Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Áp dụng quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng, trị bệnh cho đàn lợn thịt nuôi tại trang trại Nguyễn Xuân Dũng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ------------------------------------------

LƯƠNG TIẾN DŨNG

Tên đề tài:

ÁP DỤNG QUY TRÌNH CHĂM SÓC, NUÔI DƯỠNG VÀ PHÒNG,

TRỊ BỆNH CHO ĐÀN LỢN THỊT NUÔI TẠI TRANG TRẠI

NGUYỄN XUÂN DŨNG - HÀ NỘI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo: Chính quy

Chuyên ngành: Thú y

Khoa: Chăn nuôi Thú y

Khoá học:

2014 – 2018

Thái Nguyên, năm 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ------------------------------------------

LƯƠNG TIẾN DŨNG

Tên đề tài:

ÁP DỤNG QUY TRÌNH CHĂM SÓC, NUÔI DƯỠNG VÀ PHÒNG,

TRỊ BỆNH CHO ĐÀN LỢN THỊT NUÔI TẠI TRANG TRẠI

NGUYỄN XUÂN DŨNG - HÀ NỘI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo: Chính quy

Chuyên ngành: Thú y

Lớp: K46 – TY N02

Khoa: Chăn nuôi Thú y

Khoá học: 2014 – 2018

Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. NGUYỄN QUANG TÍNH

Thái Nguyên, năm 2018

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, thực hành và rèn luyện dưới mái trường

Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, nhờ sự nỗ lực của bản thân, sự giúp đỡ của

thầy giáo, cô giáo, gia đình và bạn bè, em đã hoàn thành tốt đợt thực tập tốt

nghiệp của mình.

Để có thể hoàn thành bản khóa luận tốt nghiệp này, trước hết em xin

gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên,

Ban chủ nhiệm khoa, cùng toàn thể các thầy cô trong khoa Chăn nuôi Thú y

đã tận tình dạy dỗ, chỉ bảo và giúp đỡ em trong toàn khóa học.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn

PGS.TS. NGUYỄN QUANG TÍNH đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em để em

có thể hoàn thành tốt bản khóa luận này.

Đồng thời, em cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn tới trang trại Nguyễn Xuân

Dũng đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để em được thực tập tại trang trại, em xin

cảm ơn tất cả mọi người trong trang trại đã quan tâm, giúp đỡ, động viên em

trong quá trình thực tập.

Qua đây em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã

luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn thành tốt khóa

học này.

Cuối cùng, em xin trân trọng gửi tới các thầy giáo, cô giáo trong hội

đồng đánh giá khóa luận lời cảm ơn chân thành và lời chúc tốt đẹp nhất.

Em xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 12 năm 2018

Sinh viên

Lương Tiến Dũng

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Ý nghĩa

Cs : Cộng sự

LMLM : Lở mồm long móng

Nxb : Nhà xuất bản

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TĂ : Thức ăn

TGE : Transmisssible gastro enteritis

TT : Thể trọng

VN : Việt Nam

VSV : Vi sinh vật

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Cơ cấu đàn lợn thịt của trại Nguyễn Xuân Dũng (2016 – 2018) ..... 6

Bảng 4.1. Kết quả thực hiện công tác vệ sinh sát trùng .................................. 32

Bảng 4.2. Lịch tiêm phòng vắc xin cho lợn thịt của trại. ................................ 33

Bảng 4.3. Kết quả tiêm phòng vắc xin cho đàn lợn tại trại............................. 34

Bảng 4.4 Tỷ lệ nuôi sống lợn thịt .................................................................... 34

Bảng 4.5 Khối lượng lợn qua các kỳ cân ........................................................ 35

Bảng 4.6 Hiệu quả sử dụng thức ăn của lợn thịt tại trại ................................. 36

Bảng 4.7. Kết quả điều trị bệnh đường hô hấp cho đàn lợn thịt nuôi tại trại . 38

Bảng 4.8. Kết quả điều trị hội chứng tiêu chảy cho đàn lợn thịt nuôi tại trại . 39

Bảng 4.9 Kết quả điều trị bệnh viêm khớp cho đàn lợn thịt nuôi tại trại ....... 40

Bảng 4.10. Kết quả thực hiện xuất lợn tại trại ................................................ 41

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................ ii

DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. iii

MỤC LỤC ........................................................................................................ iv

PHẦN 1: MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1

1.1 Đặt vấn đề.................................................................................................... 1

1.2 Mục tiêu và yêu cầu của chuyên đề ............................................................ 2

1.2.1. Mục tiêu .................................................................................................. 2

1.2.2. Yêu cầu .................................................................................................... 2

PHẦN 2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ...................................................... 3

2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập ...................................................................... 3

2.1.1.Vị trí địa lý ............................................................................................... 3

2.1.2.Đặc điểm khí hậu ..................................................................................... 3

2.1.3. Cơ cấu tổ chức của trang trại .................................................................. 3

2.1.4. Cơ sở vật chất của trang trại .................................................................... 4

2.1.5. Thuận lợi, khó khăn ................................................................................ 4

2.1.3.1. Thuận lợi .............................................................................................. 4

2.1.5.2. Khó khăn .............................................................................................. 5

2.1.6. Đối tượng và các kết quả sản xuất của cơ sở ......................................... 5

2.1.6.1. Đối tượng nuôi tại trại .......................................................................... 5

2.1.6.2. Kết quả sản xuất của cơ sở ................................................................... 5

2.2. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước .............................................. 6

2.2.1. Đặc điểm sinh trưởng khả năng sản xuất và phẩm chất thịt của lợn ...... 6

2.2.1.1. Đặc điểm sinh trưởng, cơ sở di truyền của sự sinh trưởng .................. 6

2.2.1.2. Sự phát triển các cơ quan trong cơ thể ................................................. 7

2.2.1.3. Quy luật ưu tiên các chất dinh dưỡng trong cơ thể .............................. 7

2.2.1.4. Ảnh hưởng của quy trình chăm sóc nuôi dưỡng lợn thịt ..................... 8

2.2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất và phẩm chất thịt lợn ................ 9

2.2.2. Một số bệnh thường gặp ở lợn thịt ........................................................ 11

2.2.2.1. Bệnh viêm phổi do Mycoplasma (Bệnh suyễn lợn) .......................... 11

2.2.2.2. Hội chứng tiêu chảy ở lợn. ................................................................. 15

2.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến sức sản xuất của lợn thịt .............................. 23

PHẦN 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 26

3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 26

3.2. Địa điểm, thời gian tiến hành ................................................................... 26

3.3. Nội dung thực hiện ................................................................................... 26

3.4. Phương pháp tiến hành và các chỉ tiêu theo dõi ...................................... 26

3.4.1 Phương pháp tiến hành ........................................................................... 26

3.4.2 Các chỉ tiêu Theo dõi ............................................................................. 26

3.4.3 Phương pháp xử lý số liệu................................................................... 27

PHẦN 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...................................................... 28

4.1. Kết quả việc thực hiện quy trình nuôi dưỡng, chăm sóc và vệ sinh phòng

bệnh cho đàn lợn nuôi thịt ............................................................................... 28

4.1.1 Kết quả công tác chăm sóc nuôi dưỡng ................................................. 28

4.1.2. Kết quả thực hiện công tác vệ sinh phòng bệnh ................................... 32

4.1.3. Kết quả thực hiện công tác tiêm phòng ................................................ 33

4.1.4 Kết quả chăn nuôi đàn lợn thịt thương phẩm ......................................... 34

4.1.4.1 Tỷ lệ nuôi sống đàn lợn thịt thương phẩm .......................................... 34

4.1.4.2 Sinh trưởng của đàn lợn thịt thương phẩm ......................................... 35

4.1.4.3 Hiệu quả sử dụng thức ăn của đàn lợn thịt thương phẩm ................... 36

4.2. Kết quả chẩn đoán và điều trị một số bệnh ở lợn thịt tại trại ................... 37

4.2.1. Kết quả chẩn đoán và điều trị bệnh đường hô hấp cho đàn lợn thịt nuôi

tại trại ............................................................................................................... 38

4.2.2. Kết quả chẩn đoán và điều trị hội chứng tiêu chảy cho đàn lợn thịt nuôi

tại trại ............................................................................................................... 39

4.3.3. Kết quả chẩn đoán và điều trị bệnh viêm khớp cho đàn lợn thịt nuôi tại

trại. ................................................................................................................... 39

4.3. Xuất lợn và vệ sinh chuồng trại sau xuất ................................................. 40

4.3.1. Xuất lợn ................................................................................................. 40

4.3.2. Vệ sinh chuồng trại sau khi xuất lợn ..................................................... 41

PHẦN 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................................... 43

5.1. Kết luận .................................................................................................... 43

5.2. Đề nghị ..................................................................................................... 43

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 45

PHẦN 1

MỞ ĐẦU

1.1 Đặt vấn đề

Ngành chăn nuôi lợn có một vị trí quan trọng trong nền nông nghiệp

nước ta. Nó là nguồn cung cấp thực phẩm với tỉ trọng và chất lượng tốt cho

con người. Thịt lợn có thể chế biến nhiều món ăn ngon, trong quá trình chế

biến lại không làm giảm phẩm chất thịt và phù hợp với đa số người dân.

