®é t¬i xèp, trë nªn chai cøng vµ tho¸i ho¸ dÇn.

Trung b×nh trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh sö dông 0,5 – 1,5 lÝt thuèc BVTV phun cho 1 sµo canh t¸c trong 1 n¨m. C¸c lo¹i thuèc trõ s©u phæ biÕn nhÊt lµ padan, basulin, hirosantox..., c¸c thuèc trõ nÊm nh− Fusion, validacin... (theo Së TN-MT B¾c Ninh). Tuy c¸c lo¹i thuèc ®· ®−îc kiÓm duyÖt, song do ch¹y theo n¨ng suÊt nªn hµm l−îng d− l−îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®· g©y « nhiÔm m«i tr−êng n−íc mÆt vµ cßn ®Ó l¹i mét d− l−îng thuèc BVTV vµ nitrat cao trong rau qu¶. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng, d− l−îng thuèc BVTV trong rau qu¶ trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh v−ît qu¸ giíi h¹n cña WHO.

II.3.4. HiÖn tr¹ng chÊt th¶i r¾n thÞ trÊn Lim

ThÞ trÊn Lim víi ®Æc ®iÓm d©n c− n«ng th«n tËp trung thµnh 3 th«n lín vµ c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn nhiÒu nªn hµng ngµy l−îng r¸c th¶i ra rÊt lín. NÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc thu gom xö lý th× l−îng r¸c th¶i ra hµng ngµy lµ nguån g©y « nhiÔm m«i tr−êng ®¸ng kÓ cho khu vùc thÞ trÊn. NhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò nµy, ë c¸c khu d©n c− n«ng th«n ®· tù ph¸t h×nh thµnh viÖc thu gom r¸c th¶i, vÖ sinh th«n xãm vµ qu¶n lý ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau.

C«ng t¸c vÖ sinh, thu gom r¸c th¶i ®· ph¸t triÓn tù ph¸t tõ c¸c ngâ n«ng th«n, sau ®ã ph¸t triÓn theo xãm, ®iÓm d©n c− tËp trung. Tuy nhiªn, h×nh thøc thu gom vÉn lµ vËn chuyÓn r¸c thu gom ®æ tËp trung ë ®Çu c¸c xãm g©y « nhiÔm vµ mÊt c¶nh quan th«n xãm. Tõ nh÷ng bÊt cËp ®ã, c¸c th«n ®· quy ho¹ch b·i ®æ r¸c cho tõng th«n cña m×nh vµ tæ chøc c¸c ®éi thu gom vËn chuyÓn. HiÖn tr¹ng thu gom r¸c vµ qu¶n lý vÖ sinh m«i tr−êng ®Õn n¨m 2005 nh− sau:

- Th«n Lòng Giang: Quy m« h¬n 1000 hé víi l−îng r¸c x¶ ra kho¶ng gÇn 2 tÊn/ngµy. Th«n ®· tæ chøc quy ho¹ch b·i chøa r¸c tËn dông thïng vòng cña th«n víi diÖn tÝch h¬n 1000 m2, søc chøa 1.600 m3. Th«n ®· lµm ®−êng ®i, ®Çu t− mua s¾m 3 xe chuyªn dïng vËn chuyÓn r¸c, mua s¾m dông cô lao ®éng cuèc, xÎng, chæi giao cho xãm ®iÒu hµnh. Xãm thu tiÒn phÝ vÖ sinh cña c¸c hé vµ giao hÕt cho ng−êi lao ®éng. Cô thÓ thùc hiÖn nh− sau:

+ Tæ xãm Chinh: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

+ Tæ xãm §«ng, T©y, Phè: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 1.800 ®/hé/th¸ng

+ Tæ xãm Trung, Chïng: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

§iÒu hµnh 3 ngµy 1 lÇn thu gom, tiÒn c«ng b×nh qu©n cña tæ vÖ sinh lµ

250.000 ®/ng−êi/th¸ng.

- Th«n Lòng S¬n: Quy m« 600 hé, l−îng r¸c x¶ ra kho¶ng 1 tÊn/ngµy. Th«n ®· quy ho¹ch ®µo 2 b·i chøa r¸c diÖn tÝch 1.100 m2, søc chøa 3.200 m3. §· mua s¾m 3 xe chuyªn dïng vËn chuyÓn r¸c vµ dông cô lao ®éng giao cho 3 xãm qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vÖ sinh m«i tr−êng, xãm thu phÝ vÖ sinh ë c¸c hé vµ tr¶ hÕt cho ng−êi lao ®éng. Cô thÓ nh− sau:

+ Xãm Phóc HËu: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

+ Xãm Thanh Lª: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

+ Xãm §«ng §¹o: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 1.800 ®/hé/th¸ng

ViÖc ®iÒu hµnh tuú theo mçi xãm, cã xãm 3 ngµy 1 lÇn, cã xãm 2 ngµy 1 lÇn. TiÒn l−¬ng b×nh qu©n cho ®éi thu gom lµ 200.000 ®/th¸ng.

- Th«n DuÖ §«ng: Quy m« 400 hé víi l−îng r¸c th¶i ra kho¶ng 600 kg/ngµy. Th«n ®· ®Çu t− ®µo mét b·i chøa r¸c 500 m2, søc chøa 1.200 m3, xa lµng kho¶ng 1.500 m. §· ®Çu t− mua s¾m 2 xe chuyªn dông vËn chuyÓn r¸c vµ dông cô lao ®éng gåm cuèc, xÎng, chæi, g¨ng tay, ñng, khÈu trang giao kho¸n cho 3 tæ lao ®éng. Cô thÓ nh− sau:

+ Tæ B¾c Hîp: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

+ Tæ Phóc §µm, §«ng B×nh: 2 ng−êi 1 xe, thu phÝ vÖ sinh 2.000 ®/hé/th¸ng

TiÒn l−¬ng b×nh qu©n cña ®éi thu gom r¸c lµ 200.000 ®/ng−êi/th¸ng.

- Khu vùc c¸c c¬ quan ®ãng trªn ®Þa bµn: Khu vùc nµy kh«ng cã b·i chøa r¸c nh− cña 3 th«n. HÇu hÕt c¸c c¬ quan dän vÖ sinh theo tuÇn hoÆc thuª ng−êi quÐt dän tr¶ c«ng, råi thu gom vµo xe thïng chøa r¸c. R¸c ë khu vùc nµy ch−a ®−îc ®æ ®óng n¬i quy ®Þnh, viÖc vÖ sinh m«i tr−êng còng ch−a ®−îc cô thÓ ho¸.

HiÖn nay trªn ®Þa bµn thÞ trÊn cã 3 b·i r¸c víi søc chøa 6000 m3, thêi gian sö dông ®Ó ch«n lÊp r¸c trªn ®Þa bµn lµ cßn 10 n¨m n÷a. Tuy nhiªn, c¸c b·i r¸c nµy ®Òu lµ tËn dông thïng vòng trong th«n hoÆc ®µo ®Êt ch«n ngoµi ruéng, kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh.

II.4. HiÖn tr¹ng qu¶n lý m«i tr−êng thÞ trÊn lim

II.4.1. HiÖn tr¹ng c¬ cÊu tæ chøc vµ m« h×nh qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc

- C¸c r·nh tho¸t n−íc tõ hé gia ®×nh do c¸c hé gia ®×nh tù thiÕt kÕ, x©y dùng vµ

Víi ®Æc ®iÓm hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc th¶i phô thuéc vµo hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc n«ng nghiÖp cho nªn h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc cña khu vùc ®−îc m« t¶ nh− sau:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

qu¶n lý.

- C¸c ®−êng r·nh tiªu trong c¸c ngâ xãm, th«n do d©n trong xãm tù ®ãng gãp x©y

- C¸c kªnh tiªu ®Çu mèi vµ c«ng tr×nh b¬m tiªu do Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp qu¶n lý vµ chÝnh quyÒn thÞ trÊn chØ hç trî viÖc n¹o vÐt kªnh tiªu trôc chÝnh b»ng biÖn ph¸p trÝch tõ nguån quü c«ng Ých cña ®Þa ph−¬ng.

dùng. ChÝnh quyÒn th«n tù qu¶n lý c¸c r·nh tiªu nµy.

T¹i c¸c ®Þa ph−¬ng thuéc vïng nghiªn cøu hiÖn t¹i thÊy thiÕu c¸c v¨n b¶n chÝnh

s¸ch quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc.

C¸c ®Þa ph−¬ng kh«ng thu phÝ tiªu tho¸t n−íc th¶i riªng biÖt, c¸c chi phÝ cho viÖc b¬m tiªu ë c¸c Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®−îc lÊy tõ nguån thu thuû lîi phÝ trªn c¸c diÖn tÝch canh t¸c cña n«ng nghiÖp.

C¸c ho¹t ®éng qu¶n lý khai th¸c hÖ thèng tiªu tho¸t míi chØ ë møc ®é ®Þnh kú, c¸c HTX tæ chøc n¹o vÐt c¸c tuyÕn kªnh dÉn chÝnh vµ chÝnh quyÒn th«n huy ®éng n¹o vÐt c¸c nh¸nh thuéc ®Þa bµn th«n xãm.

- ThÞ trÊn ch−a cã quy ho¹ch cô thÓ cho vÊn ®Ò tiªu tho¸t n−íc. Mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc chØ mang tÝnh chÊt gi¶i quyÕt t×nh thÕ, kh«ng ®¸p øng ®−îc víi sù ph¸t triÓn l©u dµi cña khu vùc.

- ThiÕu c¬ chÕ chÝnh s¸ch cô thÓ cho vÊn ®Ò qu¶n lý tiªu tho¸t.

- Th−êng x¶y ra hiÖn t−îng ø ®äng do hiÖn t−îng lÊn chiÕm vµ båi lÊp hÖ thèng tiªu

* Nh÷ng tån t¹i trong vÊn ®Ò qu¶n lý tiªu tho¸t n−íc:

- Kh«ng cã sù qu¶n lý vÒ chÊt l−îng n−íc th¶i.

- Mét sè hÖ thèng kªnh tiªu tho¸t kh«ng ®−îc n¹o vÐt g©y ø ®äng, n−íc th¶i trµn

tho¸t.

lªn ®−êng g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

II.4.2. M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc vµ qu¶n lý ®éi vÖ sinh cña thÞ trÊn

C«ng t¸c vÖ sinh m«i tr−êng ph¸t triÓn tõ chç tù ph¸t dÉn ®Õn viÖc tù gi¸c tæ chøc qu¶n lý vµ quy ho¹ch. Tõ chç th«n ®Þnh h−íng, hiÖn nay UBND thÞ trÊn ®· chØ ®¹o c¸c th«n ®¶m b¶o quy ho¹ch, thu gom vµ xö lý th« t¹i b·i chøa.

HiÖn nay thÞ trÊn Lim cµng më réng, d©n c− tËp trung h¬n, nhiÒu tuyÕn ®−êng míi h×nh thµnh nh− HL1, HL2, HL3, néi thÞ, quèc lé 1A, tØnh lé 270 víi hé d©n c−, c¬ quan nhµ n−íc ®ãng trªn ®Þa bµn th× viÖc tæ chøc ®éi vÖ sinh m«i tr−êng chung lµ hÕt søc cÇn thiÕt, ®¸p øng yªu cÇu tr−íc m¾t còng nh− l©u dµi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña thÞ trÊn Lim víi quy m« 2000 hé h¬n 1 v¹n d©n vµ 54 c¬ quan trung −¬ng, tØnh, huyÖn ®ãng trªn ®Þa bµn víi 500 c¸n bé, gÇn 10 km tuyÕn ®−êng quèc lé, tØnh lé, néi thÞ. §Ó ®¸p øng yªu cÇu vÖ sinh m«i tr−êng, UBND thÞ trÊn Lim ®· dù kiÕn thµnh lËp ®éi vÖ sinh m«i tr−êng do UBND thÞ trÊn Lim qu¶n lý nh− sau:

Thµnh lËp ®éi vÖ sinh m«i tr−êng gåm 23 lao ®éng, trong ®ã 1 ng−êi ®éi tr−ëng chuyªn tr¸ch c«ng t¸c qu¶n lý, 22 ng−êi lao ®éng trùc tiÕp chia lµm 4 tæ (cã 4 tæ tr−ëng):

+ 1 tæ phô tr¸ch khu vùc th«n Lòng Giang: 10 ng−êi

+ 1 tæ phô tr¸ch khu vùc th«n Lòng S¬n: 6 ng−êi

+ 1 tæ phô tr¸ch khu vùc th«n DuÖ §«ng: 4 ng−êi

+ 1 tæ phô tr¸ch khu vùc c¬ quan: 2 ng−êi

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

§éi vÖ sinh sÏ ®−îc ký hîp ®ång lao ®éng víi uû ban nh©n d©n x·, thÞ trÊn theo quy ®Þnh cña luËt lao ®éng vµ ®−îc cÊp b¶o hiÓm y tÕ hµng n¨m. TiÒn c«ng lao ®éng hµng th¸ng b×nh qu©n 500.000 ®/ng−êi. Ngoµi ra, ®éi cßn ®−îc trang bÞ ®å dïng b¶o hé lao ®éng theo quy ®Þnh.

Ch−¬ng III: Quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho

th«n Lòng Giang – thÞ trÊn Lim

III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang -

thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh

III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vực m« h×nh (th«n Lòng Giang

- thÞ trÊn Lim)

Khu vùc m« h×nh lµ khu vùc nhá xÐt vÒ quy m« d©n c− vµ quy m« hÖ thèng tho¸t n−íc. HÖ thèng tho¸t n−íc khu vùc nhá bao gåm m¹ng l−íi vµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i cho nh÷ng ng«i nhµ x©y dùng riªng lÎ, bÖnh viÖn, tr−êng häc, mét nhãm nhµ hoÆc tiÓu khu nhµ ë, x©y dùng trong c¸c khu vùc ch−a cã hÖ thèng tho¸t n−íc ®« thÞ. Trong phạm vi khu vực nghiªn cøu, ®a sè c¸c côm d©n c− tËp trung (c¸c th«n, xãm, tæ, ®éi) d©n sè d−íi 10.000 người với tiªu chuÈn dïng nước dưới 150 lít/người.ngày thì c«ng suÊt cña tr¹m xö lý n−íc th¶i cña c¶ côm d©n c− th−êng kh«ng qu¸ 1500m3/ngµy.

Lùa chän s¬ ®å m¹ng l−íi tho¸t n−íc, ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i, vÞ trÝ x©y dùng tr¹m b¬m vµ c«ng tr×nh xö lý ch¼ng nh÷ng ph¶i thuËn lîi cho viÖc x©y dùng tr−íc m¾t mµ cßn ph¶i chó ý ®Õn quy ho¹ch chung cña khu vực. Khi cã hÖ thèng tho¸t n−íc cña ®« thÞ th× c«ng tr×nh vÉn ®−îc tiÕp tôc sö dông hoÆc chØ c¶i t¹o ë møc ®é Ýt nhÊt. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i cho khu m« h×nh, nhãm chuyªn gia thùc hiÖn ®· rÊt chó ý ®Õn viÖc lång ghÐp thiÕt kÕ cña m×nh trong b¶n quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020 ®· ®−îc phª duyÖt.

Tæng sè hé d©n theo tÝnh to¸n ®Ó thiÕt kÕ c«ng tr×nh XLNT thÝ ®iÓm cho khu vùc nghiªn cøu m« h×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i là kho¶ng 190 hé víi h¬n 800 nh©n khÈu. L−îng n−íc sinh ho¹t b×nh qu©n lµ 90-100 l/ng−êi/ng® nªn tæng l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t tÝnh to¸n kho¶ng 80 m3/ngµy. Dùa trªn hiÖn tr¹ng tho¸t n−íc th«n Lòng Giang và kh¶ n¨ng tài chÝnh cña ®Ò tµi trong n¨m 2005-2006, l−îng n−íc th¶i tõ tiÓu khu n»m gi÷a ®−êng trôc chÝnh cña th«n vµ s«ng Tiªu T−¬ng sÏ ®−îc dÉn vµo c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t thÝ ®iÓm quy m« c«ng suÊt kho¶ng 30 m3/ng®.

III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP c¬ häc

1. C¸c c«ng nghÖ XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc phï hîp cho khu m« h×nh:

- BÓ tù ho¹i - khi l−îng n−íc th¶i d−íi 50m3/ngµy; NÕu l−u l−îng lín h¬n cã thÓ

§Ó xö lý n−íc th¶i cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc cã thÓ ¸p dông:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

ph©n tiÓu l−u vùc ®Ó ¸p dông c¸c m« ®un bÓ tù ho¹i thiÕt kÕ ®Þnh h×nh;

- BÓ l¾ng hai vá cã n¾p ®Ëy hoÆc kh«ng cã n¾p - khi l−u l−îng n−íc th¶i trªn

- BÓ l¾ng c¸t - ¸p dông trong tr−êng hîp xö lý b»ng bÓ l¾ng hai vá kiÓu kh«ng cã n¾p, sè l−îng n−íc th¶i trªn 1000m3/ngµy vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý ®−îc ®¶m b¶o.

50m3/ngµy.

2. C¸c th«ng sè thiÕt kÕ và hiÖu qu¶ cña c«ng tr×nh:

a. BÓ tù ho¹i

BÓ tù ho¹i lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i kÕt hîp víi lªn men bïn cÆn. §©y lµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®¬n gi¶n nhÊt phï hîp víi c¸c hé gia ®×nh hoÆc côm d©n c− ®éc lËp. Do ®−îc t¸ch cÆn, n−íc th¶i sau bÓ tù ho¹i cã thÓ x¶ trùc tiÕp vµo hÖ thèng cèng chung ®Ó ®−a ®i xö lý tËp trung hoÆc xö lý trong c¸c c«ng tr×nh tiÕp theo nh− b·i läc ngÇm, bÓ läc kÞ khÝ, hå sinh vËt...

BÓ tù ho¹i th−êng ®−îc x©y dùng b»ng g¹ch, bª t«ng cèt thÐp, thÐp, composite... cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt hoÆc h×nh trßn trªn mÆt b»ng. BÓ th−êng ®−îc chia thµnh 2 ®Õn 3 ng¨n. Ng¨n thø nhÊt cã dung tÝch tèi thiÓu b»ng 50% tæng dung tÝch cña bÓ. ThÓ tÝch cña ng¨n thø nhÊt trong bÓ tù ho¹i hai ng¨n lÊy b»ng 0,75, trong bÓ ba ng¨n - 0,5 thÓ tÝch chung cña bÓ. Khi ®ã thÓ tÝch ng¨n thø hai vµ thø ba b»ng 0,25 thÓ tÝch chung.

BÓ tù ho¹i h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu réng tèi thiÓu lµ 0,9m, chiÒu dµi tèi thiÓu 1,5 m. ChiÒu s©u cña bÓ tõ 0,75 ®Õn 1,8 m. BÓ tù ho¹i ®−îc thiÕt kÕ ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu nh− dÔ hót bïn cÆn, dÔ kiÓm tra th«ng t¾c, cã cöa th«ng h¬i cho c¸c ng¨n vµ èng th«ng h¬i cho toµn bÓ... §Ó chèng t¾c, èng dÉn n−íc vµo hoÆc thu n−íc ra ®−îc l¾p víi c¸c cót hoÆc tª.

Theo Quy chuÈn x©y dùng hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc bªn trong nhµ vµ c«ng tr×nh

n¨m 2000, dung tÝch cña bÓ tù ho¹i ®−îc x¸c ®Þnh theo b¶ng 2.6.

B¶ng 3.1: Dung tÝch bÓ tù ho¹i (theo quy ®Þnh cña Quy chuÈn x©y dùng hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc trong nhµ vµ c«ng tr×nh n¨m 2000)

Sè gia ®×nh 1 hoÆc 2 3 4 5 hoÆc 6 NhiÒu gia ®×nh Dung tÝch bÐ nhÊt cña bÓ tù ho¹i , m3 3,0 4,0 4,5 5,5 tõ 7,5 ®Õn 13

Dung tÝch bÓ tù ho¹i còng cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸ch sau ®©y :

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Khi l−u l−îng n−íc th¶i Q d−íi 5,5m3/ngµy th× dung tÝch bÓ W sÏ lµ:

W= 1,5.Q , m3 (1)

- Khi l−u l−îng n−íc th¶i Q trªn 5,5m3/ngµy th× W sÏ lµ :

W=0,75.Q + 4,25 , m3 (2 )

C¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i tiÕp theo cña bÓ tù ho¹i cã thÓ lµ ng¨n läc hiÕu khÝ, kÞ khÝ, giÕng thÊm, b·i läc ngÇm, bãi lọc sinh học ngập nước, hå sinh vËt, kªnh « xy ho¸ tuÇn hoµn... N−íc th¶i sau bÓ cã l−u l−îng æn ®Þnh nªn l−u l−îng tÝnh to¸n cña c¸c c«ng tr×nh tiÕp theo th«ng th−êng lµ l−u l−îng trung b×nh. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu n−íc ta, sau 3 th¸ng bïn cÆn ®· ®−îc lªn men . V× vËy tõ 3 ®Õn 6 th¸ng nªn hót bïn cÆn khái bÓ tù ho¹i. L−îng bïn cÆn gi÷ l¹i sau mçi lÇn hót lµ 20% thÓ tÝch bïn cÆn.

ThÓ tÝch tÝnh to¸n chung cña bÓ tù ho¹i lÊy kh«ng nhá h¬n l−u l−îng cña 1-2 ngµy ®ªm. Tuỳ vµo l−u l−îng n−íc th¶i cã thÓ ¸p dông: bÓ tù ho¹i mét ngăn - khi l−u l−îng ®Õn 1m3/ngµy; hai ng¨n ®Õn 10 m3/ngµy; ba ng¨n trªn 10 m3/ngµy. Kh«ng nªn thiÕt kÕ bÓ tù ho¹i cã thÓ tÝch lín h¬n 30 m3. NÕu cã l−u l−îng lín th× nªn chia thµnh nhiÒu bÓ hoÆc nhiÒu ®¬n nguyªn.

HiÖu qu¶ l¾ng cÆn trong bÓ tù ho¹i tõ 40-60%, COD gi¶m 25-50% phô thuéc

vµo nhiÖt ®é vµ chÕ ®é qu¶n lý, vËn hµnh.

Mô hình nhà vệ sinh với bể tự hoại không ngăn lọc (Bán tự hoại) ở hộ gia

đình kiểu truyền thống được minh họa trên Hình 2.1.

b. BÓ l¾ng hai vá

Việc tính toán thiết kế bể này tuân thủ tiêu chuẩn thiết kế 20 TCN-51-84. Thêi gian l¾ng trong m¸ng l¾ng 1,5-2 giê theo l−u l−îng lín nhÊt. Tèc ®é chuyÓn ®éng cña n−íc kh«ng lín h¬n 2 mm/s. ChiÒu s©u m¸ng l¾ng kh«ng lín h¬n 1,5m, chiÒu réng kh«ng nhá h¬n 0,5m. X¶ bïn b»ng ¸p lùc thuû tÜnh kh«ng nhá h¬n 1,6m, ®−êng kÝnh èng dÉn bïn kh«ng nhá h¬n 150 mm. ChiÒu dµi m¸ng l¾ng hay ®−êng kÝnh cña bÓ kh«ng nhá h¬n 5 m.

BÓ l¾ng hai vá cã ®Ëy n¾p ¸p dông ®Ó xö lý c¬ häc n−íc th¶i tr−íc khi ®−a vµo hå sinh häc, c¸nh ®ång t−íi hoÆc b·i läc ngÇm. ¸p dông bÓ l¾ng hai vá cã n¾p ®Ëy ®Ó thay thÕ bÓ tù ho¹i khi l−îng n−íc th¶i lín h¬n 50 m3/ngµy vµ thay thÕ bÓ l¾ng hai vá (kh«ng cã n¾p) khi cÇn thiÕt ph¶i ®Æt c«ng tr×nh xö lý gÇn nhµ, kh«ng ®¶m b¶o kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh quy ®Þnh ë 20TCN51-84 và th−êng c«ng suÊt kh«ng v−ît qu¸ 500 m3/ngµy. BÓ cã thÓ trßn hoÆc h×nh ch÷ nhËt trªn mÆt b»ng. M¸ng l¾ng cã thÓ theo d¹ng ch÷ V hoÆc d¹ng ch÷ W. §èi víi bÓ kiÓu ch÷ nhËt cho phÐp diÖn tÝch mÆt b»ng cña m¸ng l¾ng chiÕm toµn bé mÆt b»ng diÖn tÝch cña bÓ.

Một số quy ®Þnh cÊu t¹o cña bÓ l¾ng hai vá như sau:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

• N¾p bÓ ph¶i cã lç th¨m, ph¶i cã thiÕt bÞ th«ng giã cho bÓ. Tr−êng hîp m¸ng l¾ng che kÝn hoµn toµn diÖn tÝch bÒ mÆt bÓ th× ph¶i cã thiÕt bÞ th«ng khÝ riªng cho ng¨n tù ho¹i.

• Khi ®iÒu kiÖn x¶ bïn khã kh¨n th× thÓ tÝch ng¨n chøa bïn nªn xÐt ®Õn ®iÒu kiÖn t¨ng thêi gian gi÷a hai lÇn hót bïn. §èi víi n−íc th¶i chøa c¸c hîp chÊt ®Æc biÖt tr−íc khi cho vµo bÓ tù ho¹i hoÆc bÓ l¾ng hai vá cÇn ph¶i xö lý tíi møc cÇn thiÕt (c¸c hé ch¨n nu«i vµ chÕ biÕn da, l«ng gia sóc, gia cÇm).

HiÖu qu¶ l¾ng cÆn 55-60%, gi¶m BOD5 kho¶ng 40%.

III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP sinh häc

N−íc th¶i khu m« h×nh cã thÓ xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc cô thÓ nh−

a. Hå sinh häc

Hå sinh häc lµ vùc n−íc tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o dïng ®Ó xö lý n−íc th¶i. N−íc

th¶i vµo hå ®−îc ®−îc xö lý nhê c¸c qu¸ tr×nh sau ®©y:

- ¤ xy ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ trong ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ hoÆc yÕm khÝ nhê vi khuÈn.

- Quang hîp cña t¶o gi¶i phãng « xy cung cÊp cho vi khuÈn. Khi hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong n−íc th¶i cao, mét sè t¶o chuyÓn h×nh thøc tù d−ìng sang dÞ d−ìng ®Ó « xy ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ .

- C¸c chÊt h÷u c¬ l¾ng ®äng trong bïn cÆn ®¸y ®−îc vi khuÈn « xi ho¸ (h« hÊp hiÕu khÝ, kÞ khÝ hoÆc lªn men).

- Dinh d−ìng cña c¸ vµ ®éng vËt thuû sinh gãp phÇn lµm thùc vËt n−íc ph¸t triÓn, do ®ã lµm giµu « xy trong n−íc. Tuy nhiªn nÕu kh«ng kiÓm so¸t l−îng dinh d−ìng sÏ dÉn ®Õn hiÖn t−îng “phó d−ìng” hoÆc n−íc “në hoa” g©y t¸i « nhiÔm nguån n−íc.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

S¬ ®å qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ chÊt bÈn trong hå sinh häc ®−îc nªu trong h×nh 3.2. Trong qu¸ tr×nh nµy, vi khuÈn hiÕu khÝ vµ t¶o cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau qua con ®−êng trao ®æi O2 vµ CO2. C¸c yÕu tè tù nhiªn nh− ¸nh s¸ng mÆt trêi, nhiÖt ®é, giã... cã t¸c ®éng thóc ®Èy chuyÓn ho¸ chÊt bÈn. Thêi gian n−íc l−u l¹i trong hå dµi, tõ mét tuÇn ®Õn hµng th¸ng nªn c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh khã ph¸t triÓn vµ bÞ tiªu diÖt. Sau thêi gian l−u l¹i trong hå sinh häc lµm tho¸ng tù nhiªn, chØ tiªu coliform trong n−íc gi¶m ®Õn 99,9%. C¸c lo¹i trøng giun, s¸n... l¾ng xuèng bïn ®¸y vµ bÞ tiªu diÖt t¹i ®©y. HiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i trong hå sinh häc rÊt cao. BOD5 trong hå sinh häc lµm tho¸ng tù nhiªn cã thÓ gi¶m xuèng 80-85%. §Ó ®¶m b¶o cho hå ho¹t ®éng æn ®Þnh, n−íc th¶i tr−íc ®ã cÇn ®−îc xö lý c¬ häc ®Ó hµm l−îng cÆn l¬ löng gi¶m xuèng d−íi 150 mg/l .

Hình 3.2. C¬ chÕ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ chÊt bÈn trong hå sinh häc

(nguồn: Ferrara và Harleman [1980])

Nh−îc ®iÓm chÝnh cña hå sinh häc æn ®Þnh lµ yªu cÇu diÖn tÝch lín vµ khã ®iÒu khiÓn ®−îc qu¸ tr×nh xö lý. N−íc hå th−êng cã mïi khã chÞu ®èi víi khu vùc xung quanh nÕu nh− qu¶n lý kh«ng tèt. Hå sinh häc th−êng lµm tho¸ng nh©n t¹o kh¾c phôc ®−îc phÇn nµo hai yÕu ®iÓm c¬ b¶n nªu trªn cña hå sinh häc æn ®Þnh. ¤xy cung cÊp cho hå b»ng c¸c biÖn ph¸p c−ìng bøc nh− khÝ nÐn, khuÊy trén c¬ häc, cÊp khÝ qua eject¬, chÕ ®é thñy ®éng häc trong hå ®−îc t¨ng c−êng nhê qu¸ tr×nh khuÊy trén. C¸c vïng chÕt trong hå gi¶m. §iÒu kiÖn tiÕp xóc gi÷a c¸c chÊt h÷u c¬ - «xy - vi khuÈn t¨ng lªn. HiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i ®−îc ®¶m b¶o.

Theo c¸c ph¶n øng sinh häc chñ yÕu diÔn ra trong n−íc, hå sinh häc æn ®Þnh

n−íc th¶i ®−îc chia ra c¸c lo¹i :

- Hå sinh häc hiÕu khÝ

- Hå sinh häc kþ khÝ.

- Hå sinh häc tuú tiÖn (Facultative) .

Sö dông n−íc th¶i nu«i c¸ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tuy nhiªn l−îng «xy ®ñ, nguån thøc ¨n dÔ thu nhËn vµ hÊp thô lµ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó c¸ ph¸t triÓn. V× vËy, c¸ th−êng ®−îc nu«i ë giai ®o¹n cuèi cña hÖ thèng hå sinh häc. C¸c lo¹i c¸ cã s¶n l−îng cao th−êng ®−îc nu«i trong m«i tr−êng n−íc th¶i lµ c¸ tr¾m, mÌ, r« phi... S¬ ®å hÖ thèng hå sinh häc xö lý n−íc th¶i kÕt hîp nu«i c¸ nªu trong h×nh 3.3 .

N−íc th¶i

Xö lý c¬ häc

Hå kþ khÝ

Hå tïy tiÖn

Hå nu«i c¸ (Lµm tho¸ng tù nhiªn)

H×nh 3.3. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc kÕt hîp nu«i c¸

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

a.1. Hå sinh häc kþ khÝ

Hå kþ khÝ ¸p dông ®Ó xö lý s¬ bé n−íc th¶i sinh ho¹t hoÆc n−íc c«ng nghiÖp cã thµnh phÇn tÝnh chÊt gÇn gièng víi n−íc th¶i sinh ho¹t (kÕt hîp víi xö lý cÆn l¾ng cña nã) tr−íc khi dÉn vµo hå tuú tiÖn (Facultative). M« h×nh nµy rẾt thích hợp với vïng cã nhiÖt ®é trung b×nh vÒ mïa l¹nh trªn 150C. Khu vực nghiªn cứu cña ®Ò tµi còng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù nªn cã thÓ ¸p dông tèt.

Kho¶ng c¸ch ly nhá nhÊt ®Õn khu d©n c− 1000m, khi bè trÝ ë h−íng giã thuËn lîi vµ ®iÒu kiÖn vÖ sinh cho phÐp cã thÓ gi¶m xuèng nh−ng kh«ng nhá h¬n 500m. §©y lµ ®iÒu kiÖn mµ khu vùc m« h×nh kh«ng ®¸p øng ®−îc.

TÝnh to¸n hå kþ khÝ theo tiªu chuÈn ngµnh 20TCN51-84:

ThÓ tÝch hå: W= Q x T (m3)

DiÖn tÝch hå: F= W/H (m)

Trong ®ã:

Q - L−u l−îng n−íc th¶i m3/ngµy;

T - Thêi gian n−íc l−u l¹i trong hå, ngµy;

H - ChiÒu s©u hå, m.

Thêi gian n−íc l−u l¹i trong hå cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng 3.2.

B¶ng 3.2: Thêi gian n−íc l−u ë hå kþ khÝ theo nhiÖt ®é n−íc th¶i vµ hiÖu qu¶ xö lý

Thêi gian l−u l¹i (ngµy) T0C HiÖu qu¶ x− lý NOS5 (%)

10 -15 4 - 5 30 - 40

15 - 20 2 - 3 40 -50

20 - 25 1 - 2 40 - 60

25 - 30 1 - 2 60 - 80

Thêi gian l−u l¹i cña n−íc trong hå kþ khÝ kh«ng nªn qu¸ n¨m ngµy.

ChiÒu s©u hå nªn lÊy 2-3 m, khi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nªn lµm hå s©u ®Ó gi¶m

bít mïi khã chÞu, Ýt nhÊt ph¶i cã hai ng¨n hå lµm viÖc song song.

L−îng bïn chøa trong hå, s¬ bé cã thÓ lÊy 0,03 - 0,05m3/ng−êi mét n¨m. Bïn

ph¶i ®−îc n¹o vÐt ®Þnh kú ®Ó ®¶m b¶o chÕ ®é lµm viÖc b×nh th−êng.

CÊu t¹o cöa dÉn n−íc vµo, cöa dÉn n−íc ra khái hå theo quy ®Þnh nh− sau:

- Cöa vµo cã thÓ thiÕt kÕ d¹ng ngËp hoÆc kh«ng ngËp. §èi víi d¹ng ngËp nªn ®Æt ë

kho¶ng gi÷a chiÒu s©u hå, kh«ng ®−îc ®Æt s¸t ®¸y hå.