Trong những năm gần đây, nhờ việc áp dụng những thành tựu khoa học kĩ

thuật vào sản xuất, ngành chăn nuôi lợn ở nước ta luôn có những bước phát

triển lớn như: Tổng đàn lợn tăng, cơ cấu đàn lợn đa dạng, năng suất cao, khả

năng phòng bệnh tốt. Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nước ta luôn có những chính

sách, những biện pháp cụ thể nhằm phát triển ngành chăn nuôi nói chung và

ngành chăn nuôi lợn nói riêng. Do nhu cầu tiêu thụ ngày càng lớn ngành chăn

nuôi lợn nước ta đang có những bước chuyển mình từ chăn nuôi nhỏ lẻ, chăn

nuôi hộ gia đình sang chăn nuôi tập trung với quy mô vừa và lớn. Các trang

trại do nhà nước xây dựng hay những mô hình kết hợp giữa hộ gia đình và

công ty sản xuất thức ăn đầu tư xuất hiện ở khắp mọi nơi từ các xã, huyện trở

đi. Các năm trở lại đây, đã xuất hiện mô hình chăn nuôi lợn mới đó là mô

hình chăn nuôi trang trại hộ gia đình nhưng đã được mở rộng và đầu tư phát

triển hơn với số vốn lớn hơn nên số lượng co giống cũng được tăng cao mà

hiệu quả mang lại từ mô hình này cũng khá cao.

Để đánh giá được sức sản xuất của đàn lợn thịt và rèn luyện tay nghề,

nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, em tiến hành chuyên đề với nội dung:

“Thực hiện quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng, trị bệnh cho

đàn lợn thịt tại trang trại Nguyễn Xuân Dũng- Hà Nội”.

1.2 Mục tiêu và yêu cầu của chuyên đề

1.2.1. Mục tiêu

- Thực hiện quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng, trị bệnh cho đàn

lợn thịt tại trang trại Nguyễn Xuân Dũng xã Khánh Thượng, huyện Ba Vì, Hà Nội.

- Nắm được quy trình chăm sóc và phòng trị những triệu chứng của lợn

khi mắc bệnh.

- Phát hiện kịp thời những con lợn bị ốm, lợn mắc bệnh.

- Đánh giá được tỉ lệ mắc bệnh trên đàn lợn thịt tại trang trại Nguyễn

Xuân Dũng, xã Khánh Thượng, huyện Ba Vì, Hà Nội.

- Đánh giá được kết quả điều trị bệnh

- Sinh viên nâng cao tay nghề, thành thạo về chuẩn đoán, điều trị bệnh,

dùng thuốc chính xác, có hiệu quả.

Đánh giá được sức sản xuất và hiệu quả chăn nuôi lợn thịt tại cơ sở

thực tập, rèn luyện tay nghề và kỹ năng công việc.

1.2.2. Yêu cầu

- Áp dụng quy trình kỹ thuật chăm sóc, nuôi dưỡng cho đàn lợn thịt

nuôi tại trại đạt hiệu quả cao.

- Xác định được tình hình nhiễm các bệnh trên đàn lợn thịt, để từ đó áp

dụng và đánh giá hiệu quả của quy trình phòng, trị bệnh cho đàn lợn thịt nuôi

tại trại.

PHẦN 2 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập

2.1.1.Vị trí địa lý

Trại lợn thịt Nguyễn Xuân Dũng là trại gia công của công ty TNHH

JAPPA COMFEED VN, trại thuộc thôn Gò Đá Chẹ, xã Khánh Thượng,

huyện Ba Vì, Hà Nội, trại nằm cách trung tâm huyện Ba Vì trên 35km, cách

trung tâm thành phố Hà Nội 82km. Xã có địa bàn giáp danh với 2 tỉnh (phía

Đông Nam giáp tỉnh Hòa Bình, phía Tây cách con sông Đà là tỉnh Phú Thọ),

có trục đường giao thông.

Khánh Thượng là xã miền núi nằm ở sườn Tây núi Ba Vì, với diện tích

tự nhiên 2882,43 ha.

2.1.2.Đặc điểm khí hậu

Xã Khánh Thượng chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa. Do

đó trại lợn thịt Nguyễn Xuân Dũng sẽ chịu ảnh hưởng chung của khí hậu vùng.

Mùa Hè nóng bức với lượng mưa tương đối cao, mùa Đông lạnh và khô. Nhiệt

độ không khí trung bình hàng năm khoảng 23,6 °C, độ ẩm tương đối trung bình

năm là 79%. Lượng mưa trung bình năm là 1800mm và mỗi năm có khoảng 114

ngày mưa, đặc điểm khí hậu dõ nét nhất là sự thay đổi và khác biệt giữa 2 mùa

nóng, lạnh. Khoảng từ tháng 5 đến tháng 9 là mùa nóng và mưa, nhiệt độ trung

bình mùa này là 29,2°C. Từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau là mùa đông với thời

tiết khô ráo, nhiệt độ trung bình mùa đông là 15,2 °C Giữa 2 mùa lại có sự

chuyển tiếp (tháng 4 và tháng 10) làm cho thời tiết diễn biến khá phức tạp.

(Nguồn: Trung tâm khí tượng thủy văn huyện Ba Vì, Hà Nội)

2.1.3. Cơ cấu tổ chức của trang trại

Trại gồm có 7 người trong đó có: 01 cán bộ quản lý; 01 kỹ sư của công

ty TNHH JAPPA COMFEED VN; 01 kế toán của công ty TNHH JAPPA

COMFEED VN; 04 công nhân (3 sinh viên thực tập, 1 quản lý).

2.1.4. Cơ sở vật chất của trang trại

Trại lợn thịt Nguyễn Xuân Dũng được xây dựng trên diện tích gần 10 ha,

chia làm 2 khu chính là: khu sinh hoạt chung và khu chăn nuôi, ngoài ra còn có

hồ cá, vườn cây ăn quả...

Trong đó khu sinh hoạt chung gồm: khu nhà ở của công nhân, có một

dãy nhà ở gồm 4 phòng, phòng 01 là phòng gia đình anh chị quản lý, phòng

02 là phòng kỹ sư, phòng 03 là phòng công nhân, phòng 04 là nhà ăn. Các

phòng đều được lăn sơn, nền lát đá hoa, mái bắn tôn, phòng kỹ sư có tủ đựng

quần áo, có bàn ghế để làm việc. Riêng phòng ăn còn có tụ lạnh, tivi được lắp

truyền hình cáp phục vụ nhu cầu giải trí sau giờ làm việc.

Nhà bếp xây dựng khang trang, sạch sẽ, có đầy đủ dụng cụ, có bếp ga

để thuận tiện trong việc nâu ăn cho quản lý và công nhân.

Khu chăn nuôi gồm: 3 chuồng nuôi lợn thịt, nhà kho và phòng sát

trùng. 3 chuồng nuôi mỗi chuồng gồm 2 dãy, mỗi dãy lại chia thành 7 ô nhỏ

với kich thước 4,5m × 7m/ô.

Hệ thống chuồng xây dựng khép kín hoàn toàn. Phía đầu chuồng là hệ

thống giàn mát, cuối chuồng có 6 quạt thông gió. Hai bên tường có dãy cửa sổ

lắp kính, mỗi cửa có diện tích 1,2m2, cách nền 1,5m, mỗi cửa sổ cách nhau

50cm. Trên trần được lắp hệ thống chống nóng bằng thép.