- Bè trÝ cöa vµo ph¶i ®¶m b¶o viÖc ph©n phèi ®Òu cÆn l¾ng trªn toµn diÖn tÝch hå.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Khi diÖn tÝch hå d−íi 0,5ha cho phÐp bè trÝ nèi cöa ë gi÷a hå.

- Cöa ra cã thÓ thiÕt kÕ d¹ng kh«ng ngËp vµ ph¶i cã thiÕt bÞ ng¨n ngõa líp bät vµ

mµng næi trªn mÆt hå ch¶y ra theo dßng n−íc.

a.2. Hå sinh häc tuú tiÖn ( hå Facultative)

Hå sinh häc kiÓu tuú tiÖn ¸p dông ®Ó xö lý n−íc th¶i ®· ®−îc xö lý s¬ bé trong c¸c bÓ l¾ng, bÓ tù ho¹i, hå kþ khÝ hoÆc n−íc th¶i chøa n−íc xö lý. Møc ®é xö lý th−êng kh«ng qu¸ 70 - 85% (tÝnh theo NOS5). Khi tÝnh to¸n hå sinh häc kiÓu tuú tiÖn cÇn x¸c ®Þnh theo ®iÒu 7.8 cña tiªu chuÈn 20TCN51-84:

DiÖn tÝch hå: F = (La-Lt)Q/1000.OM

ThÓ tÝch hå:

W= 104 x F x H (m3)

Trong ®ã:

La – NOS5 cña n−íc th¶i dÉn vµo hå, g/m3

Lt – NOS5 cña n−íc th¶i sau khi xö lý trong hå, g/m3

Q – L−u l−îng n−íc th¶i, m3/ng®;

OM – T¶i träng bÒ mÆt, kg NOS5/ha.ng®;

H – ChiÒu s©u hå, m.

T¶i träng bÒ mÆt cã thÓ lÊy 150 – 350kg NOS5/ha.ng.® phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ l−îng n¾ng. Tû lÖ gi÷a chiÒu dµi vµ chiÒu réng cña hå thay ®æi tõ 1:1 ®Õn 2:1. Khi l−u l−îng trªn 500m3/ngµy cÇn chia hå thµnh nhiÒu ng¨n lµm viÖc song song, Ýt nhÊt ph¶i cã hai ng¨n.

NÕu sö dông c¸c hå tù nhiªn hiÖn cã hoÆc ®èi víi nh÷ng vïng hµng n¨m cã

nhiÒu giã vµ tèc ®é giã trªn 3m/s th× cã thÓ kh«ng cÇn chia thµnh nhiÒu ng¨n.

a.3.Hå hiÕu khÝ: lµ hå mµ ¸nh s¸ng mÆt trêi cã thÓ xuyªn qua n−íc ®Õn tËn ®¸y hå. ChÊt h÷u c¬ ®−îc « xy hãa chñ yÕu nhê h« hÊp cña c¸c vi khuÈn hiÕu khÝ. ¤ xy tù do cã thÓ tån t¹i c¶ ë tÇng ®¸y hå. Hå n«ng nªn diÖn tÝch yªu cÇu th−êng rÊt lín vµ kh«ng s½n cã ë khu vùc nghiªn cøu. Trong ®iÒu kiÖn khu vùc ®ang ®« thÞ hãa nhanh chãng, diÖn tÝch mÆt n−íc thu hÑp nhanh do ®ã kh«ng ¸p dông ®−îc m« h×nh sö dông hå hiÕu khÝ.

b. BÓ läc sinh häc nhá giät

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

TÝnh to¸n bÓ läc sinh häc nhá giät theo quy ®Þnh ë ®iÒu 6.14.13 trong tiªu chuÈn 20TCN51-84. Khi c«ng suÊt d−íi 100m3/ngµy cho phÐp ph©n phèi n−íc trªn bÓ läc sinh häc b»ng m¸ng lËt. C¸́c tr¹m xö lý c«ng suÊt nhá th−êng m¸y b¬m lµm viÖc kh«ng liªn tôc, thêi gian ngõng b¬m trªn mét giê. Do đó nÕu tr¹m b¬m ®Æt tr−íc bÓ l¾ng ®ît I th× ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o hµm l−îng chÊt l¬ löng cña n−íc th¶i khi dÉn vµo bÓ läc sinh häc trong mäi tr−êng hîp kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 150mg/l.

NÕu dïng ph−¬ng ¸n nµy th× rÊt tèn ®iÖn vËn hµnh b¬m, ®ßi hái ng−êi qu¶n lý vËn hµnh chuyªn m«n hãa vµ ph¶i qua ®µo t¹o chÝnh quy, tr¶ l−¬ng th−êng xuyªn nªn còng kh«ng phï hîp víi khu m« h×nh.

c. B·i läc ngÇm khi l−u l−îng n−íc th¶i kh«ng qu¸ 15m3/ngµy:

NÕu n−íc ngÇm ë gÇn mÆt ®Êt vµ kh«ng thÓ x©y dùng giÕng thÊm th× cã thÓ x©y dùng hÖ thèng b·i läc ngÇm. N−íc th¶i tr−íc khi qua b·i läc ngÇm ph¶i ®−îc l¾ng s¬ bé trong c¸c c«ng tr×nh xö lý c¬ häc. Khi ®i qua líp ®Êt b·i läc ngÇm, c¸c chÊt bÈn trong n−íc th¶i sÏ ®−îc hÊp phô theo con ®−êng thÊm läc, sau ®ã ®−îc « xy ho¸ sinh ho¸. Th«ng th−êng trong líp ®Êt phÝa trªn diÔn ra qu¸ tr×nh « xy ho¸ hiÕu khÝ vµ trong líp ®Êt phÝa d−íi diÔn ra qu¸ tr×nh h« hÊp kÞ khÝ c¸c chÊt h÷u c¬. Do líp ®Êt kh«ng lín (tõ 0,6 ®Õn 0,9 m) nªn vµo thêi kú ph¸t triÓn cña c©y trång, mét khèi l−îng lín n−íc th¶i ®−îc rÔ c©y hÊp thô vµ chØ mét phÇn n−íc ch¶y vµo nguån . Sù ho¹t ®éng cña c©y trång còng gãp phÇn cung cÊp « xy cho ®Êt .

CÊu t¹o b·i läc ngÇm bao gåm phÇn: ng¨n ph©n phèi n−íc th¶i, hÖ thèng ph©n phèi b·i läc vµ hÖ thèng thu n−íc. Trªn b·i läc ngÇm cã bè trÝ èng th«ng h¬i. Trong b·i läc ngÇm, hÖ thèng ph©n phèi ®Æt c¸ch mùc n−íc ngÇm kh«ng nhá h¬n 1 m vµ th−êng bè trÝ trong hµo.

B·i läc ngÇm ¸p dông trong c¸c khu vùc ®Êt c¸t vµ c¸t pha. èng t−íi ®Æt cao

h¬n møc n−íc ngÇm Ýt nhÊt 1m vµ thÊp h¬n mÆt ®Êt Ýt nhÊt 0,5m. èng t−íi phñ líp cuéi sái xØ lß cao, ®¸ d¨m hoÆc c¸t h¹t to dµy 20- 250cm. ChiÒu dµi tæng céng cña èng t−íi x¸c ®Þnh phô thuéc vµo t¶i träng ®¬n vÞ cña èng t−íi. ChiÒu dµi mçi ®o¹n èng t−íi kh«ng lín qu¸ 20m. T¶i träng ®¬n vÞ cña èng t−íi c¨n cø theo sè liÖu nghiªn cøu khoa häc thùc nghiÖm. §Ó x¸c ®Þnh s¬ bé cã thÓ lÊy:

§èi víi đẾt c¸t: 20-30l/m.ng.®;

§èi víi đẾt c¸t pha: 10 – 15l/m.ng.®

VËt liÖu m¹ng l−íi èng t−íi cã thÓ lµm b»ng èng sµnh hoÆc b»ng c¸c m−¬ng x©y g¹ch, bªt«ng cèt thÐp, cã ®−êng kÝnh hoÆc bÒ réng 75 -100mm. NÕu èng t−íi lµm b»ng sµnh th× c¸c èng ®Æt c¸ch nhau 15 - 20mm. NÕu lµm b»ng c¸c m−¬ng g¹ch, bªt«ng cèt thÐp th× lµm c¸c khe hë bÒ réng 15mm, c¸ch nhau 0,2m.

Cuèi èng t−íi ph¶i cã èng ®øng th«ng h¬i, ®−êng kÝnh 100mm, ®Ønh èng cao

h¬n mÆt ®Êt 0,5m. Trªn khu ®Êt lµm b·i läc ngÇm nªn trång rau.

d. GiÕng thÊm khi l−îng n−íc th¶i kh«ng qu¸ 1m3/ngµy:

GiÕng thÊm lµ c«ng tr×nh trong ®ã n−íc th¶i ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p läc qua líp c¸t, sái vµ ph©n huû kÞ khÝ c¸c chÊt h÷u c¬ ®−îc hÊp phô trªn líp c¸t sái ®ã. N−íc th¶i sau khi xö lý ®−îc thÊm vµo ®Êt. Do thêi gian n−íc l−u l¹i trong ®Êt l©u, c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh bÞ tiªu diÖt hÇu hÕt.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

§Ó ®¶m b¶o cho giÕng ho¹t ®éng b×nh th−êng, n−íc th¶i ph¶i ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p l¾ng trong bÓ tù ho¹i hoÆc bÓ l¾ng hai vá. GiÕng thÊm còng chØ ®−îc sö

dông khi mùc n−íc ngÇm trong ®Êt s©u h¬n 1,5 m ®Ó ®¶m b¶o ®−îc hiÖu qu¶ thÊm läc còng nh− kh«ng g©y « nhiÔm n−íc d−íi ®Êt. C¸c lo¹i ®Êt ph¶i dÔ thÊm n−íc, tõ 34 l/m2.ngµy ®Õn 208 l/m2.ngµy.

GiÕng thÊm ®−îc lãt sái, ®¸ d¨m... cì nhá dÇn tõ d−íi lªn. Líp trªn cïng ®−îc ®æ b»ng c¸t mÞn vµ ®−îc chèng xãi n−íc b»ng tÊm ch¾n. §Ó t¨ng kh¶ n¨ng thÊm n−íc cña giÕng, bªn ngoµi giÕng ®æ thªm sái. ViÖc th«ng tho¸ng ®−îc thùc hiÖn qua èng tho¸t n−íc hoÆc dïng èng th«ng h¬i riªng .

g. BÌ trång thùc vËt n−íc næi:

N−íc th¶i sau khi xö lý ë c¸c c«ng tr×nh theo m« h×nh xö lý n−íc th¶i bËc 1 vµ bËc 2, nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn tr−íc sÏ x¶ vµo ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®· c¶i t¹o, trªn ®ã ghÐp bÌ trång quÇn thÓ thùc vËt næi vµ c©y lau - sËy hoÆc bÌo vµ c¸c lo¹i thùc vËt thñy sinh cã s½n ë ®Þa ph−¬ng, cã kh¶ n¨ng sèng trong m«i tr−êng n−íc « nhiÔm vµ lµm s¹ch n−íc. Sù céng sinh cña c¸c lo¹i thùc vËt kh¸c nhau cã thÓ t¹o c¶nh quan nh− cã hoa mµu s¾c ®Ñp, hoa hoÆc qu¶ cã thÓ b¸n lµm thøc ¨n ch¨n nu«i hoÆc lµm thùc phÈm cho ng−êi.

h. Tr¹m b¬m: Khi ®−a n−íc th¶i vµo c«ng tr×nh xö lý b»ng b¬m th× tÝnh to¸n c«ng tr×nh xö lý theo c«ng suÊt lµm viÖc cña m¸y b¬m.

L−u l−îng tÝnh to¸n ®Ó chän m¸y b¬m hoÆc ®Ó tÝnh to¸n c«ng tr×nh xö lý khi ®−a n−íc vµo b»ng ®−êng èng tù ch¶y (khi trªn m¹ng l−íi kh«ng cã tr¹m b¬m côc bé) x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

Qmax.h =(Qmax.ng.® )/ n Trong ®ã: Qmax.h : - L−u l−îng giê lín nhÊt; Qmax.ng.®: - L−u l−îng ngµy lín nhÊt; n: - HÖ sè lÊy nh− sau:

. Khi sè ng−êi sö dông trªn 3000: n= 14 . Khi sè ng−êi sö dông tõ 1500-3000:n= 12 . Khi sè ng−êi sö dông d−íi 1500: n= 10

h. Khö trïng n−íc th¶i:

Khö trïng n−íc th¶i theo c¸c quy ®Þnh ë Tiªu chuÈn ngµnh 20TCN51-84. §èi víi n−íc th¶i cña c¸c bÖnh viÖn hoÆc n−íc th¶i cña c¸c c«ng tr×nh kh¸c chøa nhiÒu vi trïng g©y bÖnh th× cÇn thiÕt ph¶i cã thiÕt bÞ khö trïng hoµn chØnh. §èi víi n−íc th¶i sinh ho¹t th× tuú theo sè l−îng n−íc th¶i vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ x¸c ®Þnh cho thÝch hîp.

III.1.4. So s¸nh lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang - thÞ trÊn

Lim

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Xö lý n−íc th¶i b»ng mét lo¹t c¸c ao kþ khÝ vµ tuú tiÖn cã bÊt tiÖn lµ g©y ra mïi khã chÞu do sù t¹o thµnh cña hîp chÊt chøa sunphua tõ hÖ thèng ao ®ã. Trong

thùc tÕ, nh÷ng mïi khã chÞu nµy lµ vÊn ®Ò quan träng v× vÞ trÝ cña nã cã thÓ ®Æt ë trong lµng hay th«n. Tuy vËy, do yªu cÇu kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm ngÆt h¬n t¹i miÖng x¶ n−íc th¶i nªn cÇn ph¶i c¶i thiÖn hiÖu qu¶ xö lý cña tr¹m xö lý n−íc th¶i. NÕu x©y n¾p ®Ëy kÝn th× tèn thªm nhiÒu tiÒn x©y dùng vµ vËn hµnh söa ch÷a.

N−íc th¶i tõ sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i cã thÓ ®−îc xö lý b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p nh− ph©n huû kþ khÝ, qu¸ tr×nh bïn ho¹t tÝnh vµ hå sinh học để xử lý thành phần ô nhiễm hữu cơ:

- Ph−¬ng ph¸p xö lý sö dông hå kþ khÝ kÕt hîp víi giai ®o¹n hiÕu khÝ cuèi cïng lµ ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt vµ gi¸ thµnh rÎ nhÊt. Ph−¬ng ph¸p nµy sö dông mét lo¹t hå ph©n huû kþ khÝ vµ hiÖu qu¶ khö BOD, COD vµ chÊt r¾n l¬ löng kh¸ cao. HiÖu qu¶ khö BOD kho¶ng 85 - 90%. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p nµy ®ßi hái diÖn tÝch ®Êt réng r·i, thêi gian l−u n−íc dµi (kho¶ng 15 - 30 ngµy) vµ còng cÇn ph¶i xö lý hiÕu khÝ.

- Ph−¬ng ph¸p xö lý sö dông hå «xi ho¸ víi gi¸ thµnh h¹ nh−ng còng cÇn diÖn tÝch ®Êt kh¸ réng. NÕu diÖn tÝch ®Êt s½n cã vµ rÎ th× hå tuú tiÖn cã thÓ lµ gi¶i ph¸p rÎ nhÊt cña qu¸ tr×nh hiÕu khÝ vµ cÇn sö dông hai cÊp bËc hå. HiÖu qu¶ khö BOD lµ 80 - 90%.

- NÕu sö dông c¸c ®Çm, ao hiÕu khÝ th× hiÖu qu¶ khö BOD kh¸ hiÖu qu¶ (80 - 85%), gi¶m thêi gian l−u n−íc vµ gi¶m diÖn tÝch ®Êt sö dông. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p nµy yªu cÇu xö lý tr−íc b»ng c¸c ao kþ khÝ hoặc kÕt hîp c«ng tr×nh xö lý sinh häc tr−íc ®ã.

Qu¸ tr×nh lùa chän c«ng nghÖ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang, c¸c nhµ khoa häc cña ViÖn Khoa häc Thñy Lîi ViÖt Nam vµ c¸c nhµ khoa häc cña ViÖn ICIM nh− tr−ëng phßng c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i Anica Ilisescu vµ c¸c nhµ khoa häc TS. Corina Boscornea, TS. Mariana Constantinescu, TS. Aurel Varduca, TS. Tania Zaharia ®· cã c¸c cuéc trao ®æi vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp. C¸c nhµ khoa häc m«i tr−êng cña Rumani còng thèng nhÊt r»ng viÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ tháa m·n c¸c yªu cÇu vÒ kinh tÕ - x· héi cña mçi n−íc. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt n−íc th¶i cña th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim, c¸c nhµ khoa häc thuéc viÖn ICIM ®· thèng nhÊt víi c¸c chuyªn gia cña ViÖn Khoa häc Thuû Lîi ViÖt Nam lµ nªn lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i b»ng biÖn ph¸p sinh häc, cô thÓ lµ sö dông c¸c bÓ xö lý sinh häc (bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn cã bæ sung chÕ phÈm vi sinh) kÕt hîp víi hå sinh häc lµ phï hîp nhÊt víi tÝnh chÊt n−íc th¶i chñ yÕu lµ sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i trong khu vùc v× c«ng tr×nh ®¶m b¶o hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i vµ kh«ng yªu cÇu m¸y mãc thiÕt bÞ, viÖc qu¶n lý vËn hµnh ®¬n gi¶n ®ång thêi còng phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ cña th«n Lòng Giang.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

thèng tho¸t n−íc tËp trung lín. ViÖc x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cÇn ph©n ®o¹n nªn viÖc ¸p dông m« h×nh ph©n t¸n còng phï hîp vÒ mÆt kinh tÕ - ®Çu t−. Chi tiÕt s¬ ®å d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ ph−¬ng ¸n tr×nh bµy ë phÇn tiÕp theo.

Tõ nh÷ng kinh nghiÖm vµ ®Ò xuÊt nªu trªn, mét sè m« h×nh tæ chøc tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cùng d©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i thÝch hîp đÒ̀ xuẾt cho th«n Lòng Giang ®−îc giíi thiÖu ë c¸c h×nh 3.4, 3.5, 3.6 và 3.7. C¸c s¬ ®å c«ng nghÖ nµy cã thÓ ¸p dông thö nghiÖm ngay cho th«n Lòng Giang.

1. S¬ ®å c«ng nghÖ cña hÖ thèng xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ¸p dông cho quy m«

Hố ga, song chắn rác

Nước thải sinh hoạt, chăn nuôi

BÓ tù ho¹i víi c¸c v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể cải tiến)

R¨nh tho¸t n−íc s©n nhµ/ngâ/côm d©n c−

T¸ch cÆn, r¸c - ñ trong Biogas hay xö lý cïng r¸c th¶i

Ao/hå sinh häc tïy tiÖn bËc 1

Ao/hå sinh häc bËc 2, cã th¶ bÌo

hé gia ®×nh hoÆc mét côm c¸c hé gia ®×nh: xem h×nh 3.4, 3.5:

H×nh 3.4: M« h×nh XLNT quy m« hé gia ®inh hay nhãm hé gia ®inh (ngâ xãm) của th«n Lũng Giang

Ra hå XLNT tËp trung cña khu vùc - t−íi ruéng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i c¸c gia ®×nh

Tr¹m b¬m n−íc th¶i

R·nh tho¸t n−íc

BÓ Biogas

BÓ l¾ng 2 vá

BÓ läc sinh häc nhá giät

Hå sinh häc tïy tiÖn

Hå sinh häc xö lý bậc II, th¶ bÌo

Ph−¬ng ¸n 1

T−íi ruéng

N−íc th¶i sinh ho¹t + ch¨n nu«i tõ c¸c hé gia ®×nh

R·nh tho¸t n−íc

Hå sinh häc tïy tiÖn

BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể tự hoại cải tiến)

Hå sinh häc hiÕu khÝ

Hå sinh häc xö lý triÖt ®Ó, th¶ bÌo, tưới ruộng

T−íi ruéng

H×nh 3.5.a D©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i - Ph−¬ng ¸n 1 -Xö lý tËp trung

Ph−¬ng ¸n 2 (Xö lý t¹i chç kÕt hîp xö lý tËp trung)

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

H×nh 3.5b. D©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i - ph−¬ng ¸n 2 - Xö lý t¹i chç kÕt hîp xö lý tËp trung.

N−íc th¶i tõ khu vÖ sinh, bṌp, chuång tr¹i ch¨n nu«i ở hẹ́ gia đình ch¶y vµo c«ng tr×nh XLNT tại chỗ là bÓ tù ho¹i cải tiến hoÆc Biogas. Trong tr−êng hîp nµy, kÝch th−íc cña bÓ cÇn ®−îc tÝnh to¸n cho phï hîp ®èi víi c¶ c¸c lo¹i n−íc th¶i trªn. Trong tr−êng hîp diÖn tÝch ®Êt, v−ên kh«ng cho phÐp, n−íc th¶i sau bÓ nµy ®−îc ch¶y th¼ng ra cèng tho¸t n−íc khu vùc, råi ®−îc dÉn tíi c«ng tr×nh xö lý tËp trung (®−îc tÝnh to¸n víi l−u l−îng vµ nång ®é chÊt bÈn cao h¬n tr−êng hîp cã xö lý t¹i chç trong ao/hå sinh häc).

2. Xö lý n−íc th¶i ch¨n nu«i

Khu vùc nghiªn cứu điÓ̉m cã l−îng n−íc th¶i vµ ph©n lîn do các hẹ́ gia đình chăn nu«i là nguån « nhiÔm h÷u c¬, ®Æc biÖt do qui tr×nh ch¨n nu«i ch−a ®−îc khÐp kÝn, lµ n¬i ph¸t sinh, l©y truyÒn c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn søc kháe ng−êi d©n.

Khi hÖ thèng Biogas ho¹t ®éng mét mÆt cung cÊp nguån n¨ng l−îng (khÝ Gas) cho c¸c hé sö dông trong sinh ho¹t (®un nÊu), ®ång thêi n−íc sau khi xö lý ë bÓ Biogas (Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh xö lý yÕm khÝ) cã thÓ gi¶m ®−îc 40 - 50% hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong n−íc th¶i vµ nh− vËy ®· gi¶m ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i ®Õn m«i tr−êng chung. Ngoµi ra l−îng bïn cÆn thu ®−îc cã hµm l−îng dinh d−ìng cao, ®©y lµ nguån ph©n bãn rÊt tèt cho n«ng nghiÖp.

- Kü thuËt hÇm Biogas n¾p cè ®Þnh.

C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i b»ng hÇm Biogas cã n¾p cè ®Þnh thÓ hiÖn

KhÝ Gas

trªn h×nh sau:

HÇm Biogas

N−íc th¶i ch¨n nu«i Ph©n gia sóc, ph©n ng−êi

N−íc ra khái HÇm Biogas

X¶ vµo cèng tho¸t chung dÉ̃n ®Õn khu XLNT

Bét than bïn

Ph©n h÷u c¬ sinh häc

ñ yÕm khÝ kh«ng hoµn toµn

H×nh 3.6.a. M« h×nh sö dông hÇm Biogas n¾p cè ®Þnh.

Ta cã thÓ dï̀ng tói chøa Biogas b»ng chÊt dÎo thay phÇn vßm chøa khÝ b»ng bª

t«ng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Kü thuËt ñ khÝ b»ng tói chÊt dÎo

KhÝ Gas

BÕp Gas

N−íc th¶i ch¨n nu«i Ph©n gia sóc, ph©n ng−êi

N−íc ra

Tói ñ b»ng chÊt dÎo

Ph©n h÷u c¬ sinh häc

H×nh 3.6.b. M« h×nh sö dông tói ñ khÝ Biogas b»ng chÊt dÎo.

Nh÷ng s¬ ®å c«ng nghÖ ®· ®−îc ®Ò xuÊt sÏ tãm t¾t l¹i ë b¶ng sau.

B¶ng 3.3: Tãm t¾t c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho thÞ trÊn Lim vµ th«n Lòng Giang

Xö lý s¬ bé Xö lý bËc mét Xö lý bËc hai

§èi t−îng ¸p dông

T¹i chç TËp trung : T¹i chç

L−íi ch¾n r¸c - Song ch¾n r¸c

- BÓ l¾ng c¸t

- Hå sinh häc 3 bËc

b»ng bÓ tù ho¹i víi ng¨n läc kþ khÝ dßng h−íng lªn hay hÇm ñ khÝ sinh häc biogas

hay bÓ läc sinh häc + bÓ l¾ng 2 ¸p dông cho nước thải sinh hoạt và ch¨n nu«i, nước sau xử lý cã thể t−íi ruéng

Nh− trªn Nh− trªn TËp trung :

- Song ch¾n r¸c

Nh− trªn - BÓ l¾ng c¸t

-BÓ läc sinh häc + bÓ l¾ng 2

Nh− trªn Nh− trªn TËp trung :

- Song ch¾n r¸c

Nh− trªn - BÓ l¾ng c¸t

- BÓ UASB

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Hå sinh häc 2-3 bËc

B¶ng 3.3. Tãm t¾t c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i (tiṌp)

Xö lý tËp trung Xö lý tËp trung Xö lý tËp trung

§èi t−îng ¸p dông

- Song ch¾n r¸c - BÓ l¾ng hai vá - BÓ läc sinh häc + L¾ng 2 Nh− trªn

- BÓ l¾ng c¸t - Hå sinh häc

- Nh− trªn - Nh− trªn - Hå sinh häc 3 bËc Nh− trªn

- Nh− trªn - Nh− trªn Nh− trªn

- Läc sinh häc hay Aªr«ten+ L¾ng 2

- Hå sinh häc

ViÖc lùa chän bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn cho phÐp cã thÓ gi¶m hµm l−îng cÆn l¬ löng trong n−íc th¶i ®Õn møc cho phÐp tr−íc khi x¶ vµo ao, hå xö lý n−íc th¶i sinh häc hoÆc nguån n−íc t−íi tiªu cho n«ng nghiÖp víi møc chi phÝ hîp lý, vËn hµnh vµ b¶o d−ìng ®¬n gi¶n. Ng−êi sö dông kh«ng cÇn mÊt thêi gian ®Ó b¸o d−ìng nã hµng ngµy mµ theo ®Þnh kú. Cô thÓ lµ vèn ®Çu t− ban ®Çu thÊp nhÊt vµ chi phÝ vËn hµnh, b¶o d−ìng nhá kh«ng ®¸ng kÓ - chñ yÕu lµ tiÒn hót ph©n, bïn trong bÓ khi nµo ®Çy bÓ vµ gi÷ cho c¸c chÊt kh«ng ph©n hñy, g©y ø t¾c dßng ch¶y kh«ng vµo bÓ lµm ph¸ vì chÕ ®é ho¹t ®éng b×nh th−êng cña nã. Do vËy nªn chän m« h×nh 3.5b (ph−¬ng ¸n 2) ®Ó lµm thÝ ®iÓm ë th«n Lòng Giang.

Trªn c¬ së c¸c s¬ ®å c«ng nghÖ chung ®−îc ®Ò xuÊt, ®Ò môc nµy ®· cô thÓ ho¸ c¸c ph−¬ng ¸n, tiÕn hµnh so c¸c ph−¬ng ¸n vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, kü thuËt, x· héi, m«i tr−êng vµ kiÕn nghÞ ¸p dông ph−¬ng ¸n phï hîp víi th«n Lòng Giang ®Ó lùa chän ¸p dông cô thÓ.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Víi n−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i t¹i th«n Lòng Giang, thÞ trÊn Lim, kiÕn nghÞ chän ph−¬ng ¸n 2 thÓ hiÖn trªn các hình 3.5b và 3.6, bao gåm xö lý n−íc th¶i ph©n t¸n t¹i hé gia ®×nh kÕt hîp xö lý n−íc th¶i theo nhãm hé gia ®×nh - cuèi mçi ngâ, xóm. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng XLNT gåm l−íi - song chắn rác, hè l¾ng c¸t, bÓ tù ho¹i víi ng¨n läc kþ khÝ dßng h−íng lªn, hoÆc Biogas. N−íc th¶i sau khi qua c¸c c«ng tr×nh nµy ®−îc dÉn theo cèng - r·nh tho¸t n−íc cña th«n - xãm ®Õn khu kÕt hîp xö lý b»ng hå sinh häc ba bËc tËp trung. KÕt qu¶ n−íc th¶i sau xö lý dù kiÕn cã thÓ ®¹t tiªu chuÈn n−íc lo¹i B của TCVN 5945-1995, hoặc TCVN 6986-2001 vµ TCVN 6987-2001 tr−íc khi x¶ ra m−¬ng vµ s«ng.

B¶ng 3.4: KÕt qu¶ xö lý n−íc th¶i dù kiÕn sẽ đạt được khi sử dụng m« hình công nghệ đề xuất

TT Th«ng sè Tr−íc xö lý Sau xö lý

pH 6,5 - 8,5 6,5 - 8,5 1

ChÊt l¬ löng (mg/l) 150 - 200 50-100 2

+ (mg/l)

200-270 50 3 BOD5 (mg/l)

50-60 30 - 40 4 N- NH4

Tæng P (mg/l) 4-6 4-6 5

Coliforms (MPN/100ml) >5.106 5.104 6

III.1.5. ThuyÕt minh thiÕt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang

a. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n.

C¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc th¶i cña th«n Lòng Giang, chØ tiªu chñ

yÕu vÒ thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ:

+ BOD5 = 270 mg/l.

+ SS = 250 mg/l.

Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn th¶i n−íc ra nguån lo¹i B:

+ BOD5 = 50 mg/l.

+ SS = 100 mg/l.

- X¸c ®Þnh møc ®é xö lý n−íc th¶i cÇn thiÕt

Do nguån x¶ n−íc th¶i thuéc nguån lo¹i B, nªn tr−íc khi x¶, n−íc th¶i ph¶i ®¸p øng theo tiªu chuÈn cho phÐp, t−¬ng ®−¬ng víi møc ®é cÇn xö lý n−íc th¶i theo TCVN 5945 - 1995 vµ tiªu chuÈn ngµnh - Tiªu chuÈn thiÕt kÕ 20TCN51-84: Tho¸t n−íc m¹ng l−íi bªn ngoµi vµ c«ng tr×nh .

+ BOD5 = 50 mg/l.

+ SS = 100 mg/l.

−

270

%100

%4,81%100 =

Møc ®é cÇn xö lý:

[ BOD

]

− 270

NT BOD L

5 NT BOD

100

250

100

%100*

%60%100*

Ess

− 250

NT SS C

− NT SS

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

víi c¸c chuyªn gia t¹i ViÖn Nghiªn cøu M«i tr−êng ICIM – Rumani vµ kÕt hîp víi kÕt

qu¶ nghiªn cøu cña GS.TS. TrÇn HiÕu NhuÖ vµ ®ång nghiÖp ë Trung t©m Kü thuËt

M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu C«ng nghiÖp (CEETIA), kÕt hîp xö lý trong hå sinh häc

víi th¶ thùc vËt næi trong hå lµ phï hîp nhÊt (xem h×nh sau).

§Õn hå̀ sinh học hoặc tr¹m xö lÝ tËp trung cña th«n hoÆc thÞ trÊn (tương lai)

1 2

H×nh 3.7: S¬ ®å xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ë hé gia ®×nh - cụm hẹ́ gia đình

Ghi chó:

1. N−íc th¶i vµo 2. L−íi ch¾n r¸c 3. Hè ga

4. BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn và ngăn lọc kỵ khí (bÓ kiÓu c¶i tiÕn)

C¸ch sö dông: S¬ ®å trªn ¸p dông cho c¸c hé gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn ®Êt réng, ch−a x©y bÓ tù ho¹i hoÆc Biogas. N−íc th¶i (1) tõ c¸c hé gia ®×nh tr−íc khi ®æ vµo r·nh tho¸t trong ngâ, ph¶i qua l−íi ch¾n r¸c (2) ®Ó gi÷ l¹i r¬m r¹, l¸ c©y... C¸c hè ga (3) cã t¸c dông l¾ng c¸t, sái lµ c¸c chÊt kh«ng ®éc h¹i nh−ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn chÕ ®é lµm viÖc cña c«ng tr×nh, gi¶m dung tÝch h÷u Ých cña bÓ tù ho¹i. Mét phÇn cÆn l¾ng vµ chÊt h÷u c¬ ®−îc t¸ch ra khái n−íc th¶i vµ xö lý ë bÓ tù ho¹i (4) tr−íc khi ch¶y vµo r·nh chung cña th«n, xãm. N−íc th¶i sau khi xö lý s¬ bé t¹i hé gia ®×nh theo r·nh cã n¾p ®an kÝn hoÆc cèng dÉn ®Õn khu xö lÝ tËp trung cña côm d©n c−, th«n hoÆc c¶ thÞ trÊn. T¹i ®©y n−íc th¶i ®−îc xö lÝ sinh häc hoµn toµn vµ sau ®ã ®−îc sö dông ®Ó t−íi ruéng vµ nu«i c¸. M« h×nh lµ mét chu tr×nh khÐp kÝn, tËn dông tèi ®a c¸c chÊt th¶i t¹i chç ®Ó t−íi ruéng.

§èi víi c¸c côm d©n c− kh¸c do diÖn tÝch hå t¹i ®Þa ph−¬ng kh«ng ®ñ nªn chóng t«i chØ ®−a ra biÖp ph¸p gi¶m thiÓu l−îng « nhiÔm n−íc b»ng viÖc x©y dùng hÖ thèng bÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn vµ th¶i vµo c¸c hå, ao hiÖn cã ®Ó tËn dông kh¶ n¨ng lµm s¹ch tù nhiªn cña chóng. ViÖc xö lý ®¶m b¶o tr−íc khi th¶i ra nguån theo TCVN 5945-1995 sÏ do hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ph¸t triÓn tiÕp theo ë giai ®o¹n II với các trạm xử lý tập trung công suất nhỏ cho cả thị trấn hoặc cả thôn.

b. TÝnh to¸n c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i theo phương án chọn - PA2 (hình 2.5 b)

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Xö lý ph©n t¸n vµ xö lý t¹i chç (hé vµ nhãm hé gia ®×nh) b»ng bÓ tù ho¹i víi ng¨n läc kþ khÝ dßng h−íng lªn vµ xö lý cuèi cïng b»ng hå sinh häc kÕt hîp th¶ bÌo thùc vËt næi ®a n¨ng.