Sau mỗi chuồng đều có đường rãnh thoát nước thải, các đường rãnh

này đều thông về một bể chứa nước thải tập trung.

Nguồn nước sử dụng trong trại đều bơm từ 2 giếng khoan và 1 giếng

khơi, nước được bơm lên 2 téc để sinh hoạt, còn bơm lên 4 bể chứa để chăn nuôi.

2.1.5. Thuận lợi, khó khăn

2.1.3.1. Thuận lợi

Được sự quan tâm của Uỷ ban nhân dân xã Khánh Thượng tạo điều

kiện cho sự phát triển của trại.

Trại được xây dựng ở vị trí thuận lợi: Xa khu dân cư, thuận tiện đường

giao thông.

Chủ trại có năng lực, năng động, nắm bắt được tình hình xã hội, luôn

quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ kỹ thuật và công nhân.

Cán bộ kỹ thuật có trình độ chuyên môn vững vàng, công nhân nhiệt

tình và có tinh thần trách nhiệm cao trong sản xuất.

Con giống tốt, thức ăn, thuốc chất lượng cao, quy trình chăn nuôi khép

kín và khoa học đã mang lại hiệu quả chăn nuôi cao cho trại.

Cơ sở vật chất tốt thuận lợi cho quá trình chăm sóc và nuôi dưỡng.

2.1.5.2. Khó khăn

Trại được xây dựng trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thời tiết diễn

biến phức tạp nên khâu phòng trừ dịch bệnh gặp nhiều khó khăn.

Số lượng lợn nhiều, lượng nước thải lớn, việc đầu tư cho công tác xử lý

nước thải của trại còn nhiều khó khăn.

2.1.6. Đối tượng và các kết quả sản xuất của cơ sở

2.1.6.1. Đối tượng nuôi tại trại

Trại lợn thịt Nguyễn Xuân Dũng là trại gia công của công ty TNHH

JAPPA COMFEED VN. Vì là trại lợn thịt nên trại chỉ nuôi một loại lợn đó là:

lợn 3 máu, được lai giữa giống lợn: Yorkshire, Landrace và Duroc.

2.1.6.2. Kết quả sản xuất của cơ sở

Hiện nay một năm trang trại sản xuất được hai lứa lợn thịt. Lứa một

được nuôi từ tháng 6 đến tháng 11, lứa hai được nuôi từ đầu tháng 12 đến

tháng 5 năm sau.

Lợn thịt nuôi tại trại được nuôi từ lúc 21 ngày tuổi đến lúc xuất bán

khoảng từ 5 đến 6 tháng với trọng lượng trung bình từ 95kg đến 105kg.

Cơ cấu đàn lợn thịt của trại trong 3 năm gần đây: Qua điều tra từ số

liệu sổ sách Theo dõi của trại thì cơ cấu đàn lợn thịt của trai trong 3 năm gần

đây tính đến tháng 11 năm 2017 được thể hiện ở bảng 2.1

Bảng 2.1: Cơ cấu đàn lợn thịt của trại Nguyễn Xuân Dũng (2016 – 2018)

Số lượng lợn thịt của các năm (con) Loại lợn Năm 2016 Năm 2017 Năm 2018

Lợn thịt 1731 1810 1932

Qua bảng 2.1 cho thấy: Số lượng lợn thịt của trại có biến động tương

đối lớn giữa năm trước với năm sau. Số lượng lợn thịt có xu hướng tăng lên:

năm 2016 là 1731 con, năm 2017 là 1810 con tăng 79 con, năm 2018 là 1932

con tăng 122 con.

2.2. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước

2.2.1. Đặc điểm sinh trưởng khả năng sản xuất và phẩm chất thịt của lợn

2.2.1.1. Đặc điểm sinh trưởng, cơ sở di truyền của sự sinh trưởng

Sinh trưởng được nhiều tác giả nghiên cứu nên các khái niệm cũng

phần nào khác nhau. Khi nghiên cứu về sinh trưởng, Johansson L. (1972) [33]

đã có khái niệm như sau: về mặt sinh học, sinh trưởng được xem như là quá

trình tổng hợp protein, cho nên người ta lấy việc tăng khối lượng, số lượng và

các chiều của tế bào mô cơ. Ông còn cho biết cường độ phát triển của giai

đoạn bào thai và giai đoạn sau khi sinh có ảnh hưởng đến chỉ tiêu phát triển

của con vật.

Theo Trần Đình Miên và cs (1975) [30], sinh trưởng là một quá trình

tích lũy các chất hữu cơ do đồng hóa và dị hóa, là sự tăng về chiều dài, chiều

cao, bề ngang, khối lượng của các bộ phận và toàn cơ thể con vật trên cơ sở

tính chất di truyền từ đời trước. Sinh trưởng mang tính chất giai đoạn, biểu

hiện dưới nhiều hình thức khác nhau.

Để xác định sinh trưởng người ta dùng phương pháp cân định kỳ khối

lượng và đo kích thước các chiều của cơ thể.

Ở lợn thường đo 4 chiều: Dài thân, vòng ngực, cao vây, vòng ống và

thường đo lúc sơ sinh, 1, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 18, 24, 36 tháng tuổi.

2.2.1.2. Sự phát triển các cơ quan trong cơ thể

Trong quá trình sinh trưởng và phát triển của lợn các tổ trức khác nhau

được ưu tiên tích lũy khác nhau. Các hệ thống chức năng như hệ thần kinh, hệ

tiêu hóa, tuyến nội tiết được ưu tiên phát triển trước hết. Sau đó là bộ xương,

hệ thống cơ bắp và cuối cùng là mô mỡ.

Cơ bắp là phần quan trọng tạo nên sản phẩm thịt lợn. Trong quá trình

sinh trưởng và phát triển của cơ thể từ lúc sơ sinh đến khi trưởng thành số

lượng các bó cơ và sợi cơ ổn định. Tuy nhiên từ giai đoạn lợn còn nhỏ đến

khoảng 60kg trong cơ thể có sự ưu tiên cho sự phát triển các tổ chức nạc.

Đối với mô mỡ, sự tăng lên về số lượng và kích thước tế bào mỡ là

nguyên nhân chính gây nên sự tăng về khối lượng của mô mỡ. Ở giai đoạn

cuối của quá trình phát triển cá thể trong cơ thể lợn có quá trình ưu tiên phát

triển và tích lũy mỡ.

2.2.1.3. Quy luật ưu tiên các chất dinh dưỡng trong cơ thể

Trong cơ thể động vật có sự ưu tiên dinh dưỡng khác nhau Theo từng

giai đoạn sinh trưởng phát triển và cho từng hoạt động chức năng của các bộ phận.

Trước hết, dinh dưỡng được ưu tiên cho hoạt động thần kinh, tiếp đến

cho hoạt động sinh sản, cho sự phát triển bộ xương, cho sự tích luỹ nạc và

cuối cùng cho sự tích luỹ mỡ. Nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy, khi dinh

dưỡng cung cấp bị giảm xuống 20% so với tiêu chuẩn ăn cho lợn thì quá trình

tích luỹ mỡ bị ngưng trệ, khi dinh dưỡng giảm xuống 40% thì sự tích luỹ nạc,

mỡ của lợn bị dừng lại. Vì vậy nuôi lợn không đủ dinh dưỡng thì sẽ không

tăng khối lượng và chất lượng thịt như mong muốn.

2.2.1.4. Ảnh hưởng của quy trình chăm sóc nuôi dưỡng lợn thịt

Lợn thịt là giai đoạn chăn nuôi cuối cùng để tạo ra sản phẩm, lợn thịt

cũng là thành phần chiếm tỉ lệ cao nhất trong cơ cấu đàn (65 - 80%), do vậy

chăn nuôi lợn thịt quyết sự định thành bại trong chăn nuôi lợn.

Chăn nuôi lợn thịt cần đạt những yêu cầu: Lợn có tốc độ sinh trưởng

nhanh, tiêu tốn thức ăn ít, tốn ít công chăm sóc và phẩm chất thịt tốt.