- Tính toán bÓ tù ho¹i víi v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ:

b1. Lo¹i bÓ xö lý 3 m3/ng®: áp dụng cho quy mô 1-2 hộ gia đình (không chăn nuôi)

- ThÓ tÝch phÇn l¾ng vµ lªn men cÆn cña bÓ tù ho¹i:

W1 = t. Qtt = 24x3/24 = 3 m3

trong ®ã: t – thêi gian n−íc l−u l¹i trong ng¨n l¾ng, t = 24h

- ThÓ tÝch phÇn v¸ch ng¨n máng cña bÓ tù ho¹i:

WABR = tABR. Qtt = 24. Qtt/24 = 24x3/24 = 3 m3, chia lµm 3 ng¨n, mçi ng¨n 1m3

- ThÓ tÝch phÇn ng¨n läc cña bÓ tù ho¹i:

WL = tL. Qtt = 12. Qtt = 12x3/24 = 1,5 m3

Tæng thÓ tÝch cÇn thiÕt cña bÓ:

W = W1 + WABR + WL = 3 + 3 + 1,5 = 7,5 m3

• Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1x1,5 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 3 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,65x1x1,5 m

Ng¨n läc : LxBxH = 1x1x1,5 m

- VËn tèc cña n−íc trong khèi tÝch cã v¸ch ng¨n máng:

Q tt S

6 xx 2416503

x ,

ABR

= = 0,13 m/h < 0,3 m/h, tho¶ m·n. VABR =

- VËn tèc cña n−íc trong ng¨n läc:

Q tt S

6 xx, 24151

= = 0,17 m/h VABR =

Diện tích mặt bằng cần thiết (tối thiểu) và vị trí để xây loại bể này: 10m2 (5x2 m) trong lòng móng nhà hay ở ngoài sân, vườn trong khuôn viên hộ gia đình.

B2. Lo¹i bÓ xö lý công suất 5 m3/ng®:

- ThÓ tÝch phÇn l¾ng vµ lªn men kþ khÝ cña bÓ tù ho¹i:

W1 = t. Qtt = 18x5/24 = 3,75 m3, chän 4 m3, chia lµm 2 ng¨n: 2,5m3 vµ 1,5m3

trong ®ã: t – thêi gian n−íc l−u l¹i trong ng¨n l¾ng, t = 18h

- ThÓ tÝch phÇn v¸ch ng¨n máng cña bÓ tù ho¹i: chän tABR = 36 h

WABR = tABR. Qtt = 36. Qtt = 36x5/24 = 7,5 m3, chia lµm 4 ng¨n.

- ThÓ tÝch phÇn ng¨n läc cña bÓ tù ho¹i: chän tL = 12 h

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

WL = tL. Qtt = 12. Qtt = 12x5/24 = 2,5 m3

Tæng thÓ tÝch cÇn thiÕt cña bÓ:

W = W1 + WABR + WL = 4 + 7,5 + 2,5 =14 m3

• Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1,5x1,8 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,8x1,5x1,8 m

Ng¨n läc : chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x1,5x1,8 m

- VËn tèc cña n−íc trong khèi tÝch cã v¸ch ng¨n máng:

Q tt S

10 51804 x , ,

ABR

= = 0,09 m/h < 0,3 m/h, tho¶ m·n. VABR =

- VËn tèc cña n−íc trong ng¨n läc:

10 xx 241512

Q tt S

x ,

= = 0,14 m/h VABR =

DiÖn tÝch mÆt b»ng cÇn thiÕt (tèi thiÓu) vµ vÞ trÝ ®Ó x©y lo¹i bÓ nµy: 20m2 (5x4 m) trong trong khu«n viªn hé gia ®×nh hoÆc kho¶ng ®Êt trèng - c«ng céng cña xãm (quy m« phôc vô ®Õn 5 hé d©n hay 25-30 ng−êi).

B3. Lo¹i bÓ tự hoại cải tiến để xö lý tập trung cho cụm 40 hộ dân ở thôn Lũng Giang

- ThÓ tÝch phÇn l¾ng vµ lªn men kþ khÝ cña bÓ tù ho¹i:

W1 = t. Qtt = 12x20/24 = 10 m3

trong ®ã: t – thêi gian n−íc l−u l¹i trong ng¨n l¾ng, t = 12h

- ThÓ tÝch phÇn v¸ch ng¨n máng cña bÓ tù ho¹i: chän tABR = 12 h

WABR = tABR. Qtt = 12. Qtt = 12x20/24 = 10 m3.

- ThÓ tÝch phÇn ng¨n läc cña bÓ tù ho¹i: chän tL = 6 h

WL = tL. Qtt = 6. Qtt = 6x20/24 = 5 m3

Tæng thÓ tÝch c«ng t¸c cÇn thiÕt cña bÓ:

W = W1 + WABR + WL = 10 + 10 + 5 = 25m3

• Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 2,5x2x2,4 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,8x2x2,5 m

Ng¨n läc : chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x2x2,5 m

- VËn tèc cña n−íc trong khèi tÝch cã v¸ch ng¨n máng:

Q tt S

10 51804 x , ,

ABR

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

= = 0,09 m/h < 0,3 m/h, tho¶ m·n. VABR =

- VËn tèc cña n−íc trong ng¨n läc:

Q tt S

10 xx 241512

x ,

= = 0,14 m/h VABR =

Sau khi qua bÓ tù ho¹i cã ng¨n läc kþ khÝ, hµm l−îng chÊt l¬ löng (SS) vµ BOD5 cßn l¹i:

ta cã : Víi ESS = 70%, EBOD5= 65-75%,

SS = Co = 250x(100-70)% mg/l = 75 mg/l

BOD 5 = Lo = 270x(100-70)%mg/l = 81 mg/l

N−íc th¶i sau khi qua bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn ®−îc dÉn ch¶y qua hå sinh häc lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®−îc c¶i t¹o. DiÖn tÝch phÇn mÆt n−íc ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®· ®−îc c¶i t¹i dµnh cho xö lý n−íc th¶i. Trong ph¹m vi 60 m2 mÆt n−íc nµy sÏ th¶ bÌo kÕt hîp c©y thñy sinh b¶n ®Þa t¹o thµnh 1 bÌ thñy sinh vËt næi ®a n¨ng cã t¸c dông t¨ng c−êng kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i cña hå sinh häc. Qua t¸c ®éng cña hÖ vi sinh vËt vµ thùc vËt næi trong hå sinh häc n−íc th¶i sÏ ®−îc lµm s¹ch tiÕp ®Õn møc cho phÐp, ®¹t tiªu chuÈn x¶ n−íc th¶i vµo nguån lo¹i B.

ChiÒu s©u hå: Hn−íc=1,5m

ChÊt l−îng n−íc sau phÇn hå dµnh cho xö lý n−íc:

Tõ c«ng thøc F = (La-Lt)Q/1000.OM

Trong ®ã:

La – NOS5 cña n−íc th¶i dÉn vµo hå, g/m3 = 81g/m3 Lt – NOS5 cña n−íc th¶i sau khi xö lý trong hå, g/m3

Q – L−u l−îng n−íc th¶i, Q= 20 m3/ng®

OM – T¶i träng bÒ mÆt, t¶i träng bÒ mÆt cã thÓ lÊy 150 - 350 kg NOS5/ha.ng.® phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ l−îng n¾ng. Ta chän OM=150 kg NOS5/ha.ng.®.

H – ChiÒu s©u n−íc hå, = 1,5m.

Lt= La -F.1000.OM/Q.10000 =81- 60.1000.150/20.10000= 36 mg/l

Sau khi qua hå sinh häc, hµm l−îng chÊt l¬ löng (SS) vµ BOD5 cßn l¹i:

Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn n−íc th¶i ra nguån lo¹i B: BOD5 = 50 mg/l, SS = 100 mg/l th× chÊt l−îng n−íc th¶i sau bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn vµ hå sinh häc theo tÝnh to¸n cã thÓ ®¸p øng tiªu chuÈn ®Ó x¶ ra c¸c hå c¸, m−¬ng, ao C¸c Cô... trong th«n Lòng Giang.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i tõ bÓ tù ho¹i c¶i tiṌn t¹i c¸c hé ch¶y ra c¸c r∙nh vµ ®Ṍn khu xö lý tập trung của cả thôn.

III.2. VËn hµnh vµ b¶o d−ìng m« h×nh tho¸t n−íc vµ sö lý n−íc

th¶i:

BÓ tù ho¹i cã thÓ ®−a vµo sö dông ngay sau khi x©y dùng. Nã kh«ng yªu cÇu ®Æc biÖt nµo tr−íc khi ®−a vµo vËn hµnh. Tuy nhiªn ph¶i sau vµi ngµy cho ®ît n−íc ®Çu tiªn vµo bÓ, sù lªn men bïn cÆn míi b¾t ®Çu. Bïn cÆn sau khi lªn men cÇn ®−îc hót ®Þnh kú lµ 1-3 n¨m sau khi bÓ b¾t ®Çu ho¹t ®éng. T¹i thêi ®iÓm hót cÆn, phÇn bïn cÆn ch−a lªn men n»m phÝa trªn v× thÕ miÖng èng hót cña m¸y b¬m ph¶i ®Æt s©u xuèng ®¸y bÓ. Th−êng ta ph¶i gi÷ l¹i kho¶ng 20% l−îng bïn cÆn ®Ó g©y men cho bïn cÆn t−¬i sÏ lªn men ®ît sau.

Khi hót bïn cÆn ra khái bÓ, hçn hîp bïn cÆn vµ n−íc cã BOD5 kho¶ng 6000 mg/l, tæng c¸c chÊt r¾n (TSS) kho¶ng 15000 mg/l, tæng nit¬ kho¶ng 700 mg/l, tæng phèt pho kho¶ng 250 mg/l. Bïn cÆn ®· lªn men cã thÓ ®−îc lµm kh« trªn s©n ph¬i bïn, trong hÇm ñ lµm ph©n vi sinh hoÆc xö lý tiÕp tôc trong b·i läc ngËp n−íc cã trång c©y bªn trªn.

§Ó tr¸nh t¾c n−íc ë c¸c ng¨n läc kþ khÝ cña bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn th× sau 18-24

th¸ng cÇn ph¶i dì vËt liÖu läc ra röa s¹ch vµ ®em n¹p l¹i.

C¸c líp vËt liÖu läc s¾p xÕp tõ trªn xuèng d−íi ®Ó ®¸p øng nguyªn lý läc

ng−îc tõ d−íi lªn víi chiÒu dµy kho¶ng 0,5-0,7m nh− sau:

- Cã thÓ dïng c¸c líp sái, ®¸ d¨m ®−êng kÝnh 3-6mm dµy 0,1-0,2 m

- Líp cuéi, sái hoÆc ®¸ ®−êng kÝnh trung b×nh 12-18 mm dµy 0,4-0,5 m.

§Ó hÖ thèng tho¸t n−íc vµ c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ho¹t ®éng tèt th× chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng cÇn th−êng xuyªn tæ chøc dän vÖ sinh cèng r·nh, kh«ng vøt r¸c xuèng cèng r·nh, bÓ xö lý ®Ó kh«ng g©y ¸ch t¾c cèng, n−íc th¶i kh«ng vµo bÓ mµ ch¶y th¼ng ra m«i tr−êng kh«ng qua xö lý hoÆc bÓ chãng bÞ ®Çy vµ qu¸ t¶i.

CÇn th−êng xuyªn kiÓm tra c«ng tr×nh bÓ xö lý kh«ng ®Ó c¸c hé d©n lÊn chiÕm

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

mÆt b»ng, ph¸ háng kÕt cÊu bÓ...

Ch−¬ng IV: Quy ho¹ch m«i tr−êng vµ x©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý

m«i tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - tØnh b¾c Ninh

Dù ¸n quy ho¹ch x©y dùng khu vùc thÞ trÊn Lim giai ®o¹n 2005 - 2020, do V¨n phßng T− vÊn Tr−êng §¹i häc KiÕn tróc Hµ néi thùc hiÖn n¨m 2004, ®· ®−a c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch cho nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. Trong néi dung quy ho¹ch chÝnh cña dù ¸n, ph−¬ng ¸n quy ho¹ch cÊp tho¸t n−íc cho toµn thÞ trÊn ®· ®−îc ®−a ra.

Tuy nhiªn, viÖc cô thÓ ho¸ c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ®ã cßn phô thuéc vµo thêi gian vµ kinh phÝ ®Çu t−. Do vËy, trong khu«n khæ cña ®Ò tµi nµy, chóng t«i chØ nghiªn cøu, lËp ph−¬ng ¸n quy ho¹ch vµ xö lý n−íc th¶i trong ph¹m vi lµng Lim. Ph¹m vi nghiªn cøu nµy ®−îc giíi h¹n tõ ®−êng quèc lé 1A cò ®Õn tuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - L¹ng S¬n.

IV.1. HiÖn tr¹ng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i

IV1.1 HiÖn tr¹ng nguån n−íc th¶i vµ h×nh thøc tiªu tho¸t n−íc

IV.1.1.1 Nguån, chÊt l−îng n−íc th¶i

* Nguån n−íc th¶i cña khu vùc nghiªn cøu bao gåm c¸c d¹ng sau:

- N−íc th¶i sinh ho¹t.

- N−íc th¶i tõ ch¨n nu«i vµ c¸c ho¹t ®éng giÕt mæ gia sóc.

- N−íc th¶i tõ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp.

- N−íc th¶i tõ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô.

* ChÊt l−îng n−íc th¶i:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i ®« thÞ lµ nguån chñ yÕu g©y « nhiÔm c¸c nguån n−íc trong khu vùc ThÞ trÊn Lim. Nh− ®· nªu trong phÇn hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, c¸c mÉu n−íc th¶i lÊy ë khu vùc n−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña khu vùc thÞ trÊn + vµ Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i Lim ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, NH4 cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995 cét B). N−íc th¶i ®ang ¶nh h−ëng m¹nh mÏ, lµm gi¶m chÊt l−îng nguån n−íc mÆt trong khu vùc, n¬i bÞ ¶nh h−ëng râ rÖt nhÊt cña « nhiÔm do n−íc th¶i lµ khu vùc xung quanh c¸c gia ®×nh chuyªn giÕt mæ lîn, tr©u bß, quanh c¸c r·nh n−íc th¶i vµ c¸c ao chøa n−íc th¶i. Nguyªn nh©n lµ do t×nh tr¹ng tiªu tho¸t n−íc th¶i ë khu vùc nµy kÐm, bïn r¸c ø ®äng trong hÖ thèng cèng, r·nh n−íc th¶i lµm t¨ng t×nh tr¹ng « nhiÔm n−íc. N−íc th¶i ®· g©y ra t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ trong khu vùc, n−íc th¶i bèc lªn mïi h«i khã chÞu trong ph¹m vi b¸n kÝnh vµi chôc mÐt däc theo hai bªn bê cña dßng s«ng Tiªu T−¬ng. §Æc biÖt vµo nh÷ng h«m thêi tiÕt nãng n¾ng vµ giã thæi, h¬i n−íc bèc lªn theo chiÒu giã bay vµo c¸c hé gia ®×nh g©y ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n.

HiÖn nay, m«i tr−êng kh«ng khÝ ë quanh khu vùc nguån n−íc th¶i nµy còng

®ang bÞ ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ do n−íc th¶i bèc lªn.

§èi víi nguån n−íc ngÇm còng ®· cã dÊu hiÖu bÞ ¶nh h−ëng t¹i mét sè n¬i nh−ng ë møc ch−a nghiªm träng. C¸c ao hå trong th«n xãm bÞ « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc ch−a ®−îc xö lý ch¶y vµo.

Theo kÕt qu¶ thÝ nghiÖm mÉu n−íc th¶i ®−îc lÊy trong khu vùc cho thÊy c¸c chØ tiªu ph©n tÝch cã nång ®é « nhiÔm h÷u c¬ rÊt cao: nång ®é CODK2Cr2O7 lµ 120- 1700 mgO/l (cao gÊp 1,2-17 lÇn TCCP), nång ®é BOD5 lµ 68,32-886,66 mgO/l (cao gÊp 1,4 đến 17,7 lÇn TCCP nước nguồn loại B theo TCVN5945-1995); tæng sè Coliform từ 11.000 tíi 16.000.000 MPN/100 ml, cao h¬n rÊt nhiÒu lÇn TCCP. V× vËy, viÖc nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i, gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng, n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng còng nh− ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng cña ng−êi d©n trong khu vùc cã mét ý nghÜa v« cïng thiÕt thùc.

M«i tr−êng n−íc mÆt (ao, hå...) ë th«n bÞ « nhiÔm rÊt nÆng vÒ hµm l−îng chÊt l¬ löng, DO, BOD5, COD, PO4 vµ NH4. So víi tiªu chuÈn nguån n−íc lo¹i B th× hµm l−îng «xy hoµ tan ®Òu cao h¬n TCCP nhiÒu lÇn.

IV.1.1.2. C¸c h×nh thøc tiªu tho¸t n−íc trong khu vùc

Nguån n−íc th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i ch¨n nu«i vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c

trong khu vùc nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc tiªu tho¸t theo c¸c h×nh thøc sau:

- X¶ ra hÖ thèng tho¸t n−íc. H×nh thøc nµy chiÕm 58,3%

- X¶ ra ao, hå, s«ng. H×nh thøc nµy chiÕm 37,9%.

- X¶ ra v−ên. H×nh thøc nµy chiÕm 3,8%.

Tõng hé gia ®×nh cã c¸c r·nh tËp trung n−íc d¹ng hë, c¸c r·nh n−íc tËp trung nµy ®−îc x¶ trùc tiÕp vµo hÖ thèng r·nh ngÇm bè trÝ däc theo c¸c ngâ xãm, råi x¶ ra c¸c ao xung quanh th«n vµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng.

Khu vùc d©n c− vµ c¸c c¬ së dÞch vô ë däc ven ®−êng quèc lé th× x¶ n−íc trùc tiÕp vµo hÖ thèng tho¸t n−íc cña ®−êng quèc lé hoÆc trùc tiÕp xuèng dßng s«ng Tiªu T−¬ng.

Mét sè khu vùc xãm d©n c− th¶i n−íc trùc tiÕp ra c¸nh ®ång lóa ë ngay c¹nh

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

khu vùc.

Trong khu vùc kh«ng cã hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc th¶i riªng biÖt, nguån n−íc th¶i tõ khu d©n c− sau khi tËp trung ®−îc x¶ chung vµo hÖ thèng tiªu óng n«ng nghiÖp vµ phô thuéc chñ yÕu vµo c¸c tr¹m b¬m tiªu trong khu vùc.

C¸c nguån n−íc th¶i ®Òu kh«ng ®−îc xö lý vµ kiÓm tra chÊt l−îng n−íc tr−íc

khi th¶i vµo hÖ thèng tiªu tho¸t.

HiÖn nay, th«n cã hai trôc tiªu tho¸t chÝnh ®ã lµ:

+ Trôc tiªu thø nhÊt: Dßng s«ng Tiªu T−¬ng.

tuyÕn r·nh x©y b»ng g¹ch kÝch

Tiªu n−íc th¶i, n−íc m−a cña c¸c hä d©n sèng däc ven ®−êng quèc lé 1A cò vµ c¸c côm d©n c− sè 1A, 1B, 2A, 2B, 3A, 3B, 4A, 4B, 5A. Sau ®ã, n−íc th¶i ch¶y th−íc qua cèng d−íi ®−êng 270 vµo BXH=100x120cm, dµi 200m. TiÕp ®ã, n−íc th¶i ®−îc dÉn tiÕp qua kªnh ®Êt th«n DuÖ §«ng, ch¶y qua c¸c cèng trßn ®−êng kÝnh ∅100cm, n»m d−íi ®−êng s¾t ra hÖ thèng m−¬ng thuû lîi n»m phÝa B¾c ®−êng s¾t.

+ Trôc tiªu thø hai: HÖ thèng ao däc theo ®−êng s¾t.

Tiªu n−íc th¶i, n−íc m−a cña c¸c côm d©n c− sè 6, 5B, ch¶y qua c¸c cèng trßn ®−êng kÝnh ∅100cm, n»m d−íi ®−êng s¾t ra hÖ thèng m−¬ng thuû lîi n»m phÝa B¾c ®−êng s¾t.

(Chi tiÕt xem b¶n ®å Quy ho¹ch tiªu th«n Lòng Giang).

IV.1.1.3. HiÖn tr¹ng hÖ thèng c«ng tr×nh tho¸t n−íc:

C¸c hÖ thèng tiªu tho¸t hiÖn t¹i chñ yÕu dùa vµo c¸c hÖ thèng hå ao tr−íc kia, kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thùc t¹i. HÖ thèng tiªu tho¸t n−íc sö dông chung víi hÖ thèng tiªu n«ng nghiÖp. HÖ thèng tiªu tho¸t trong khu vùc d©n c− bÞ lÊn chiÕm, n¨ng lùc tiªu tho¸t bÞ h¹n chÕ. §iÓn h×nh nhÊt lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng, kho¶ng h¬n 10 n¨m tr−íc ®©y, con s«ng Tiªu T−¬ng kh¸ næi tiÕng víi bÒ réng 50-60m lµm nhiÖm vô tiªu tho¸t n−íc cho toµn th«n còng nh− thÞ trÊn Lim, nh−ng hiÖn t¹i con s«ng nµy ®· bÞ lÊn chiÕm vµ båi lÊp gÇn hÕt, cã n¬i mÆt c¾t chØ cßn réng 1-2m hoÆc chØ cßn l¹i dÊu tÝch cña con s«ng ®ã. Vµo mïa m−a, khu vùc nµy th−êng bÞ ø ®äng n−íc th¶i g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

Trong khu vùc kh«ng cã c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i, c¸c lo¹i n−íc th¶i ®−îc x¶ trùc tiÕp vµo hÖ thèng tiªu tho¸t. C¸c c«ng tr×nh dÉn tõ hé gia ®×nh ®Õn hÖ thèng tiªu tho¸t do c¸c gia ®×nh tõ x©y dùng cho nªn kh¸ ®a d¹ng: mét sè r·nh x©y víi h×nh thøc r·nh hë, mét sè lµ lo¹i r·nh ngÇm hoÆc lµ ®−êng èng nhùa ®Æt næi hoÆc ch«n ngÇm. TÊt c¶ ®Òu kh«ng cã hè ga ®Ó l¾ng th« tr−íc khi x¶ vµo hÖ thèng r·nh tiªu chung. ChØ sè Ýt gia ®×nh cã thiÕt kÕ c¸c l−íi ch¾n r¸c, cßn l¹i ®a sè kh«ng cã bé phËn nµy.

C¸c c«ng tr×nh tuyÒn dÉn tiªu tho¸t n−íc trong khu vùc nghiªn cøu chñ yÕu ë

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

h×nh thøc sau:

+ C«ng tr×nh truyÒn dÉn trong néi bé khu d©n c− phÇn lín ®· ®−îc x©y dùng kiªn cè b»ng bª t«ng hoÆc g¹ch x©y. Trong sè nµy cã kho¶ng 70% c«ng tr×nh d¹ng ngÇm d−íi ®Êt, sè cßn l¹i thuéc d¹ng r·nh hë.

+ C¸c kªnh truyÒn dÉn trôc chÝnh vµ vµnh ®ai khu vùc hoµn toµn lµ kªnh ®Êt, bÞ lÊn chiÕm vµ båi lÊp nhiÒu.

+ C¸c cèng tiªu tho¸t ë khu vùc Lòng Giang ®i qua ®−êng s¾t ®−îc x©y dùng tõ thêi Ph¸p thuéc ®· bÞ båi lÊp, n¨ng lùc tiªu tho¸t bÞ h¹n chÕ tíi 50-60%.

IV.1.2. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng tho¸t n−íc tíi vÊn ®Ò x· héi vµ m«i tr−êng trong vïng.

M«i tr−êng kh«ng khÝ ë khu vùc dßng s«ng Tiªu T−¬ng bÞ « nhiÔm, g©y ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña c¸c gia ®×nh sèng däc theo hai bªn bê. Theo thèng kª cña UBND thÞ trÊn Lim vÒ t×nh h×nh bÖnh tËt t¹i khu vùc trong 2 n¨m gÇn ®©y cho thÊy: cã kho¶ng 3,26% sè d©n bÞ m¾c bÖnh ngoµi da; 1,94% sè d©n bÞ m¾c bÖnh ®au r¨ng vµ 0,7% sè d©n bÞ m¾c bÖnh viªm ®−êng h« hÊp vµ kho¶ng 0,52% bÞ m¾c bÖnh ®au m¾t.

C¸c khu ruéng gÇn khu d©n c− do ¶nh h−ëng cña nguån n−íc th¶i « nhiÔm, c¸c c©y trång bÞ gi¶m n¨ng suÊt, kÐm chÊt l−îng vµ kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng, cã nh÷ng diÖn tÝch ®· ph¶i bá, kh«ng canh t¸c ®−îc.

Tãm l¹i: Víi hiÖn tr¹ng tiªu tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i nh− hiÖn nay th× viÖc quy ho¹ch x©y dùng hÖ thèng tiªu tho¸t vµ xö lý n−íc th¶i lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.

IV.2. ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i

IV.2.1. Môc tiªu

HiÖn nay c«ng t¸c quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc vµ thèng nhÊt. Víi quan ®iÓm vÒ quy ho¹ch lµ hoµn chØnh ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña khu vùc thÞ trÊn Lim, phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ trong dù ¸n “Quy ho¹ch x©y dùng khu vùc thÞ trÊn Lim, huyÖn Tiªn Du, tØnh B¾c Ninh” giai ®o¹n n¨m 2005 ÷ 2020. Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña dù ¸n nµy, cÇn ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu sau:

- Cã ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc riªng cho khu vùc nghiªn cøu, víi ph¹m vi ®· x¸c ®Þnh nh− trªn.

- B¶n quy ho¹ch nµy ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ chung cña thÞ trÊn Lim sau nµy.

- Gi¶m tØ lÖ bÖnh tËt, n©ng cao søc khoÎ cho ng−êi d©n, ®Ó t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- T¨ng c−êng gi¸o dôc kiÕn thøc b¶o vÖ m«i tr−êng cho céng ®ång.

- Lµ m« h×nh ®iÓm ®Ó triÓn khai nh©n réng cho c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c cã c¸c ®iÒu kiÖn t−¬ng tù.

IV.2.2. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch

C¸c ®« thÞ nhá, khu d©n c− tËp trung vïng n«ng th«n nãi chung vµ th«n Lòng Giang nãi riªng cã ®Æc ®iÓm lµ mËt ®é d©n sè kh«ng lín, l−îng n−íc sö dông kh«ng nhiÒu, l−u l−îng n−íc th¶i kh«ng cao. Nh−ng do hÖ thèng tho¸t n−íc ch−a ®−îc quy ho¹ch, n−íc ch¶y trµn trªn bÒ mÆt g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ lan truyÒn dÞch bÖnh.

VÒ mïa m−a, n−íc m−a cuèn n−íc th¶i, r¸c th¶i, c¸c lo¹i ph©n gia sóc.... theo hÖ thèng r·nh vµ ch¶y trµn trªn mÆt ngâ, ch¶y vµo c¸c ao, g©y gi¶m sót chÊt l−îng n−íc so víi mïa kh«. V× vËy, ®èi víi th«n Lòng Giang, ph¶i gi¶i quyÕt mét c¸ch tæng hîp c¶ vÊn ®Ò n−íc m−a vµ n−íc th¶i.

HiÖn nay, ë c¸c vïng thÞ trÊn, thÞ tø, khu d©n c− tËp trung vïng n«ng th«n cã hai h×nh thøc tho¸t n−íc ®ã lµ: hÖ thèng tho¸t n−íc riªng hoÆc hÖ thèng tho¸t n−íc chung.

Trong hÖ thèng tho¸t n−íc riªng, c¸c lo¹i n−íc th¶i ®−îc dÉn theo c¸c tuyÕn r·nh, cèng riªng biÖt. N−íc th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− n−íc th¶i sinh ho¹t, cã thÓ tho¸t chung trªn cïng mét tuyÕn r·nh, cèng (thuêng lµ kÝn ®Ó tr¸nh bèc mïi). N−íc m−a ®−îc dÉn riªng theo c¸c tuyÕn r·nh, cèng (th−êng lµ hë).

§èi víi hÖ thèng tho¸t n−íc chung, mäi lo¹i n−íc th¶i vµ n−íc m−a ®−îc dÉn trong cïng mét tuyÕn, ®Õn tr¹m xö lý n−íc th¶i hoÆc x¶ r¶ nguån tiÕp nhËn(s«ng, suèi, hå, ao...). Khi m−a to, l−u l−îng n−íc th¶i lín, nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm thÊp. Ng−îc l¹i, khi kh«ng cã m−a tuyÕn r·nh, cèng dÉn n−íc th¶i víi nång ®é « nhiÔm cao.

Dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh vµ tham kh¶o ý kiÕn cña chÝnh ng−êi d©n sèng t¹i ®©y, chóng t«i ®−a ra ph−¬ng ¸n tho¸t n−íc theo kiÓu ph©n t¸n cho hÖ thèng tho¸t n−íc chung, chia c¸c khu d©n c− thµnh nhiÒu tuyÕn tiªu kh¸c nhau:

TuyÕn tiªu sè 1: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa ao B¸c Hå.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

TuyÕn tiªu nµy gåm c¸c côm d©n c− sè 3A, 3B, 4A, 4B, 5A. N−íc th¶i, n−íc m−a, ch¶y qua l−íi ch¾n r¸c vµ hè ga cña tõng hé tr−íc khi ch¶y ra r·nh cña c¸c ngâ. Däc theo c¸c r·nh cña c¸c ngâ, bè trÝ mét hè ga thu cÆn víi kho¶ng c¸ch 50m/hè, sau ®ã n−íc th¶i ch¶y ra s«ng Tiªu T−¬ng. Tõ ®©y, n−íc th¶i ®−îc dÉn däc s«ng, qua hÖ thèng cÇu m¸ng vµ r·nh x©y g¹ch ®æ vÒ d·y ao däc theo ®−êng tµu. C¸c ao nµy cã vai trß nh− hå sinh häc, trong hå diÔn ra qu¸ tr×nh « xy ho¸ sinh ho¸ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ nhê vi khuÈn, t¶o vµ c¸c lo¹i thuû sinh vËt kh¸c, t−¬ng tù nh− qu¸ tr×nh tù lµm s¹ch

nguån n−íc mÆt. §Ó gi¶m thiÓu møc ®é « nhiÔm cña n−íc th¶i tr−íc khi vµo ao, däc theo chiÒu dßng dÉn bè trÝ bÓ l¾ng ngang t¹i vÞ trÝ cäc C15.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 6,14 ha

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 799 m

Trong ®ã: S«ng Tiªu T−¬ng dµi: 185 m

§o¹n cèng ngÇm Φ80: 301,5 m

§o¹n r·nh x©y g¹ch dµi: 312,5 m

TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa cèng ®−êng 270.

TuyÕn tiªu nµy gåm c¸c côm d©n c− sè 1A, 1B, 2A, 2B. N−íc th¶i, n−íc m−a, ch¶y qua l−íi ch¾n r¸c vµ hè ga cña tõng hé tr−íc khi ch¶y ra r·nh cña c¸c ngâ. Däc theo c¸c r·nh cña c¸c ngâ, bè trÝ mét hè ga thu cÆn víi kho¶ng c¸ch 50m/hè, sau ®ã n−íc th¶i ch¶y ra s«ng Tiªu T−¬ng. Tõ ®©y, n−íc th¶i ®−îc dÉn däc s«ng, qua cèng d−íi ®−êng 270 vµ tuyÕn r·nh cò b»ng g¹ch x©y( BxH=1,0x1,2m) ®æ vÒ d·y ao däc theo ®−êng tµu. C¸c ao nµy cã vai trß nh− hå sinh häc, trong hå diÔn ra qu¸ tr×nh « xy ho¸ sinh ho¸ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ nhê vi khuÈn, t¶o vµ c¸c lo¹i thuû sinh vËt kh¸c, t−¬ng tù nh− qu¸ tr×nh tù lµm s¹ch nguån n−íc mÆt. §Ó gi¶m thiÓu møc ®é « nhiÔm cña n−íc th¶i tr−íc khi vµo ao, däc theo chiÒu dßng dÉn bè trÝ bÓ l¾ng ngang t¹i vÞ trÝ cuèi ®o¹n r·nh cò x©y g¹ch.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 5,33 ha

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 641 m

Trong ®ã: S«ng Tiªu T−¬ng dµi: 241 m

§o¹n r·nh cò x©y g¹ch dµi: 200 m

§o¹n m−¬ng ®Êt dµi: 200 m

TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu.

TuyÕn tiªu nµy gåm c¸c côm d©n c− sè 6. N−íc th¶i, n−íc m−a, ch¶y qua l−íi ch¾n r¸c vµ hè ga cña tõng hé tr−íc khi ch¶y ra r·nh cña c¸c ngâ. Däc theo c¸c r·nh cña c¸c ngâ, bè trÝ mét hè ga thu cÆn víi kho¶ng c¸ch 50m/hè. Víi môc ®Ých gi¶m thiÓu « nhiÔm, n−íc th¶i tõ c¸c tuyÕn r·nh cña c¸c ngâ nµy ®−îc dÉn vµo bÓ l¾ng ngang tr−íc khi th¶i ra c¸c ao däc theo ®−êng tµu. C¸c ao nµy cã vai trß nh− hå sinh häc, trong hå diÔn ra qu¸ tr×nh « xy ho¸ sinh ho¸ c¸c chÊt bÈn h÷u c¬ nhê vi khuÈn, t¶o vµ c¸c lo¹i thuû sinh vËt kh¸c, t−¬ng tù nh− qu¸ tr×nh tù lµm s¹ch nguån n−íc mÆt.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 4,31 ha

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 728 m

IV.3. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt

IV.3.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i

§Ó hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ho¹t ®éng æn ®Þnh trong thêi gian dµi, c¸c th«ng sè ®−a vµo tÝnh to¸n ®−îc dù tÝnh ®Õn n¨m 2020 (b¶ng 3- 1). Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, mét sè chØ tiªu ®−îc sö dông tÝnh to¸n, thiÕt kÕ hÖ thèng n−íc th¶i cho côm d©n c− nh− sau:

- Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho ng−êi ë n«ng th«n lµ: 120 (l/ng/ng®).

- Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho gia sóc lµ: 15 (l/ng/ng®)

- HÖ sè ph©n huû chÊt h÷u c¬ trong hå sinh vËt k = 0.1 ng®-1.

- Nång ®é BOD5 trong n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ 240 (mg/l), dù b¸o ®Õn n¨m 2020 sÏ lµ 270 (mg/l).

- D©n sè ®−îc tÝnh ®Õn n¨m 2020.

Theo c«ng thøc: N2020 = 5275(1 + 0,0138)15 = 6479 (ng−êi).

Trong ®ã:

5275 ng−êi: d©n sè n¨m 2005.

1,38% : tû lÖ t¨ng d©n sè.

- DiÖn tÝch ®Êt thæ c− (ha).

- C¸c tµi liÖu vÒ tù nhiªn, ®Þa chÊt, khÝ t−îng thuû v¨n, ®iÒu kiÖn x©y dùng c«ng

tr×nh, nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i:

B¶ng 4.1: C¸c th«ng sè tÝnh to¸n tho¸t n−íc

STT Tªn tuyÕn

D©n sè n¨m 2020 (ng−êi) Sè gia sóc (con) DiÖn tÝch tiªu (ha) §Þnh møc tho¸t n−íc (l/ng/ng®)

2248 899 6,14 120 1 TuyÕn sè 1

1600 768 5,33 120 2 TuyÕn sè 2

1425 700 4,31 120 3 TuyÕn sè 3

IV.3.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch

1. TuyÕn tiªu sè 1:

• L−u l−îng tho¸t n−íc:

L−u l−îng tho¸t n−íc ®−îc tÝnh to¸n nh− sau:

Q1= Qsh + Qsx + Qcn + Qm−a

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Trong ®ã: Qsh: L−u l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t.

Qsx: L−u l−îng n−íc th¶i s¶n xuÊt, Qsx = 0.

Qcn: L−u l−îng n−íc th¶i ch¨n nu«i.

Qm−a: L−u l−îng tho¸t n−íc m−a.

l /(

)

Qsh =

qNttKch 86400

- L−u l−îng tho¸t n−íc th¶i sinh ho¹t:

Trong ®ã:

q: tiªu chuÈn th¶i n−íc ngµy trung b×nh trªn ®Çu ng−êi l/ng/ng®;

Ntt: d©n sè tÝnh to¸n;

Kch : hÖ sè kh«ng ®iÒu hoµ chung ®èi víi n−íc th¶i sinh ho¹t, tuú thuéc vµo l−u l−îng n−íc th¶i, ë ®©y chän Kch=1.54;

120

54,1.

Qsh

808

(

)

. 2248 86400

Thay c¸c th«ng sè vµo ta ®−îc;

Qcn

sl )/(181,0

54,1.899.15 86400

- L−u l−îng tho¸t n−íc th¶i ch¨n nu«i:

. ψ .

- L−u l−îng tho¸t n−íc m−a:

Q

mua

Trong ®ã:

q: C−êng ®é m−a.

F: diÖn tÝch tÝnh to¸n(ha).

Ψ: hÖ sè dßng ch¶y.

KE: hÖ sè gi¶m l−u l−îng chän KE = 0,8.

1.(

PC lg

)

20(

b ) . 20 q ( bt ) +

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

+ TÝnh to¸n c−êng ®é m−a: Theo tµi liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu c−êng ®é m−a ë ViÖt Nam ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau:

Trong ®ã:

N, c lµ nh÷ng ®¹i l−îng phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm khÝ hËu tõng vïng; tra b¶ng (9 - 1) ta ®−îc b =11,61, c = 0,2458, n = 0,795

q20 : c−êng ®é m−a trong kho¶ng thêi gian 20 phót; q20 = 289,9

P: chu kú lËp l¹i trËn m−a tÝnh to¸n chÝnh (n¨m); P = 1

t: thêi gian m−a tÝnh to¸n (phót); t = 30phót

Thay c¸c th«ng sè ta ®−îc: q = 232,99 (l/s/ha)

+ TÝnh hÖ sè dßng ch¶y Ψ = 0,525

Thay c¸c th«ng sè tÝnh ®−îc vµo c«ng thøc trªn ta ®ù¬c:

Qm−a = 232,99 . 6,14 . 0,525.0,8 = 679,12 (l/s)

Nh− vËy l−u l−îng n−íc th¶i toµn tuyÕn sè 1 lµ:

Q1 = 4,808 + 0,181 + 679,12 = 684,10(l/s) = 0,684 (m3/s)

• MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

+ §o¹n s«ng Tiªu T−¬ng tõ Héi tr−êng th«n vÒ ®Õn ao B¸c Hå. §©y lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò tõ xa x−a ch¶y qua th«n, nªn theo mong muèn cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, muèn ®−îc n¹o vÐt vµ x©y t−êng kÌ b¶o vÖ ®o¹n s«ng nµy. Do ®ã mÆt c¾t ®−îc lùa chän nh− sau: B = 5,7 m, H = 1,35 m, hai bªn bê x©y t−êng kÌ b»ng ®¸ x©y v÷a XM M100, tr¸t v÷a XM M75 dµy 2cm, ®¸y t−êng ®ãng cäc tre dµi 2,5m gia cè, mËt ®é 25 cäc/m2. Cø 5m ta bè trÝ 1 khíp nèi bao t¶i nhùa ®−êng, däc hai bªn t−êng cã ®ôc lç tho¸t n−íc d=2cm.

Bê bªn tr¸i cã bè trÝ ®−êng giao th«ng ®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c n¹o vÐt , víi B®−êng = 2m, kÕt cÊu mÆt ®−êng b»ng BT M150 dµy 15cm.

+ §o¹n cèng ngÇm tõ C5 ÷ C15: Dïng èng BTCT Φ80 ®Æt d−íi vØa hÌ theo tuyÕn ®−êng míi më réng.

+ §o¹n tõ nèi tiÕp sau cèng ngÇm tõ C14 ÷ C28: MÆt c¾t r·nh ch÷ nhËt BxH=80x150 cm. KÕt cÊu r·nh ®¸y b»ng BT M150 dµy 10cm, hai thµnh x©y g¹ch v÷a XM M75 dµy 22cm, tr¸t v÷a XM M75 dµy 1,5cm, tÊm n¾p b»ng BTCT M200 kÝch th−íc BxLxh=124x50x10cm.

2. TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa

cèng ®−êng 270

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

T−¬ng tù tÝnh to¸n nh− tuyÕn tiªu sè 1 ta ®−îc:

• L−u l−îng tho¸t n−íc lµ Q1 = Qsh + Qsx + Qcn + Qm−a = 1893,5m3/h

• MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

§©y còng lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng cò nªn mÆt c¾t ®−îc chän nh− sau: B = 3,7, H = 1,35 m, hai bªn bê x©y t−êng kÌ b»ng ®¸ x©y v÷a XM M100, tr¸t v÷a XM M75 dµy 2cm, ®¸y t−êng ®ãng cäc tre dµi 2,5m gia cè, mËt ®é 25cäc/m2. Cø 5m ta bè trÝ 1 khíp nèi bao t¶i nhùa ®−êng, däc hai bªn t−êng cã ®ôc lç tho¸t n−íc d=2cm.

Bê bªn ph¶i cã bè trÝ ®−êng giao th«ng ®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c n¹o vÐt víi

B®−êng = 2m, kÕt cÊu mÆt ®−êng b»ng BT M150 dµy 15cm.

3. TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu

• L−u l−îng tho¸t n−íc lµ:

Q3 = Qsh + Qsx + Qcn + Qm−a = 425,69 l/s = 0,426m3/s = 1532,47m3/h

• MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

§©y lµ toµn bé d·y ao cò ch¹y däc theo ®−êng tµu, hiÖn ®ang bÞ x©m lÊn vµ « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng. HiÖn t¹i mÆt c¾t ngang réng tõ 15-20m, b¶o ®¶m ®ñ ®Ó tiªu to¸n n−íc cña toµn tuyÕn, tuy nhiªn cÇn cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ vµ chèng x©m lÊn l©u dµi.

VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch

VI.3.3.1. C¬ së lËp dù to¸n

- Dù to¸n ®−îc lËp trªn c¬ së khèi l−îng quy ho¹ch xö lý chÊt th¶i th«n Lòng

Giang - thÞ trÊn Lim do ViÖn KHTL lËp.

- C¨n cø th«ng b¸o gi¸ vËt liÖu liªn së Tµi chÝnh VËt gi¸ - X©y dùng th¸ng 12/2005

ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 2641 TB/LS/TC-XD ngµy 21/12/2005 cña

UBND tØnh Hµ T©y.

- C¨n cø ®¬n gi¸ kh¶o s¸t c«ng tr×nh thñy lîi theo quyÕt ®Þnh 2705 NN-§TXD/Q§

ngµy 18/10/1997 cña Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT.

- §Þnh møc chi phÝ t− vÊn ®Çu t− x©y dùng ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè

14/2000/Q§-BXD ngµy 20/7/2000 cña Bé X©y dùng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- C¨n cø th«ng t− sè 16/2005/TT-BXD ngµy 13/10/2005 cña Bé X©y dùng.

VI.3.3.2. Dù to¸n quy ho¹ch

Khèi l−îng x©y dùng §VT Khèi l−îng

chñ yÕu

I. Khèi l−îng chñ yÕu:

4917.17 1. §Êt ®µo, ®¾p c¸c lo¹i m3

383.58 2. Bª t«ng c¸c lo¹i m3

1231.74 3. G¹ch ®¸ x©y c¸c lo¹i m3

36.289 4. Cèt thÐp c¸c lo¹i kg

II. Tæng kinh phÝ: ®

2.732.785.000 Trong ®ã:

® 2.259.464.440 - ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ d©n ®ãng gãp:

® - Kinh phÝ ®Ò tµi hç trî (kinh phÝ kh¶o s¸t x©y dùng m« h×nh) 473.320.605

IV.4. X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang

Khu dù kiÕn x©y dùng m« h×nh cña dù ¸n thuéc ao C¸c Cô (mét ®o¹n cña s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc kia). Ao C¸c Cô nhËn n−íc th¶i cña gÇn 200 hé víi kho¶ng 1000 khÈu trong khu vùc x¶ ra (trong ®ã 40 hé x¶ th¼ng ra ao C¸c Cô vµ 150 hé x¶ ra ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc khi ch¶y vµo ao C¸c Cô). C¸c hé nµy chñ yÕu lµm nghÒ n«ng kiªm nhiÖm thªm nghÒ bu«n b¸n, dÞch vô. §Æc biÖt, trong khu vùc cã 2 hé gia ®×nh cã lß mæ tr©u bß, sè ®Çu gia sóc giÕt mæ hµng ngµy cña mçi hé kho¶ng 2 -3 con, cao ®iÓm cã khi lªn tíi 10 con/ngµy víi l−îng n−íc th¶i ra kho¶ng 10 m3/hé. Ngoµi ra, trong khu vùc cßn cã mét hé lµm nghÒ thuéc da, chÊt th¶i cña nh÷ng hé nµy kh«ng nh÷ng g©y « nhiÔm nghiªm träng hÖ thèng tho¸t n−íc (xem n−íc th¶i r·nh tiªu 1, 2 ra ao C¸c Cô phÇn ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc) mµ cßn g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ nghiªm träng, lµm ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng cuéc sèng cña nh÷ng ng−êi d©n sèng l©n cËn trong khu vùc.

§Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ gióp ®Þa ph−¬ng hoµn thµnh c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh sau nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng t¹i khu vùc x©y dùng m« h×nh ®iÓm th«n Lòng Giang – thÞ trÊn Lim:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

• X©y bÓ xö lý n−íc th¶i:

§· x©y dùng bÓ tù ho¹i xö lý n−íc th¶i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn, 6 ng¨n, c«ng suÊt 30 m3/ngµy ®ªm xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i cho kho¶ng 40 hé gia ®×nh khu vùc xãm T©y, th«n Lòng Giang.

• X©y dùng hÖ thèng r·nh dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý:

2 hÖ thçng r·nh, mçi r·nh cã chiÒu dµi 60 m ®· ®−îc x©y dùng ®Ó dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý, tr¸nh hiÖn t−îng n−íc th¶i ch¶y trµn lan t¹i khu vùc x©y dùng m« h×nh mµ kh«ng ®−îc ®−a qua bÓ xö lý. §ång thêi c¸c hè ga l¾ng cÆn, l−íi ch¾n r¸c còng ®−îc x©y dùng vµ l¾p ®Æt tr−íc khi bÓ xö lý ®Ó tr¸nh lµm t¾c bÓ.

• X©y kÌ hai bªn m−¬ng lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò:

§Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ x©y 2 bªn kÌ ®o¹n m−¬ng tho¸t n−íc chÝnh

cña th«n lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò, mçi bªn dµi 60 m, cao 1,5 m.

• C¶i t¹o hå sinh häc:

Toµn bé ®o¹n m−¬ng dµi 60 m, s©u 1,5 m lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò ®· bÞ ¸ch t¾c tõ l©u ngµy ®· ®−îc n¹o vÐt, c¶i t¹o thµnh ®o¹n ao cã th¶ thùc vËt næi cã t¸c dông nh− mét hå sinh häc xö lý n−íc th¶i bËc hai sau khi n−íc th¶i ra khái bÓ xö lý.

• L¾p ®Æt hÖ thèng cöa van cèng ®iÒu tiÕt BxH = 1x2 m t¹i cuèi kªnh tiªu dÉn

n−íc vµo ruéng lóa ®Ó ®iÒu tiÕt l−îng n−íc th¶i khi ®−a vµo t−íi ruéng.

• Ngoµi ra, mét sè thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i nh− m¸y nÐn khÝ cña Italy lo¹i B2500/24CM, N=1,5 KW, U=230 V, P=8,7 bar, Q=246 l/ph; m¸y b¬m n−íc th¶i cña Italy VFM-1,5 KW, Q=6-54 m3/h, H=19-3,2 m, U=230 V ®· ®−îc l¾p ®Æt vµ bµn giao cho ®Þa ph−¬ng qu¶n lý.

Tæng kinh phÝ ®Ò tµi ®· hç trî cho x©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i cho c¸c

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

h¹ng môc kÓ trªn lµ: 473.321.000 ®ång (xem thiÕt kÕ vµ dù to¸n chi tiÕt t¹i phô lôc).

Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n

lòng giang - thÞ trÊn lim - tØnh b¾c ninh

V.1. Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý vËn hµnh

hÖ thèng xö lý chÊt th¶i

V.1.1. Môc tiªu nghiªn cøu

Nghiªn cøu ®Ò xuÊt h×nh thøc m« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i (gäi lµ m« h×nh qu¶n lý), tæ chøc x©y dùng m« h×nh, tËp huÊn h−íng dÉn vËn hµnh qu¶n lý m« h×nh xö lý chÊt th¶i vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i t¹i th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim.

V.1.2. Néi dung nghiªn cøu

- Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong tæ chøc thùc hiÖn m« h×nh tr×nh diÔn tõ quy ho¹ch vµ lùa chän c«ng nghÖ, x©y dùng ®Õn tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh mét c¸ch phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ.

- §Ò xuÊt h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh tr×nh diÔn, thµnh lËp c¸c tæ chøc phï hîp víi ®Þa ph−¬ng ®Ó qu¶n lý xö lý chÊt th¶i.

- TËp huÊn ®µo t¹o, chuyÓn giao qu¶n lý hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, t¸i sö dông chÊt th¶i chÕ biÕn cho c¸c tæ chøc vµ céng ®ång d©n c− h−ëng lîi tõ m« h×nh tr×nh diÔn.

- Hç trî ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ phôc vô tæ chøc vµ x©y dùng m« h×nh qu¶n lý. Hç trî c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn vµ c¸c tµi liÖu kü thuËt.

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m« h×nh tæ chøc qu¶n lý.

V.2. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ c¬ së lùa chän m« h×nh qu¶n lý

V.2.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý

Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn chung trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu lùa chän m« h×nh qu¶n lý lµ:

- Nguyªn t¾c dùa trªn nhu cÇu. Nguyªn t¾c nµy cïng víi sù trî gióp cña khoa häc c«ng nghÖ cÇn thiÕt trong xö lý chÊt th¶i, céng ®ång tù lùa chän cho m×nh mét h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, tr×nh ®é d©n trÝ vµ thùc tr¹ng bé m¸y qu¶n lý s½n cã t¹i ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy ®−îc néi lùc cao nhÊt cña céng ®ång, ph¸t huy ý thøc lµm chñ cña ng−êi d©n, ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña m« h×nh ®−îc lùa chän.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- M« h×nh qu¶n lý lµ mét tæ chøc phi lîi nhuËn, ng−êi h−ëng lîi ph¶i tù chi tr¶ mäi chi phÝ cho viÖc duy tr× bé m¸y vËn hµnh, duy tr× chÕ ®é söa ch÷a nhá vµ b¶o d−ìng ®Þnh kú c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh xö lý.

- M« h×nh qu¶n lý ph¶i ®−îc nghiªn cøu lùa chän ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu x· héi ho¸ cao, quy m« vµ h×nh thøc tæ chøc ph¶i linh ho¹t ®Ó tõng gia ®×nh cã thÓ tham gia ®ãng gãp tÝch cùc vÒ c¸c mÆt: tµi chÝnh, nh©n lùc, thay ®æi tËp qu¸n vµ hµnh vi vÖ sinh….

- §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu x· héi ho¸ cao trong c«ng t¸c qu¶n lý cÇn ph¶i cã ph−¬ng ph¸p th«ng tin - truyÒn th«ng - gi¸o dôc d−íi nhiÒu h×nh thøc.

V.2.2. Yªu cÇu ®èi víi m« h×nh qu¶n lý

- Phï hîp víi quy m« c«ng tr×nh xö lý ®· ®−îc céng ®ång lùa chän (®ã lµ xö lý n−íc th¶i theo quy m« gia ®×nh, côm hé gia ®×nh, quy m« th«n xãm…)

- Phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, tËp qu¸n s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña ng−êi d©n. M« h×nh qu¶n lý ph¶i ®−îc sù ®ång t×nh ñng hé cao cña ng−êi d©n vïng h−ëng lîi.

- Bé m¸y qu¶n lý vËn hµnh ph¶i gän nhÑ vÒ tæ chøc, ®¶m b¶o møc chi tr¶ hîp lý víi hiÖu qu¶ vËn hµnh cao nhÊt. Bé m¸y tæ chøc nµy cã thÓ ®−îc lùa chän tõ mét sè c¸c tæ chøc ®· ®−îc thµnh lËp trªn ®Þa bµn. Nh©n lùc cña tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh lµ nh÷ng ng−êi cã quyÒn lîi g¾n liÒn víi c«ng tr×nh, nhiÖt t×nh vµ cã n¨ng lùc vµ quan träng nhÊt lµ hä ®−îc céng ®ång d©n c− khu vùc h−ëng lîi c«ng tr×nh tÝn nhiÖm ®Ò cö.

V.2.3. C¬ së ®Ó lùa chän m« h×nh qu¶n lý

- §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, t×nh h×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn t¹i ®Þa ph−¬ng, ph−¬ng h−íng quy ho¹ch sö dông ®Êt, quy ho¹ch bè trÝ d©n c−, tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý.

- §Æc ®iÓm n−íc th¶i, nguån ph¸t th¶i vµ quy m« hÖ thèng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i. §Æc ®iÓm ph©n cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh t¹i ®Þa ph−¬ng

- Tr×nh ®é d©n trÝ, nhËn thøc cña ng−êi d©n®èi víi vÊn ®Ò vÖ sinh m«i tr−êng.

- VÊn ®Ò giíi trong thu gom qu¶n lý nguån chÊt th¶i t¹i gia ®×nh (n−íc th¶i vµ r¸c th¶i sinh ho¹t, n−íc th¶i ch¨n nu«i, ph©n gia sóc) vµ tæ chøc xö lý nguån th¶i t¹i gia ®×nh

- ¶nh h−ëng cña c¸c tæ chøc x· héi kh¸c nh− Héi phô n÷, Héi ng−êi cao tuæi, Héi cùu chiÕn binh…

- Mét vÊn ®Ò cÇn c©n nh¾c khi x©y dùng m« h×nh qu¶n lý xö lý lµ ®¶m b¶o sù ®ång nhÊt trong vÊn ®Ò t− t−ëng cña ng−êi d©n ®èi víi vÊn ®Ò vÖ sinh m«i tr−êng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Kh¶ n¨ng kiªm nhiÖm cña c¸c tæ chøc phóc lîi kh¸c ®· ho¹t ®éng æn ®Þnh trªn ®Þa bµn.

V.3. m« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i

V.3.1. C¸c b−íc tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý

- Thùc hiÖn c«ng t¸c truyÒn th«ng trªn hÖ thèng th«ng tin cña ®Þa ph−¬ng ®Ó ng−êi d©n n¾m ®−îc néi dung mµ dù ¸n ®· thùc hiÖn ®−îc vµ chñ tr−¬ng tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý.

- Tæ chøc häp d©n ®Ó lÊy ý kiÕn vµ cö ng−êi tham gia tæ qu¶n lý vËn hµnh.

- Tæ chøc tËp huÊn quy tr×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i cho tæ qu¶n lý (cã sù tham gia cña l·nh ®¹o UBND x·).

- Tæ chøc tËp huÊn vµ héi th¶o ®Çu bê cho c¸c hé gia ®×nh trong ph¹m vi m« h×nh vµ ®¹i diÖn cña c¸c tæ chøc Héi Phô n÷, héi Ng−êi cao tuæi, §oµn thanh niªn trong x· nh»m giíi thiÖu réng r·i c«ng nghÖ ®−îc ¸p dông x©y dùng ®Ó xö lý - t¸i sö dông chÊt th¶i

- Hç trî thiÕt bÞ, hç trî kü thuËt vµ mét phÇn tµi chÝnh cho c¸c hé gia ®×nh thu gom vµ xö lý chÊt th¶i t¹i hé gia ®×nh (hè ga, bè trÝ l¹i chuång tr¹i vµ hè ñ ph©n chuång, tæ chøc thu gom vµ xö lý b· dong giÒng, bÓ BIOGAS).

- §iÒu tra ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh, lÊy ý kiÕn gãp ý cña ng−êi d©n

- §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn m« h×nh.

V.3.2. X©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp trung th«n Lòng Giang

M« h×nh lµ tæ qu¶n lý vËn hµnh cã 4 thµnh viªn gåm 01 Tr−ëng th«n lµ tæ

tr−ëng, 04 thµnh viªn kh¸c lµ ng−êi trong khu vùc h−ëng lîi c«ng tr×nh trong ®ã cã

01 ng−êi lµ cña héi Phô N÷, 2 ng−êi cßn l¹i lµ nh÷ng ng−êi thuéc tæ vÖ sinh m«i

tr−êng cña th«n ®¶m nhiÖm lu«n c¶ viÖc thu gom r¸c th¶i hµng ngµy trong th«n.

- Tæ tr−ëng: Lµ tr−ëng th«n cã tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh chung.

- 1 ng−êi cña héi Phô n÷ cã tr¸ch nhiÖm tham gia gi¸m s¸t, ®«n ®èc thùc hiÖn c«ng

viÖc.

- VËn hµnh c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i: 02 ng−êi

Kinh phÝ duy tr× ho¹t ®éng cña tæ vËn hµnh ®−îc UBND x· cho phÐp trÝch l¹i

tõ kinh phÝ thu “lao ®éng c«ng Ých” vµ nguån kinh phÝ do c¸c gia ®×nh ®ãng gãp (mçi

gia ®×nh ®ãng gãp 3.000®/hé/th¸ng).

Tr¸ch nhiÖm cña tæ qu¶n lý:

- Tæ chøc vËn hµnh c«ng tr×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i bao gåm: hÖ thèng thu

gom n−íc th¶i, hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp trung b»ng bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn, hå sinh

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

häc theo ®óng quy tr×nh kü thuËt ®−îc tËp huÊn.

- B¶o vÖ vµ tu söa c¸c h− háng nhÑ cña c«ng tr×nh.

- Tæ vÖ sinh m«i tr−êng nµy sÏ kiªm nhiÖm lu«n c«ng t¸c thu gom r¸c th¶i vÒ ®iÓm

quy ®Þnh.

- Tæ chøc bé m¸y cña m« h×nh qu¶n lý nµy ®−îc sù cho phÐp cña chÝnh quyÒn ®Þa

ph−¬ng b»ng quyÕt ®Þnh mang tÝnh chÊt ph¸p lý.

V.3.3. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ

Tæ chøc líp tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ cho 100 l−ît häc viªn vÒ

c«ng nghÖ xö lý - t¸i sö dông chÊt th¶i cho c¸c tæ qu¶n lý, c¸c hé gia ®×nh trong khu

vùc m« h×nh, ®¹i diÖn héi Phô n÷, ®oµn thanh niªn, héi cùu chiÕn binh, Tr−ëng c¸c

th«n kh¸c trong x·, ®¹i diÖn chÝnh quyÒn….

C¸c tµi liÖu phôc vô cho c«ng t¸c truyÒn th«ng vµ tËp huÊn gåm: Tµi liÖu

h−íng dÉn qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i, Tµi liÖu giíi thiÖu

c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i sinh ho¹t, tê r¬i ph¸t cho c¸c hé gia ®×nh nh»m n©ng cao

nhËn thøc vÒ vÖ sinh m«i tr−êng vµ h−íng dÉn thu gom xö lý chÊt th¶i.

V.3.4. H−íng dÉn qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang

V.3.4.1. Giíi thiÖu vÒ m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang:

HÖ thèng xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang cã nhiÖm vô thu gom vµ xö lý n−íc th¶i

sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i cña mét phÇn th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - huyÖn Tiªn Du - tØnh B¾c Ninh. L−u l−îng n−íc th¶i xö lý lµ 30m3/ngµy ®ªm. S¬ ®å hÖ thèng c«ng

Hçn hîp n−íc th¶i ch¨n nu«i, sinh ho¹t tËp trung vµo hÖ thèng thu gom ph©n t¸n theo côm d©n c−

Hè ga vµ song ch¾n r¸c

BÓ xö lý tù ho¹i c¶i tiÕn, c«ng suÊt 30 m3/ng.® (cã bæ sung chÕ phÈm vi sinh)

Hå sinh häc cã th¶ thùc vËt næi (bÌo/sen)

T¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi lóa

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

tr×nh xö lý n−íc th¶i nh− sau:

* §Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ nguyªn t¾c lµm viÖc cña bÓ xö lý n−íc th¶i tù ho¹i cã v¸ch

ng¨n máng dßng h−íng lªn:

BÓ xö lý tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn c«ng suÊt 30m3/ng® cã

dung tÝch tr÷ n−íc lµ 60 m3, gåm 01 ng¨n l¾ng vµ lªn men cÆn, 04 ng¨n v¸ch ng¨n

máng dßng h−íng lªn vµ 01 ng¨n läc. KÝch th−íc cña mçi ng¨n ®−îc lùa chän ®Ó

®¶m b¶o kh«ng bÞ t¾c do v¸ng n−íc t¹o thµnh trong qu¸ tr×nh ph©n huû.

Nguyªn t¾c lµm viÖc cña bÓ: N−íc th¶i ch¨n nu«i vµ sinh ho¹t ch¶y trªn r·nh vµo hè

ga vµ song ch¾n r¸c tr−íc bÓ ®Ó lo¹i bá c¸c cÆn v« c¬ (c¸t, sái) vµ t¸ch r¸c tr−íc khi

vµo bÓ. N−íc th¶i vµo bÓ qua ng¨n l¾ng vµ lªn men cÆn sau ®ã qua c¸c ng¨n xö lý kþ

khÝ råi ®Õn c¸c ng¨n läc kþ khÝ.

V.3.4.2. H−íng dÉn vËn hµnh vµ b¶o d−ìng hÖ thèng cèng tho¸t n−íc - bÓ xö lÝ n−íc th¶i

- Th−êng xuyªn vÖ sinh lµm s¹ch c¸c ®−êng cèng vµ cöa cèng, hè ga thu.

- T¹i c¸c cöa cèng trªn c¸c con ®−êng ®Òu ph¶i cã song ch¾n r¸c vµ ph¶i ®−îc vÖ sinh th−êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ vµo mïa m−a. R¸c l−u l¹i ë c¸c song ch¾n ®−îc lÊy ra vµ ®−a ra b·i ch«n lÊp r¸c cña khu d©n c− hoÆc cña thÞ trÊn.

- Hµng n¨m tr−íc mïa m−a, ph¶i kiÓm tra kü cµng hiÖn tr¹ng hÖ thèng cèng tho¸t

n−íc.

- T¹i c¸c hé gia ®×nh, ph¶i th−êng xuyªn vÖ sinh lµm s¹ch hÖ thèng tho¸t n−íc cña gia ®×nh m×nh. Th−êng xuyªn n¹o vÐt, lÊy r¸c tõ c¸c hè ga thu n−íc th¶i hé gia ®×nh.

- BÓ tù ho¹i t¹i c¸c hé gia ®×nh ph¶i ®−îc hót ®Þnh kú tõ 1 - 2 n¨m/lÇn, tr¸nh cÆn

trong bÓ tù ho¹i ch¶y vµo hÖ thèng cèng c«ng céng.

- N−íc röa chuång, tr¹i ch¨n nu«i ph¶i ch¶y qua hè l¾ng - t¸ch c¸t vµ cÆn, r¸c næi tr−íc khi cho ch¶y vµo hÖ thèng m−¬ng, cèng tho¸t n−íc c«ng céng. R¸c, bïn cÆn t¸ch ra ®−îc ®−a ®i ñ ph©n hay ch«n lÊp nh− r¸c sinh ho¹t.

- ChÝnh quyÒn vµ nh©n d©n th«n Lòng Giang cÇn ph¶i lËp tæ qu¶n lÝ, vËn hµnh, b¶o

d−ìng bÓ xö lÝ n−íc th¶i cña th«n do ®Ò tµi ®· gióp x©y dùng.

- Th−êng xuyªn n¹o vÐt bïn vµ r¸c t¹i c¸c hè ga, r·nh dÉn n−íc th¶i vµ song ch¾n

r¸c tr−íc bÓ xö lÝ ®Ó c¸c lo¹i r¸c kh«ng lµm t¾c bÓ.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- KiÓm so¸t sè l−îng hé gia ®×nh x¶ n−íc th¶i vµo bÓ kh«ng qu¸ sè l−îng hé hiÖn nay. NÕu cã thªm l−îng n−íc th¶i x¶ vµo sÏ g©y qu¸ t¶i (l−îng n−íc th¶i vµo bÓ

lín h¬n kh¶ n¨ng xö lÝ cña bÓ hiÖn t¹i) vµ do ®ã n−íc ra sÏ bÈn, kh«ng ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng. Khi ®ã cÇn x©y dùng thªm bÓ xö lÝ míi.

- Bïn cÆn cÇn ph¶i ®−îc hót ®Þnh kú tõ 1 - 2 n¨m/lÇn, tr¸nh cÆn trong bÓ tù ho¹i ch¶y vµo hå sinh häc g©y l¾ng cÆn vµ g©y thèi r÷a, mïi khã chÞu cho khu d©n c−.

- Trong ®iÒu kiÖn kinh phÝ cho phÐp cña th«n th× cã thÓ cho thªm chÕ phÈm vi sinh (EM) ph©n hñy bïn bÓ tù ho¹i ®Þnh kú 2 th¸ng/lÇn (cã h−íng dÉn sö dông cña c«ng ty s¶n xuÊt vµ kinh doanh chÕ phÈm vi sinh).

- Khi hót bïn cña bÓ cÇn kÕt hîp kiÓm tra vËt liÖu läc ë ng¨n läc. NÐu thÊy hao hôt th× bæ sung vËt liÖu läc lµ mét trong c¸c lo¹i sau: g¹ch vì hoÆc xØ than lß nung.

V.3.4.3. C¸c sù cè th−êng gÆp khi vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i vµ c¸ch xö lý:

TT C¸c h¹ng môc C¸ch kh¾c phôc

NhiÖm vô c«ng tr×nh Thu gom vµ tiªu thãat n−íc th¶i tõng côm cña d©n c−

c«ng tr×nh HÖ thèng r·nh tiªu thu gom n−íc th¶i tõ c¸c côm gia ®×nh ®Õn r·nh tiªu vµ bÓ xö lý chung

C¸c sù cè th−êng gÆp - T¾c do r¸c vµ chÊt th¶i ch¨n nu«i - Kh«ng tho¸t kÞp n−íc m−a khi cã n−íc to - H− háng côc bé g©y co hÑp mÆt c¾t r·nh tiªu

- §Þnh kú khái th«ng vµ n¹o vÐt r¸c th¶i vµ bïn cÆn (02 tuÇn 1 lÇn hoÆc tr−íc c¸c ®ît mua to) - Söa ch÷a kh«i phôc l¹i mÆt c¾t r·nh tiªu bÞ h− háng. - L¾p l−íi ch¾n r¸c vµo mçi ®iÓm nhËn n−íc th¶i. - §Þnh kú n¹o vÐt hè ga (01 lÇn /tuÇn)

C¸c hè ga trªn c¸c tiªu r·nh chÝnh vµ tr−íc bÓ xö lý

L¾ng gi÷ l¹i c¸c chÊt th¶i v« c¬ (g¹ch, c¸t, sái..) th¶i cã vµ r¸c kÝch th−íc lín

Song ch¾n r¸c t¹i hé gia ®×nh, r·nh trªn c¸c tiªu vµ tr−íc bÓ xö lý

- §Þnh kú gì bá r¸c th¶i vµ lµm s¹ch song ch¾n r¸c (01 lÇn /tuÇn) - KÞp thêi kh«i phôc song ch¾n r¸c khi bÞ h− háng

- BÞ r¸c ®Êt lÊp ®Çy g©y ¸ch t¾c vµ kh«ng ®¶m ®−îc nhiÖm nhiÖm vô c«ng tr×nh - BÞ t¾c do r¸c th¶i g©y c¶n trë dßng ch¶y - BÞ ph¸ háng do t¸c ®éng c¬ häc cña dßng ch¶y hoÆc con cña ng−êi

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

100

- T¸ch r¸c th¶i h÷u c¬ ra khái n−íc th¶i tr−íc khi ch¶y ra r·nh tiªu. - Ch¾n kh«ng cho r¸c th¶i ch¶y cïng n−íc th¶i vµo bÓ xö lý

BÓ xö lý tù ho¹i 30 tiÕn c¶i m3/ngµy ®ªm

Xö lý n−íc th¶i sau khi ®· ®−îc loai bá bít r¸c th¶i vµ ch¸t th¶i h÷u c¬ kh¸c

- Hót ®Þnh kú kho¶ng 70% cÆn trong ng¨n l¾ng cña bÓ xö lý (6 th¸ng /1 lÇn) - Th−êng xuyªn duy tr× dßng n−íc th¶i ch¶y vµo bÎ ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng ®ãng v¸ng cÆn - Duy tr× chÕ ®é lµm s¹ch bÓ b»ng c¸ch th¸o n−íc m−a (khi cã m−a to) vµo bÓ - §iÒu tiÕt mùc n−íc trong ao xö lý sau bÓ b»ng hÖ thèng cèng, trµn trªn bê m−¬ng tiªu hoÆc b¬m n−íc th¶i ®Ó t−íi

7 Ao sinh häc

Chøa vµ xö lý n−íc th¶i sau bÓ xö t¨ng lý ®Ó hiÖu qu¶ xö lý vµ t¹o c¶nh quan m«i tr−êng s¹ch ®Ñp - Gia cè ngay khi cã hiÖn t−îng kÌ bê bÞ lón nøt hoÆc s¹t lë - Lµm th«ng tho¸ng cèng tiªu dÉn vµo bÓ xö lý

sö dông th¶i ®Ó

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

101

- C¸c ng¨n l¾ng ®Çu tiªn bÞ lÊp ®Çy do cÆn n−íc th¶i cho lµm dßng ch¶y kh«ng bÞ l−u th«ng - C¸c ng¨n läc cuèi cïng bÞ bÞt kÝn bëi c¸c mµng sinh häc t¹o nªn boØ n−íc th¶i cho lµm dßng n−íc th¶i tho¸t ra kh«ng ®−îc, - HiÖn t−îng dßng n−íc th¶i bÞ ch¶y ng−îc do mùc n−íc t¹i ao chøa hoÆc r·nh tho¸t t¹i c¸c ®Çu ra cao h¬n ®Çu vµo (th−êng x¶y ra khi cã m−a to kh«ng tiªu tho¸t kÞp n−íc) - Bê kÌ bÞ s¹t lë, lón nøt do m−a lín hoÆc do ch−a æn ®Þnh vÒ mÆt ®Þa chÊt c«ng tr×nh - N−íc trong ao cã mïi h«i, ®en do bÓ bÞ t¾c, th¶i ch−a n−íc ®−îc xö lý qua bÓ mµ ch¶y th¼ng vµo ao - Lóa cã hiÖn tù¬ng hÐo hoÆc bÞ bã rÔ T¸i n−íc t−íi - KiÓm tra chÊt l−îng n−íc vµ pha lo·ng n−íc th¶i b»ng n−íc

th−êng - Duy tr× líp n−íc trªn ruéng lóa theo ®óng chÕ ®é kü thuËt - ¸p dông chÕ ®é t−íi ®iÒu tiÕt lu©n phiªn

V.4. NhËn xÐt chung

1. M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i ph¶i ®−îc lùa chän dùa trªn nguyªn t¾c phï hîp

víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi vµ tr×nh ®é d©n trÝ. M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i

sinh ho¹t nh»m t¸i sö dông trong n«ng nghiÖp phï hîp nhÊt lµ:

- §èi víi n−íc th¶i - Xö lý tËp trung cho th«n kÕt hîp víi xö lý t¹i chç ë hé gia

®×nh.

- §èi víi chÊt th¶i ch¨n nu«i - Xö lý t¹i chç ë tõng hé gia ®×nh.

- §èi víi r¸c th¶i sinh ho¹t - xö lý theo côm d©n c−

2. M« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ t¸ch rêi

khi x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i vµ ph¶i cã lé tr×nh x©y dùng m« h×nh nµy

ngay tõ giai ®o¹n kh¶o s¸t vµ lùa chän c«ng nghÖ ban ®Çu.

3. C«ng t¸c th«ng tin – truyÒn th«ng – gi¸o dôc céng ®ång d−íi nhiÒu h×nh thøc lµ

gi¶i ph¸p hç trî quan träng vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n

lý xö lý chÊt th¶i.

4. Mét sè néi dung cña m« h×nh míi chØ dõng l¹i ®−îc ë møc ®é giíi thiÖu lý thuyÕt

nh−: vÊn ®Ò thu gom vµ xö lý r¸c th¶i sinh ho¹t, Quy ho¹ch chuång tr¹i hîp lý vµ

thu gom + xö lý ph©n chuång b»ng ph−¬ng ph¸p ñ kh«ng t¹i chç.

5. KÕt qu¶ m« h×nh tæ chøc qu¶n lý míi chØ ë b−íc ban ®Çu, cÇn theo dâi m« h×nh

thªm 1- 2 n¨m ®Ó cã ®−îc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n còng nh− cã nh÷ng hç trî kÞp thêi

vµ ®iÒu chØnh phï hîp víi nh÷ng thay ®æi kh¸ch quan t¹i ®Þa ph−¬ng.

6. CÇn cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp ®Ó x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý

chÊt th¶i d−íi d¹ng m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ ®Ó c¸c ®Þa ph−¬ng tù nh©n réng vµ

duy tr× c«ng t¸c vËn hµnh qu¶n lý c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh xö lý ®· ®ù¬c x©y dùng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

102

CÇn cã chÕ tµi xö ph¹t nh÷ng ®Þa ph−¬ng kh«ng qu¶n lý xö lý chÊt th¶i.

Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau xö lý, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ

diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n lòng giang

VI.1. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ mÆt m«i tr−êng

VI.1.1. §¸nh gi¸ diÔn biÕn chÊt l−îng ®Êt, n−íc

- Cung cÊp c¸c sè liÖu cÇn thiÕt vÒ chÊt l−îng ®Êt, n−íc t¹i c¸c ®iÓm lÊy mÉu ®Ó

VI.1.1.1. Môc tiªu quan tr¾c ®o ®¹c chÊt l−îng ®Êt, n−íc

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i sau khi x©y dùng bÓ xö lý, kªnh dÉn n−íc th¶i.

®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng ®Êt, n−íc khu vùc dù ¸n.

VI.1.1.2. VÞ trÝ lÊy mÉu:

C¸c mÉu ®Êt, n−íc ®−îc lÊy t¹i khu vùc dù ¸n lµ Th«n Lòng Giang, ThÞ TrÊn

Lim.

- Tr−íc khi x©y bÓ xö lý :

MÉu ®Êt: 10 ®iÓm lÊy mÉu

§iÓm sè 1 (M1) : MÉu bïn t¹i s«ng Tiªu T−¬ng - xãm Trung

§iÓm sè 2 (M2) : MÉu bïn t¹i ®Çu ao C¸c Cô

§iÓm sè 3 (M3) : MÉu bïn t¹i cuèi ao C¸c Cô

§iÓm sè 4 (M4) : MÉu bïn cuèi kªnh bª t«ng

§iÓm sè 5 (M5) : §Êt trång mµu xãm T©y

§iÓm sè 6 (M6) : §Êt trång mµu Xãm T©y

§iÓm sè 7 (M7) : §Êt ®Çu ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i

§iÓm sè 8 (M8) : §Êt gi÷a ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i

§iÓm sè 9 (M9) : §Êt cuèi ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i

§iÓm sè 10 (M10) : §Êt ruéng lóa gÇn ®−êng tµu, khu t−íi n−íc th¶i

MÉu n−íc th¶i : 8 ®iÓm lÊy mÉu

§iÓm sè 1 (K1) : N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm Trung (®Çu hÖ thèng)

§iÓm sè 2 (K2) : N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y

§iÓm sè 3 (K3) : N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y (n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i

cña gia ®×nh chÕ biÕn thÞt lîn)

§iÓm sè 4 (K4) : N−íc th¶i r·nh 1 ra ao C¸c Cô

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

103

§iÓm sè 5 (K5) : N−íc th¶i r·nh 2 ra ao C¸c Cô

§iÓm sè 6 (K6) : N−íc ®Çu vµo ao C¸c Cô

§iÓm sè 7 (K7) : N−íc ®Çu ra ao C¸c Cô

§iÓm sè 8 (K8) : N−íc cuèi kªnh bª t«ng

MÉu n−íc giÕng khoan : 2 ®iÓm lÊy mÉu

§iÓm sè 1 (K9) : N−íc giÕng khoan xãm T©y th«n Lòng Giang

§iÓm sè 2 (K10) : N−íc giÕng khoan Xãm Trung th«n Lòng Giang

- Sau khi x©y bÓ xö lý :

20 mÉu n−íc th¶i ®−îc lÊy 5 lÇn, mçi lÇn 4 mÉu gåm cã mÉu n−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý, mÉu n−íc th¶i sau bÓ xö lý, mÉu n−íc th¶i cuèi m−¬ng xö lý vµ mÉu n−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

VI.1.1.3. Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu và phân tích

Quy tr×nh lÊy mÉu vµ b¶o qu¶n mÉu đất, nước ®Ó ph©n tÝch ®−îc thùc hiÖn theo c¸c tiªu chuÈn h−íng dÉn lÊy mÉu ®Êt TCVN 5297-1995, h−íng dÉn lÊy mÉu n−íc th¶i TCVN 5999-1995 vµ h−íng dÉn b¶o qu¶n mÉu TCVN 5993-1995. Các ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch mẫu đất, nước đều theo tiêu chuẩn Việt Nam.

VI.1.1.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph©n tÝch

1. ChÊt l−îng ®Êt :

HiÖn nay ng−êi d©n nhiÒu n¬i ®· ®−îc c¶nh b¸o r»ng c¸c nguyên tố kim loại nặng cã thÓ đi vào dây chuyền thực phẩm của con người. C¸c kim lo¹i nÆng lµ nguån chÊt ®éc nguy hiÓm ®èi víi hÖ sinh th¸i ®Êt, chuçi thøc ¨n vµ con ng−êi. Nh÷ng kim lo¹i cã tÝnh ®éc lµ: Thñy ng©n (Hg), cadimi (Cd), ch× (Pb), niken (Ni), ngoµi ra asen (As), crom (Cr), mangan (Mn), kÏm (Zn), ®ång (Cu) vµ thiÕc (Sn) còng lµ nh÷ng kim lo¹i rÊt ®éc. Hµm l−îng Cd, Pb, Zn cao sÏ ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh cè ®Þnh nit¬ sinh häc.

Hàm l−îng Cu:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

104

Trong thùc tÕ c¸c kim lo¹i nÆng nÕu ë hµm l−îng thÝch hîp rÊt cÇn cho sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña thùc vËt, ®éng vËt vµ con ng−êi. Nh−ng nÕu chóng tÝch lòy nhiÒu trong ®Êt th× l¹i rÊt ®éc h¹i. Theo kết quả phân tích mÉu ®Êt, hµm l−îng Cu trong tÊt c¶ c¸c mÉu ®−îc lÊy t¹i th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim ®Òu rÊt cao, v−ît xa tiªu chuÈn cho phÐp cña ViÖt Nam còng nh− cña nhiÒu n−íc trªn ThÕ giíi. Mét sè n−íc trªn ThÕ giíi ®· dùa vµo hàm lượng kim loại nặng trong đất đưa ra các thang đánh giá nh− trong bảng 6.1. Tại thôn Lũng Giang, l−îng Cu ë c¸c mÉu bïn v−ît tiªu chuÈn cho phÐp (TCVN 7209 : 2002) tõ 13 ®Õn 50 lÇn, ë c¸c mÉu ®Êt v−ît tiªu chuÈn tõ 3 ®Õn 7 lÇn. B¶ng 6.2 lµ hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong c¸c mÉu bïn, ®Êt t¹i Th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim

B¶ng 6.1 : Hµm l−îng tèi ®a cho phÐp cña c¸c kim lo¹i nÆng ®èi víi thùc vËt trong c¸c ®Êt n«ng nghiÖp (ppm)

Nguån : Kabata - Pendias & Pendias, 1992

Nguyªn tè ¸o Canada Balan NhËt Anh §øc

Cu 100 100 100 125 50 50

Zn 300 400 300 250 150 300

Pb 100 200 100 400 50 500

Cd 5 8 3 - 1 2

Hµm l−îng Zn:

Hµm l−îng Zn trong tÊt c¶ c¸c mÉu ®−îc lÊy ph©n tÝch ®Òu v−ît tiªu chuÈn cho phÐp (TCVN 7209 : 2002) tõ 1.5 ®Õn 20 lÇn. L−îng Zn dao ®éng trong kho¶ng tõ 294 ®Õn 4300mg/kg, cao nhÊt ë mÉu bïn cuèi kªnh dÉn. C¸c mÉu ®Êt t¹i khu vùc dù ¸n cã hµm l−îng Zn trung b×nh cao gÊp 1.9 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp.

Hµm l−îng Cd:

Hµm l−îng Cd trong ®Êt cao g©y ¶nh h−ëng m¹nh ®Õn qu¸ tr×nh kho¸ng hãa

nit¬ còng nh− qu¸ tr×nh nitrat hãa. ë c¸c mÉu bïn ®−îc thÝ nghiÖm, hµm l−îng Cd

v−ît tiªu chuÈn cho phÐp tõ 3 ®Õn 16 lÇn. ë c¸c mÉu ®Êt trång mµu vµ ®Êt trång lóa

gi¸ trÞ nµy còng rÊt cao, mÉu ®Êt ®Çu ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i (M7) hµm l−îng Cd ®¹t tíi 28,3mg/kg (trong khi tiªu chuÈn cho phÐp lµ 2mg/kg).

Hµm l−îng Pb:

Ch× lµ nguyªn tè kim lo¹i nÆng cã thêi gian b¸n ph©n huû trong ®Êt tõ 800 - 6000 n¨m. HÇu hÕt c¸c mÉu bïn, ®Êt ®−îc ph©n tÝch cã hµm l−îng Pb d−íi tiªu chuÈn cho phÐp, chØ cã duy nhÊt mÉu bïn cuèi kªnh bª t«ng (M4) cã hµm l−îng Pb lµ 120 mg/kg, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp gÇn hai lÇn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

105

M«i tr−êng ®Êt trong khu vùc dù ¸n ®· bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng nghiªm träng. Sau khi ®Õn bÒ mÆt ®Êt, c¸c chÊt « nhiÔm ®Òu bÞ chuyÓn hãa hãa häc hoÆc sinh häc, hoÆc bÞ ®Êt gi÷ ë d¹ng hÊp phô hoÆc t¹o thµnh nh÷ng tån d−. Mét phÇn kh¸c linh ®éng trong m«i tr−êng ®Êt vµ theo ph−¬ng ph¸p thÊm läc ®i vµo n−íc ngÇm. Trong t−¬ng lai d©n sè ngµy cµng ®«ng, c¸c ho¹t ®éng nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng, nÕu nh− chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p qu¶n lý tèt h¬n th× hËu qu¶ « nhiÔm nÆng lµm ¶nh h−ëng tíi søc kháe céng ®ång lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái.

Tªn MÉu

mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg

322,8

294,7

6,5

1 MÉu bïn t¹i s«ng Tiªu T−¬ng, đầu hệ

thống - xãm Trung (M1)

639,2

761,3

6,2

2 MÉu bïn t¹i ®Çu ao C¸c Cô (M2)

728,5

977,3

19,4

3 MÉu bïn t¹i cuèi ao C¸c Cô (M3)

4 MÉu bïn cuèi kªnh bª t«ng (M4)

2477,1

4300,2

120

32,2

5 §Êt trång mµu xãm T©y (M5)

171,5

404,4

6 §Êt trång mµu Xãm T©y (M6)

158,3

385,6

19,6

7 §Êt ®Çu ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i (M7)

192,3

361,1

28,3

8 §Êt gi÷a ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i

346,9

428,3

13,6

(M8)

9 §Êt cuèi ruéng lóa khu t−íi n−íc th¶i

279,1

377,9

19,4

(M9)

10 §Êt ruéng lóa gÇn ®−êng tµu, khu t−íi

355,9

389,5

9,4

n−íc th¶i (M10)

Bảng 6.2: Hàm l−îng Cu, Zn, Pb, Cd trong c¸c mÉu bïn, ®Êt

50

200

70

2 TCVN 7209 : 2002

2. ChÊt l−îng n−íc

* ChÊt l−îng n−íc th¶i:

Hiện nay người dân thị trấn Lim sử dụng nước thải đô thị ®Ó t−íi lóa. N−íc

th¶i kh«ng ®−îc xö lý ch¶y theo hÖ thèng cèng r·nh ra ruéng, hµm l−îng c¸c chÊt «

nhiÔm chÝnh nh− BOD5, COD, Coliform rÊt cao ®· g©y « nhiÔm nguån n−íc t−íi.

KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc th¶i cho thÊy so víi n¨m 2005 chÊt l−îng

n−íc kh«ng cã sù biÕn ®éng nhiÒu. B¶ng 6.3 biÓu thÞ mét sè th«ng sè chÊt l−îng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

106

n−íc th¶i Th«n Lòng Giang n¨m 2005.

B¶ng 6.3: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i

Th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim (n¨m 2005)

mgN/l

mg/l

mgO2/l mgO2/l mgN/l

TT Tên mẫu COD N ts SS BOD5 NH4

1 Nuíc r·nh 1 ra ao C¸c Cô 652 358,60 35,98 119,98 570,2

Th«n Lòng Giang

2 N−íc r·nh 2 ra ao C¸c Cô 1736,60 886,66 53,2 165,7 1036,0

Th«n Lòng Giang

180,6 108,36 70 140,1 120,3

3 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng Th«n Lòng Giang

4 N−íc ao C¸c cô Th«n 120,26 68,32 53,20 111,52 124,2

Lòng Giang

TCVN 5945-1995 (Cét B) 100 50 1 60 100

ChÊt l−îng n−íc th¶i n¨m 2006 cã th«ng sè BOD5 dao ®éng trong kho¶ng tõ 64 ®Õn 285 mgO2/l, COD dao ®éng trong kho¶ng tõ 125 ®Õn 950 mgO2/l v−ît tiªu chuÈn cho phÐp (TCVN 5945 - 1995, cét B); SS vµ c¸c th«ng sè dinh d−ìng v−ît tiªu chuÈn cho phÐp, cã mÉu SS v−ît tiªu chuÈn cho phÐp tíi 9 lÇn. B¶ng 6.4 biÓu thÞ mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i Th«n Lòng Giang.

N−íc th¶i ch¶y tõ ®iÓm ®Çu vµo ao C¸c Cô, qua ao råi ch¶y däc theo kªnh bª t«ng, cuèi cïng ®æ ra c¸nh ®ång lóa. Dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch ta cã c¸c ®¸nh gi¸ s¬ bé nh− sau :

N−íc ®Çu vµo ao C¸c Cô cã hµm l−îng COD lµ 504,4mgO2/l v−ît tiªu chuÈn cho phÐp 5 lÇn. Hµm l−îng BOD5 lµ 171,4mgO2/l vµ gi¸ trÞ chÊt r¾n l¬ löng lµ 348,9mg/l.

MÉu n−íc ®Çu ra ao C¸c Cô, nhu cÇu «xi ho¸ ho¸ häc COD lµ 437,5mgO2/l, v−ît tiªu chuÈn TCVN 5945-1995 cét B trªn 4 lÇn. Nhu cÇu « xi sinh ho¸ BOD5 lµ 175,8mgO2/l vµ chÊt r¾n l¬ löng SS lµ 236,8mg/l.

MÉu n−íc cuèi kªnh bª t«ng cã hµm l−îng COD lµ 125,4mgO2/l (tiªu chuÈn TCVN 5945-1995 n−íc lo¹i B lµ 100mg/l), hµm l−îng BOD5 lµ 64,7 mgO2/l vµ hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng lµ 99,62mg/l.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

107

Nh− vËy chÊt l−îng n−íc th¶i sau khi ch¶y qua ao C¸c Cô, qua kªnh bª t«ng ®· ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Hµm l−îng COD, BOD5, chÊt r¾n l¬ löng ®· gi¶m ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn chÊt l−îng n−íc vÉn ch−a ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp dïng lµm n−íc t−íi cho n«ng nghiÖp.

3- N ts

B¶ng 6.4: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i Th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim

SS TT COD Tªn mẫu BOD5 NH4 PO4

mgO2/l mgO2/l mgN/l mgP/l mgN/l mg/l

1 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - 152,1 76,8 22,96 2,28 110,2 123,8

Xãm Trung (®Çu hÖ thèng)

2 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - 209,0 94,05 47,32 3,92 95,2 161,3

Xãm T©y

828,4 248,4 28,7 3,92 148,6 900,5

3 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y (n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i cña gia ®×nh chÕ biÕn thÞt lîn)

4 N−íc th¶i r·nh 1 ra ao C¸c 285 128,2 34,44 4,46 119,2 115,5

Cô

5 N−íc th¶i r·nh 2 ra ao C¸c 950,6 285,5 50,4 10,08 155,6 652,6

Cô

6 N−íc ®Çu vµo ao C¸c Cô 504,4 171,4 37,1 4,32 184,2 348,9

7 N−íc ®Çu ra ao C¸c Cô 437,5 175,8 41,44 5,96 125,8 236,8

8 N−íc cuèi kªnh bª t«ng 125,4 64,7 35,56 4,7 85,6 99,62

TCVN 5945-1995 (Cét B) 100 50 1 6 60 100

Hµm l−îng kim lo¹i nÆng:

KÕt qu¶ ph©n tÝch dÉn ra trong b¶ng 5 cho thÊy hÇu hÕt c¸c chØ tiªu kim lo¹i nÆng

®−îc ph©n tÝch ®Òu thÊp h¬n tiªu chuÈn cho phÐp víi n−íc th¶i lo¹i B, tuy nhiªn c¸c

kÕt qu¶ nµy còng rÊt cËn víi tiªu chuÈn cho phÐp. LiÒu l−îng t−íi trong s¶n xuÊt

n«ng nghiÖp lín nªn c¸c kim lo¹i nÆng cã kh¶ n¨ng tÝch lòy ngµy cµng nhiÒu trong

®Êt, trong c©y trång. V× vËy c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch kim lo¹i nÆng còng cÇn ph¶i ®−îc

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

108

xem xÐt ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý phï hîp.

B¶ng 6.5: Hµm l−îng kim lo¹i nÆng trong n−íc th¶i

TT Tªn MÉu Zn (mg/l) Cu (mg/l) Cd (mg/l)

1 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm 0,022 0,004 0,008

Trung (®Çu hÖ thèng)

2 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y 0,038 0,006 0,005

0,055 0,001 0,015

3 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y (n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i cña gia ®×nh chÕ biÕn thÞt lîn)

4 N−íc th¶i r·nh 1 ra ao C¸c Cô 0,015 0,002 0,002

5 N−íc th¶i r·nh 2 ra ao C¸c Cô 0,035 0,002 0,005

6 N−íc ®Çu vµo ao C¸c Cô 0,028 0,005 0,004

7 N−íc ®Çu ra ao C¸c Cô 0,031 0,003 0,007

8 N−íc cuèi kªnh bª t«ng 0,060 0,008 0,003

Hµm l−îng Coliform, E.Coli, Cl.perfringens:

¤ nhiÔm vi sinh x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c ®iÓm lÊy mÉu, hµm l−îng Coliform, E.Coli, Cl.perfringens ®Òu rÊt cao, cao h¬n tõ 35 lÇn ®Õn 1.600 lÇn so víi TCVN 5945-1995 cét B. C¸c vi sinh vËt g©y bÖnh nµy lan truyÒn trong m«i tr−êng n−íc th¶i, ¶nh h−ëng tíi nguån n−íc mÆt, n−íc ngÇm g©y ra c¸c lo¹i dÞch bÖnh.

Tªn MÉu

Coliform

E.Coli

Cl.perfringens MPN/100ml MPN/100ml KhuÈn l¹c/10ml

1 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm Trung

540 000

130

300

(®Çu hÖ thèng)

2 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y

16 000 000

1 700

2 000

2 800 000

310

200

3 N−íc s«ng Tiªu T−¬ng - Xãm T©y (n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i cña gia ®×nh chÕ biÕn thÞt lîn)

4 N−íc th¶i r·nh 1 ra ao C¸c Cô

16 000 000

3 600

3 000

5 N−íc th¶i r·nh 2 ra ao C¸c Cô

>16 000 000

13 000

4 000

6 N−íc ®Çu vµo ao C¸c Cô

1 600 000

9 000

5 000

7 N−íc ®Çu ra ao C¸c Cô

16 000 000

2 300

4 000

8 N−íc cuèi kªnh bª t«ng

350 000

400

B¶ng 6.6: ChØ sè vi sinh vËt trong n−íc th¶i

TCVN 5945-1995 cét B

10 000

-

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

109

* ChÊt l−îng n−íc ngÇm:

ChÊt l−îng n−íc ngÇm ®· qua bÓ läc c¸t Th«n Lòng Giang cã xu h−íng xÊu ®i

so víi n¨m 2005. B¶ng 6.7 biÓu thÞ mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm ®· qua xö

lý Th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim n¨m 2005.

B¶ng 6.7: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm ®· qua xö lý Th«n Lòng

ChØ tiªu

§¬n vÞ

GiÕng hé gia ®×nh

TC Bé Y tế - 2002

th«n Lòng Giang

7,1

6.5-8.5

Ms/cm

1136

Fe ts

mg/l

<0,01

0.3

mgN/l

<0,01

- NO2

mgN/l

2,45

- NO3

Coliform

MPN/ 100ml

E. Coli

MPN/ 100ml

Cl.per-

KhuÈn l¹c/10ml

fringens

Giang - ThÞ trÊn Lim (n¨m 2005)

KÕt qu¶ ph©n tÝch hai mÉu n−íc t¹i Th«n Lòng Giang n¨m 2006 cho thÊy chÊt

l−îng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn n−íc sinh ho¹t do Bé Y tÕ ban hµnh. Hµm l−îng coliform

v−ît tiªu chuÈn cho phÐp, nguyªn nh©n do sù gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng ch¨n nu«i, giÕt

mæ gia sóc trong th«n. N−íc th¶i kh«ng ®−îc xö lý cã chøa c¸c lo¹i vi khuÈn, ký sinh

trïng, sinh vËt g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt lan truyÒn trong m«i tr−êng n−íc th¶i,

¶nh h−ëng tíi nguån n−íc mÆt, n−íc ngÇm sÏ g©y ra c¸c lo¹i dÞch bÖnh cho d©n c−

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

110

trong khu vùc.

ChØ tiªu PT

§¬n vÞ

GiÕng khoan xãm Trung

GiÕng khoan xãm T©y

TC Bé YtÕ - 2002

7,05

7,20

6,5-8,5

255

310

Ms/cm

<0,01

0,05

0,3

Fe ts

mg/l

<0,01

mg/l

- NO2

1,25

2,30

mg/l

- NO3

0,25

0,23

1,5

mgN/l

NH4

170

Coliform

MPN/ 100ml

E. Coli

MPN/ 100ml

Cl.per- fringens

KhuÈn l¹c/10ml

B¶ng 6.8: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm ®· qua xö lý Th«n Lòng Giang - ThÞ trÊn Lim

IV.1.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i

Sau khi x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, dù ¸n ®· tiến hµnh quan tr¾c ®o ®¹c chÊt l−îng n−íc. N−íc th¶i s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc bÓ xö lý cã hµm l−îng COD dao ®éng trong kho¶ng tõ 490-601 mgO2/l, cao gÊp 5, 6 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp. Hµm l−îng BOD5, SS còng rÊt cao. B¶ng 6.9, 6.10, 6.11, 6.12, 6.13 lµ kÕt qu¶ ph©n tÝch COD, BOD5, SS, Coliform, amoni theo thêi gian n−íc ®Çu vµo, ®Çu ra cña hÖ thèng xö lý.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

111

N−íc th¶i sau khi qua bÓ xö lý hµm l−îng COD, BOD5, SS , Nts, Coliform... gi¶m ®¸ng kÓ. N−íc tiÕp tôc ®−îc dÉn qua m−¬ng xö lý, råi ch¶y theo hÖ thèng kªnh bª t«ng ®æ ra c¸nh ®ång. T¹i cuèi kªnh bª t«ng chÊt l−îng n−íc ®¹t tiªu chuÈn n−íc dïng cho n«ng nghiÖp (TCVN 5945-1995 cét B). H×nh 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 lµ diÔn biÕn COD, BOD5, SS, amoni của n−íc th¶i.

VÞ trí lÊy mÉu

COD (mgO2/l)

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý

558,70

490,25

563,77

601,28

610,2

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý

135,8

124,80

122,92

144,66

153,6

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö

111,5

110,08

108,63

115,56

118,6

lý

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

97,55

95,26

94,37

98,53

100,0

TCVN 5945-1995 cét B

B¶ng 6.9: Hµm l−îng COD n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

100

700

600

500

H×nh 6.1: DiÔn biến COD n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

400

300

O g m

(

200

D O C

100

16/6/2006

10/07/2006

15/8/2006

09/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

112

VÞ trí lÊy mÉu

BOD5 (mgO2/l)

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý

133,8

101,5

124,9

113,1

200,0

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý

43,7

38,7

33,6

40,2

45,81

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö

32,8

30,5

33,3

32,5

43,00

lý

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

32,0

29,9

29,1

31,3

40,23

B¶ng 6.10: Hµm l−îng BOD5 n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

TCVN 5945-1995 cét B

50

250

200

H×nh 6.2: DiÔn biÕn BOD5 n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

150

O g m

100

(

D O B

16/6/2006

10/07/2006

15/8/2006

09/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

113

SS (mg/l)

VÞ trí lÊy mÉu

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý

352,8

289,6

345,7

328,6

302,8

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý

137,4

125,8

131,0

120,8

108,5

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö

102,0

100,3

98,6

95,2

100,0

lý

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

85,2

69,5

88,6

91,0

92,7

B¶ng 6.11: Hµm l−îng chÊt r¾n l¬ löng (SS) n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

TCVN 5945-1995 cét B

100

400

350

300

250

H×nh 6.3: DiÔn biÕn SS n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

200

g m

(

150

S S

100

16/6/2006

10/07/2006

15/8/2006

09/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

114

VÞ trí lÊy mÉu

Coliform tổng số (MPN/100ml)

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý

490.000

1.600.000

790.000

1.600.000

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý

49.000

11.000

13.000

11.000

9.300

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö

37.000

9.200

13.000

11.000

9.100

lý

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

17.000

9.200

9.300

7.900

6.300

TCVN 5945-1995 cét B

B¶ng 6.12: Hµm l−îng coliform tổng số n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

10.000

Th«ng sè coliform tæng sè trong n−íc th¶i sau xö lý ë ®ît lÊy mÉu ®Çu tiªn (T6/2006) kh«ng ®¹t tiªu chuÈn TCVN 5945-1995. Sau khi bæ sung thªm chÕ phÈm vi sinh trong bÓ yÕm khÝ vµ ngoµi hå sinh häc theo ®Þnh kú 3 th¸ng mét lÇn, hµm l−îng Coliform ®· gi¶m ®¸ng kÓ vµ ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp.

+) n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

Amoni (mgN/l)

Vi trí lÊy mÉu

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006 24/11/2006

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý

20,36

20,56

25,36

29,52

29,36

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý

4,70

3,68

5,07

8,62

4,25

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö lý

1,58

2,54

1,28

2,34

1,08

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

0,85

1,02

0,92

0,98

0,92

TCVN 5945-1995 cét B

B¶ng 6.13: Hµm l−îng amoni (NH4

1

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

115

+) n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

H×nh 6.4: DiÔn biÕn amoni (NH4

) l /

N g m

( i

n o m A

16/6/2006

10/07/2006

15/8/2006

09/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

Nhận xét:

N−íc th¶i ®« thÞ th«n Lòng Giang cã hµm l−îng c¸c chÊt gây « nhiÔm rÊt cao, +, Coliform… cña hÇu hÕt c¸c mÉu ®−îc

Sau khi x©y dùng hÖ thèng xö lý, n−íc th¶i ®−îc dÉn qua bÓ xö lý, qua m−¬ng xö lý, råi ch¶y theo hÖ thèng kªnh bª t«ng ®æ ra c¸nh ®ång. T¹i cuèi kªnh bª t«ng chÊt l−îng n−íc ®¹t tiªu chuÈn n−íc dïng cho n«ng nghiÖp (TCVN 5945-1995 cét B).

§Ó hÖ thèng xö lý n−íc th¶i vËn hµnh tèt, ®Þa ph−¬ng ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt ®· ®−îc h−íng dÉn, kh«ng g©y ¸ch t¾c, ngËp côc bé. §¶m b¶o l−u th«ng th−êng xuyªn dßng th¶i qua bÓ xö lý.

M«i tr−êng ®Êt trong khu vùc dù ¸n ®· bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng nghiªm träng. Hµm l−îng Cu, Zn, Cd trong tÊt c¶ c¸c mÉu ®−îc ph©n tÝch ®Òu rÊt cao, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp. §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc diÔn biÕn chÊt ®éc h¹i trong ®Êt n«ng nghiÖp vïng dù ¸n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, nªn cã nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ chÊt l−îng ®Êt.

VI.2. §¸nh gi¸ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i

* Thay ®æi vÒ c¶nh quan sinh vËt:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

116

Tr−íc khi x©y dùng m« h×nh, ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ch¶y qua th«n Lòng Giang lµ mét ®o¹n s«ng côt, n−íc th¶i sinh ho¹t còng nh− ch¨n nu«i tõ c¸c hé gia ®×nh ch¶y trùc tiÕp xuèng s«ng, dßng s«ng biÕn thµnh mét chiÕc cèng hë chøa n−íc th¶i tï ®äng l©u ngµy t¹o thµnh líp bïn ®en ®Æc dµy h¬n 1,5 m víi mïi h«i, thèi x«ng lªn rÊt khã chÞu. C¸c lo¹i c«n trïng nh− ruåi, muçi ph¸t triÓn m¹nh, c¸c gia ®×nh sèng hai bªn bê s«ng ®· ph¶i chÞu ®ùng t×nh tr¹ng nµy trong nhiÒu n¨m trêi.