* Dinh dưỡng thức ăn

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng của yếu tố ngoại cảnh quyết định đến

khả năng sinh trưởng và khả năng cho thịt của lợn. Trần Văn Phùng và cs

(2004) [29] cho rằng, các yếu tố di truyền không thể phát huy tối đa nếu

không có một môi trường dinh dưỡng và thức ăn hoàn chỉnh. Một số thị

nghiệm đã chứng minh rằng, khi chúng ta cung cấp cho lợn các mức dinh

dưỡng khác nhau có thể làm thay đổi tỉ lệ các thành phần trong cơ thể. Khẩu

phần có mức năng lượng cao và mức protein thấp thì lợn sẽ tích lũy mỡ nhiều

hơn so với khẩu phần có mức năng lượng thấp và hàm lượng protein cao thì

lợn có tỉ lệ nạc cao hơn.

Lượng thức ăn cho ăn cũng như thành phần dinh dưỡng ảnh hưởng trực

tiếp đến quá trình tăng khối lượng của lợn. Hàm lượng xơ thô tăng từ 2,4 – 11%

thì tăng khối lượng mỗi ngày của lợn giảm từ 566g xuống 408g và thức ăn cần

cho 1kg tăng khối lượng tăng lên 62%.

Vì vậy để chăn nuôi có hiệu quả cần phối hợp khẩu phần ăn sao cho

vừa cung cấp đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng cho từng giai đoạn phát triển và vừa

tận dụng được nguồn thức ăn có sẵn tại địa phương.

* Môi trường

Trần Văn Phùng và cs (2004) [29], môi trường xung quanh gồm nhiệt

độ, độ ẩm, mật độ, ánh sáng. Nhiệt độ và độ ẩm ảnh hưởng chủ yếu đến năng

suất và phẩm chất thịt. Nhiệt độ thích hợp cho lợn nuôi béo là từ 15°C - 18°C.

Nhiệt độ chuồng nuôi liên quan mật thiết đến độ ẩm không khí, độ ẩm không

khí thích hợp cho lợn khoảng 70%. Tác giả Nguyễn Thiện và cs (2005) [17]

cho biết: Ở điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao hơn lợn phải tăng cường quá trình

tỏa nhiệt thông qua hô hấp (vì lợn có rất ít tuyến mồ hôi) để duy trì thăng

bằng thân nhiệt. Ngoài ra nhiệt độ cao sẽ làm khả năng thu nhận thức ăn hàng

ngày của lợn giảm. Do đó tăng khối lượng bị ảnh hưởng và khả năng chuyển hóa

thức ăn kém dẫn đến sự sinh trưởng phát triển của lợn bị giảm.

Mật độ lợn trong chuồng nuôi có ảnh hưởng chủ yếu đến năng suất.

Khi ta nhốt lợn ở mật độ cao hay số con/ô chuồng quá lớn sẽ ảnh hưởng đến

tăng khối lượng hằng ngày của lợn và phần nào ảnh hưởng đến sự chuyển hóa

thức ăn. Do vậy khi nhốt ở mật độ cao sẽ tăng tính không ổn định trong đàn.

Sự không ổn định này sẽ dẫn đến sự tấn công lẫn nhau, giảm bớt thời gian ăn

và nghỉ của lợn. Nghiên cứu của Mỹ cho thấy, khi nuôi lợn với mật độ thấp,

sẽ làm tăng tốc độ khối lượng cũng như làm giảm mức tiêu tốn thức ăn. Chăm

sóc ảnh hưởng chủ yếu đến năng suất, chuồng vệ sinh kém dễ gây bệnh,

chuồng nuôi ồn ào, không yên tĩnh đều làm năng suất giảm. Sức khỏe trong

giai đoạn bú sữa kém như thiếu máu, còi cọc dẫn đến giai đoạn nuôi thịt tăng

khối lượng kém (Vũ Đình Tôn, Trần Thị Thuận 2005) [32]

Phương thức nuôi dưỡng như cho ăn tự do sẽ làm tăng tốc độ tăng

trưởng của lợn hơn so với cho ăn hạn chế, những giống lợn hướng mỡ nên

cho ăn hạn hạn từ đầu, còn với hưỡng giống lợn hướng nạc nên cho ăn tự do

sẽ có được năng suất và chất lượng tốt nhất.

2.2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất và phẩm chất thịt lợn

* Giống

Theo Nguyễn Thiện và cs (2005) [17], giống là yếu tố quan trọng ảnh

hưởng đến sinh trưởng, phát dục, năng suất và phẩm chất thịt. Các giống lợn

nội có tốc độ sinh trưởng chậm hơn và chất lượng thịt thấp hơn các giống lợn

lai và lợn ngoại.

Khả năng sản xuất và chất lượng thịt ngoài điều kiện ngoại cảnh và thức

ăn thì yếu tố di truyền là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lớn nhất. Theo Trịnh

Hồng Sơn (2014) [28], các chỉ tiêu thân thịt như tỉ lệ móc hàm, tỉ lệ nạc, độ

dày mỡ lưng, chiều dài thân thịt và diện tích cơ thăn là khác nhau ở các giống

lợn khác nhau.

Tăng khối lượng trung bình của lợn Móng Cái khoảng 300 - 350

gam/ngày, trong khi con lai F1 (nội x ngoại) đạt 550 - 600 g/ngày. Lợn ngoại

nếu chăm sóc, nuôi dưỡng tốt có thể đạt tới 700 - 800 g/ngày, tỷ lệ thịt nạc

của các giống lợn ngoại là cao hơn nhiều so với lợn nội. Hiện nay, người ta

lợi dụng ưu thế lai của phép lai kinh tế để phối hợp nhiều giống vào trong 1

con lai nhằm tận dụng các đặc điểm tốt từ các giống lợn khác nhau. Đồng

thời, sản phẩm của phương pháp lai là các con giống có thể đáp ứng tốt yêu

cầu của thị trường, nâng cao năng suất và chất lượng thịt. Kết quả khảo sát

năng suất và phẩm chất thịt của 1 số giống lợn cho thấy tăng khối lượng, tỷ lệ

thịt xẻ, tỷ lệ thịt nạc của lợn Landrace và lợn Đại bạch đều cao hơn nhiều so

với của lợn Móng Cái.

* Thời gian và chế độ nuôi

Là hai yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và phẩm chất thịt.

Theo Trịnh Hồng Sơn (2014) [28], thời gian nuôi ảnh hưởng lớn đến năng

suất và chất lượng thịt. Sự thay đổi thành phần hoá học của mô cơ, mô mỡ lợn

chủ yếu xảy ra trong giai đoạn trước 4 tháng tuổi. Dựa vào quy luật sinh

trưởng tích lũy chất dinh dưỡng trong cơ thể lợn người ta đề ra hai phương

thức nuôi: nuôi lấy nạc đòi hỏi thời gian nuôi ngắn, khối lượng giết thịt nhỏ

hơn phương thức nuôi lấy thịt - mỡ, còn phương thức nuôi lấy mỡ cần thời

gian nuôi dài, khối lượng giết thịt lớn hơn. Phương thức cho ăn tự do hay hạn

chế cũng làm ảnh hưởng đến năng suất thịt, cho ăn tự do sẽ cho khả năng sản

xuất thịt nhiều hơn cho ăn khẩu phần hạn chế.

* Khí hậu và thời tiết

Lợn điều chỉnh thân nhiệt của chúng bằng cách cân bằng nhiệt lượng

mất đi với nhiệt tạo ra qua trao đổi chất và lượng nhiệt hấp thụ được. Khi sự

khác nhau giữa thân nhiệt và nhiệt độ môi trường trở nên lớn thì tỉ lệ thoát

nhiệt sẽ tăng lên. Về mùa lạnh nhiệt độ môi trường xuống thấp dưới nhiệt độ

hữu hiệu thì tăng thêm chi phí thức ăn để tăng nhiệt lượng trao đổi chất để vật

nuôi tự nó tạo ra nhiệt lượng để giữ ấm cho cơ thể. Khí hậu mát mẻ, nhiệt độ

và độ ẩm thích hợp thì lợn ăn tốt, tỷ lệ tiêu hoá cao, tích lũy cao, sinh trưởng

và phát triển nhanh, năng suất cao. Nhiệt độ chuồng nuôi quá cao lợn ăn ít, tỷ

lệ tiêu hoá kém, giảm tăng khối lượng. Nhiệt độ quá thấp, lợn tiêu hao nhiều

năng lượng để chống rét, tiêu tốn thức ăn cao.

2.2.2. Một số bệnh thường gặp ở lợn thịt

2.2.2.1. Bệnh viêm phổi do Mycoplasma (Bệnh suyễn lợn)

* Nguyên nhân

Lê Văn Lãnh và cs (2012) [11], bệnh suyễn lợn hay “Dịch viêm phổi

địa phương ở lợn” là bệnh truyền nhiễm mãn tính ở lợn. Tỷ lệ chết không cao

nhưng bệnh gây ra thiệt hại lớn trong nghành chăn nuôi lợn làm giảm tốc độ

tăng trọng và gia tăng tỷ lệ mắc các bệnh kế phát, đặc biệt là những bệnh về

đường hô hấp. Thacker, (2006) [36], Mycoplasma hyopneumoniae (MH) là

mầm bệnh chính gây dịch viêm phổi địa phương ở lợn và được quan tâm đến

như là một nguyên nhân chủ yếu gây nên bệnh hô hấp phức hợp ở lợn

(PRDC: Porcine respiratory disease complex). Những nghiên cứu về vai trò

của các vi khuẩn kế phát trong bệnh suyễn lợn đã được tiến hành (Nguyễn

Ngọc Nhiên, (1996) [13]; Cù Hữu Phú, (2005) [3]; Trần Huy Toản, (2009)

[27]. Cho thấy nếu kết hợp với các vi trùng gây viêm phổi khác sẽ tạo nên

tình trạng viêm phổi nặng với các triệu chứng sốt cao, ho nhiều, khó thở.

Mycoplasma được coi là nguồn gốc gây viêm đường hô hấp trên lợn ở nước ta

và các nước trên thế giới.

Whittlestone(1979) [37], cho biết Mycoplasma hyopneumoniae được

biết đến là một bệnh truyền nhiễm mạnh và mãn tính ảnh hưởng đến lợn. lợn

Taijma(1982) [35], giống như các loại Mollicutes khác, M. hyopneumoniae có

kích thước nhỏ bằng khoảng 1/5 của vi trùng 400-120 nm có một bộ gen nhỏ

khoảng 893-920 kilo-base cặp và thiếu một thành tường tế bào. Khó phát triển

trong phòng thí nghiệm do các yêu cầu dinh dưỡng phức tạp và nguy cơ

nhiễm bẩn liên quan đến nuôi cấy Mycoplasma. Để phát triển thành công vi

khuẩn, cần phải có môi trường từ 5-10% carbon dioxide, và môi trường phải

thể hiện sự thay đổi màu axit.

Sức đề kháng: MH bị bất hoạt sau 48 giờ trong điều kiện khô, nhưng

có thể tồn tại đến 17 ngày trong môi trường nước mưa ở nhiệt độ 2 - 7°C.

Trong phổi tồn tại 2 tháng ở -25°C và từ 9 - 11 ngày ở nhiệt độ l - 6°C và

chỉ 3 - 7 ngày ở nhiệt độ 17 - 25°C.

* Triệu chứng

Theo Lê văn Năm (2013) [10], thì thời kỳ nung bệnh dài từ 1- 4 tuần,

nhưng cũng có thể sau 1-3 ngày nếu chưa có mặt của Haemophillus. Bệnh

thường phát triển rất chậm trên nền của viêm phế quản phổi và thông thường

có 2 thể biểu hiện: á cấp tính và mãn tính.

-Thể á cấp tính:

+ Lợn bệnh sốt nhẹ 40,4- 41°C, bắt đầu từ những hắt hơi chảy nước

mũi, sau đó chuyển thành dịch nhầy.

+ Lợn thở khó, ho nhiều, sốt ngắt quãng, ăn kém

+ Lúc đầu ho khan từng tiếng, ho chủ yếu về đêm, sau đó chuyển thành

cơn, ho ướt nghe rõ nhất là vào sáng sớm đặc biệt là các buổi khi trời se lạnh,

gió lùa đột ngột, nước mũi nước mắt chảy ra nhiều.

+ Vì phổi bị tổn thương nên lợn thở thể ngực phải chuyển sang thở thể

bụng, nhiều con thở ngồi như chó thở. Rõ nhất là sau khi bị xua đuổi, có

những con mệt quá nằm lỳ ra mà không có phản xạ sợ sệt, vẻ mặt rầu rĩ, mí

mắt sụp, tai không ve vẩy. Xương sườn và cơ bụng nhô lên hạ xuống Theo

nhịp thở gấp.

+ Nhịp tim và nhịp thở đều tăng cao.

+ Khi sờ nắn hoặc gõ để khám bệnh, lợn cảm thấy đau ở vùng phổi, rõ

nhất là 1-2 đôi xương sườn đầu giáp bả vai. Lợn vẫn thèm ăn nhưng ăn uống

thất thường.

+ Nếu không điều trị, lợn bệnh sẽ chết sau 7- 20 ngày. Tỷ lệ chết phụ

thuộc rất nhiều vào lứa lợn nuôi, sức đề kháng cơ thể và điều kiện chăm sóc

nuôi dưỡng cũng như bẹnh thứ phát.

-Thể mãn tính:

+ Thường xảy ra trên lợn nuôi thịt.

+ Đây là thể bệnh thường gặp nhất ở những đàn mang trùng

+ Lợn bệnh ho húng hắng liên tục và bệnh kéo dài gây cảm giác rất khó chịu.

+ Đàn lợn ăn uống bình thường, nhưng lợn chậm lớn còi cọc.

+ Da lợn kém bóng, lông cứng và xu dựng đứng, nhiều trường hợp thấy

da bị quăn và xuất hiện nhiều vảy nâu.

+ Trong trại có một số con bị viêm khớp, đôi khi thấy liệt và bán liệt.

Ở lợn nái, có thể có thấy thai chết lưu, sảy thai và con chết yểu.

+ Nếu bị bội nhiễm thì lợn bệnh ho thường xổ mũi như mủ khiến bức

tranh lâm sàng trở nên phức tạp.

+ Cả hai thể dưới cấp và thể mãn tính đều có tiên lượng xấu đi do lợn

còi cọc, chậm lớn hao hụt số đầu con, chi phí thức ăn thuốc men tăng.

+ Nếu lợn bệnh qua được thì khả năng hồi phục cũng rất kém, do phổi

bị tổn thương nặng, lợn trở nên còi cọc và chậm lớn.

* Phòng bệnh

Hiệu quả của các biện pháp phòng bệnh viêm phổi do Mycoplasma phụ

thuộc rất nhiều vào các biện pháp quản lý đàn lợn. Cần phải tạo được môi

trường thuận lợi cho đàn lợn như không khí sạch sẽ, thông gió thường xuyên,

nhiệt độ ấm áp và mật độ trong chuồng phù hợp. Trong dãy chuồng không

nên nuôi lẫn lộn các đàn lợn có lứa tuổi cách nhau quá 3 tuần.

Ở các trại lợn cung cấp giống, để xây dựng đàn lợn không nhiễm

Mycoplasma cần sử dụng kháng sinh cho lợn nái từ giai đoạn cuối của quá

trình mang thai cho đến khi cai sữa. Cai sữa sớm và nuôi cách ly những đàn

con này trong điều kiện vệ sinh và nuôi dưỡng tốt. Trong quá trình nuôi cho đến

khi trưởng thành phải kiểm tra thường xuyên bằng cách mổ khám kiểm tra bệnh

tích phổi hặc bằng huyết thanh học. Thực hiện thường xuyên biện pháp này sẽ

tạo ra đàn lợn giống không có bệnh viêm phổi do Mycoplasma gây ra.

Ngoài ra còn phòng bệnh bằng vắc xin phòng hoặc cho uống thuốc định

kì sẽ giúp đàn lợn giảm thiểu được sự xâm nhập và gây bệnh của vi khuẩn.

* Điều trị

Những kháng sinh có hiệu lực điều trị với Mycoplasma là tetracycline,

tylosin và tiamulin hay gentamicin. Gần đây các chế phẩm của nhóm

quynolone như norfloxaxin, daofloxaxin và enrofloxaxin cũng cho hiệu quả

điều trị tốt. Ngoài ra còn kết hợp các kháng sinh kháng viêm và một số thuốc

bổ trợ để rút ngắn quá trình điều trị cho hiệu quả cao. Nếu phát hiện và điều

trị sớm thì đạt được hiệu quả chữa bệnh cao.

Hiện nay vắc xin đã được tìm thấy để giảm mức độ nghiêm trọng của

bệnh, nhưng không ngăn chặn các bệnh xảy ra từ trong toàn bộ số lợn mắc

bệnh do một số nguyên nhân từ cá thể hoặc ngoại cảnh làm vắc xin giảm hay

không có hiệu lực.

2.2.2.2. Hội chứng tiêu chảy ở lợn.

* Nguyên nhân

Theo Nguyễn Đức Thủy (2015) [19], tiêu chảy là một hiện tượng bệnh

lý ở đường tiêu hóa, có liên quan đến rất nhiều yếu tố, có yếu tố là nguyên

nhân nguyên phát, có yếu tố là nguyên nhân thứ phát. Nhưng việc phân biệt

rạch ròi giữa hai nguyên nhân này là rất khó khăn. Tuy nhiên cho dù bất cứ

nguyên nhân nào gây ra tiêu chảy thì hậu quả của nó cũng gây ra viêm nhiễm,

tổn thương thực thể đường tiêu hóa và cuối cùng là dẫn đến nhiễm trùng. Qua

nhiều nghiên cứu cho thấy, nguyên nhân bị tiêu chảy ở lợn là do một số

nguyên nhân sau đây:

+ Do vi khuẩn

Trong đường ruột của lợn có rất nhiều vi sinh vật sinh sống. Vi sinh vật

trong đường ruột tồn tại dưới dạng một hệ sinh thái. Nguyễn Đức Thủy

(2015) [19] cho biết, vi sinh vật bao gồm các loại virut, vi khuẩn và các loại

nấm mốc. Hoạt động của hệ sinh thái trong đường ruột luôn được duy trì ở

mức cân bằng và ổn định, một khi do một số yếu tố bất lợi làm giảm sức đề

kháng của lợn thì vi sinh vật có hại trong đường ruột có cơ hội phát triển

mạnh hơn vi sinh vật có lợi, gây mất cân bằng và dẫn đến lợn bị tiêu chảy.

Theo Bùi Tiến Văn (2015) [1], thì một số vi khuẩn thuộc họ vi khuẩn

đường ruột là E.coli, samonella sp., shigela, Klebsiella, C. pefringens ….. Đó

là những vi khuẩn quan trọng gây rối loạn tiêu hóa ở người và nhiều loài động vật.

Nhiều tác giả nghiên cứu về hội chứng tiêu chảy đã chứng minh rằng,

khi gặp điều kiện thuận lợi, những vi khuẩn thường gặp ở đường tiêu hoá sẽ

tăng độc tính, phát triển với số lượng lớn trở thành có hại và gây bệnh.

Bình thường E.coli cư trú ở ruột già và phần cuối của ruột non, nhưng

khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nhân lên với số lượng lớn ở lớp sâu tế bào thành

ruột, đi vào máu đến các nội tạng. Ở trong các cơ quan nội tạng, vi khuẩn này

tiếp tục phát triển và cư trú làm cho con vật rơi vào trạng thái bệnh lý.

Theo Sa Đình Chiến, Cù Hữu Phú (2016) [23], khẳng định rằng vi

khuẩn E.coli là nguyên nhân gây bệnh phổ biến và quan trọng nhất của hội

chứng tiêu chảy ở lợn.

Đào Trọng Đạt và cs (1996) [5], cho biết: vi khuẩn E.coli chiếm tỷ lệ

cao nhất trong các loại vi khuẩn đường ruột gây bệnh tiêu chảy (45.6%). Khi

sức đề kháng của cơ thể giảm sút, vi khuẩn E.Coli thường xuyên cư trú trong

đường ruột của lợn thừa cơ sinh sản rất nhanh và gây nên sự mất cân bằng hệ

vsv đường ruột nên gây tiêu chảy.

Theo Hồ Văn Nam, Trương Quang và cs (1997) [8] khi xét nghiệm

phân lợn khoẻ và lợn bị tiêu chảy đã nhận thấy trong phân lợn thường

xuyên có các loại vi khuẩn hiếu khí: E.coli, Salmonella, Streptococcus,

Bacilus subtilis. Khi lợn bị tiêu chảy thì E.coli, Salmonella tăng lên một

cách bội nhiễm.

E.coli có sẵn trong đường ruột của lợn, nhưng không phải lúc nào cũng

gây bệnh mà chỉ gây bệnh khi sức đề kháng của lợn giảm sút do chăm sóc

nuôi dưỡng kém, điều kiện thời tiết thay đổi đột ngột, các bệnh kế phát.

Nhưng Nguyễn Thị Ngữ (2005) [15], cho biết khi nghiên cứu về

E.coli và Salmonella trong phân lợn tiêu chảy và lợn không tiêu chảy cho

biết, ở lợn không tiêu chảy có 83,30% - 88,29% số mẫu có E.coli, 61,00%

- 70,50% số mẫu có mặt Salmonella. Trong khi đó, ở mẫu phân của lợn bị

tiêu chảy có tới 93,7% - 96,4% cố mẫu phân lập có E.coli và 75,0% -

78,6% số mẫu phân lập có Salmonella.

Còn Nguyễn Mạnh Phương và cs (2012) [16], thì 100% mẫu phân lợn

tiêu chảy phân lập được vi khuẩn Salmonella. Kết quả này cũng khẳng định

nguyên nhân nghi ngờ gây tiêu chảy là Salmonella dựa vào những biểu hiện

triệu chứng lâm sàng điển hình. Trong số các loại mẫu bệnh phẩm từ cơ quan nội

tạng, tỷ lệ phân lập cao nhất ở hạch màng treo ruột và đoạn hồi tràng (83,33%)

sau đó là ở hạch amidan (66,67%), thấp nhất từ các mẫu lách và gan (50,00%).

+ Do virus

Đã có nhiều nghiên cứu chứng tỏ rằng, virus cũng là nguyên nhân

gây tiêu chảy ở lợn. Nhiều tác giả nghiên cứu đã kết luận 1 số virus như

Rota-virus, TGE, Parvovirus, Adenovirus có vai trò nhất định gây hội chứng

tiêu chảy ở lợn. Sự xuất hiện của virus đã làm tổn thương niêm mạc đường

tiêu hoá, suy giảm sức đề kháng của cơ thể và gây ỉa chảy ở thể cấp tính.

TGE (Transmisssible gastro enteritis) được chú ý nhiều trong hội chứng

tiêu chảy ở lợn. TGE gây bệnh viên dạ dày ruột truyền nhiễm ở lợn, là một

bệnh có tính chất truyền nhiễm cao, biểu hiện đặc trưng là nôn mửa và tiêu

chảy nghiêm trọng. Bệnh thường xảy ra ở các cơ sở nuôi tập trung khi thời

tiết rét, lạnh và chỉ gây bệnh cho lợn. Ở lợn, virus nhân lên mạnh nhất ở niêm

mạc của không tràng và tá tràng, rồi đến hồi tràng, chúng không sinh sản

trong dạ dày và kết tràng.

Theo Phạm Sỹ Lăng và cs (1997) [22], virus TGE (Transmisssible

gastro enteritis) có sự liên hệ đặc biệt với các tế bào màng ruột non. Khi virus

xâm nhập vào tế bào, nó nhân lên và phá huỷ tế bào trong 4 - 5 giờ. Các thức

ăn vào sẽ không tiêu hoá được ở lợn nhiễm virus TGE. Các chất dinh dưỡng

không được tiêu hoá, nước không được hấp thu, lợn tiêu chảy, mất dịch, mất

chất điện giải và chết.

Còn Bergenland H.U (1992) [34], thì trong số những mầm bệnh thường

gặp ở lợn bị tiêu chảy có rất nhiều loại virus/ 29% phân lợn bệnh tiêu chảy

phân lập được Rota-virus/ 11,2% có virus TGE/ 2% có Enterovirus/ 0,7% có

Parvovirus.

Có một loại virus cực kì nguy hiểm nữa có thể gây thành dịch tiêu chảy

hàng loạt trên lợn đó là virut PED (Porcin Epidemic Diarrhoea). Theo Trần Thu

Trang (2013) [26], PED là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở lợn con mọi lứa

tuổi, bệnh lây lan rất nhanh. Nguyên nhân gây ra bệnh là do virus Coronavius,

lần đầu tiên được phát hiện tại Anh Quốc vào năm 1971, nhưng lúc đó chưa

được công bố dịch.

- Do ký sinh trùng

Ký sinh trùng ký sinh trong hệ tiêu hoá là một trong những nguyên

nhân gây hội chứng tiêu chảy. Ký sinh trùng ngoài việc lấy đi dinh dưỡng của

lợn, tiết độc tố đầu độc cho lợn, chúng còn gây tác động cơ giới làm tổn

thương niêm mạc đường tiêu hóa và là cơ hội khởi đầu cho quá trình nhiễm

trùng. Có nhiều loại ký sinh trùng đường ruột tác động gây ra bệnh tiêu chảy

như sán lá ruột lợn, giun đũa lợn... Theo kết quả nghiên cứu của Nguyễn Thị

Bích Ngà (2015) [14], cho biết ngoài tác động cơ giới lên thành ruột thì giun

sán còn tiết độc tố có thể gây rối loạn tiêu hóa, làm lợn còi cọc chậm lớn và

mở đường cho nhiều loại vi rút vi khuẩn xâm nhập.

- Do các nguyên nhân khác.

+ Do thời tiết, khí hậu

Ngoại cảnh là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sức đề kháng của cơ

thể lợn. Khi điều kiện thời tiết khí hậu thay đổi đột ngột: nóng quá, lạnh quá,

mưa, gió, độ ẩm không khí cao đều là yếu tố tác động trực tiếp đến lợn, đặc

biệt là lợn con lợn mẹ.

Theo Đoàn Thị Kim Dung (2004) [4], các yếu tố nóng, lạnh, mưa,

nắng... thay đổi bất thường của điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng ảnh hưởng

trực tiếp đến cơ thể lợn, nhất là cơ thể lợn con chưa phát triển hoàn chỉnh, vì

các phản ứng thích nghi của cơ thể lợn con còn yếu.

Tuy nhiên Sử An Ninh (1993) [25], Hồ Văn Nam và cs (1997) [7], cho

biết khi lợn bị lạnh, ẩm kéo dài sẽ làm giảm phản ứng miễn dịch, giảm tác

động thực bào, do đó lợn dễ bị vi khuẩn cường độc gây bệnh.

+ Do kỹ thuật chăm sóc nuôi dưỡng

Kỹ thuật chăm sóc nuôi dưỡng là yếu tố vô cùng quan trọng, việc

chăm sóc nuôi dưỡng nếu không đảm bảo đúng quy trình kỹ thuật thì sẽ ảnh

hưởng đến sức đề kháng của lợn, một khi sức đề kháng giảm thì các vi khuẩn

có hại có điều kiện để phát triển mạnh lên, đặc biệt là vi khuẩn đường ruột.

Việc thực hiện đúng quy trình chăm sóc nuôi dưỡng trong chăn nuôi sẽ giúp

nâng cao sức đề kháng và khả năng sinh trưởng của lợn. Thức ăn bị nhiễm

độc tố nấm mốc cũng là nguyên nhân gây ra tiêu chảy. Khẩu phần thức ăn của

lợn thiếu khoáng và các vitamin cũng là nguyên nhân làm lợn dễ mắc bệnh.

Vitamin là yếu tố không thể thiếu được với cơ thể động vật, nó đảm bảo quá

trình chuyển hóa trong cơ thể diễn ra bình thường. Thiếu một vitamin sẽ làm

cho lợn còi cọc, sinh trưởng kém, dễ mắc bệnh đường tiêu hóa.

Thức ăn kém chất lượng, ôi thiu,... cũng là nguyên nhân làm cho lợn

con bị tiêu chảy. Vậy cần có phương thức chăm sóc nuôi dưỡng tốt, khẩu

phần ăn hợp lý để hạn chế bệnh viêm ruột cho lợn.

+ Do stress

Stress là yếu tố ảnh hưởng lớn đến sức đề kháng của lợn. Tất cả mọi

nguyên nhân dẫn đến stress cho lợn như sự thay đổi thời tiết, tiếng ồn, mật độ

chuồng nuôi cũng ảnh hưởng đến sức khỏe và bệnh tật trong đó có hội chứng

tiêu chảy (Đoàn Thị Kim Dung, 2004) [4].

Theo Sử An Ninh và cs (1981) [24], bệnh tiêu chảy lợn con có liên

quan đến trạng thái stress. Hầu hết, lợn con bị bệnh tiêu chảy có hàm lượng

Cholesterrol trong huyết thanh giảm thấp.

* Triệu chứng

Lợn con mắc bệnh lúc đầu vẫn bú và chạy bình thường. Sau đó lợn ít bú

hoặc bỏ bú, gầy tóp nhanh, lông xù, đuôi rũ, da nhăn nlợn nhợt nhạt, hai chân

sau đứng co dúm lại và run rẩy, đuôi và khoeo dính đầy phân, khi lợn đi ỉa rặn

nhiều, lưng uốn cong, bụng thóp lại, thể trạng đờ đẫn,nằm nhiều hơn đi lại.

- Thể quá cấp tính: Lợn chết nhanh, thường sau 2 - 12 giờ kể từ khi bỏ

bú, lợn bỏ bú hoàn toàn đi siêu vẹo, loạng choạng, thích nằm bẹp một chỗ,

mõm tím tái, thở thể bụng khó khăn, phân lỏng màu trắng lầy nhầy, mùi tanh

thối. Lợn nằm co giật, Bốn chân bơi trong không khí, yếu dần rồi chết.

- Thể cấp tính: Lợn chết chậm hơn 2 - 4 ngày kể từ khi bỏ bú, lợn ỉa

chảy, mất dinh dưỡng, nước, khoáng, yếu rồi chết dần.

- Thể mãn tính: Thường thấy ở lợn tập ăn đến cai sữa. Lợn ỉa chảy liên

miên, phân lúc nước lúc sền sệt, mùi khó chịu, hậu môn dính phân, bẩn, lợn

gầy sụt, xù lông, nếu không chết thì cũng còi cọc.

* Bệnh tích

- Thể cấp tính: Niêm mạc dạ dày phủ đầy dịch nhầy, xung huyết và

xuất huyết rõ. Niêm mạc ruột bị tổn thương mạnh, có vùng hoại tử. Hạch lâm

ba chuyển từ màu hồng sang màu đỏ sẫm. Gan nhão, dễ vỡ, đôi khi có xuất

huyết. Túi mật sưng, màu mật biến đổi.

- Thể mãn tính: Đặc trưng là tăng sinh tế bào. Trong khi tế bào tăng

sinh có các đại thực bào với các hạt nhân màu trắng sáng. Đó là sản phẩm

biểu bì võng mô, chúng có khả năng thực bào. Ở đó, có hiện tượng hoại tử và

nhiều vi khuẩn Salmonella. Hiện tượng này tạo nên u xơ gan, lách sưng to và

đỏ xám hoặc đỏ sẫm, đôi khi có màu đen, rìa lách cong. Niêm mạc ruột bị tổn

thương, có vết loét. Thận không có biến đổi đặc trưng, phổi viêm đôi khi có ổ

mủ. Tim sưng, hơi nhão, xoang bao tim chứa đầy nước vàng, cơ tim xuất huyết.

*Các biện pháp phòng bệnh

- Vệ sinh phòng bệnh

Trong chăn nuôi khâu vệ sinh là hết sức quan trọng và cần thiết. Vệ

sinh tạo ra môi trường tốt, làm tăng sức đề kháng nhằm ngăn ngừa mầm bệnh

lây lan. Thực hiện nghiêm ngặt các khâu như: Vệ sinh, sát trùng chuồng trại,

dụng cụ chăn nuôi cách ly động vật mới nhập, động vật ốm luôn là những

biện pháp cần thiết trong khâu vệ sinh phòng bệnh.

Như vậy, việc đảm bảo tốt kỹ thuật chăm sóc, nuôi dưỡng như thức ăn

đảm bảo chất lượng, tập cho lợn con ăn sớm, đảm bảo tốt vệ sinh chuồng

nuôi, vệ sinh tiểu khí hậu chuồng nuôi là rất quan trọng nhằm hạn chế tỷ lệ

lợn con mắc bệnh tiêu chảy.

- Phòng bệnh bằng vắc xin

Theo Nguyễn Bá Hiên và Huỳnh Thị Mỹ Lệ (2012) [12], vắc xin là

một chế phẩm sinh học mà trong đó chứa chính mầm bệnh cần phòng cho một

bệnh truyền nhiễm nào đó ( mầm bệnh này có thể là vi khuẩn, virus, độc tố

hay vật liệu di truyền như ARN, AND… ) đã được làm giảm độc lực hay vô

độc bằng các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học hay phương pháp sinh học

phân tử ( vắc xin thế hệ mới – vắc xin công nghệ gen ). Lúc đó chúng không

còn khả năng gây bệnh cho đối tượng sử dụng, nhưng khi đưa vào cơ thể

động vật nó sẽ gây ra đáp ứng miễm dịch làm cho động vật có miễn dịch

chống lại sự xâm nhiễm gây bệnh của mầm bệnh tương ướng. Vắc xin phòng

tiêu chảy lợn đã được nghiên cứu khá lâu và đã được sử dụng để phòng ngừa

tiêu chảy nhằm tạo ra miễn dịch chủ động cho đàn lợn chống lại bệnh, các

loại vắc xin này đã và đang cho kết quả phòng bệnh một cách khách quan, đạt

được mục tiêu làm giảm tỷ lệ mắc bệnh.

Qua nhiều nghiên cứu khác nhau cho thấy, có thể chế tạo vắc xin phòng

E.coli hiệu quả bằng cách lấy vi khuẩn E.coli có trong chất chứa đường ruột

của lợn bị tiêu chảy cấy vào sữa và cho lợn mẹ ăn canh trùng đó trước khi đẻ

1 tháng cho kết quả phòng tiêu chảy ở lợn con tốt, phương pháp này hiện nay

vẫn đang được dùng ở Mỹ.

Bên cạnh các loại vắc xin phòng E.coli, các nhà khoa học cũng đã

nghiên cứu chế vắc xin phòng Salmonella. Hiện nay, trên thế giới đã nghiên

cứu ra nhiều loại vắc xin phòng bệnh do vi khuẩn Salmonella gây ra ở lợn.

Mỹ đã sản xuất ra vắc xin đa giá thành phần gồm E.coli, Salmonella

choleraesuis. Hungari chế vắc xin chủng Salmonella có bổ trợ glucoza.

- Phòng bệnh bằng chế phẩm sinh học

Chế phẩm sinh học là môi trường nuôi cấy một loại vi sinh vật có lợi

nào đó khi đưa vào cơ thể có tác dụng bổ sung các vi sinh vật hữu ích, giúp

duy trì và lập lại trạng thái cân bằng của hệ vi sinh vật trong đường tiêu hóa…

Các chế phẩm sinh học, trong đó, có chế phẩm probiotic đã được

nghiên cứu và sử dụng khá phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Những

nghiên cứu hệ vi sinh vật đường ruột, sử dụng probiotic trong phòng trị bệnh

cho lợn, phục vụ phát triển chăn nuôi ở nước ta mới phát triển từ những năm

80 của thế kỷ trước.

Trần Thị Hạnh và cs (2004) [31] đã chế tạo sinh phẩm E.coli - sữa và

Cl. perfringens - toxoid dùng phòng tiêu chảy cho lợn con đã có tác dụng rõ

rệt trong việc giảm tỷ lệ mắc bệnh phân trắng do E.coli và Cl. perfringens.

Bạch Quốc Thắng và cs (2011) [2] đã nghiên cứu sản xuất chế phẩm

E. Lac để phòng hội chứng tiêu chảy cho lợn con Theo mẹ, tạo sự cân bằng vi

sinh vật đường ruột Theo hướng có lợi. Các vi khuẩn có lợi probiotic tăng,

các vi khuẩn gây bệnh E.coli, S. typhimurium và Cl. perfringens giảm.

Ngoài ra, nhiều nhà chăn nuôi đã sử dụng biện pháp đưa kháng sinh

vào thức ăn, nước uống hàng ngày của lợn để phòng tiêu chảy và đã cho các

kết quả rất khả quan. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh đã để lại nhiều hậu

quả không tốt như gây tồn dư kháng sinh trong thực phẩm, làm tăng số lượng

vi khuẩn kháng thuốc… nên hiện nay, đa số các nước đã cấm sử dụng biện

pháp này hoặc chỉ áp dụng trong điều kiện nhất định và phải tuân thủ quy

định về thời gian ngừng thuốc trước khi giết mổ.

* Điều trị bệnh

- Điều trị nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân chủ yếu trong hội chứng tiêu chảy của lợn là do một số

vi khuẩn gây bệnh đường ruột, bao gồm vi khuẩn hiếu khí, yếm khí tuỳ tiện

hoặc yếm khí bắt buộc. Những vi khuẩn thường gặp là E.coli, Samonella

spp, Cl. perfringens, Shigella spp, Klebsiella spp, Streptococcus... Dùng

thuốc kháng sinh có tác dụng cao với các vi khuẩn như E.coli gây ra hội

chứng tiêu chảy ở lợn con.

- Điều trị triệu chứng tiêu chảy

Lợn bị tiêu chảy do E.coli khi điều trị, ngoài việc dùng kháng sinh sớm

từ đầu nên dùng kết hợp một số thuốc hay hóa dược có tác dụng ức chế sự sản

sinh và ảnh hưởng của độc tố đường ruột Enterotoxin do vi khuẩn phóng thích

ra. Kết hợp sử dụng dung dịch các chất điện giải như dung dịch đường

glucose, muối natri, kali... cung cấp, bổ sung lượng nước và các chất điện giải

bị mất trong khi tiêu chảy. Trong điều trị cần thực hiện tốt chế độ ăn uống,

chống nhiễm khuẩn và điều trị hiện tượng mất nước, chất điện giải. Trong đó,

bổ sung nước và chất điện giải có vai trò quan trọng vì có tới 80% lợn chết do

bệnh lý này (Nguyễn Văn Tâm, Cù Hữu Phú, (2006) [26].

2.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến sức sản xuất của lợn thịt

Theo Nguyễn Thiện và cs (2005) [17], giống là yếu tố quan trọng ảnh

hưởng đến sinh trưởng, phát dục, năng suất và phẩm chất thịt. Các giống lợn

nội có tốc độ sinh trưởng chậm hơn và chất lượng thịt thấp hơn các giống lợn

lai và lợn ngoại.

Khả năng sản xuất và chất lượng thịt ngoài điều kiện ngoại cảnh và thức

ăn thì yếu tố di truyền là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lớn nhất. Theo Trịnh

Hồng Sơn (2014) [28], các chỉ tiêu thân thịt như tỉ lệ móc hàm, tỉ lệ nạc, độ

dày mỡ lưng, chiều dài thân thịt và diện tích cơ thăn là khác nhau ở các giống

lợn khác nhau.

Tăng khối lượng trung bình của lợn Móng Cái khoảng 300 - 350

gam/ngày, trong khi con lai F1 (nội x ngoại) đạt 550 - 600 g/ngày. Lợn ngoại

nếu chăm sóc, nuôi dưỡng tốt có thể đạt tới 700 - 800 g/ngày. Phẩm chất thịt

của lợn ngoại và lợn lai cũng tốt hơn so với lợn địa phương, tỷ lệ thịt nạc của

các giống lợn ngoại là cao hơn nhiều so với lợn nội. Hiện nay, người ta lợi

dụng ưu thế lai của phép lai kinh tế để phối hợp nhiều giống vào trong 1 con

lai nhằm tận dụng các đặc điểm tốt từ các giống lợn khác nhau. Đồng thời,

sản phẩm của phương pháp lai là các con giống có thể đáp ứng tốt yêu cầu

của thị trường, nâng cao năng suất và chất lượng thịt. Kết quả khảo sát năng

suất và phẩm chất thịt của 1 số giống lợn cho thấy tăng khối lượng, tỷ lệ thịt

xẻ, tỷ lệ thịt nạc của lợn Landrace và lợn Đại bạch đều cao hơn nhiều so với

của lợn Móng Cái.

* Thời gian và chế độ nuôi

Là hai nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và phẩm chất thịt.