Sau khi x©y dùng m« h×nh, toµn bé n−íc th¶i ch¶y qua khóc s«ng nµy ®· ®−îc qua bÓ xö lý, hai bªn bê s«ng ®· ®−îc kÌ m¸i, d−íi lßng s«ng cã th¶ bÌo võa cã t¸c dông t¹o c¶nh quan võa cã t¸c dông nh− mét hå sinh häc xö lý n−íc th¶i ë b−íc tiÕp theo sau khi qua bÓ xö lý, c¶nh quan m«i tr−êng trë nªn s¹ch ®Ñp, mïi h«i thèi gi¶m xuèng râ rÖt, ®Æc biÖt lµ tû lÖ c¸c lo¹i ruåi muçi gi¶m xuèng rÊt nhiÒu. N¬i ®©y cã thÓ biÕn thµnh chç vui ch¬i cho c¸c ch¸u thiÕu nhi hoÆc c¸c cô giµ cã thÓ ®Õn th− gi·n vµo mçi buæi chiÒu, t¹o t©m lý rÊt phÊn khëi cho ng−êi d©n sèng trong khu vùc.

* DiÔn biÕn c¸c lo¹i bÖnh liªn quan ®Õn m«i tr−êng:

C¸c bÖnh liªn quan ®Õn n−íc nh−: BÖnh ngoµi da, ngøa ghÎ do tiÕp xóc víi n−íc cèng r·nh, c¸c bÖnh ®−êng ruét, bÖnh Øa ch¶y ë trÎ em, c¸c bÖnh viªm ®−êng h« hÊp (viªm mòi, viªm xoang), ®au m¾t do sö dông nguån n−íc bÞ « nhiÔm tr−íc ®©y tuy ch−a thµnh æ dÞch nh−ng rÊt phæ biÕn trong vïng. HiÖn nay, c¸c bÖnh nµy ®· Ýt xuÊt hiÖn h¬n vµ hÇu nh− kh«ng cã trong khu m« h×nh. Trong vßng mét n¨m nay kh«ng cã ai m¾c c¸c bÖnh nãi trªn.

VI.3. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña m« h×nh ®Õn nÕp sèng, ý thøc

céng ®ång

Trong khu m« h×nh sau khi ®−îc tËp huÊn xö lý chÊt th¶i, gi¸o dôc tuyªn truyÒn n©ng cao ý thøc vÖ sinh m«i tr−êng nªn b−íc ®Çu ng−êi d©n ®· nhËn thøc ®−îc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÖ sinh m«i tr−êng tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ hé gia ®×nh, hé gia ®×nh lµ trung t©m.

Tuy nhiªn, ®a sè ng−êi d©n míi chØ nhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng chø ch−a nhËn thøc ®−îc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m«i tr−êng tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ hé gia ®×nh. Hä vÉn tr«ng chê vµo sù hç trî cña Nhµ n−íc lµ chÝnh, mµ ch−a tù gi¸c ®Çu t− gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÖ sinh m«i tr−êng.

Cho ®Õn nay, th«n Lòng Giang vÉn ch−a cã c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh m«i tr−êng b»ng v¨n b¶n mµ míi chØ cã c¸c tê r¬i tuyªn truyÒn vÒ m«i tr−êng do ®Ò tµi hç trî ®Þa ph−¬ng lµm. Ng−êi d©n tù gi¸c nh¾c nhë nhau kh«ng x¶ r¸c vµ chÊt th¶i ra ®−êng. Mçi ng−êi mçi nhµ tù gi¸c dän vÖ sinh cèng r·nh, ®−êng x¸ trong khu vùc, gom r¸c ®æ vµo n¬i quy ®Þnh, kh«ng ®æ bõa b·i, mçi gia ®×nh cã thïng r¸c riªng. C¸c hé gia ®×nh ch¨n nu«i ph¶i thu gom vµ xö lý, kh«ng th¶i trùc tiÕp ra r·nh chung.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

117

100% sè hé nhËn xÐt c¸c m« h×nh xö lý chÊt th¶i x©y dùng t¹i ®Þa ph−¬ng phï hîp vµ hiÖu qu¶, gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng, r·nh tiªu tho¸t n−íc th¶i gi¶m lôt léi, h«i thèi vµ ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ ng−êi d©n, gi¶m ¸ch t¾c vµ h«i thèi vµ nªn nh©n réng cho c¸c ngâ kh¸c. §iÒu ®ã chøng tá nh©n d©n còng nhËn biÕt ®−îc hiÖu qu¶ cña hÖ thèng xö lý cña m« h×nh vµ còng mong muèn c¸c ngâ xãm ®−îc ®Çu t− x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp trung.

Ch−¬ng VII: ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña viÖc t¸i sö dông

n−íc th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp

ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn 2 « ruéng vô mïa n¨m 2006: mét « ®−îc t−íi b»ng n−íc th−êng vµ mét « ®−îc thö nghiÖm t−íi b»ng n−íc th¶i ®· qua xö lý. Hai « ruéng thÝ nghiÖm ®Òu cïng trång gièng lóa Khang d©n - Gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao ®−îc nh©n d©n ®Þa ph−¬ng −a chuéng vµ ®· ®−îc trång trªn c¶ ruéng ®¹i trµ.

VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®·

xö lý vµ n−íc th−êng

Theo dâi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th¶i thÊy cã kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh− tr−íc khi thu ho¹ch, chiÒu cao c©y lóa, sè b«ng trong 1 khãm... ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng nh− sau:

- Lóa trªn ruéng chØ ®¹o t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ t−íi b»ng n−íc th¶i (®èi chøng) tr−íc khi thu ho¹ch:

– 1,0)m, cao h¬n ë ruéng t−íi b»ng n−íc th−êng (®èi chøng) lµ (0,02 – 0,04)m.

Sè c©y trong 1 khãm ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý lµ (10 - 12) c©y/khãm, trong khi ®ã, ë ruéng ®èi chøng (t−íi b»ng n−íc th−êng) chØ cã (8 -12) c©y/khãm lóa.

Sè b«ng b×nh qu©n trong mçi khãm lóa ë nh÷ng thöa ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý lµ 10 b«ng/khãm, trong khi ®ã ë ruéng ®èi chøng chØ cã (8 – 9) b«ng/khãm

N¨ng suÊt lóa: N¨ng suÊt lóa á ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý ®¹t 7,8

T/ha. Trong khi ®ã, ë ruéng ®èi chøng chØ ®¹t 7,1 T/ha.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

118

Nh÷ng kÕt qña nµy còng chøng tá ë nh÷ng ruéng ®−îc t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý c©y trång sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt vµ cho n¨ng suÊt ®¹t cao h¬n ®èi chøng (B¶ng 7.1).

B¶ng 7.1: Sinh tr−ëng, n¨ng suÊt lóa ë ruéng chØ ®¹o t−íi b»ng n−íc th¶i ®∙ xö lý vµ n−íc th−êng ë th«n Lòng Giang trong vô mïa n¨m 2006

C¸c chØ tiªu

Ruéng ®èi chøng (T−íi b»ng Nth) T−íi b»ng NT®xl

Sè nh¸nh m¹ khi cÊy 3-5 3-5

Sè b«ng trong 1 khãm khi thu ho¹ch 8-9 10

Sè dÐ trong 1 b«ng khi thu ho¹ch 10 10-11

b×nh T−¬i 8,8 9,7

VII.3. NhËn xÐt

- T¸i sö dông n−íc th¶i ®· xö lý ®Ó t−íi theo c¸c xö lý ®· thu l¹i chÊt dinh d−ìng N,

Qua nh÷ng kÕt qu¶ sè liÖu trªn cho thÊy:

mµ ng−îc l¹i lóa ph¸t triÓn tèt, cho n¨ng suÊt ®¹t cao h¬n ®èi chøng (t−íi b»ng

- T−íi ngËp cho lóa b»ng n−íc th¶i ®· xö lý dÔ lµm cho ®Êt bÞ chÆt, bÝ. V× vËy cÇn

n−íc th−êng).

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

119

®−îc quü ®Êt ®ång thêi cã t¸c ®éng c¶i t¹o ®Êt ®¹t hiÖu qu¶.

KÕt luËn - kiÕn nghÞ

1. KÕt luËn

Cho ®Õn nay, nh×n chung ë c¸c ®« thÞ nhá ViÖt Nam, vÊn ®Ò xö lý n−íc th¶i vÉn ch−a ®−îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc. C¸c nghiªn cøu vµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i chñ yÕu tËp trung ë c¸c nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp vµ ®èi víi n«ng th«n lµ nh÷ng lµng nghÒ ph¸t triÓn g©y « nhiÔm lín. Trªn thùc tÕ, n−íc th¶i ®« thÞ còng lµ mét nguån g©y « nhiÔm ®¸ng kÓ vµ ¶nh h−ëng lín ®Õn m«i tr−êng vµ cuéc sèng, søc khoÎ cña ng−êi d©n bëi nã bao gåm n−íc th¶i tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t, chÕ biÕn, ch¨n nu«i vµ c¶ n−íc th¶i c«ng nghiÖp.

Còng nh− nhiÒu ®« thÞ lo¹i nhá kh¸c, m«i tr−êng cña thÞ trÊn Lim nãi chung vµ th«n Lòng Giang nãi riªng ®ang bÞ ®e däa bëi n−íc th¶i sinh ho¹t, chÕ biÕn vµ ch¨n nu«i kh«ng qua xö lÝ.

HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng thÞ trÊn, ®Æc biÖt lµ « nhiÔm do n−íc th¶i ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng ®Êt, n−íc ®· thÓ hiÖn rÊt râ qua kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t cña ®Ò tµi còng nh− theo ph¶n ¸nh vÒ ®iÒu kiÖn sèng vµ søc kháe cña ng−êi d©n trong thÞ trÊn. §iÒu nµy ®· vµ ®ang g©y ra nhiÒu thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ søc khoÎ cña nh©n d©n tr−íc m¾t còng nh− l©u dµi.

§Ó cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng vÒ c¶ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ®¶m b¶o vÒ mÆt m«i tr−êng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng t¹i khu vùc thÞ trÊn Lim nãi riªng còng nh− c¸c ®« thÞ kh¸c ë ViÖt Nam cÇn ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch kÞp thêi ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng s¶n xuÊt, sinh ho¹t vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n. Song song víi ®ã, vÊn ®Ò t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cÇn ®−îc quan t©m v× ®©y chÝnh lµ mét nguån tµi nguyªn nh»m tiÕt kiÖm n−íc t−íi còng nh− c¸c chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i thay cho ph©n bãn sö dông trong n«ng nghiÖp.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

120

KÕt qu¶ hîp t¸c nghiªn cøu gi÷a c¸c nhµ khoa häc ViÖn Khoa häc Thuû Lîi - ViÖt Nam vµ ViÖn Nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−êng - ICIM Bucarest - Rumani qua ®Ò tµi: “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” ®· ®−a ra vµ øng dông ®−îc mét sè c«ng nghÖ phï hîp ®Ó xö lý « nhiÔm do n−íc th¶i cña thÞ trÊn vµ t¸i sö dông ®Ó t−íi lóa. M« h×nh xö lý ®· khÐp kÝn tõ kh©u quy ho¹ch m«i tr−êng tæng thÓ cho th«n Lòng Giang vµ øng dông c«ng nghÖ xö lý t¹i chç bao gåm: x©y dùng hÖ thèng bÓ yÕm khÝ tù ho¹i dßng h−íng ng−îc 6 ng¨n c«ng suÊt 30 m3/ngµy; C¶i t¹o n¹o vÐt, kÌ bê ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng cò tr−íc ®©y thµnh hå sinh häc xö lý n−íc th¶i cã bæ sung thªm thùc vËt thuû sinh; X©y dùng hÖ thèng kªnh dÉn n−íc th¶i vµo khu xö lý, l¾p ®Æt hÖ thèng l−íi ch¾n r¸c... ®Ó lµm m« h×nh ®iÓm xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang. KÕt qu¶ m« h×nh xö lý cho thÊy kÕt qu¶ tèt vµ kh¶ quan, vËn hµnh qu¶n lý ®¬n gi¶n, chi phÝ x©y dùng kh«ng lín, cã thÓ ¸p dông réng r·i trong ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¹t tiªu chuÈn 5945 - lo¹i B ®−îc thÝ nghiÖm t¸i sö dông ®Ó t−íi ruéng còng

cho n¨ng suÊt lóa tèt h¬n t−íi b»ng n−íc th−êng, ®ång thêi tiÕt kiÖm ®−îc l−îng n−íc t−íi vµ ph©n bãn dïng trong n«ng nghiÖp.

2. KiÕn nghÞ

- C¬ quan nghiªn cøu khoa häc phÝa ViÖt Nam vµ Rumani ®· lùa chän, ®Ò xuÊt

c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang cã tÝnh kh¶ thi cao vµ ®¸p øng

tiªu chÝ hiÖu qu¶, rÎ tiÒn, dÔ vËn hµnh, kh«ng tèn ho¸ chÊt vµ n¨ng l−îng, phï

hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng.

- PhÇn c«ng nghÖ vµ quy ho¹ch m«i tr−êng do ®Ò tµi ®−a ra nÕu ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ sÏ gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn m«i tr−êng th«n Lòng Giang mét c¸ch triÖt ®Ó. V× vËy chÝnh quyÒn th«n vµ thÞ trÊn cÇn tranh thñ mäi nguån kinh phÝ ®Ó cã thÓ x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nh− ®· nªu trong phÇn quy ho¹ch m«i tr−êng ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ m«i tr−êng.

- VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc trªn c¬ së cã sù hç trî cña nhµ n−íc vµ nç lùc cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. ThiÕu mét trong hai yÕu tè nµy kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò m«i tr−êng cã hiÖu qu¶.

n−íc th¶i ch¨n nu«i trong gia ®×nh (qua hÖ thèng biogas vµ hè ga) tr−íc khi x¶ ra

r·nh tiªu chung.

thèng tho¸t n−íc chung vµ ra kªnh t−íi ®Ó b¶o ®¶m vÖ sinh m«i tr−êng vµ b¶o

®¶m chÊt l−îng n−íc t−íi.

trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó võa b¶o ®¶m môc tiªu gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng,

võa tËn dông ®−îc nguån tµi nguyªn n−íc th¶i nh»m b¶o ®¶m cho hÖ thèng xö lý

vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng.

- VÒ phÝa ®Þa ph−¬ng thÞ trÊn, th«n cÇn t¨ng c−êng gi¸m s¸t c¸c ®éi tù qu¶n, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn trong x· héi tham gia c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

121

thøc b¶o vÖ m«i tr−êng ®Ó m«i tr−êng trong thÞ trÊn ngµy cµng tèt ®Ñp.

Tµi liÖu tham kh¶o

1- Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr−êng (1995), C¸c tiªu chuÈn nhµ n−íc ViÖt Nam vÒ chÊt l−îng n−íc, Hµ Néi.

3- Bé N«ng NghiÖp & PTNT – “ChiÕn l−îc ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tµi nguyªn n−ãc giai ®o¹n 2010 – 2020”, th¸ng 2002.

6- Chi côc vïng kinh tÕ míi, n−íc sinh ho¹t & VSMT n«ng th«n tØnh B¾c Ninh – “Quy ho¹ch n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n tØnh B¾c Ninh ®Õn 2010”, B¾c Ninh 2004.

7- Côc m«i tr−êng (2003), Nghiªn cøu c¬ së khoa häc lùa chän c«ng nghÖ ®iÓn h×nh nh»m øng dông c«ng nghÖ sinh häc sö lý chÊt th¶i b¶o vÖ m«i tr−êng, B¸o c¸o nhiÖm vô nghiªn cøu khoa häc vÒ m«i tr−êng, Bé tµi nguyªn vµ MT. 8- §¹i häc kiÕn tróc Hµ Néi – “§iÒu tra nghiªn cøu thùc tr¹ng m«i tr−êng ë cña khu d©n c− n«ng th«n vïng §BSH, ®Ò suÊt c¸c gi¶i ph¸p quy ho¹ch kiÕn tróc nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, Hµ Néi 2001.

9- §¹i häc má ®Þa chÊt – “B¶o vÖ n−íc d−íi ®Êt vïng ®ång b»ng B¾c Bé”, 1995. 10- §Ò tµi: “Nghiªn cøu c«ng nghÖ thÝch hîp nh»m xö lý chÊt th¶i sinh ra tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« võa vµ nhá” - Bé KHCN vµ MT - Ch−¬ng tr×nh sö dông hîp lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng (KHCN-07) - TPHCM th¸ng 11/2000. 11- Lª ThÞ Kim Cóc, ViÖn khoa häc thñy lîi (1999), B¸o c¸o ®Ò tµi c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i.

12- Ng« KÕ S−¬ng, NguyÔn L©n Dòng (1997), S¶n xuÊt khÝ ®èt b»ng kü thuËt lªn men kÞ khÝ, Nxb N«ng nghiÖp, TP Hå ChÝ Minh.

13- Së KHCNMT B¾c Ninh, B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng tØnh B¾c Ninh. 14- TrÇn §øc H¹ - “Xö lý n−íc th¶i quy m« nhá vµ võa”, NXB KHKT, Hµ néi 2002.

15- TrÇn HiÕu NhuÖ & NguyÔn Quèc C«ng – “KiÕn nghÞ ¸p dông c¸c s¬ ®å tho¸t n−íc vµ vÖ sinh cho c¸c ®« thÞ ViÖt Nam” Tµi liÖu héi th¶o vµ triÓn l·m quèc tÕ “Tho¸t n−íc ®« thÞ ViÖt Nam”, Hµ Néi, trang 304 – 317 (2001).

16- TrÇn HiÕu NhuÖ, NguyÔn Quèc C«ng & TrÇn HiÒn Hoa – “M« h×nh vÖ sinh, xö lý n−íc th¶i t¹i chç hoÆc ph©n t¸n vµ ph¹m vi ¸p dông”, B¸o c¸o héi th¶o DEWATS, Hµ néi 2001.

17- Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp – CEETIA. Héi th¶o b·i läc trång c©y xö lý n−íc th¶i. 3/2006.

18- ViÖn khoa hoc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), T¸c ®éng cña ®« thÞ hãa tíi sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vïng ven ®«, Hµ Néi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

122

19- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (1996), §¸nh gi¸ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng n−íc vµ øng dông biÖn ph¸p hå sinh vËt ®Ó sö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ë n«ng th«n ViÖt Nam, LuËn ¸n Th¹c sÜ Kü thuËt, Hµ Néi.

20- Asian Institute of Technology. Constructed wetlands for wastewater treatment and Resource Recovery. Environmental Systems Reviews, No 41- 1996.

21- Constructed wetland design - Office of Research and Development

22- DEWATS. Decentralised WasteWater Treatmant in Developing countries. Ludwig Sasse, (1998).

23- Dohne E, Brenndorier M, Bacder W. Biogas in theorie and Practice.

24- Dr. G Oates and Dr, Klanaring Srioth, NU of singapore. Impact of technology change on starch processors.

25- Eikelboom, D.H. (2000), process control of activated sludge plants by microscopic investigation, IWA Publishing – London.

26- George Tchobanoglous, Franklin l.Burton - Wastewater engineering McGraw- Hill, Inc.

27- Hammer, D. A. (1990). Constructed wetlands for wastewater treatment. Chelsea, MI. Lewis Publishers, Inc.

28- James P.S. Sukias, Chris C. Tanner . HiÖn tr¹ng xö lý n−íc th¶i ë Newzealand- ViÖn nghiªn cøu n−íc vµ kh«ng khÝ Newzealand.

29- Julia F. Morton, Miarmi www.hoet.produe.edu/newcrop/morton/pineapple.html

30- Ludwig Sasse (1998), Decentralied wastewater treatment in developing countries.

31- Ministere de l’environnement et du de vie (1979), Lagunage naturel et lagunege ae’re’ procede’s d’e’puration des petites collctivite’s, Juin.

32- Palph A. Luken, APO, San francisco, Califorlia 96528 – Choosing an appropriate water treatment.

33- R.Guillierme. Directeur Ge’ne’ral de I’Institut Francais de Recherches Fruitle’res Outre – Mer

34- Shen Yaoliang et al Study on Performance of ABR Process Treating High Strength Starch Wastewater - T¹p chÝ n−íc vµ n−íc th¶i - Trung Quèc

35- Sun-Kee Han and Hang-Sik Shin. Journal of the Air & Waste Management Association, Volume 54 February 2004.

36- U.S. Environmental Protection Agency - Cincinnati, Ohio.

37- USEPA 1992). Process Design Manual: Wastewater Treatment/Disposal for Small Communities. Cincinnati, Ohio. (Report no. EPA-625/R-92/005).

38- W. Wesley Eckenfelder, Jr . Xö lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp. Mc Graw Hill, third edition

39- Website : King Mongkut’s University of Technology Thonburi , Pracha- uthitRoad, Thungkru - Bangkok 10140, Thailand

40- www.Cabi-publising.org/pdf/books/0851995039chl

41- www.uga.edu/fruit/pineapple.htm. Pineapple-Ananas comosus Merr

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

123

42- Yong Jin Choi, 2001. Generation and Reuse of wastewater from Starch Industry. Thesis, 2001, Asian Institute of Technology

Phô lôc: Tµi liÖu tËp huÊn h−íng dÉn vËn hµnh m« h×nh xö lý n−íc

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

124

Phô lôc 1: Tê r¬i H−íng dÉn Qu¶n lý HÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö

B¾c Ninh

1. Kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i:

N−íc sau khi sö dông vµo môc ®Ých sinh ho¹t hay s¶n xuÊt, n−íc m−a ch¶y trªn c¸c m¸i nhµ, mÆt ®−êng, s©n v−ên… chøa nhiÒu hîp chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬, dÔ bÞ ph©n huû, thèi r÷a vµ chøa nhiÒu vi trïng g©y bÖnh, cã thÓ truyÒn nh÷ng bÖnh rÊt nguy hiÓm cho ng−êi vµ ®éng vËt. NÕu nh÷ng lo¹i n−íc th¶i nµy x¶ ra mét c¸ch bõa b·i sÏ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh:

- Ph¸t sinh vµ lan truyÒn c¸c thø bÖnh nguy hiÓm.

- ¶nh h−ëng ®Õn nguån n−íc phôc vô cho t−íi tiªu vµ nu«i trång thuû s¶n.

- N−íc th¶i sinh ho¹t : th¶i ra tõ c¸c chËu röa, buång t¾m, hè xÝ, chuång tr¹i ch¨n nu«i... N−íc th¶i nµy chøa nhiÒu chÊt bÈn h÷u c¬ vµ nhiÒu vi trïng.

- N−íc th¶i s¶n xuÊt: th¶i ra sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c¸c lß giÕt mæ gia sóc, gia cÇm, chÕ biÕn thùc phÈm...

- N−íc m−a: t−¬ng ®èi s¹ch, nh−ng sau khi r¬i xuèng, ch¶y trªn m¸i nhµ, mÆt ®−êng, s©n v−ên… sÏ bÞ nhiÔm bÈn, nhÊt lµ l−îng n−íc m−a ®Çu tiªn.

NhiÖm vô cña hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lÝ n−íc th¶i:

- Xö lý vµ khö trïng tíi møc ®é cÇn thiÕt tr−íc khi x¶ vµo nguån n−íc( ao, hå, s«ng, m−¬ng…).

HÖ thèng tho¸t n−íc: bao gåm c¸c thiÕt bÞ thu gom n−íc th¶i, m−¬ng vµ cèng tho¸t n−íc (kÓ c¶ c¸c hè ga, giÕng trµn t¸ch n−íc m−a, …), c¸c c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i vµ x¶ ra nguån n−íc, m«i tr−êng xung quanh.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

125

- HÖ thèng tho¸t n−íc hé gia ®×nh: C¸c thiÕt bÞ vÖ sinh thu gom n−íc th¶i, c¸c c«ng tr×nh vÖ sinh: xö lý côc bé ph©n vµ n−íc tiÓu (hè xÝ kh«, bÓ tù ho¹i, hÇm biogas,...),

2. Yªu cÇu qu¶n lý, ch¨m sãc, b¶o vÖ hÖ thèng tho¸t n−íc:

+ Kh«ng cho r¸c th¶i, kÓ c¶ bïn cÆn vµ r¸c tõ n−íc röa chuång tr¹i, xuèng m−¬ng, cèng tho¸t n−íc. R¸c sÏ lµm t¾c cèng vµ g©y « nhiÔm, ngËp óng.

ChÊt th¶i r¾n: cho vµo thïng r¸c -

ChÊt th¶i láng: ®æ xuèng m−¬ng, cèng. -

- §èi víi chÊt th¶i láng tõ nhµ vÖ sinh, chuång tr¹i: ph¶i xö lý s¬ bé t¹i hé gia ®×nh b»ng hÖ thèng bÓ biogas, bÓ tù ho¹i… tr−íc khi ®æ ra m−¬ng, cèng tho¸t n−íc.

NÕu lµm tèt c¸c c«ng viÖc trªn, hÖ thèng tho¸t n−íc sÏ gióp c¸c ng«i nhµ vµ

NÕu chóng ta kh«ng lµm tèt c¸c viÖc trªn th× cèng r·nh bÞ t¾c sÏ:

Bèc mïi h«i thèi -

G©y óng ngËp -

L−u r¸c, bïn ®Êt trªn ®−êng th«n, lµm mÊt vÖ sinh vµ mü quan -

gia b¶o qu¶n tèt hÖ thèng tho¸t n−íc. §ã lµ tr¸ch nhiÖm chung cña tÊt c¶ mäi ng−êi. C«ng viÖc nµy cã thÓ triÓn khai d−íi nhiÒu h×nh thøc tïy thuéc ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. VÝ dô nh− h×nh thøc céng ®ång x©y dùng h−¬ng −íc hoÆc cam kÕt gi÷ vÖ sinh, b¶o vÖ m«i tr−êng - hoÆc chÝnh quyÒn ban hµnh v¨n b¶n quy ®Þnh cô thÓ vÒ thùc hiÖn thu gom r¸c, qu¶n lÝ, b¶o d−ìng hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lÝ n−íc th¶i, th−ëng, ph¹t... b¾t buéc thi hµnh.

3. VËn hµnh vµ b¶o d−ìng cèng tho¸t n−íc - bÓ xö lÝ n−íc th¶i

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

126

• Th−êng xuyªn vÖ sinh lµm s¹ch c¸c ®−êng cèng vµ cöa cèng, hè ga thu.

• T¹i c¸c cöa cèng trªn c¸c con ®−êng ®Òu ph¶i cã song ch¾n r¸c vµ ph¶i ®−îc vÖ sinh th−êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ vµo mïa m−a. R¸c l−u l¹i ë c¸c song ch¾n ®−îc lÊy ra vµ ®−a ra b·i ch«n lÊp r¸c cña khu d©n c− hoÆc cña thÞ trÊn.

• Hµng n¨m tr−íc mïa m−a, ph¶i kiÓm tra kü cµng hiÖn tr¹ng hÖ thèng cèng tho¸t n−íc.

• T¹i c¸c hé gia ®×nh, ph¶i th−êng xuyªn vÖ sinh lµm s¹ch hÖ thèng tho¸t n−íc cña gia ®×nh m×nh. Th−êng xuyªn n¹o vÐt, lÊy r¸c tõ c¸c hè ga thu n−íc th¶i hé gia ®×nh.

• BÓ tù ho¹i t¹i c¸c hé gia ®×nh ph¶i ®−îc hót ®Þnh kú tõ 1 - 2 n¨m/lÇn, tr¸nh cÆn trong bÓ tù ho¹i ch¶y vµo hÖ thèng cèng c«ng céng.

• N−íc röa chuång, tr¹i ch¨n nu«i ph¶i ch¶y qua hè l¾ng – t¸ch c¸t vµ cÆn, r¸c næi tr−íc khi cho ch¶y vµo hÖ thèng m−¬ng, cèng tho¸t n−íc c«ng céng. R¸c, bïn cÆn t¸ch ra ®−îc ®−a ®i ñ ph©n hay ch«n lÊp nh− r¸c sinh ho¹t.

• ChÝnh quyÒn vµ nh©n d©n th«n Lòng Giang cÇn ph¶i lËp tæ qu¶n lÝ, vËn hµnh, b¶o d−ìng BÓ xö lÝ n−íc th¶i cña th«n do Dù ¸n thÝ ®iÓm ®· gióp x©y dùng.

- Th−êng xuyªn n¹o vÐt bïn vµ r¸c t¹i c¸c hè ga, r·nh dÉn n−íc th¶i vµ song ch¾n r¸c tr−íc bÓ xö lÝ ®Ó c¸c lo¹i r¸c kh«ng lµm t¾c bÓ.

- KiÓm so¸t sè l−îng hé gia ®×nh x¶ n−íc th¶i vµo bÓ kh«ng qu¸ sè l−îng hé hiÖn nay. NÕu cã thªm l−îng n−íc th¶i x¶ vµo sÏ g©y qu¸ t¶i (l−îng n−íc th¶i vµo bÓ lín h¬n kh¶ n¨ng xö lÝ cña bÓ hiÖn t¹i) vµ do ®ã n−íc ra sÏ bÈn, kh«ng ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng. Khi ®ã cÇn x©y dùng thªm bÓ xö lÝ míi.

- Bïn cÆn cÇn ph¶i ®−îc hót ®Þnh kú tõ 1 - 2 n¨m/lÇn, tr¸nh cÆn trong bÓ tù ho¹i ch¶y vµo hå sinh häc g©y l¾ng cÆn vµ g©y thèi r÷a, mïi khã chÞu cho khu d©n c−.

- Khi hót bïn cña bÓ cÇn kÕt hîp kiÓm tra vËt liÖu läc ë ng¨n läc. NÐu thÊy hao hôt th× bæ sung vËt liÖu läc lµ mét trong c¸c lo¹i sau: g¹ch vì hoÆc xØ than lß nung.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

127

Chóng t«i mong r»ng b¶n h−íng dÉn ng¾n nµy sÏ mang ®Õn cho bµ con nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt, gióp bµ con sö dông c¸c c«ng tr×nh vÖ sinh vµ ch¨m sãc, b¶o vÖ hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cña gia ®×nh vµ cña côm d©n c− mét c¸ch tèt nhÊt, gãp phÇn cho c¸c gia ®×nh lu«n m¹nh khoÎ, s¹ch ®Ñp vµ v¨n minh !

Phô lôc 2: c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i sx, sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i

b»ng bÓ biogas

1. §èi t−îng xö lý:

- §èi t−îng xö lý bao gåm n−íc th¶i tõ s¶n xuÊt tinh bét, chÊt th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ vµ chÊt th¶i ch¨n nu«i (n−íc th¶i, ph©n ng−êi, ph©n gia sóc, gia cÇm).

- Nguyªn t¾c: Xö lý yÕm khÝ chÊt th¶i b»ng bÓ biogas lµ qu¸ tr×nh ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬, v« c¬ cã trong nguyªn liÖu nhê c¸c vi sinh vËt trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã oxy. C¸c vi sinh vËt sö dông c¸c chÊt h÷u c¬, v« c¬ trong chÊt th¶i nh− nguån dinh d−ìng ®Ó sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh ph©n huû, phÇn lín c¸c hîp chÊt h÷u c¬ ®−îc chuyÓn ho¸ thµnh khi sinh häc (biogas).

2. KÕt qu¶ sö dông Biogas t¹i mét sè ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc:

Xö lý chÊt th¶i b»ng bÓ biogas kh«ng nh÷ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ to lín mµ cßn mang l¹i hiÖu qu¶ x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ c¶i thiÖn ®êi sèng ë n«ng th«n. ChÝnh v× vËy c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i b»ng bÓ biogas ®· ®−îc ¸p dông réng r·i vµ phæ biÕn t¹i c¸c vïng n«ng th«n trong c¶ n−íc nh− B¾c Ninh, Gia L©m (Hµ Néi),Xu©n Tr−êng (Nam §Þnh), Hoµi §øc, §an Ph−îng (Hµ T©y),….

Dù ¸n: “X©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i- nhµ tiªu b»ng hÇm ñ biogas, ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng” t¹i 20 x· cña huyÖn Xu©n Tr−êng, tØnh Nam §Þnh thùc hiÖn n¨m 2003 ®· x©y dùng ®−îc 580 m« h×nh (chiÕm tû lÖ 2.4% sè hé gia ®×nh trong toµn huyÖn cã hÇm biogas). Tæng kinh phÝ thùc hiÖn dù ¸n lµ 5.822,5 triÖu ®ång trong ®ã chñ yÕu do d©n ®ãng gãp (5.362,5 triÖu ®«ng), phÇn ng©n s¸ch Nhµ n−íc (ch−¬ng tr×nh Môc tiªu Quèc gia NS & VSMT) hç trî 460 triÖu ®ång. Dù ¸n hoµn thµnh kh«ng nh÷ng ®· ®em l¹i lîi Ých vÒ m«i tr−êng gãp phÇn vµo viÖc gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng vïng dù ¸n; c¸c hé ch¨n nu«i víi quy m« lín ®· kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi c¸c hé xung quanh do th¶i l−îng chÊt th¶i ch¨n nu«i qu¸ lín ra ®−êng lµng ngâ xãm t¹o c¶nh quan m«i tr−êng cña c¸c x· s¸ch ®Ñp. MÆt kh¸c ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ thiÕt thùc lµ t¹o nguån khÝ ®èt, gi¶m tû lÖ bÖnh tËt tõ ®ã gi¶m chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh cho gia ®×nh vµ x· héi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

128

Dù ¸n: “VÖ sinh ch¨n nu«i, xö lý chÊt th¶i b»ng hÇm ñ biogas” t¹i 16 x· vµ c¬ quan, tr−êng häc cña huyÖn §an Ph−îng- Hµ T©y tõ 1999- 2003 ®· x©y dùng ®−îc 3182 hÇm biogas. Tæng kinh phÝ Trung −¬ng vµ tØnh cÊp 2.186 tû ®ång chiÕm kho¶ng 20% tång kinh phÝ thùc hiÖn dù ¸n, phÇn kinh phÝ cßn l¹i do d©n ®ãng gãp (mçi hé gia ®×nh x©y dùng hÇm biogas ®ãng gãp kho¶ng 2-3 triÖu ®ång). Dù ¸n ®−îc thùc hiÖn kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng mµ cßn t¹o nguån khÝ ®èt dïng cho sinh ho¹t, ®un nÊu, th¾p s¸ng,…. ¦íc tÝnh trung b×nh hµng th¸ng mçi gia ®×nh tiÕt kiÖm ®−îc tõ 60- 80 ngh×n ®ång chi phÝ cho chÊt ®èt, nÕu tÝnh toµn huyÖn hµng n¨m

3. S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i yÕm khÝ b»ng bÓ biogas:

KhÝ Gas

BÕp Gas

N−íc ra

BÓ Biogas/ Tói ñ b»ng chÊt dÎo

4. HiÖu qu¶ cña Biogas:

- HiÖu qu¶ kinh tÕ:

+ T¹o nguån n¨ng l−îng t¸i sinh lµ khÝ biogas võa rÎ tiÒn, tiÖn lîi vµ s¹ch sÏ phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. T¨ng thu nhËp cho c¸c gia ®×nh th«ng qua viÖc gi¶m chi phÝ vÒ nhu cÇu chÊt ®èt phôc vô sinh ho¹t. NÕu x©y dùng bÓ biogas, mét gia ®×nh nu«i 6- 10 con lîn lµ cã thÓ thay thÕ hoµn toµn nguån chÊt ®èt trong gia ®×nh.

+ B· th¶i tõ bÓ biogas cã thÓ dïng lµm ph©n bãn an toµn v× trong qu¸ tr×nh xö lý yÕm khÝ ë bÓ biogas, phÇn lín vi trïng vµ trøng giun s¸n ®· bÞ tiªu diÖt. Do ®ã gi¶m l−îng ph©n bãn ho¸ häc, gi¶m sù tho¸i ho¸ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Êt.

- HiÖu qu¶ x· héi:

+ Xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i lµm s¹ch m«i tr−êng, gi¶m ®−îc c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm vµ c¶i thiÖn søc khoÎ céng ®ång, gi¶m chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh cho gia ®×nh vµ x· héi.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

129

+ Hç trî ph¸t triÓn ch¨n nu«i tèt h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi d©n n©ng cao thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng, t¹o nÕp sèng v¨n minh trong viÖc c¶i t¹o hè xÝ gia ®×nh vµ sö dông khÝ sinh häc lµm chÊt ®èt.

+ TiÕt kiÖm thêi gian ®un nÊu, gi¶i phãng søc lao ®éng cña ng−êi phô n÷ trong

c«ng viÖc néi trî, gi¶m ®éc h¹i vµ bôi do ®un than, cñi, r¬m r¹.

quyÕt ®−îc c¸c vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng do ch¨n nu«i víi quy m« lín.

n«ng th«n.

+ Xö lý chÊt th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i b»ng bÓ biogas ®· gãp phÇn lµm cho

nÒn n«ng nghiÖp s¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

- HiÖu qu¶ b¶o vÖ m«i tr−êng:

+ Gi¶m mïi h«i thèi khã chÞu vµ « nhiÔm m«i tr−êng, gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i

tr−êng vÖ sinh trong s¹ch trong c¸c khu vùc n«ng th«n.

+ Gi¶m ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh: gi¶m l−îng khÝ mªtan CH4 ph¸t th¶i trong ®iÒu kiÖn ph©n huû tù nhiªn, gi¶m ®−îc l−îng khÝ CO, CO2 do dïng khÝ sinh häc thay thÕ than trong ®un nÊu.

5. VËn hµnh sö dông bÓ biogas:

5.1. N¹p nguyªn liÖu vµo bÓ:

Nguyªn liÖu: bao gåm n−íc th¶i s¶n xuÊt tinh bét, chÊt th¶i sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i (n−íc th¶i, ph©n ng−êi, ph©n gia sóc, gia cÇm).

a. N¹p nguyªn liÖu lÇn ®Çu:

- Nguyªn liÖu vµo bÓ ®−îc ch¶y trªn ®−êng èng dÉn, qua song ch¾n r¸c vµ hè ga ®Ó lo¹i bá c¸c r¸c to (cµnh c©y, r¬m r¹,..), c¸t sái lµ nh÷ng chÊt khã ph©n huû ®ång thêi tr¸nh g©y t¾c vµ l¾ng cÆn trong bÓ.

- §èi víi bÓ biogas 5m3 cÇn n¹p kho¶ng 7- 8 t¹ ph©n t−¬i vµ 4m3 n−íc th¶i vµo bÓ. Khi n¹p nguyªn liÖu vµo bÓ cÇn ®¸nh t¬i tr¸nh hiÖn t−îng ph©n bÞ vãn côc g©y ®ãng v¸ng trong bÓ. Sù ph©n huû yÕm khÝ c¸c chÊt h÷u c¬ trong nguyªn liÖu x¶y ra, khÝ sinh häc b¾t ®Çu sinh ra sau kho¶ng 10- 30 ngµy kÓ tõ ngµy n¹p liÖu. Do ®ã sau khi n¹p liÖu lÇn ®Çu ph¶i ®îi khÝ sinh häc sinh ra ®Çy tói dù tr÷. Khi tói dù tr÷ c¨ng phång th× thö ®èt, do chÊt l−îng cña khÝ ban ®Çu cã thÓ ch−a tèt nªn nÕu khÝ kh«ng ch¸y th× cÇn x¶ hÕt ®i vµ ®îi cho ®Çy tói th× cã thÓ dïng ®Ó ®un nÊu ®−îc.

b. N¹p nguyªn liÖu hµng ngµy:

Khi ta b¾t ®Çu sö dông khÝ sinh häc ®Ó ®un nÊu hµng ngµy th× cÇn ph¶i bæ

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

130

sung nguyªn liÖu hµng ngµy.

- N¹p hçn hîp n−íc th¶i: ph©n = 5:1. Mçi ngµy cµn bæ sung kho¶ng 75 - 100l n−íc th¶i vµ 15- 20 kg ph©n (t−¬ng ®−¬ng víi ph©n cña kho¶ng 6-7 con lîn).

- Chó ý hµng ngµy kh«ng ®−îc bæ sung qu¸ nhiÒu n−íc vµo bÓ, nÕu bæ sung qu¸ nhiÒu th× bÓ sÏ chãng ®Çy, ph©n tõ hÇm ch−a ®ö thêi gian ph©n huû hÕt ®· bÞ tr«i ra ngoµi lµm hiÖu qu¶ xö lý vµ hiÖu qu¶ t¹o khÝ sinh häc kÐm.

5.2. KiÓm tra c¸c yÕu tè nguyªn liÖu ®Çu vµo:

Khi n¹p nguyªn liÖu vµo bÓ, cÇn chó ý lo¹i bá:

- CÇn lo¹i bá c¸c dßng th¶i chøa n−íc xµ phßng, thuèc tÈy, thuèc s¸t trïng, thuèc trõ s©u vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt, n−íc m−a,… lµ nh÷ng chÊt øc chÕ lµm gi¶m ho¹t ®éng thËm chÝ cã thÓ lµm chÕt c¸c vi sinh vËt.

KiÓm tra pH cña dßng th¶i ®Çu vµo: Dïng giÊy quú nhóng vµo vµ so s¸nh víi b¶ng mµu chuÈn, nÕu pH qu¸ thÊp (pH < 5) th× cÇn bæ sung thªm c¸c chÊt cã tÝnh kiÒm ®Ó n©ng pH lªn (cã thÓ dïng muèi natri bicacbonat c«ng nghiÖp). Th«ng th−êng hçn hîp n−íc th¶i vµ chÊt th¶i ch¨n nu«i cã pH gÇn trung tÝnh nªn kh«ng cÇn ®iÒu chØnh pH tr−íc khi vµo bÓ.

5.3. C¸ch sö dông khÝ sinh häc ®Ó ®un nÊu trong gia ®×nh

KhÝ sinh häc t¹o ra ®−îc dù tr÷ trong nh÷ng tói chÊt dÎo gåm 2 líp, mçi tói cã thÓ chøa 1,5- 2m3 khÝ. Hµng ngµy khi sö dông gas ®Ó ®un nÊu cÇn chó ý mét sè ®iÓm sau:

- Khi sö dông dïng mét sîi d©y chun buéc ngang tói t¹o cho gas cã ¸p suÊt æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh sö dông vµ cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc ®é to nhá cña ngän löa. Khi ®un nÊu xong, th¸o sîi d©y chun ra ®Ó dÔ dµng cho viÖc tiÕp tôc tr÷ khÝ sinh häc vµo tói.

- Më van cña bÕp ga sinh häc, bËt diªm hay ch©m löa b»ng que ®ãm råi ®−a vµo ch©m löa t¹i bé phËn ph©n nhiÖt trªn bÕp, sau ®ã tõ tõ më kho¸ van vµ ®iÒu chØnh cho ngän löa ch¸y cã mµu xanh vµ ch¸y to- nhá cho thÝch hîp. Khi kh«ng sö dông ph¶i kho¸ van l¹i.

- §Ó ngän löa biogas ch¸y ®Òu vµ lu«n cã mµu xanh, gi÷ cho xoong nåi s¹ch sÏ vµ kh«ng cã muéi th× ph¶i th−êng xuyªn vÕ sinh cä röa bé phËn ph©n nhiÖt b»ng ®ång.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

131

- N¾p thªm mét kho¸ van tæng ë trªn cao tr¸nh cho trÎ em nghÞch, van nµy chØ më khi sö dông gas ®Ó ®un nÊu.

6. C¸c sù cè th−êng gÆp vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc:

§îi thªm mét thêi gian

Kh«ng ®ñ vi sinh vËt

N¹p thªm nguyªn liÖu ®· ®−îc ñ s¬ bé

KiÓm tra ®−êng dÉn khÝ

KiÓm tra n−íc trong van an toµn Kh«ng cã khÝ hoÆc khÝ kh«ng ®ñ Rß rØ

KiÓm tra n−íc trªn n¾p ®Ëy, siph«ng, bÖ xÝ

Bæ sung nguyªn liÖu L−îng nguyªn liÖu n¹p bæ sung kh«ng ®ñ

Van ch−a ®ãng l¹i Kho¸ van sau mçi lÇn sö dông bÕp

Tói bÞ thñng V¸ hoÆc thay tói míi

Tói tr÷ khÝ kh«ng ®Çy §−êng èng dÉn khÝ bÞ rß T×m chç rß rØ vµ hµn l¹i

L¾p thªm bé läc Qu¸ nhiÒu H2S KhÝ cã mïi khã chÞu

X¶ hÕt khÝ trong tói vµ ®îi KhÝ kh«ng ch¸y Qu¸ nhiÒu CO2, kh«ng khÝ

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

132

Ngän löa chËp chên, kh«ng duy tr× ®−îc N−íc ng−ng tô vµ ®äng trong ®−êng èng dÉn khÝ T×m c¸ch ®uæi hÕt n−íc ng−ng ra khái ®−êng èng

hîp vÖ sinh

1. §èi t−îng xö lý:

- Ph©n t−¬i tõ qu¸ tr×nh ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm (tr©u, bß, lîn, gµ,...), ph©n ng−êi, n−íc th¶i tõ ch¨n nu«i nh− n−íc röa chuång tr¹i, n−íc ph©n, n−íc gi¶i.

2. Môc ®Ých:

Môc ®Ých cña viÖc ñ ph©n chuång vµ r¸c th¶i h÷u c¬ lµm ph©n bãn nh»m lµm t¨ng sè l−îng vµ chÊt l−îng cña ph©n, lµm ph©n mau hoai môc ®ång thêi h¹n chÕ sù mÊt m¸t hµm l−îng ®¹m trong ph©n.

3. C¸c ph−¬ng ph¸p ñ hîp vÖ sinh:

3.1. Ph−¬ng ph¸p ñ t¬i (ñ nãng):

Trong qu¸ tr×nh ñ, ph©n t¬i xèp, tho¸ng khÝ do ®ã c¸c vi sinh vËt hiÕu khÝ ho¹t ®éng rÊt m¹nh lµm cho nhiÖt ®é trong ®èng ph©n cã lóc nãng ®Õn 600C. Nhê nhiÖt ®é cao mµ c¸c chÊt h÷u c¬ mau hoai môc vµ ph©n nhanh ®−îc sö dông.

- Ph−¬ng ph¸p ñ:

Chän chç ®Êt b»ng ph¼ng, kh« r¸o vµ nÖn nÒn thËt chÆt (nÕu lµm nÒn g¹ch hoÆc xi m¨ng cµng tèt) ®Ó trong qu¸ tr×nh ñ n−íc ph©n kh«ng bÞ thÊm xuèng ®Êt. TiÕn hµnh lãt mét líp chÊt ®én (r¬m r¹, r¸c h÷u c¬, th©n l¸ c©y hä ®Ëu, ng«, ®iÒn thanh,… b¨m nhá) ë d−íi sau ®ã ®æ líp ph©n t−¬i dµy 20- 30cm vµ t−íi mét Ýt n−íc (n−íc ph©n hoÆc n−íc gi¶i th× cµng tèt) cho Èm ®¶m b¶o ®é Èm kho¶ng 65- 70%. Cø tiÕp tôc nh− vËy 1 líp ph©n- 1 líp chÊt ®én nh−ng kh«ng nÌn chÆt ®Õn khi ®èng ph©n cao kho¶ng 1- 1,5m, réng 2- 3m; sau ®ã phñ mét líp ®Êt bét máng trªn cïng vµ lµm m¸i che m−a cho ®èng ph©n.

Kho¶ng 20- 25 ngµy sau khi ñ, ®¶o ph©n 1 lÇn råi vun ®èng ñ l¹i nh− cò; nÕu ®¶o nhiÒu lÇn th× ph©n mau hoai môc nh−ng l−îng ®¹m sÏ bÞ mÊt ®i nhiÒu h¬n.

- Thêi gian ñ: 1,5- 2 th¸ng sau khi ñ ph©n ®· hoai môc nªn kh«ng cßn thèi nh− ph©n t−¬i n÷a vµ cã thÓ ®em bãn ruéng ®−îc.

- ¦u nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ñ t¬i:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

133

Ph−¬ng ph¸p ñ t¬i tèn Ýt thêi gian ñ h¬n do ph©n mau hoai môc vµ nhanh ®−îc sö dông. Tuy nhiªn do nhiÖt ®é cao vµ ®¶o trén nªn hµm l−îng ®¹m trong ph©n gi¶m.

3.2. Ph−¬ng ph¸p ñ chÆt (ñ l¹nh):

- Ph−¬ng ph¸p ñ:

T−¬ng tù nh− ñ nãng nh−ng nÐn chÆt c¸c líp ph©n vµ c¸c chÊt h÷u c¬ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yÕm khÝ trong ®èng ph©n. Mçi líp ph©n nªn t−íi n−íc cho võa Èm, trªn mçi ®èng c¾m mét sè èng tre cã dïi lç ®Ó thØnh tho¶ng t−íi n−íc duy tr× ®é Èm cho ph©n. Phñ lªn ®èng ph©n mét líp ®Êt bét máng 5- 10cm hoÆc líp ®Êt bïn máng vµ lµm m¸i che m−a.

ñ chÆt th−êng ñ ®èng to h¬n vµ cao h¬n vµ th−êng dïng Ýt chÊt ®én h¬n, cã

thÓ ñ næi nh− ñ nãng nh−ng còng cã thÓ ñ ch×m d−íi mÆt ®Êt.

- ¦u nh−îc ®iÓm:

3.3. Ph−¬ng ph¸p ñ nöa t¬i, nöa chÆt:

- Ph−¬ng ph¸p ñ: kÕt hîp gi÷a ñ t¬i vµ ñ chÆt

Thêi gian ®Çu ñ t¬i ®Ó ph©n vµ c¸c chÊt h÷u c¬ mau hoai môc sau ®ã ®¶o ph©n lªn vµ vun ®èng, nÐn chÆt cho ®ì mÊt ®¹m trong qu¸ tr×nh ñ chÆt tiÕp theo.

- Thêi gian ñ: 2- 3 th¸ng

- ñ nöa t¬i, nöa chÆt ph¸t huy ®−îc −u ®iÓm vµ kh¾c phôc nh−îc ®iÓm cña hai

ph−¬ng ph¸p ñ t¬i vµ ñ chÆt.

3.4. Ngoµi ra cßn cã mét ph−¬ng ph¸p ñ ®én ®¬n gi¶n ¸p dông cho c¸c gia ®×nh

ch¨n nu«i Ýt ®ã lµ ph−¬ng ph¸p ®µo hè ñ ngay trong chuång lîn.

- C¸ch thùc hiÖn:

Lµm nÒn chuång lîn h¬i dèc, phÝa cuèi chuång ®µo mét hè s©u kho¶ng 50cm, nÖn chÆt hoÆc x©y xung quanh ®Ó n−íc ph©n kh«ng thÊm xuèng ®Êt. Do ®é dèc nªn n−íc ph©n tù ch¶y xuèng hè, hµng ngµy dïng chæi g¹t ph©n xuèng hè vµ bæ sung kho¶ng 2- 4 kg chÊt ®én (r¬m r¹, th©n l¸ c©y hä ®Ëu, ng«, ®iÒn thanh,… b¨m nhá).

- Thêi gian ñ: 2- 3 th¸ng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

134

Chuång tr¹i

Cèng r∙nh

N−íc th¶i

ch¨n nu«i

Nhµ vÖ sinh

Ph©n, tro

Ph©n lîn

R¸c th¶i h÷u c¬

Hè ñ ph©n

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

135

Phô lôc 4: Quy tr×nh t¨ng c−êng hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i sinh

ho¹t b»ng biÖn ph¸p bæ sung chÕ phÈm vi sinh

1. Xö lý n−íc th¶i hå sinh häc.

B−íc 1. ChuÈn bÞ nguyªn liÖu.

- ChÕ phÈm EMUNIV d¹ng dÞch.

- BÓ hoÆc thïng chøa.

- RØ ®−êng

B−íc 2. C¸ch pha chÕ phÈm EMUNIV.

- 1 lÝt EMUNIV gèc

- 20 lÝt n−íc s¹ch

- 1 kg rØ ®−êng

KhuÊy tan ®Òu hçn hîp trªn, ®Ëy kÝn, ®Ó kho¶ng 3 ngµy trë lªn lµ dïng ®−îc.

B−íc 3. Phun chÕ phÈm.

Phun chÕ phÈm ®· pha kh¾p mÆt hå, kÓ c¶ cèng r·nh tho¸t n−íc. L−îng ding 20lÝt/ 100m3. (Hå 500m3 dïng 5lÝt EMUNIV gèc pha thµnh 100 lÝt chÕ phÈm thø cÊp).

2. Xö lý n−íc th¶i trong bÓ xö lý tù ho¹i c¶i tiÕn v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn

- Nguyªn liÖu: ChÕ phÈm EMUNIV d¹ng bét

- C¸ch sö dông: Cho 2kg chÕ phÈm EMUNIV vµo ng¨n thø nhÊt cña bÓ xö lý.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

136

Cø 2 th¸ng sö dông l¹i chÕ phÈm mét lÇn.

B¸o c¸o tãm t¾t

Môc lôc

Môc lôc............................................................................................................... 0

Më ®Çu ............................................................................................................... 2

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ®« thÞ vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp ................................................... 4

I.1. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i ®« thÞ t¸i sö dông cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ........................................................................................4

I.2. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ ngoµi n−íc ..........4

I.2.1. Ngoµi n−íc..................................................................................................4

I.2. Trong n−íc .....................................................................................................5

I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc ...............................................................................................5

I.3.1. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi ........................5

I.3.2. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam .........................6

I.4. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest : .........................................................................................6

I.4.1. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM ..............................................................................6

I.4.2. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn........................................7

Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn Lim - B¾c Ninh) ....... 8

II.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn......................................................................................8

II.2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng thÞ trÊn Lim.................................................................9

II.2.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc ......................................................................9

II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi ......................................................12

Ch−¬ng III: Quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh .................................................. 13

III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh ..........................................................................................................13

III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vùc m« h×nh............................13

III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP c¬ häc. ..............13

III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng PP sinh häc. ...........13

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

III.1.5. ThuyÕt minh thiÕt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang...16

Ch−¬ng IV: Quy ho¹ch m«i tr−êng vµ x©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý m«i tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - b¾c NInh .................... 19

IV.1. Ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i....................................................19

IV.2. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt ....................................................................19

IV.2.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i................................................19

IV.2.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch........................................................20

VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch ................................................................................21

Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh ............................................................ 22

V.2. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc .............................................................................................22

V.2.1. X©y dùng ®−îc m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý phï hîp cho c¸c m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ xö lý.......................................................22

V.2.2. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ.......22

V.3. NhËn xÐt chung...............................................................................................22

Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau xö lý, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n Lòng Giang................................................. 23

Ch−¬ng VII: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp ............................................................. 26

VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng....................................................................................................26

KÕt luËn - KiÕn nghÞ........................................................................................ 27

1. KÕt luËn...............................................................................................................27

2. KiÕn nghÞ ............................................................................................................28

Tµi liÖu tham kh¶o .......................................................................................... 29

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Më ®Çu

§Ò tµi hîp t¸c nghiªn cøu song ph−¬ng gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam vµ chÝnh phñ

Rumani “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m

t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” nh»m môc ®Ých xö lý n−íc th¶i ®« thÞ ®Ó b¶o

®¶m ph¸t triÓn m«i tr−êng bÒn v÷ng vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®· xö lý cho s¶n xuÊt

n«ng nghiÖp.

* Môc tiªu cña ®Ò tµi:

Hîp t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i

®« thÞ vµ c«ng nghiÖp ®¹t yªu cÇu tiªu chuÈn n−íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

øng dông ®−îc c¸c gi¶i ph¸p tæng hîp ®Ó t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ cho

n«ng nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã phæ biÕn réng r·i cho vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù vµ ®µo

* Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- Nghiªn cøu tæng quan:

ngoµi n−íc vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ c¸c gi¶i ph¸p t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ

vµ c«ng nghiÖp nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, c¸c h¹n chÕ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, tÝnh thùc

tÕ vµ phï hîp trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.

- Qui ho¹ch tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho ®iÓm lùa chän:

§iÒu tra, kh¶o s¸t c¸c yÕu tè phôc vô c«ng t¸c qui ho¹ch.

- Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i ®« thÞ:

Lùa chän c¸c lo¹i c«ng nghÖ xö lý phï hîp víi tõng lo¹i n−íc th¶i dùa trªn

nguyªn t¾c: c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, dÔ qu¶n lý, vËn hµnh vµ tËn dông tèi ®a c¸c

®iÒu kiÖn s½n cã cña ®Þa ph−¬ng.

Nghiªn cøu t¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi: s¬ ®å t−íi, kü thuËt t−íi, qu¶n lý

chÊt l−îng nguån n−íc t−íi

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Giang.

Tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh, ®iÒu hµnh khu t−íi n−íc th¶i

Söa ch÷a vµ b¶o d−ìng c¸c m« h×nh

- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c m« h×nh:

T¸c dông c¶i thiÖn m«i tr−êng, diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i trong khu vùc

- ChuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu:

Më c¸c líp tËp huÊn, vËn ®éng sù tham gia cña céng ®ång, chuyÓn giao kÕt

qu¶ nghiªn cøu cho ®Þa ph−¬ng, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan.

Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù.

- Trao ®æi hîp t¸c víi chuyªn gia RUMANI:

Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ lùa chän c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t

c¸c khu ®« thÞ vµ ven ®«.

Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña dù ¸n cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù ë

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

RUMANI vµ ViÖt Nam.

Ch−¬ng I: Nghiªn cøu tæng quan vÒ c¸c c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i

®« thÞ vµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp

I.1.

Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ vµ c«ng tr×nh xö lý n−íc

th¶i ®« thÞ t¸I sö dông cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

C¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ ®−îc ®Ò xuÊt vµ lùa chän theo c¸c tiªu chÝ nh− sau:

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh, cã tÝnh æn ®Þnh cao, vèn ®Çu t− vµ chi phÝ qu¶n lý ph¶i thÊp, tËn dông triÖt ®Ó c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã.

- C«ng nghÖ xö lý ph¶i cã kh¶ n¨ng tËn thu, t¸i chÕ, t¸i sö dông c¸c nguån chÊt th¶i nh− n¨ng l−îng (thu håi khÝ ®èt), ph©n bãn, t−íi ruéng...

I.2. Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i trong vµ

ngoµi n−íc

I.2.1. Ngoµi nước

(cid:131) Tripathi, Ên §é (1991) ®· thÝ nghiÖm dïng vi t¶o víi thùc vËt thuû sinh lµm s¹ch n−íc th¶i thµnh phè.

(cid:131) Sun-Kee Han and Hang-Sik Shin - Nam TriÒu Tiªn Nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng xö lý yÕm khÝ hai giai ®o¹n ®Ó xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn thùc phÈm.

(cid:131) Din (1970) ®· nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i s¶n xuÊt tinh bét b»ng c¸c hå kþ khÝ vµ ®· t×m thÊy mèi quan hÖ gi÷a t¶i träng chÊt bÈn, hiÖu qu¶ xö lý BOD5 vµ thêi gian l−u n−íc trong hå.

(cid:131) Tongkasame (1968) nghiªn cøu xö lý chÊt h÷u c¬ b»ng c¸c hå kþ khÝ vµ bÓ mª ten ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt khi pH trong hå ®iÒu chØnh trong kho¶ng gi¸ trÞ tõ 6,5 - 8,0.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

(cid:131) Trªn thÕ giíi, nh÷ng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc ®· ®−îc nghiªn cøu vµ ®−a vµo øng dông tõ thÕ kû 19. Sau nh÷ng n¨m 1950, nh÷ng nghiªn cøu vÒ hå sinh häc ®· ®−îc c«ng bè réng r·i nh− c¸c c«ng tr×nh cña Gotastal (1954), Hermann vµ Gloyna (1958), Wenstrom (1955), Town (1957).

(cid:131) ë Hµn Quèc vµ Trung Quèc ng−êi ta ®· ¸p dông cã kÕt qu¶ kh¶ quan m« h×nh "§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng".

I.2. Trong n−íc

(cid:131) Theo PGS. TS.TrÇn HiÒu NhuÖ (1998), nªn dïng c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch sau cho viÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t.

(cid:131) Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vïng §ång b»ng B¾c Bé.

(cid:131) ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc - Trung t©m KHTN&CNQG ®· nghiªn cøu xö lý chÊt th¶i lµng nghÒ chÕ biÕn bón - b¸nh Phó §«, ngo¹i thµnh Hµ Néi b»ng kªnh oxy ho¸ håi l−u, bÓ läc sinh häc, hå sinh vËt ®¹t tiªu chuÈn n−íc th¶i x¶ vµo nguån.

(cid:131) Vâ Kim Long (1978) ®· nghiªn cøu dïng hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i cña x−ëng chÕ biÕn thÞt.

(cid:131) GS.TS. TrÇn HiÒu NhuÖ vµ c¸c céng sù (DEWAST, 2002-2004) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t theo m« h×nh ph©n t¸n.

I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt

trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc

I.3.1. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi

(cid:131) Tõ ®Çu thÕ kû 19, ë Anh vµ Céng hoµ Liªn bang §øc ®· x©y dùng nh÷ng c¸nh ®ång chuyªn t−íi n−íc th¶i, tr−íc ®ã cã xö lý c¬ häc.

(cid:131) Evilevit (1995), n¨ng suÊt cña c©y trång sÏ t¨ng ®¸ng kÓ nÕu cã ph©n lo¹i ph©n bãn v« c¬ bæ sung cho l−îng cËn th¶i khi bãn ruéng.

(cid:131) T¹i Ba Lan, c¸c nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông n−íc th¶i cho môc ®Ých n«ng nghiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c c¬ së (xÝ nghiÖp) s¶n xuÊt tinh bét.

(cid:131) Theo Wimvander Hoek, IWMI (2001), t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp cã thÓ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých.

(cid:131) Smith (1994) cho r»ng viÖc sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn trong n«ng nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng.

(cid:131) Chang vµ CTV (1987) ®· nghiªn cøu vµ cho thÊy: Bãn bïn th¶i chøa c¸c kim lo¹i nÆng cã thÓ ®−îc tÝch luü trong s¶n phÈm trång trät vµ lµ nguyªn nh©n g©y h¹i cho ng−êi tiªu dïng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

(cid:131) Van Den Berg (1993) cho r»ng: Khi sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn cÇn ph¶i nghiªn cøu kü v× nã cã thÓ lµm t¨ng mét sè bÖnh lý cña c©y trång vµ lµm « nhiÔm ho¸ häc.

I.3.2. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam

(cid:131) Dai Peters (CIP - Hµ néi) vµ §ç §øc Ng·i (ViÖn Sinh th¸i Tµi nguyªn Sinh vËt) ®· lµm thÝ nghiÖm dïng n−íc th¶i cña lµng nghÒ chÕ biÕn tinh bét dong, s¾n x· D−¬ng LiÔu vµ x· Minh Khai ®Ó t−íi lóa.

(cid:131) H.T.L Trµ (2001) ®· nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông bïn th¶i ®Õn chÊt l−îng m«i tr−êng ®Êt vµ n¨ng suÊt cña c©y trång.

(cid:131) ViÖn khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ven ®«.

(cid:131) Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) cho r»ng: §èi víi mçi lo¹i c©y trång kh¸c nhau cÇn chän tû lÖ sö dông n−íc th¶i thÝch hîp ®Ó cho n¨ng suÊt tèi −u.

- Lµm « nhiÔm m«i tr−êng, « nhiÔm ®Êt, n−íc vµ kh«ng khÝ.

- ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm.

- ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ céng ®ång.

I.4. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu

Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest :

I.4.1. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM

(cid:131) ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani ®−îc thµnh lËp n¨m 1952, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh bao gåm: KÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi, kü thuËt m«i tr−êng, kü thuËt vÖ sinh (xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i r¾n...), gi¸m s¸t m«i tr−êng, kinh tÕ vµ luËt m«i tr−êng, qui ho¹ch l·nh thæ, sinh th¸i ®« thÞ, x©y dùng c¸c khu mÉu, ®µo t¹o, kiÓm ®Þnh c¸c phßng thÝ nghiÖm cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ m«i tr−êng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

(cid:131) Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖn ®· tiÕn hµnh rÊt nhiÒu nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc qui ho¹ch vµ xö lý m«i tr−êng kÕt hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c trong n−íc vµ quèc tÕ nh−: (i) Qu¶n lý hÖ thèng Quèc gia c¸c th«ng tin vÒ ph¸t th¶i chÊt « nhiÔm vµo kh«ng khÝ. (ii) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p cÊp n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho kho¶ng 20 thÞ trÊn. (iii) Nghiªn cøu kiÓm to¸n t¸c ®éng m«i tr−êng c¸c ho¹t ®éng cña nhµ m¸y, s©n bay. (iv) Gi¶i ph¸p cho kÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi vµ c¸c b·i ch«n lÊp r¸c.

I.4.2. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc

th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tæng hîp m«i tr−êng l−u vùc s«ng §anube

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi EC qu¶n lý quèc gia vÒ m¹ng l−íi th«ng tin ph¸t th¶i « nhiÔm trong kh«ng khÝ.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý chÊt th¶i thµnh phè t¹i 2 thµnh phè cña Rumani - WHO.

(cid:131) Dù ¸n ®¸nh gi¸ t¸c ®éng « nhiÔm vïng biªn giíi gi÷a 2 n−íc Bulgari vµ Rumani.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi JICA nghiªn cøu vÒ qu¶n lý r¸c th¶i cho thµnh phè Bucarest.

(cid:131) Ph¸t triÓn m« h×nh c¶nh b¸o l−u vùc s«ng Danube

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh quèc gia hîp t¸c víi Hoa Kú vÒ thay ®æi khÝ hËu.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ, ph¸t th¶i « nhiÔm trong kh«ng khÝ, m¹ng l−íi gi¸m s¸t chÊt l−îng n−íc ë c¸c n−íc §«ng vµ Trung ¢u.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh Quèc gia tæng hîp vÒ m«i tr−êng vµ søc kháe cña WHO

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng V−¬ng quèc §an M¹ch vÒ ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng m«i tr−êng quèc gia cña Rumani.

(cid:131) Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng §an M¹ch vÒ n©ng cÊp hÖ thèng cÊp n−íc cho thµnh phè Caraiova.

(cid:131) Nghiªn cøu sö dông vïng ®Êt −ít/ b·i läc ngÇm, thùc vËt n−íc vµ hå sinh häc ®Ó xö lý chÊt h÷u c¬ trong n−íc.

(cid:131) Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ s¹ch vµ qu¶n lý chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®Ó gi¶m thiÓu vµ xö lý chÊt th¶i t¹i nhµ m¸y s¶n xuÊt giÊy Letea t¹i Bacau.

...

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Mét sè th«ng tin trªn cho thÊy r»ng: ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani cã thÕ m¹nh vÒ c«ng tr×nh nghiªn cøu trong lÜnh vùc m«i tr−êng, ®Æc biÖt c¸c vÊn ®Ò vÒ qui ho¹ch ®« thÞ, nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i cho c¸c ®« thÞ nhá, thÞ x·, thÞ trÊn... Do vËy, ViÖn Khoa häc Thuû lîi ®· chän ®èi t¸c trªn ®Ó hîp t¸c, trao ®æi kinh nghiÖm trong qóa tr×nh thùc hiÖn dù ¸n: “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp”

Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn lim - b¾c ninh)

II.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn

a. VÞ trÝ ®Þa lý:

Th«n Lòng Giang thuéc thÞ trÊn Lim, huyÖn Tiªn Du, c¸ch trung t©m huyÖn 1 km vµ c¸ch thÞ x· B¾c Ninh 6 km. Th«n cã ranh giíi tiÕp gi¸p: PhÝa B¾c gi¸p x· Vâ C−êng, phÝa Nam gi¸p x· Néi DuÖ, phÝa §«ng gi¸p x· Liªn B·o, phÝa T©y gi¸p x· Phó L©m.

- DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp: 134,0 ha

- §Êt ë: 35,0 ha

- §Êt kh¸c: 11,0 ha

b. §Þa h×nh:

T−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cã cao ®é mÆt ®Êt thay ®æi tõ +3,90m ®Õn +5,80m, vïng ®Êt canh t¸c cã ®Þa h×nh thÊp h¬n so víi cao ®é chung toµn th«n vµ n»m ë phÝa b¾c cña th«n gi¸p ranh víi x· Phó L©m. Khu d©n c− cã ®Þa h×nh dèc tõ gi÷a th«n ®æ sang hai bªn, rÊt thuËn lîi cho viÖc tiªu tho¸t n−íc.

c. KhÝ hËu, s«ng ngßi:

N»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ 230C, ®é Èm b×nh qu©n hµng n¨m tõ 70 ÷ 80%, l−îng m−a b×nh qu©n tõ 1400 ÷

1500mm. L−îng m−a tËp chung chñ yÕu tõ c¸c th¸ng 5 ÷ th¸ng 9.

d. Thuû v¨n:

Trªn ®Þa bµn th«n cã dßng s«ng Tiªu T−¬ng ch¶y qua, nh−ng hiÖn nay dßng s«ng nµy ®· bÞ båi lÊp nghiªm träng, do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh. Ng−êi d©n sèng hai bªn bê s«ng ®· lÊn chiÕm lµm thu hÑp mÆt c¾t, c¸c lo¹i r¸c th¶i, phÕ th¶i do c¸c ho¹t ®éng sèng cña con ng−êi ®æ xuèng còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hiÖn nay. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy mÆt c¾t dßng s«ng thay ®æi rÊt nhiÒu, hiÖn nay Bs«ng = 3÷8m, Hs«ng = 1,2÷1,5m, ®Æc biÖt l−îng bïn d−íi ®¸y s«ng rÊt

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- ThÞ trÊn Lim bao gåm 3 th«n: Lòng Giang, Lòng S¬n vµ th«n DuÖ §«ng.

b. T×nh h×nh kinh tÕ:

nghiÖp. Ngoµi ra cã thu nhËp tõ thñ c«ng nghiÖp, kinh doanh dÞch vô vµ ch¨n nu«i.

II.2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng thÞ trÊn lim

II.2.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc

a. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i ®« thÞ

Dù ¸n ®· chän 6 ®iÓm lÊy mÉu n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc thÞ trÊn Lim ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy c¸c mÉu n−íc th¶i ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, P tæng sè, N tæng sè, NH4+ vµ Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995 cét B). §iÒu nµy chøng tá nuíc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ bÞ « nhiÔm h÷u c¬ cao.

TT ChØ tiªu

§¬n vÞ N−íc r·nh

1 – L.Giang 7,14 951,64 358,60 652 570,2 119,98 35,98 0,08 0,005 0,004 0,008

N−íc r·nh 2 – L.Giang 6,72 703,28 886,66 1736,60 1036,0 165,7 53,2 0,06 0,005 0,009 0,025

N−íc s«ng Tiªu T−¬ng 7,38 1176,2 108,36 180,6 120,3 140,1 70 0,08 0,004 0,012 0,048

N−íc ao C¸c Cô – L. Giang 7,01 1516,4 68,32 120,26 124,2 111,52 53,20 0,007 0,002 0,005 0,032

N−íc th¶i xãm §«ng §¹o 6,86 1492,5 1258,05 2544,1 3182 206,64 92,4 0,11 0,003 0,019 0,034

N−íc th¶i th«n DuÖ §«ng 6,82 854,5 537.60 896,52 386,02 95,82 36,68 0,07 0,007 0,005 0,012

1 2 3 4 5 6 7 Amoniac 8 H2S Cu 9 10 Cd 11 Zn 12 Coliform

pH - TSMT mg/l BOD5 mg/l mg/l COD ChÊt r¾n ll mg/l Tæng Nit¬ mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l MPN/ 100ml

16.000.000 16.000.000 750.000 40.000

9.000 8.000

720 000 3.600 4.000

11 000 850 7.000

60.000.000 18.000 40.000

16.000.000 72.000 6.000

13 E. Coli 14 Cl.per-

fringens

KhuÈn l¹c/10ml

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i ThÞ trÊn Lim (lÊy ngµy 5/11/2005)

b. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc trªn c¸c kªnh t−íi tiªu vµ ao hå khu vùc thÞ trÊn Lim

KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu n−íc th¶i cho thÊy nhiÒu chØ tiªu ph©n tÝch hµm l−îng c¸c chÊt dinh d−ìng, NH4+, NO3-, ®é dÉn ®iÖn EC, cÆn l¬ löng... ®Òu cao h¬n gi¸ trÞ cho phÐp, tuy nhiªn hµm l−îng BOD5 vµ COD cña c¸c mÉu nh×n chung ®¹t TCVN 5942-1995 cét B. Trong mÉu n−íc kªnh vµ ao hå thÊy cã thµnh phÇn mét sè kim lo¹i nÆng nh−ng ch−a v−ît qua giíi h¹n cho phÐp.

B¶ng: ChÊt l−îng n−íc trªn kªnh t−íi, tiªu néi ®ång (lÊy ngµy 5/11/2005)

ChØ tiªu pH

DO (mg/l) COD (mg/l) Fe (mg/l) NH4+ (mg/l) NO3- (mg/l) Tªn mÉu R¾n L¬ löng (mg/l)

7,55 1,2 52,0 2,20 58,10 1,68 235,0

Kªnh t−íi Th«n DuÖ §«ng

th«n 7,07 5,12 30,4 4,18 4,20 1,77 936,5 tiªu

Kªnh Lòng S¬n

7,12 7,24 9,6 0,44 2,80 5,58 91,6 t−íi N1

Kªnh Th«n Lòng S¬n

7,25 8,32 16,1 0,82 0,84 4,96 238,6

N−íc t¹i tr¹m b¬m th«n Lòng S¬n

B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ao hå (lÊy ngµy 5/11/2005)

ChØ tiªu pH

DO (mg/l) COD (mg/l) Fe (mg/l) NH4+ (mg/l) NO3- (mg/l) SS (mg/l) Tªn mÉu

7,47 9,28 36,8 0,74 0,76 1,52 131,0

Ao B−ím th«n DuÖ §«ng

7,37 6,88 28,8 0,42 1,064 3,05 110,5

Ao xãm B¾c Hîp th«n DuÖ §«ng

7,02 7,20 20,1 0,52 6,44 4,72 116,3

Ao §×nh xãm Phóc HËu th«n Lòng S¬n

7,26 Ao c¸ B¸c Hå 5,58 21,5 0,82 14,0 108,3 58,2

7,05 6,25 25,6 1,38 15,12 100,5 161,5

Ao sè 1 gi¸p ®−êng tµu - th«n Lòng Giang

7,04 6,86 32,8 1,26 49,28 136,7 117,9

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu - th«n Lòng Giang

c. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim

HÇu hÕt mÉu n−íc cã chØ tiªu Fets v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp theo tiªu chuÈn

n−íc ngÇm (TCVN 5944-1995) kh¸ cao.

N−íc giÕng khoan trong thÞ trÊn th−êng ®−îc b¬m lªn cho qua bÓ läc c¸t. C¸c

Y tÕ ban hµnh (TC Bé Y tÕ - 2002) nh×n chung ch−a ®−îc ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng.

B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm (ch−a xö lý) (lÊy ngµy 5/11/2005)

pH NH4+ (mg/l)

Fe (mg/l) Coliform (MPN/100ml) E. Coli (MPN/100ml)

7,0 21,2 3,64 48000 110

B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t (n−íc ngÇm ®∙ qua xö lý)

TT ChØ tiªu §¬n vÞ MÉu sè 1 MÉu sè 2 MÉu sè 3 MÉu sè 4

pH - 7,18 7,15 7,2 7,1 1

EC Ms/cm 290 259 650 1136 2

Fe ts mg/l <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 3

4 NO2- mg/l <0,01 <0,01 <0,01 <0,01

5 NO3- mg/l 0,95 0,70 1,25 2,45

Coliform MPN/ 100ml 340 310 0 0 6

E. Coli MPN/ 100ml 0 0 0 0 7

0 0 0 0 8

Cl.per- fringens KhuÈn l¹c/10ml

NhËn xÐt chung :

ThÞ TrÊn Lim. C¸c mÉu n−íc th¶i lÊy ë khu vùc n−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i vµ c¸c

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

ho¹t ®éng dÞch vô cña khu vùc thÞ trÊn Lim ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, NH+4 vµ

Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995

cét B). N−íc th¶i ®ang ¶nh h−ëng m¹nh mÏ, lµm gi¶m chÊt l−îng nguån n−íc mÆt

trong khu vùc, n¬i bÞ ¶nh h−ëng râ rÖt nhÊt cña « nhiÔm do n−íc th¶i lµ khu vùc xung

bïn r¸c ø ®äng trong hÖ thèng cèng, r·nh n−íc th¶i lµm t¨ng t×nh tr¹ng « nhiÔm

n−íc.

HiÖn nay, m«i tr−êng kh«ng khÝ ë quanh khu vùc nguån n−íc th¶i nµy còng

®ang bÞ ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ do n−íc th¶i bèc lªn.

§èi víi nguån n−íc ngÇm còng ®· cã dÊu hiÖu bÞ ¶nh h−ëng t¹i mét sè n¬i

trong c¸c Th«n Lòng Giang, Lòng S¬n, DuÖ §«ng nh−ng ë møc ch−a nghiªm träng.

C¸c ao hå trong th«n xãm bÞ « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc ch−a ®−îc xö

lý ch¶y vµo.

II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi

HiÖn nay toµn bé hÖ thèng t−íi cña thÞ trÊn lµ do C«ng ty Thuû lîi B¾c §uèng

®¶m nhËn t−íi vµo hÖ thèng kªnh chÝnh, sau ®ã n−íc sÏ ®−îc b¬m hoÆc tù ch¶y vµo

nhiªn n−íc th¶i tõ hÖ thèng tho¸t n−íc cña c¸c th«n sÏ trµn vµo kªnh t−íi khi cã m−a,

®ã n−íc th¶i kh«ng ®−îc sö dông trùc tiÕp nh−ng ®· ®−îc pha lo·ng víi n−íc kªnh,

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Ch−¬ng III: quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho

th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim – tØnh B¾c Ninh

III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang -

thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh

III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vực m« h×nh.

Tæng sè hé d©n theo tÝnh to¸n ®Ó thiÕt kÕ c«ng tr×nh XLNT thÝ ®iÓm cho khu vùc nghiªn cøu m« h×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i là khoảng 190 hộ với hơn 800 nh©n khẩu. L−îng n−íc sinh ho¹t b×nh qu©n lµ 90-100 l/ng−êi/ng® nªn tæng l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t tÝnh to¸n kho¶ng 80 m3/ng®. Dùa trªn hiÖn tr¹ng tho¸t n−íc th«n Lòng Giang vµ kh¶ n¨ng tài chÝnh cña Dù ¸n trong n¨m 2005-2006, l−îng n−íc th¶i tõ tiÓu khu n»m gi÷a ®−êng trôc chÝnh cña th«n vµ s«ng Tiªu T−¬ng sÏ ®−îc dÉn vµo c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t thÝ ®iÓm quy m« c«ng suÊt khoảng 30 m3/ng®.

III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc.

§Ó xö lý n−íc th¶i cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc cã thÓ ¸p dông:

BÓ tù ho¹i - khi l−îng n−íc th¶i d−íi 50m3/ngµy; NÕu l−u l−îng lín h¬n cã thÓ ph©n tiÓu l−u vùc ®Ó ¸p dông c¸c m« ®un bÓ tù ho¹i thiÕt kÕ ®Þnh h×nh;

BÓ l¾ng hai vá cã n¾p ®Ëy hoÆc kh«ng cã n¾p - khi l−u l−îng n−íc th¶i trªn 50m3/ngµy.

BÓ l¾ng c¸t - ¸p dông trong tr−êng hîp xö lý b»ng bÓ l¾ng hai vá kiÓu kh«ng

cã n¾p, sè l−îng n−íc th¶i trªn 1000m3/ngµy vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý ®−îc ®¶m b¶o.

III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p sinh

häc.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

§èi víi th«n Lòng Giang, ®Þa h×nh tho¸t n−íc ph©n t¸n thµnh nhiÒu l−u vùc nhá theo th«n, xãm vµ cã nhiÒu ao, hå, ®µm vµ m−¬ng s«ng nªn dïng m« h×nh tho¸t n−íc - xö lý n−íc th¶i ph©n t¸n kÕt hîp xö lý tËp trung theo th«n víi c«ng suÊt nhá lµ phï hîp. Bªn c¹nh ®ã t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®Þa ph−¬ng ch−a cho phÐp x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc tËp trung lín. ViÖc x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cÇn ph©n ®o¹n nªn viÖc ¸p dông m« h×nh ph©n t¸n còng phï hîp vÒ mÆt kinh tÕ - ®Çu t−. Chi tiÕt s¬ ®å d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ ph−¬ng ¸n tr×nh bµy sau:

Hố ga, song chắn rác

Nước thải sinh hoạt, chăn nuôi

BÓ tù ho¹i víi c¸c v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể cải tiến)

T¸ch cÆn, r¸c - ñ trong Biogas hay xö lý cïng r¸c th¶i

Ao/hå sinh häc tïy tiÖn bËc 1

Ao/hå sinh häc bËc 2, cã th¶ bÌo

H×nh 3.4: M« h×nh XLNT quy m« hé gia ®inh hay nhãm hé gia ®inh (ngâ xãm) của th«n Lũng Giang

Ra hå XLNT tËp trung cña khu vùc - t−íi ruéng

N−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i c¸c gia ®×nh

Tr¹m b¬m n−íc th¶i

R·nh tho¸t n−íc

BÓ Biogas

BÓ l¾ng 2 vá

BÓ läc sinh häc nhá giät

Hå sinh häc tïy tiÖn

Hå sinh häc xö lý bẸ̈c II, th¶ bÌo

Ph−¬ng ¸n 1

T−íi ruéng

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

N−íc th¶i sinh ho¹t + ch¨n nu«i tõ c¸c hé gia ®×nh

R·nh tho¸t n−íc

Hå sinh häc xö lý triÖt ®Ó, th¶ bÌo, tưới ruộng

BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể tự hoại cải tiến)

T−íi ruéng

Ph−¬ng ¸n 2 (Xö lý t¹i chç kÕt hîp xö lý tËp trung)

* Xö lý n−íc th¶i ch¨n nu«i:

C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i b»ng hÇm Biogas cã n¾p cè ®Þnh thÓ hiÖn

KhÝ Gas

trªn h×nh sau:

HÇm Biogas

N−íc ra khái HÇm Biogas

X¶ vµo cèng tho¸t chung dÉ̃n ®Õn khu XLNT

Bét than bïn

ñ yÕm khÝ kh«ng hoµn toµn

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

H×nh 3.6.a. M« h×nh sö dông hÇm Biogas n¾p cè ®Þnh.

Ta cã thÓ dï̀ng tói chøa Biogas b»ng chÊt dÎo thay phÇn vßm chøa khÝ b»ng bª t«ng.

- Kü thuËt ñ khÝ b»ng tói chÊt dÎo

KhÝ Gas

BÕp Gas

N−íc ra

Tói ñ b»ng chÊt dÎo

H×nh 3.6.b. M« h×nh sö dông tói ñ khÝ Biogas b»ng chÊt dÎo.

B¶ng 3.4: KÕt qu¶ xö lý n−íc th¶i

TT Th«ng sè Tr−íc xö lý Sau xö lý

pH 6,5 - 8,5 6,5 - 8,5 1

ChÊt l¬ löng (mg/l) 150 - 200 50-100 2

BOD5 (mg/l) 200-270 50 3

N- NH4+ (mg/l) 50-60 30 - 40 4

Tæng P (mg/l) 4-6 4-6 5

Coliforms(MPN/100ml) >5.106 5.104 6

III.1.5. ThuyÕt minh thiÕt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang

a. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n.

yÕu vÒ thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ:

+ BOD5 = 270 mg/l.

+ SS = 250 mg/l.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn th¶i n−íc ra nguån lo¹i B:

+ BOD5 = 50 mg/l.

+ SS = 100 mg/l.

- X¸c ®Þnh møc ®é xö lý n−íc th¶i cÇn thiÕt

+ BOD5 = 50 mg/l.

+ SS = 100 mg/l.

−

270

%100

%4,81%100 =

Møc ®é cÇn xö lý:

[ BOD

]

− 270

NT BOD L

5 NT BOD

100

250

100

%100*

%60%100*

Ess

− 250

NT SS C

− NT SS

C¨n cø vµo c¸c yªu cÇu trªn, m« h×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho côm d©n c− th«n Lòng Giang lµ xö lý s¬ bé t¸ch c¸c chÊt cÆn l¾ng trong n−íc th¶i b»ng c¸c bÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn theo kÕt qu¶ hîp t¸c trao ®æi c«ng nghÖ víi c¸c chuyªn gia t¹i ViÖn Nghiªn cøu M«i tr−êng ICIM – Rumani vµ kÕt hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña GS.TS. TrÇn HiÕu NhuÖ vµ ®ång nghiÖp ë Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu C«ng nghiÖp (CEETIA), kÕt hîp xö lý trong hå sinh häc víi ®¶o trång thùc vËt næi hoÆc th¶ bÌo lµ phï hîp nhÊt (xem h×nh sau).

H×nh 3.7: S¬ ®å xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ë hé gia ®×nh - cụm hẹ́ gia đình

§Õn hå̀ sinh học hoặc tr¹m xö lÝ tËp trung cña th«n hoÆc thÞ trÊn (tương lai)

1 2

Ghi chó:

1. N−íc th¶i vµo 2. L−íi ch¾n r¸c 3. Hè ga

4. BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn và ngăn lọc kỵ khí (bÓ kiÓu c¶i tiÕn)

b. TÝnh to¸n c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i theo phương án chọn - PA2 (hình 3.5 b)

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

- Tính toán bÓ tù ho¹i víi v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ:

B1. Lo¹i bÓ xö lý 3 m3/ng®: áp dụng cho quy mô 1-2 hộ gia đình (không chăn nuôi)

Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1x1,5 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 3 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH =

0,65x1x1,5 m

Ng¨n läc : LxBxH = 1x1x1,5 m

B2. Lo¹i bÓ xö lý công suất 5 m3/ng®:

Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1,5x1,8 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH =

0,8x1,5x1,8 m

Ng¨n läc : chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x1,5x1,8 m

Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau:

Ng¨n l¾ng : LxBxH = 2,5x2x2,4 m

Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH =

0,8x2x2,5 m

Ng¨n läc: chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x2x2,5 m

N−íc th¶i sau khi qua bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn ®−îc dÉn ch¶y qua hå sinh häc lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®−îc c¶i t¹o. DiÖn tÝch phÇn mÆt n−íc ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®· ®−îc c¶i t¹o dµnh cho xö lý n−íc th¶i. Trong ph¹m vi 300 m2 mÆt n−íc nµy sÏ th¶ bÌo kÕt hîp c©y thñy sinh b¶n ®Þa t¹o thµnh 1 bÌ thñy sinh vËt næi ®a n¨ng cã t¸c dông t¨ng c−êng kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i cña hå sinh häc. Qua t¸c ®éng cña hÖ vi sinh vËt vµ thùc vËt næi trong hå sinh häc n−íc th¶i sÏ ®−îc lµm s¹ch tiÕp ®Õn møc cho phÐp, ®¹t tiªu chuÈn x¶ n−íc th¶i vµo nguån lo¹i B.

Sau khi qua hå sinh häc, hµm l−îng chÊt l¬ löng (SS) vµ BOD5 cßn l¹i: 36 mg/l

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn th¶i n−íc ra nguån lo¹i B: BOD5 = 50 mg/l, SS = 100 mg/l th× chÊt l−îng n−íc th¶i sau bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn vµ hå sinh häc theo tÝnh to¸n cã thÓ ®¸p øng tiªu chuÈn t¸i sö dông lµm n−íc t−íi.

m«i tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - b¾c NInh

IV.1. ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i

TuyÕn tiªu sè 1: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa ao B¸c

Hå.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 6,14 ha

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 799 m

TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa cèng

®−êng 270.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 5,33 ha

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 641 m

Trong ®ã: S«ng Tiªu T−¬ng dµi: 241 m

TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu.

- DiÖn tÝch tiªu n−íc: 4,31 ha

- ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 728 m

IV.2. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt

IV.2.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i

§Ó hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ho¹t ®éng æn ®Þnh trong thêi gian dµi, c¸c th«ng

sè ®−a vµo tÝnh to¸n ®−îc dù tÝnh ®Õn n¨m 2020 (b¶ng 4.1). Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶

nghiªn cøu, mét sè chØ tiªu ®−îc sö dông tÝnh to¸n, thiÕt kÕ hÖ thèng n−íc th¶i cho

Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho ng−êi ë n«ng th«n lµ: 120 (l/ng/ng®).

Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho gia sóc lµ: 15 (l/ng/ng®)

Nång ®é BOD5 trong n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ 240 (mg/l), dù b¸o ®Õn n¨m 2020 sÏ

lµ 270 (mg/l).

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

tr×nh, nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i:

B¶ng 4.1: C¸c th«ng sè tÝnh to¸n tho¸t n−íc

STT Tªn tuyÕn

1 TuyÕn sè 1 2248 899 6,14 120

2 TuyÕn sè 2 1600 768 5,33 120

3 TuyÕn sè 3 1425 700 4,31 120

IV.2.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch

TuyÕn tiªu sè 1:

L−u l−îng tho¸t n−íc: 0,684 (m3/s)

MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

2. TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa cèng ®−êng 270

L−u l−îng tho¸t n−íc lµ 1893,5m3/h

MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

+ §©y còng lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng cò nªn mÆt c¾t ®−îc chän nh− sau: B = 3,7, H = 1,35 m, hai bªn bê x©y t−êng kÌ b»ng ®¸ x©y v÷a XM M100, tr¸t v÷a XM M75 dµy 2cm, ®¸y t−êng ®ãng cäc tre dµi 2,5m gia cè, mËt ®é 25cäc/m2. Cø 5m ta bè trÝ 1 khíp nèi bao t¶i nhùa ®−êng, däc hai bªn t−êng cã ®ôc lç tho¸t n−íc d=2cm.

+ Bê bªn ph¶i cã bè trÝ ®−êng giao th«ng ®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c n¹o vÐt víi B®−êng = 2m, kÕt cÊu mÆt ®−êng b»ng BT M150 dµy 15cm.

3. TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu

L−u l−îng tho¸t n−íc lµ:1532,47m3/h

MÆt c¾t vµ kÕt cÊu:

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

+ §©y lµ toµn bé d·y ao cò ch¹y däc theo ®−êng tµu, hiÖn ®ang bÞ x©m lÊn vµ « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng. HiÖn t¹i mÆt c¾t ngang réng tõ 15-20m, b¶o ®¶m ®ñ ®Ó tiªu to¸n n−íc cña toµn tuyÕn, tuy nhiªn cÇn cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ vµ chèng x©m lÊn l©u dµi.

VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch

I. Khèi l−îng chñ yÕu:

4917.17 m3 1. §Êt ®µo, ®¾p c¸c lo¹i

383.58 m3 2. Bª t«ng c¸c lo¹i

36.289 kg 4. Cèt thÐp c¸c lo¹i

2.732.785.000 ® II. Tæng kinh phÝ:

Trong ®ã:

§Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ gióp ®Þa ph−¬ng hoµn thµnh c¸c h¹ng môc

c«ng tr×nh sau:

+ X©y bÓ xö lý n−íc th¶i: §· x©y dùng bÓ tù ho¹i xö lý n−íc th¶i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn, 6 ng¨n, c«ng suÊt 30 m3/ngµy ®ªm xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i cho kho¶ng 40 hé gia ®×nh khu vùc xãm T©y, th«n Lòng Giang.

+ X©y dùng hÖ thèng r·nh dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý: 2 hÖ thçng r·nh, mçi r·nh cã chiÒu dµi 60 m ®· ®−îc x©y dùng ®Ó dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý, tr¸nh hiÖn t−îng n−íc th¶i ch¶y trµn lan t¹i khu vùc x©y dùng m« h×nh mµ kh«ng ®−îc ®−a qua bÓ xö lý. §ång thêi c¸c hè ga l¾ng cÆn, l−íi ch¾n r¸c còng ®−îc x©y dùng vµ l¾p ®Æt tr−íc khi bÓ xö lý ®Ó tr¸nh lµm t¾c bÓ.

+ X©y kÌ hai bªn m−¬ng lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò: §Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ x©y 2 bªn kÌ ®o¹n m−¬ng tho¸t n−íc chÝnh cña th«n lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò, mçi bªn dµi 60 m, cao 1,5 m.

+ C¶i t¹o hå sinh häc: Toµn bé ®o¹n m−¬ng dµi 60 m, s©u 1,5 m lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò ®· bÞ ¸ch t¾c tõ l©u ngµy ®· ®−îc n¹o vÐt, c¶i t¹o thµnh ®o¹n ao cã th¶ thùc vËt næi cã t¸c dông nh− mét hå sinh häc xö lý n−íc th¶i bËc hai sau khi n−íc th¶i ra khái bÓ xö lý.

+ L¾p ®Æt hÖ thèng cöa van cèng ®iÒu tiÕt BxH = 1x2 m t¹i cuèi kªnh tiªu dÉn n−íc vµo ruéng lóa ®Ó ®iÒu tiÕt l−îng n−íc th¶i khi ®−a vµo t−íi ruéng.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

+ Ngoµi ra, mét sè thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i nh− m¸y nÐn khÝ cña Italy lo¹i B2500/24CM, N=1,5 KW, U=230 V, P=8,7 bar, Q=246 l/ph; m¸y b¬m n−íc th¶i cña Italy VFM-1,5 KW, Q=6-54 m3/h, H=19-3,2 m, U=230 V ®· ®−îc l¾p ®Æt vµ bµn giao cho ®Þa ph−¬ng qu¶n lý.

Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n

lòng giang - thÞ trÊn lim - tØnh b¾c ninh

Thùc hiÖn c«ng t¸c truyÒn th«ng trªn hÖ thèng th«ng tin cña ®Þa ph−¬ng ®Ó ng−êi d©n n¾m ®−îc néi dung mµ dù ¸n ®· thùc hiÖn ®−îc vµ chñ tr−¬ng tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý.

Tæ chøc tËp huÊn quy tr×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i cho tæ

qu¶n lý (cã sù tham gia cña l·nh ®¹o UBND x·).

§iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn m« h×nh.

V.2 KÕt qu¶ ®¹t ®−îc

cho c¸c m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ xö lý

V.2.2. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ

V.3. NhËn xÐt chung

M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i ph¶i ®−îc lùa chän dùa trªn nguyªn t¾c phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi vµ tr×nh ®é d©n trÝ. M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i sinh ho¹t nh»m t¸i sö dông trong n«ng nghiÖp phï hîp nhÊt lµ:

§èi víi n−íc th¶i - Xö lý tËp trung cho th«n kÕt hîp víi xö lý t¹i chç ë hé gia

®×nh.

§èi víi chÊt th¶i ch¨n nu«i - Xö lý t¹i chç ë tõng hé gia ®×nh.

M« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i vµ ph¶i cã lé tr×nh x©y dùng m« h×nh nµy ngay tõ giai ®o¹n kh¶o s¸t vµ lùa chän c«ng nghÖ ban ®Çu.

C«ng t¸c th«ng tin – truyÒn th«ng – gi¸o dôc céng ®ång d−íi nhiÒu h×nh thøc lµ gi¶i ph¸p hç trî quan träng vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

CÇn cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp ®Ó x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i d−íi d¹ng m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ ®Ó c¸c ®Þa ph−¬ng tù nh©n réng vµ duy tr× c«ng t¸c vËn hµnh qu¶n lý c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh xö lý ®· ®ù¬c x©y dùng. CÇn cã chÕ tµi xö ph¹t nh÷ng ®Þa ph−¬ng kh«ng qu¶n lý xö lý chÊt th¶i.

Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau sö lý, §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ

diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n lòng giang

Sau khi x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, dù ¸n ®· tiến hµnh quan tr¾c ®o ®¹c chÊt l−îng n−íc. N−íc th¶i s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc bÓ xö lý cã hµm l−îng COD dao ®éng trong kho¶ng tõ 490-601 mgO2/l, cao gÊp 5, 6 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp. Hµm l−îng BOD5, SS còng rÊt cao. N−íc th¶i sau khi qua bÓ xö lý hµm l−îng COD, BOD5, SS , Nts, Coliform . . . gi¶m ®¸ng kÓ. N−íc tiÕp tôc ®−îc dÉn qua m−¬ng xö lý, råi ch¶y theo hÖ thèng kªnh bª t«ng ®æ ra c¸nh ®ång. T¹i cuèi kªnh bª t«ng chÊt l−îng n−íc ®¹t tiªu chuÈn n−íc dïng cho n«ng nghiÖp (TCVN 5945-1995 cét B).

700

600

500

H×nh 6.1: DiÔn biến COD n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

400

300

O g m

(

200

D O C

100

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

250

200

H×nh 6.2: DiÔn biÕn BOD5 n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

150

O g m

100

(

D O B

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

400

350

300

250

H×nh 6.3: DiÔn biÕn SS n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

200

g m

(

150

S S

100

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

B¶ng 6.4: Hµm l−îng coliform tổng số n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

TT VÞ trÝ lÊy mÉu Coliform tổng số (MPN/100ml)

16/6/06 10/7/06 15/8/06 9/10/06 24/11/06

1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý 490.000 1.600.000 790.000 1.600.000 1.600.000

2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý 49.000 11.000 13.000 11.000 9.300

3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng 37.000 9.200 13.000 11.000 9.100

xö lý

4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. 17.000 9.200 9.300 7.900 6.300

TCVN 5945-1995 cét B 10.000

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

H×nh 6.4: DiÔn biÕn amoni (NH4+) n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý

) l /

N g m

( i

n o m A

16/6/2006

10/7/2006

15/8/2006

9/10/2006

24/11/2006

N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly

N−íc th¶i sau bÓ xö ly

N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly

N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn.

NhËn xét:

N−íc th¶i ®« thÞ th«n Lòng Giang cã hµm l−îng c¸c chÊt gây « nhiÔm rÊt cao, c¸c chØ tiªu chÝnh nh− BOD5, COD, SS, NH4+, Coliform… cña hÇu hÕt c¸c mÉu ®−îc ph©n tÝch ®Òu v−ît xa tiªu chuÈn cho phÐp dïng lµm n−íc t−íi cho n«ng nghiÖp.

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

M«i tr−êng ®Êt trong khu vùc dù ¸n ®· bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng nghiªm träng. Hµm l−îng Cu, Zn, Cd trong tÊt c¶ c¸c mÉu ®−îc phân tích ®Òu rÊt cao, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp. §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc diÔn biÕn chÊt ®éc h¹i trong ®Êt n«ng nghiÖp vïng dù ¸n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, nªn cã nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ chÊt l−îng ®Êt.

Ch−¬ng VII: ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cña viÖc t¸i sö dông

n−íc th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp

VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi

b»ng n−íc th¶i ®∙ xö lý

Theo dâi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng thÊy cã kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh− tr−íc khi thu ho¹ch, chiÒu cao c©y lóa, sè b«ng trong 1 khãm... ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng nh− sau:

B¶ng 7.1: Sinh tr−ëng, n¨ng suÊt lóa ë ruéng chØ ®¹o t−íi b»ng n−íc th¶i ®∙ xö lý vµ n−íc th−êng ë th«n Lòng Giang trong vô mïa n¨m 2006

C¸c chØ tiªu b»ng

Ruéng ®èi chøng (T−íi b»ng Nth) T−íi NT®xl

Sè nh¸nh m¹ khi cÊy 3-5 3-5

Sè b«ng trong 1 khãm khi thu ho¹ch 8-9 10

Sè dÐ trong 1 b«ng khi thu ho¹ch 10 10-11

b×nh T−¬i 8,8 9,7

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

KÕt luËn - kiÕn nghÞ

1. KÕt luËn

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp

cho n¨ng suÊt lóa tèt h¬n t−íi b»ng n−íc th−êng, ®ång thêi tiÕt kiÖm ®−îc l−îng n−íc t−íi vµ ph©n bãn dïng trong n«ng nghiÖp.

2. KiÕn nghÞ

C¬ quan nghiªn cøu khoa häc phÝa ViÖt Nam vµ Rumani ®· lùa chän, ®Ò xuÊt c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang cã tÝnh kh¶ thi cao vµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau ®©y: c«ng nghÖ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i cho ®Þa ph−¬ng víi tiªu chÝ hiÖu qu¶, rÎ tiÒn, dÔ vËn hµnh, kh«ng tèn ho¸ chÊt vµ n¨ng l−îng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng.

PhÇn c«ng nghÖ vµ quy ho¹ch m«i tr−êng do ®Ò tµi ®−a ra nÕu ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ sÏ gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn m«i tr−êng th«n Lòng Giang mét c¸ch triÖt ®Ó. V× vËy chÝnh quyÒn th«n vµ thÞ trÊn cÇn tranh thñ mäi nguån kinh phÝ ®Ó cã thÓ x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nh− ®· nªu trong phÇn quy ho¹ch m«i tr−êng ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ m«i tr−êng.

VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc trªn c¬ së cã sù hç trî cña nhµ n−íc vµ nç lùc cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. ThiÕu mét trong hai yÕu tè nµy kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò m«i tr−êng cã hiÖu qu¶.

C¸c hé gia ®×nh cÇn cã hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc b»ng g¹ch x©y, cÇn xö lý s¬ bé n−íc th¶i ch¨n nu«i trong gia ®×nh (qua hÖ thèng biogas vµ hè ga) tr−íc khi x¶ ra r·nh tiªu chung.

CÇn x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i cho tõng côm d©n c− tr−íc khi x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc chung vµ ra kªnh t−íi ®Ó b¶o ®¶m vÖ sinh m«i tr−êng vµ b¶o ®¶m chÊt l−îng n−íc t−íi.

CÇn tiÕp tôc nh©n réng m« h×nh xö lý n−íc th¶i, ®Æc biÖt lµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó võa b¶o ®¶m môc tiªu gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng, võa tËn dông ®−îc nguån tµi nguyªn n−íc th¶i nh»m b¶o ®¶m cho hÖ thèng xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng.

VÒ phÝa ®Þa ph−¬ng thÞ trÊn, th«n cÇn t¨ng c−êng gi¸m s¸t c¸c ®éi tù qu¶n, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn trong x· héi tham gia c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng.