Ở Ầ Ầ PH N M  Đ U

ọ ề 1. Lý do ch n đ  tài

ậ ề 1.1. V  lý lu n

ồ ạ ự ẩ ạ ờ ộ ứ Chu n m c đ o đ c   ra đ i và t n t ộ   i m t cách khách quan trong cu c

ứ ủ ề ằ ỉ ườ ề ươ ố s ng, nh m đi u ch nh ý th c, hành vi c a con ng i. Xét v  ph ệ ng di n xã

ư ươ ự ể ệ ạ ứ ủ ệ ỗ ộ h i cũng nh  ph ng di n hành vi c a m i cá nhân, đ o đ c là s  th  hi n quan

ử ủ ườ ườ ệ ứ h   ng x  và hành vi c a con ng i, đem l ạ ợ i l i ích cho con ng i, cho ng ườ   i

ờ ố ộ ộ ườ ữ ệ khác và xã h i. Trong đ i s ng xã h i loài ng ứ   ố i có nh ng m i quan h  ph c

ồ ạ ứ ủ ặ ậ ộ ạ ạ t p, đa d ng nó t n t ỗ   i đan xen nhau. M t khác do trình đ  nh n th c c a m i

ườ ọ ố ữ ổ ng i cũng khác nhau, h  s ng trên nh ng lãnh th  khác nhau nên v  t p t c, l ề ậ ụ ợ   i

ự ồ ạ ể ể ộ ích, văn hóa, trình đ  phát tri n cũng khác nhau. Đ  duy trì s  t n t i và phát

ự ố ữ ự ể ả ắ ẩ ỗ ộ tri n, m i xã h i ph i xây d ng nh ng nguyên t c chu n m c s ng, trên c  s ơ ở

ứ ự ầ ấ ế ứ ạ ộ đó con ng ườ ự i t ý th c t hành đ ng. Đ o đ c là nhu c u t t y u khách quan,

ạ ử ề ấ ầ ộ ị ư nh ng l ữ   i là v n đ  có tính l ch s . Trong xã h i nào cũng c n hình thành nh ng

ắ ố ể ậ ự ệ ằ ổ nguyên t c s ng đ  con ng ườ ự i t nguy n tuân theo, nh m bình  n tr t t ộ    xã h i,

ự ồ ạ ủ ờ ố ủ ộ ỗ duy trì s  t n t ữ   i c a xã h i và c a m i cá nhân. Trong đ i s ng, có nh ng

ờ ạ ở ự ạ ứ ắ ẩ ọ ườ nguyên t c, chu n m c đ o đ c chung cho m i th i đ i, đâu có con ng i thì

ở ệ ạ ứ ự ệ ố ộ đó có quan h  đ o đ c, đó là (s ng thi n, yêu quý lao đ ng, trung th c, s ự

ủ ậ ế ơ ố ớ ổ ự th y chung, lòng nhân h u, lòng bi t  n và s  tôn kính đ i v i t tiên, …)

ủ ữ ứ ạ ệ Đ o đ c giúp cho cá nhân hoàn thi n nhân cách c a mình. Nh ng con

ườ ứ ạ ờ ấ ạ ữ ứ ẩ ng i có đ c h nh bao gi ữ    cũng có nh ng ph m ch t đ o đ c cao quý. Nh ng

ị ạ ứ ượ ở ở ạ ố ớ ộ giá tr  đ o đ c khi đã đ c hình thành cá nhân thì có tác đ ng tr  l i đ i v i xã

ướ ự ộ h i theo h ng tích c c.

ườ ồ ạ ớ ư ữ ự ạ ộ Trong xã h i, con ng i t n t i v i t cách là nh ng cá nhân. S  đa d ng,

1

ẻ ủ ữ ề ặ ầ ả ẩ ự   phong phú, nhi u v  c a cái riêng đang đ t ra yêu c u ph i có nh ng chu n m c

ữ ứ ệ ẳ ị ị ướ ứ ẫ ạ ạ đ o đ c trong vi c kh ng đ nh nh ng giá tr  và h ng d n hành vi đ o đ c cho

ứ ủ ụ ể ấ ạ ữ ề ệ ẩ cá nhân trong nh ng đi u ki n c  th . Ph m ch t đ o đ c c a cá nhân ng ườ   i

ượ ệ ở ự ổ ữ ứ ể ầ ợ ộ lao đ ng đ c bi u hi n s  t ng h p nh ng tính cách đáp  ng yêu c u chung

ấ ạ ứ ẩ ộ ườ ứ ự ữ ộ ủ c a xã h i. Ph m ch t đ o đ c ng ộ   i lao đ ng ch a đ ng trong đó nh ng n i

ấ ạ ứ ữ ủ ữ ắ ắ ạ ẩ ộ ứ   hàm c a nh ng nguyên t c, quy t c đ o đ c xã h i, nh ng ph m ch t đ o đ c

ườ ơ ở ệ ể ầ ộ ọ ớ ủ c a ng i lao đ ng là c  s  quan tr ng, góp ph n to l n vào vi c phát tri n nhân

ườ ộ ườ ạ ộ ự ộ ủ cách c a ng i lao đ ng, giúp cho ng i lao đ ng tích c c trong ho t đ ng lao

ạ ạ ệ ề ả ả ả ặ ộ ố ộ đ ng t o t o đi u ki n đ m b o cu c s ng cho b n thân và gia đình. M t khác

ứ ủ ữ ạ ỗ ườ nó còn là nh ng tính cách mang ý nghĩa tâm lý, đ o đ c c a riêng m i ng i lao

ấ ạ ứ ứ ữ ắ ẩ ả   ộ đ ng, nghiên c u n m v ng các ph m ch t đ o đ c này giúp cho các nhà qu n

ơ ở ể ổ ệ ạ ộ ứ ả lý lao đ ng, lãnh đ o các doanh nghi p có c  s  đ  t ề    ch c, qu n lý và đi u

ườ ộ ộ ố ấ ạ ệ ả ấ hành ng i lao đ ng m t cách t t nh t, đem l ộ   i hi u qu  năng su t lao đ ng

cao.

ề ự ễ 1.2. V  th c ti n

ấ ạ ữ ứ ứ ạ ẩ ế   Đ o đ c nói chung và nh ng ph m ch t đ o đ c nói riêng có vai trò h t

ạ ộ ấ ủ ả ọ ữ   ộ ứ s c quan tr ng trong ho t đ ng lao đ ng s n xu t c a, khi cá nhân có nh ng

ấ ạ ạ ộ ẽ ạ ứ ệ ẩ ả ộ ộ ph m ch t đ o đ c trong lao đ ng thì ho t đ ng lao đ ng s  đ t hi u qu  cao,

ủ ườ ộ ượ ả ả ạ ườ ờ ố đ i s ng c a ng i lao đ ng ngày càng đ c đ m b o. Bên c nh đó  ng i lao

ự ượ ố ượ ế ự ế ạ ả ộ đ ng là l c l ng chính, chi m s  l ẩ   ng đông và tr c ti p t o ra các s n ph m.

ớ ị ườ ố ớ ế ứ ộ ọ V i v  trí đó ng ạ ộ   i lao đ ng có vai trò h t s c quan tr ng đ i v i ho t đ ng

ố ớ ể ổ ệ ộ ứ ệ ộ đ ng lao đ ng và đ i v i các doanh nghi p. Đ  t ch c và phát huy hi u qu ả

ủ ả ườ ả ố ượ ệ ả ộ ấ ượ kh  năng c a ng i lao đ ng, ngoài vi c đ m b o s  l ng, ch t l ơ ấ   ng, c  c u

ệ ầ ộ ế ả ắ ữ ụ ạ lao đ ng các nhà lãnh đ o doanh nghi p c n thi t ph i n m v ng và giáo d c có

2

ấ ạ ứ ố ớ ệ ả ấ ẩ ườ ộ hi u qu  nh t các ph m ch t đ o đ c đ i v i ng i lao đ ng

ề ề ớ ệ Trong đi u ki n n n kinh t ế ị ườ  th  tr ệ   ng, cùng v i quá  trình công nghi p

ấ ướ ệ ể ậ ộ ộ ệ ệ ạ hoá, hi n đ i hoá đ t n c và công cu c h i nh p, phát tri n. Vi t Nam hi n là

ủ ổ ứ ươ ế ớ ị ườ thành viên c a t ch c th ạ ng m i th  gi i do đó trên th  tr ự ự ạ   ng có s  s  c nh

ỉ ổ ệ ắ ậ ỏ tranh gay g t, vì v y đòi h i các doanh nghi p không ch  đ i m i v  c  c u t ớ ề ơ ấ ổ

ứ ế ị ệ ớ ả ả ấ ch c, thi t b  công ngh  m i vào trong quá trình qu n lý s n xu t mà các doanhh

ố ượ ệ ế ấ ượ ủ ể ộ ộ nghi p quan tâm đ n s  l ng và ch t l ng c a đ i ngũ lao đ ng đ  có đ ủ

ữ ứ ề ệ ạ ươ ườ đi u ki n c nh tranh đ ng v ng trên th ng tr ng. Ngày nay, thông qua các

ấ ủ ả ổ ứ phong trào thi đua s n xu t c a các t ệ    ch c công đoàn trong các doanh nghi p

ứ ủ ấ ạ ự ữ ệ ề ẩ ộ ườ phát đ ng th c hi n, nh ng tiêu chí v  ph m ch t đ o đ c c a ng ộ   i lao đ ng

ượ ụ ể ượ ả ườ ộ đã đ c c  th  hóa và đ c đông đ o ng ọ   i lao đ ng trong các công đoàn h c

ườ ệ ộ ộ ậ t p. Ng ộ i lao đ ng Vi t Nam dù là lao đ ng chân tay hay lao đ ng trí óc, ở ấ    b t

ạ ộ ự ề ố ố ỳ k  các lĩnh v c ho t đ ng nào trong qu c doanh, ngoài qu c doanh…đ  năng

ữ ế ế ạ ạ ạ ổ ớ ộ ọ ệ   ộ đ ng, sáng t o, m nh d n đ i m i, ti p thu nh ng ti n b  khoa h c công ngh ,

ế ị ườ ớ ơ ứ ầ ế ị ườ ớ ơ ậ ộ thích  ng d n v i c  ch  th  tr ng và h i nh p v i c  ch  th  tr ng và kinh

ố ế ớ ấ ướ ự ệ ổ ủ ườ ế t qu c t , đóng góp vào s  nghi p đ i m i đ t n c thì vai trò c a ng i lao

ắ ượ ắ ở ớ ề ấ ầ ổ ộ đ ng ngày càng tr  nên to l n, n m b t đ c v n đ  này công ty c  ph n mía

ườ ớ ơ ấ ổ ừ ơ ổ ứ ế đ ng Lam S n đã không ng ng đ i m i c  c u t ch c, trang thi t bi, dây

ạ ộ ệ ể ề ạ ả ấ ộ   truy n máy móc hi n đ i vào trong s n xu t. Tuy nhiên đ  ho t đ ng lao đ ng

ấ ượ ế ệ ả ạ ả ơ ồ ộ ữ đ t   hi u qu  cao h n n a ph i xem xét đ n ch t l ng ngu n lao đ ng t ạ   i

ệ ượ ụ ể ở ể ứ ủ ấ ạ ẩ ườ doanh nghi p, nó đ ệ c bi u hi n c  th ph m ch t đ o đ c c a ng i lao

ấ ạ ắ ị ứ ữ ệ ắ ẩ ờ ứ   ộ đ ng, thông qua vi c nghiên c u n m b t k p th i nh ng ph m ch t đ o đ c

ườ ộ ạ ữ ệ ể ươ ổ ủ c a ng i lao đ ng t i doanh nghi p đ  có nh ng ph ng pháp t ứ  ch c lao

ườ ạ ệ ả ả ấ ọ ộ đ ng khoa h c, đúng ng ệ i, đúng vi c đem l i hi u qu  cao trong s n xu t.

ặ ả ồ ộ ồ ị M t khác, Đ ng ta luôn xác đ nh: “Ngu n lao đ ng d i dào, con ng ườ   i

3

ệ ố ướ ề ả ầ ạ Vi ề t Nam có truy n th ng yêu n c, c n cù, sáng t o, có n n t ng văn hoá, giáo

ệ ả ắ ắ ọ ộ ộ ụ d c, có kh  năng n m b t khoa h c và công ngh ”. Đ i ngũ lao đ ng có vai trò

ấ ướ ự ệ ệ ệ ạ ọ quan tr ng trong s  nghi p công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n ệ c. Vi c phát

ượ ấ ạ ứ ẩ ườ ộ huy đ c các ph m ch t đ o đ c ng ớ   i lao đ ng trong doanh nghiêp, cùng v i

ệ ả ế ệ ẽ ứ ệ ọ ữ   vi c c i ti n khoa h c công ngh  s  giúp cho các doanh nghi p ngày đ ng v ng

ườ ứ ủ ấ ạ ư ẩ ườ ộ ể và phát tri n trên thi tr ng nh ng các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng,

ư ượ ệ ộ ch a đ ầ ủ c các doanh nghi p đánh giá và phát huy m t cách đ y đ .

ạ ượ ữ ế ạ ả ộ ố ẩ Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t qu  đã đ t đ ấ   c thì m t s  các ph m ch t

ườ ư ố ầ ượ ữ ể ẫ ộ ắ ạ ứ ủ đ o đ c c a ng i lao đ ng v n còn nh ng đi m ch a t t c n đ ụ   c kh c ph c,

ứ ủ ấ ạ ụ ề ệ ẩ ườ hi n nay công tác tuyên truy n, giáo d c các ph m ch t đ o đ c c a ng i  lao

ồ ạ ẫ ế ấ ậ ữ ạ ồ ờ ộ ừ ặ ộ đ ng v n còn t n t i nh ng h n ch , b t c p. Đ ng th i do tác đ ng t m t trái

ấ ạ ộ ố ề ẩ ị ủ ề c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ứ ủ   ố ng, m t s  giá tr  truy n th ng, ph m ch t đ o đ c c a

ườ ộ ộ ầ ậ ộ ộ ị ườ ng i lao đ ng có ph n b  mai m t. M t b  ph n ng ộ i lao đ ng có l ố ố   i s ng

ự ụ ệ ế ệ ế ệ ầ   th c d ng, thi u trách nhi m trong công vi c, thi u tác phong công nghi p c n

ế ả ưở ế ệ ả ấ thi t  nh h ả ng đ n hi u qu  trong s n xu t.

ấ ừ ơ ở ự ơ ở ự ữ ễ ậ Xu t phát t nh ng c  s  lý lu n và c  s  th c ti n trên, tôi l a chon

ứ ủ ấ ạ ự ạ ẩ ườ ộ ạ ổ i lao đ ng t ầ   i Công ty c  ph n “Th c tr ng các ph m ch t đ o đ c c a ng

ườ ơ ứ ề ng Lam S n – Thanh Hóa mía đ ” làm đ  tài nghiên c u.

ứ ụ 2. M c đích nghiên c u

ấ ạ ế ố ứ ứ ự ạ ẩ Nghiên c u th c tr ng các ph m ch t đ o đ c và các  y u t ế   ộ  tác đ ng đ n

ứ ủ ấ ạ ẩ ườ ộ ạ ầ ườ ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng t ổ i Công ty c  ph n mía đ ng Lam

ơ ừ ộ ố ệ ề ế ằ ấ ị S n – Thanh Hóa, t ầ    đó đ  xu t m t s  bi n pháp và ki n ngh   nh m góp ph n

ạ ứ ủ ườ ộ nâng cao đ o đ c c a ng i lao đ ng.

ố ượ ứ ể 3.Đ i t ng và khách th  nghiên c u

4

ố ượ ứ 3.1. Đ i t ng nghiên c u

ấ ạ ứ ủ ự ứ ạ ẩ ườ ộ Nghiên c u th c tr ng các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng t ạ   i

ầ ườ ơ ổ Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n – Thanh Hóa.

ứ ể 3.2. Khách th  nghiên c u

ề ộ ạ ầ ườ ơ ứ Đ  tài nghiên c u 181 lao đ ng t ổ i Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n –

ộ ộ ữ Thanh Hóa trong đó có: 91 lao đ ng nam, 90 lao đ ng n .

ứ ệ ụ 4. Nhi m v  nghiên c u

ậ ề ạ ứ ấ ạ ứ ệ ố ơ ở ẩ 4.1. H  th ng hoá c  s  lý lu n v  đ o đ c và  ph m ch t đ o đ c.

ấ ạ ứ ủ ự ạ ườ ộ ạ ổ ẩ 4.2. Th c tr ng các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng t ầ   i Công ty c  ph n

ườ ơ mía đ ng Lam S n – Thanh Hóa

ộ ố ệ ề ấ ị ể ế ầ ạ ứ ủ   4.3. Đ  xu t m t s  bi n pháp và ki n ngh   đ  góp ph n  nâng cao đ o đ c c a

ườ ả ộ ộ ng ệ i lao đ ng và hi u qu  lao đ ng.

ứ ạ 5. Ph m vi nghiên c u

ườ ườ ộ Nhân cách con ng i nói chung và ng ữ   i  lao đ ng nói riêng có nh ng

ư ứ ấ ẩ ở ề ứ ỉ ph m ch t đao đ c khác nhau nh ng ẩ    đ  tài này tôi ch  nghiên c u sáu ph m

ứ ơ ả ấ ạ ắ ọ ự   ự ch t đ o đ c c  b n sau: Tính trung th c; tính nguyên t c; tôn tr ng danh d ;

ọ ậ ừ ộ ộ ữ ệ ả lòng nhân ái; thái đ  lao đ ng và h c t p không ng ng, gi gìn v  sinh, b o v ệ

ườ môi tr ng.

ứ ề ế ườ ộ ạ Chúng tôi ti n hành nghiên c u, đi u tra 181 ng i lao đ ng t i Công ty

ườ ơ ầ ổ c  ph n mía đ ng Lam S n – Thanh Hóa.

ề ượ ứ ừ ế ế Đ  tài đ c ti n hành nghiên c u t tháng 3 năm 2012 đ n tháng 6 năm

2012

ươ ứ 6.Ph ng pháp nghiên c u

ươ ứ 6.1. Ph ế ng pháp nghiên c u lý thuy t

5

ươ ổ ợ 6.1.1. Ph ế ng pháp phân tích và t ng h p lý thuy t

ứ ứ ề ế ệ ế ấ Ti n hành nghiên c u tài li u có liên quan đ n v n đ  nghiên c u sau đó

ử ờ ể ể ề ộ ể ậ ấ ộ ị phân tích thành b  ph n theo l ch s  th i gian đ  có th  hi u v n đ  m t cách

toàn di n.ệ

ươ 6.1.2. Ph ế ạ ệ ố ng pháp phân lo i h  th ng hóa lý thuy t

ử ụ ươ ệ ố ể ắ ế ọ S  d ng ph ệ ng pháp này đ  s p x p các tài li u khoa h c, theo h  th ng lôgíc

ặ ẽ ch t ch .

ươ ự ễ ứ 6.2.  Ph ng pháp nghiên c u th c ti n

ươ ề 6.2.1. Ph ng pháp đi u tra

ử ụ ươ ươ ủ ạ Chúng tôi s  d ng ph ề ng pháp đi u tra là ph ng pháp ch  đ o. Đ  s ể ử

ươ ộ ệ ố ự ề ế ớ ụ d ng ph ỏ   ng pháp này tôi xây d ng phi u đi u tra v i m t h  th ng câu h i

ố ệ ử ậ ở đóng và m . Sau đó thu th p và x  lý s  li u.

ươ 6.2.1. Ph ng pháp quan sát

ế ườ ệ ọ ộ Chúng ti n hành quan sát ng i lao đ ng khi h  đang làm vi c. Quan sát

ộ ử ỉ ờ ọ ủ ọ ế ở m i hành vi, thái đ , c  ch , l i nói … c a h . Ti n hành quan sát ờ   ề  nhi u th i

ấ ạ ễ ế ể ẩ ọ ứ ủ   đi m khác nhau và ghi chép m i di n bi n tâm lý và ph m ch t đ o đ c c a

ườ ể ổ ề ầ ứ ấ ộ ng ữ i lao đ ng đ  b  sung cho nh ng v n đ  c n nghiên c u sâu.

ươ 6.2.3. Ph ạ ng pháp đàm tho i

ươ ệ ớ ườ ạ Tôi dùng ph ạ ể ng pháp đàm tho i đ  trò chuy n v i ng ộ i lao đ ng t i Công

ổ ầ ườ ậ ơ ty c  ph n mía đ ằ ng Lam S n – Thanh Hóa  nh m thu th p thêm thông tin c  th ụ ể

ấ ề ầ ứ ứ ể ầ ằ ậ ộ ế   ề ữ v  nh ng v n đ  c n nghiên c u, đ  góp ph n nh m tăng đ  tin c y và s c thuy t

ụ ủ ế ứ ủ ế ề ả ph c c a k t qu  nghiên c u c a phi u đi u tra.

ươ ế ấ 6.2.4. Ph ng pháp l y ý ki n chuyên gia

ử ụ ươ ứ ư ế ề ấ ấ S  d ng ph ng pháp l y ý ki n chuyên gia v n đ  nghiên c u, nh  xây

ứ ử ề ế ế ả ự d ng phi u đi u tra, x  lý và phân tích k t qu  nghiên c u v.v….

6

ươ ứ ế ệ ổ 6.2.5. Ph ng pháp nghiên c u và t ng k t kinh nghi m

ứ ế ề ệ ấ ứ   ệ Thông qua vi c nghiên c u các tài li u có liên quan đ n v n đ  nghiên c u

ả ạ ừ ế ấ ề ở ữ ể ổ ủ c a các tác gi trong các giai đo n, t đó t ng k t v n đ ọ    nh ng đi m chính, tr ng

ấ ề ơ ở ứ tâm làm c  s  cho v n đ  nghiên c u.

ươ ố 5.3. Ph ng pháp toán th ng kê

ươ ọ ể ử ố ử ụ Chúng tôi s  d ng các ph ế   ng pháp toán th ng kê toán h c đ  x  lý phi u

ậ ố ệ ề ặ ị ề ằ ượ ữ ệ ị đi u tra nh m thu th p s  li u v  m t đ nh l ể ng cho nh ng bi u hi n đ nh tính

ể ừ ế ơ ở ẳ ị ả ấ ề qua phi u đi u tra. Đ  t đó có c  s  phân tích, kh ng đ nh lý gi i các v n đ ề

nghiên c u. ứ

\

Ầ Ộ Ứ PH N N I DUNG NGHIÊN C U

ƯƠ CH NG 1

Ậ Ơ Ả Ơ Ở Ề Ạ Ữ Ứ NH NG C  S  LÝ LU N C  B N V  Đ O Đ C

ử ấ ứ ề ị 1.1. L ch s  v n đ  nghiên c u

1.1.1. Trên th  gi ế ớ i

7

ụ ạ ứ ừ ư ề ấ ượ ụ ỗ ạ T  xa x a, v n đ  giáo d c đ o đ c đã đ c các nhà giáo d c l ư   i l c nh :

ử ứ ổ Kh ng T , J.A. Cômenxki, Petxtalôđi, K. Đ.Usinxki...quan tâm nghiên c u và

đánh giá cao.

ụ ụ ề ế ề ấ ạ ộ ổ ứ   Ngày nay xã h i có nhi u bi n đ i thì v n đ  giáo d c giáo d c đ o đ c

ườ ặ ệ ấ ạ ứ ạ ứ ụ ẩ cho ng i lao đông, đ c bi t là giáo d c ph m ch t đ o đ c đ o đ c càng đ ượ   c

quan tâm nghiên c u.ứ

ọ ề ứ ­ Bungari vào năm 1977­ 1978, trung tâm nghiên c u khoa h c v  thanh niên

ọ ề ạ ứ ộ ố ề ụ ạ ứ ế ứ   đã ti n hành nghiên c u m t s  đ  tài khoa h c v  đ o đ c và giáo d c đ o đ c

ề ậ ề ị ế ấ ướ ị ọ cho thanh niên. Các nhà khoa h c đã đ  c p đ n v n đ  đ nh h ng giá tr  cho

ị ạ ứ ưở ả ộ thanh niên nói chung, trong đó có các giá tr  đ o đ c: lí t ng c ng s n, ch ủ

ạ ứ ộ ầ ậ ủ ể ả ộ nghĩa, đ o đ c c ng s n , tinh th n t p th  xã h i ch  nghĩa…

ấ ả ấ ả ụ ạ ố ơ ụ   ­ T i Nga nhà xu t b n giáo d c Matxc va đã xu t b n cu n: “ Giáo d c

ủ ữ ề ấ ậ ọ ả ả ạ đ o cho h c sinh ­ nh ng v n đ  lí lu n” c a tác gi ư  N.I.Bônđ rev. Tác gi đã

ộ ố ầ ứ ộ ụ ủ ề ậ ả ạ ề ậ ớ đ  c p t i m t s  v n đ : Lí lu n giáo d c đ o đ c c ng s n ch  nghĩa cho

ứ ộ ệ ề ạ ả ấ ộ ỉ ữ   ủ thanh niên, ch  ra n i hàm khái ni m c a đ o đ c c ng s n và đ  xu t nh ng

ườ ứ ế ạ ườ ộ con đ ụ ng ti n hành giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng nói riêng và thanh

niên nói chung.

1.1.2. Ở ệ  Vi t Nam

ừ ướ ổ ơ ế ể ế ủ ườ T  khi n c ta chuy n đ i c  ch  kinh t , vai trò c a ng ộ i lao đ ng ngày

ượ ề ặ ệ ấ ạ ộ càng đ c đ  cao, đ c bi ủ ả ậ   ả t là vai trò trong lao đ ng s n xu t t o ra c a c i v t

ể ả ấ ầ ố ế ả ch t nuôi s ng b n thân và gia đình, góp ph n phát tri n kinh t ờ   ệ  c i thi n đ i

ứ ế ấ ậ ầ ố s ng v t ch t và tinh th n. Hàng năm c  đ n ngày 1 tháng năm hàng năm n ướ   c

ưở ố ế ứ ạ ộ ộ ta h ự ng  ng tích c c ngày qu c t ề  lao đ ng, nhi u ho t đ ng đ ượ ổ c t ứ    ch c

ứ ấ ể ụ ể ướ (văn hóa, th  d c th  thao…) Các công trình nghiên c u c p nhà n ấ   c cũng r t

ứ ự ủ ể ệ ế ọ ườ chú tr ng đ n vi c nghiên c u s  phát tri n nhân cách c a con ng ụ i ­ m c tiêu,

8

ự ủ ự ể ế ộ ộ đ ng l c c a s  phát tri n kinh t ­ xã h i.

ụ ạ ụ ạ ư ề ứ ứ ề ề   Đ  tài giáo d c đ o đ c cũng nh  đ  tài giáo d c đ o đ c đã có khá nhi u

ả ể ể ộ ố ứ ứ tác gi nghiên c u. Ta có th  đi m qua m t s  công trình nghiên c u sau đây:

ứ ấ ướ ủ ệ ọ Năm 1995, công trình nghiên c u c p Nhà n c c a Vi n Khoa h c Giáo

ủ ặ ể ặ ố ố ủ ệ ụ d c do M c Văn Trang (ch  biên) “ Đ c đi m l i s ng c a sinh viên hi n nay,

ươ ướ ụ ố ố ệ ề ả ph ng h ng và bi n pháp giáo d c l i s ng cho sinh viên” đ  tài đã ph n ánh

ự ạ ố ố ủ ữ ứ ệ th c tr ng l i s ng hi n nay c a sinh viên (SV) và đã nêu lên nh ng căn c  khoa

ệ ố ụ ố ố ữ ự ệ ể ọ h c, đã xây d ng h  th ng biên pháp h u hi u đ  giáo d c l i s ng cho SV

ườ ạ ọ ẳ ả ễ trong các tr ng cao đ ng, đ i h c. Tác gi Nguy n Văn Phúc v i ớ “   Quan hệ

ộ ố ữ ứ ệ ạ ẩ ỹ gi a th m m  và đ o đ c trong cu c s ng và ngh  thu t” ậ (Nxb KHXH, Hà N iộ

năm 1996).

ụ ạ ộ ổ ứ Ngày 18 tháng 10 năm 1996, B  Giáo d c ­ Đào t o đã t ả   ộ  ch c h i th o

ọ ạ ề ộ ướ ụ ứ ạ ng  giáo   d c   đ o  đ c   trong   các khoa  h c   t i   Hà   N i   v   ch   đ ủ ề  “Đ nhị h

ườ ả ọ tr ng đ i h c” ạ ọ  và đã thu hút đông đ o các nhà khoa h c, các nhà giáo lão thành,

ụ ả ộ các nhà các b  qu n lý giáo d c tham gia.

ả ườ ư ẳ ạ Năm 1999 tác gi Võ Đăng Khoa, tr ng Cao đ ng S  Ph m Nha Trang ­

ổ ứ ụ ạ ứ ứ ề Khánh Hoà đã nghiên c u đ  tài: T  ch c giáo d c đ o đ c cho sinh viên thông

ạ ộ ư ẳ ạ qua các ho t đ ng ở ườ  tr ng Cao Đ ng S  Ph m Nha Trang – Khánh Hoà.

ứ ấ ướ ủ ệ ọ Năm 1995, công trình nghiên c u c p Nhà n c c a Vi n Khoa h c Giáo

ụ ủ ặ ể ặ ố ố ủ ệ Đ c đi m l i s ng c a sinh viên hi n nay, d c do M c Văn Trang (ch  biên) “

ươ ướ ụ ố ố ệ ề ả ph ng h ng và bi n pháp giáo d c l i s ng cho sinh viên” đ  tài đã ph n ánh

ự ạ ố ố ủ ữ ứ ệ th c tr ng l i s ng hi n nay c a sinh viên (SV) và đã nêu lên nh ng căn c  khoa

ệ ố ụ ố ố ữ ự ệ ể ọ h c, đã xây d ng h  th ng biên pháp h u hi u đ  giáo d c l i s ng cho SV

ườ ạ ọ ẳ ả ễ trong các tr ng cao đ ng, đ i h c. Tác gi Nguy n Văn Phúc v i ớ “   Quan hệ

ộ ố ữ ứ ệ ạ ẩ ỹ gi a th m m  và đ o đ c trong cu c s ng và ngh  thu t” ậ (Nxb KHXH, Hà N iộ

9

năm 1996).

ụ ạ ộ ổ ứ ộ Ngày 18 tháng 10 năm 1996, B  Giáo d c ­ Đào t o đã t ả    ch c h i th o

ọ ạ ề ộ ị ướ ụ ứ ủ ề  “Đ nh h ạ ng giáo d c  đ o  đ c  trong  các khoa h c  t i  Hà  N i  v   ch   đ

ườ ả ọ tr ng đ i h c” ạ ọ  và đã thu hút đông đ o các nhà khoa h c, các nhà giáo lão thành,

ụ ả ộ các nhà các b  qu n lý giáo d c tham gia.

ả ườ ư ẳ ạ Năm 1999 tác gi Võ Đăng Khoa, tr ng Cao đ ng S  Ph m Nha Trang ­

ứ ề ổ ứ ụ ạ ứ T  ch c giáo d c đ o đ c cho sinh viên thông Khánh Hoà đã nghiên c u đ  tài:

ạ ộ ư ẳ ạ qua các ho t đ ng ở ườ  tr ng Cao Đ ng S  Ph m Nha Trang ­ Khánh Hoà .

ế ị ườ ứ ạ ọ ồ Năm 2007, Ti n sĩ Tr nh Duy Huy, Tr ng Đ i H c H ng Đ c đã nghiên

ộ ố ộ ứ ể ụ ạ ề ề ầ ơ ở M t s  n i dung, yêu c u v  giáo d c đ o đ c đ  hình ấ ứ c u đ  tài c p c  s : “

ể ở ọ ườ ạ ọ ồ thành và phát tri n nhân cách h c sinh sinh viên Tr ng Đ i H c H ng Đ c ứ ”,

ả ơ ả ề ậ ữ ữ ế ầ ầ ộ ế tác gi đã đ  c p đ n nh ng n i dung c  b n và nh ng yêu c u c n thi t trong

ụ ạ ấ ướ ứ ạ công tác giáo d c đ o đ c cho SV trong giai đo n CNH, HĐH đ t n ủ   c và c a

ề n n kinh t ế ị ườ  th  tr ệ ng hi n nay.

ệ ố ị ự ứ ớ   ạ  Xây d ng đ o đ c m i Năm 2009, TS Tr nh Duy Huy đã công b  tài li u “

ướ ủ ộ ả ậ ề trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch   nghĩa”. Tác gi đã t p trung

ủ ự ạ ứ ố ớ ộ ộ xem xét tác đ ng c a kinh t ế ị ườ  th  tr ệ   ẩ ng đ i v i xã h i, chu n m c đ o đ c hi n

ự ạ ừ ộ ố ả ề ạ nay và th c tr ng đ o đ c ứ ở ướ  n c ta, t ấ  đó đ  xu t m t s  gi ầ    pháp  góp ph n

ự ủ ế ụ ạ ứ ố ớ ạ h n ch  tiêu c c c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng đ i v i giáo d c đ o đ c.

ệ ề ạ ấ ế ề ụ ứ ạ Trong các T p chí cũng xu t hi n nhi u bài vi t v  giáo d c đ o đ c nói

ụ ọ ườ ộ ư S  tácự riêng và giáo d c nhân cách cho h c ng i lao đ ng nói chung, nh : “

ặ ủ ơ ế ị ườ ố ớ ạ ạ ứ ườ ả ộ ộ đ ng hai m t c a c  ch  th  tr ng đ i v i đ o đ o đ c ng i cán b  qu n lý”

ứ ễ ạ ậ ị ướ Đ nh h ộ   ng xã h i ủ c a Nguy n Tĩnh Gia 1997 (T p chí nghiên c u lí lu n); “

ơ ế ị ườ ứ ủ ề ệ ạ ch  nghĩa v  các quan h  đ o đ c trong c  ch  th  tr ng ở ướ  n c ta trong giai

ạ ạ ế ọ ố ể ệ đo n hi n nay” “Hình thành và phát tri n nhân (t p chí Tri t h c s  2. 1997)

ề ạ ọ ủ ứ ạ cách trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng” c a GS Lê Đ c Phúc (T p chí Đ i h c và

10

ụ ệ ố ứ ủ ự ệ ạ Khía c nh đao đ c c a s  nghi p công giáo d c chuyên nghi p s  7 .1996); “

ệ ệ ạ ạ ế ọ nghi p hóa, hi n đ i hóa ở ướ  n ệ c ta hi n nay” (t p chí Tri ố t h c, s  3. 1995)

ậ ủ ề ơ ở 1.2. C  s  lý lu n c a đ  tài

ụ ủ ề ệ 1.2.1. Các khái ni m công c  c a đ  tài

ệ ạ ứ 1.2.1.1.  Khái ni m đ o đ c

ể ồ ạ ườ ừ ờ ủ Đ  t n t ể i và phát tri n, con ng i ngay t th i nguyên th y đã có quan

ẽ ớ ặ ổ ứ ộ ạ ị ộ ệ ắ h  g n bó ch t ch  v i nhau trong t ch c bày đàn th  t c, b  l c…Các quan h ệ

ể ủ ả ủ ư ế ầ ấ ộ ơ đ n gi n c a xã h i ban đ u ch a có giai c p, theo ti n trình phát tri n c a loài

ườ ở ỏ ỗ ng ộ   ứ ạ i ngày càng tr  nên phong phú và ph c t p, đòi h i m i cá nhân trong c ng

ả ườ ự ủ ề ộ ỉ ồ đ ng ph i th ng xuyên t giác đi u ch nh thái đ , hành vi c a mình trong cách

ứ ắ ủ ự ử ế ắ ẩ ợ ớ ộ   ng x , giao ti p sao cho phù h p v i qui t c chu n m c, qui t c c a xã h i,

ầ ợ ế ạ ườ ườ ợ không vi ph m đ n nhu c u l ủ i ích c a ng i khác. Trong tr ng h p đó cá

ượ ậ ể ộ ồ ườ ứ ạ nhân đ c t p th , c ng đ ng coi là ng i có đ o đ c. Ng ượ ạ c l ữ i nh ng cá

ệ ể ộ ỉ ợ ủ ổ ộ nhân bi u hi n thái đ , hành đ ng   ch  vì l ạ   i ích c a riêng mình, gây t n h i

ế ợ ả ườ ủ ộ ồ ộ ị ọ nghiêm tr ng đ n l i ích cu  ng i khác, c a c ng đ ng …b  xã h i chê trách,

ị ườ ạ ứ ế phê phán thì cá nhân đó b  coi là ng i thi u đ o đ c.

ờ ố ỏ ấ ế ộ ỗ ườ ứ ả ượ Trong đ i s ng xã h i, đòi h i t t y u m i ng i ph i ý th c đ c ý

ạ ộ ệ ạ ứ ụ ươ ủ nghĩa, m c đích ho t đ ng c a mình trong quá kh , hi n t i và t ữ   ng lai. Nh ng

ạ ộ ờ ệ ữ ố ủ ự ho t đ ng đó bao gi ữ  cũng có s  chi ph i c a nh ng quan h  gi a các cá nhân,

ữ ệ ộ ố ị ớ ạ cá nhân và xã h i. Nh ng m i quan h  đó quy đ nh gi ằ   ấ ị i h n nh t đ nh nh m

ả ợ ủ ộ ữ ồ ộ ị ự ả đ m b o l i ích c a c ng đ ng và xã h i. Nh ng qui đ nh này t ạ  giác t o thành

ự ự ự ể ắ ẩ ộ ự ộ đ ng l c cho s  phát tri n xã h i, đó là các qui t c chu n m c hoàn toàn t giác

ủ ộ ỗ ấ ả ệ ộ trong hành đ ng c a m i cá nhân trong t t c  cá  quan h  xã h i.

ề ể ậ ạ ề ạ ứ V y có nhi u cách hi u theo các khía c nh khác nhau v  đ o đ c

ả ứ ầ ậ ạ ố ị Theo tác gi ọ  Tr n H u Kiêm (Đ o đ c h c, NXB chính tr  Qu c Gia):

11

ạ ứ ọ ộ ặ ứ ộ ệ ộ ệ ố ồ Đ o đ c h c là m t hình thái ý th c xã h i đ c bi t bao g m m t h  th ng

ự ữ ữ ể ắ ẩ ắ ộ ờ ồ   nh ng quan đi m, nh ng nguyên t c, quy t c, chu n m c xã h i. Nó ra đ i t n

ạ ủ ế ầ ổ ờ ộ ỉ t i và bi n đ i theo nhu c u c a xã h i. Nh  đó con ng ườ ự i t ề  giác đi u ch nh

ớ ợ ủ ợ ớ ạ ủ ộ hành vi c a mình cho phù h p v i l i ích xã h i, v i h nh phúc c a con ng ườ   i

ệ ữ ự ế ộ ủ ộ ố ườ ớ ườ và s  ti n b  c a xã h i trong m i quan h  gi a con ng i v i con ng i.

ả ạ ắ ươ ứ ữ ạ Theo tác gi Ph m Kh c Ch ệ ố ng: Đ o đ c là h  th ng nh ng nguyên

ệ ự ự ự ữ ể ắ ệ ữ ố ẩ ắ t c, nh ng quy t c, chu n m c, bi u hi n s  t giác trong m i quan h  gi a con

ườ ớ ườ ữ ườ ớ ớ ự ộ ớ ả ng i v i con ng i, gi a con ng i v i xã h i, v i t nhiên và v i b n thân

mình.

ự ứ ề ạ ắ ằ ộ ỉ ẩ Đ o đ c là toàn b  các quy t c, chu n m c nh m đi u ch nh và đánh giá

ử ủ ứ ườ ớ ộ cách  ng x  c a con ng ệ ớ i v i nhau trong quan h  v i xã h i và quan h  v i t ệ ớ ự

ệ ự ự ệ ố ự ứ ể ạ ẩ ắ nhiên. Đ o đ c là h  th ng các quy t c, chu n m c bi u hi n s  t giác trong

ườ ớ ườ ườ ớ ộ ớ ự ộ ồ ệ quan h  con ng i v i con ng i, con ng i v i c ng đ ng xã h i, v i t nhiên

ớ ả ả và v i c  b n thân mình .

ệ ẩ ấ ạ ứ 1.2.1.2. Khái ni m ph m ch t đ o đ c

ộ ườ ồ ạ ớ ư ạ Trong xã h i con ng i t n t i v i t ự  cách là cá nhân, s  đa d ng, phong

ẻ ủ ữ ự ề ẩ ặ ả ầ ạ   phú nhi u v  c a cái riêng đang đ t ra yêu c u ph i có nh ng chu n m c đ o

ữ ệ ẳ ị ị ị ướ ứ ứ đ c trong vi c kh ng đ nh nh ng giá tr  và đ nh h ạ ng hành vi đ o đ c trong

ề ệ ụ ể đi u ki n c  th .

ư ủ ạ ứ ấ ạ ứ ẩ ố ổ ợ   Ph m ch t đ o đ c là c t lõi c a đ o đ c cá nhân, nó t ng h p Nh  vây:

ủ ề ạ ứ ữ ứ ầ ộ nh ng tính cách đáp  ng yêu c u chung c a n n đ o đ c xã h i.

ứ ủ ấ ạ ữ ự ẩ ộ ủ   ứ Ph m ch t đ o đ c c a cá nhân ch a đ ng trong đó nh ng n i hàm c a

ắ ạ ứ ữ ữ ắ ặ ộ nh ng nguyên t c, quy t c đ o đ c xã h i. M t khác, nó còn là nh ng tính mang

ủ ứ ạ ườ ộ ộ ấ ậ ý nghĩa tâm lý, đ o đ c riêng c a con ng i. Chúng là m t b  ph n c u thành

ủ ườ nên nhân cách c a con ng i.

12

ệ ộ 1.2.1.3. Khái ni m lao đ ng

ừ ể ệ ạ ộ ụ ủ ộ Theo t ế  đi n ti ng Vi t lao đ ng là “Ho t đ ng có m c đích c a con

ườ ạ ả ạ ằ ầ ấ ẩ ộ ng ậ i nh m t o ra các lo i s n ph m v t ch t và tinh th n cho xã h i. Ví d ụ

ư ệ ậ ộ ộ nh  lao đ ng chân tay, lao đ ng ngh  thu t…”.

ộ ướ ủ ộ ệ ộ ậ Hay: Theo B  lu t Lao đ ng n ộ c C ng hòa Xã h i Ch  nghĩa Vi t Nam:

ấ ủ ộ ọ ộ ọ ườ ạ ủ ả ậ Lao đ ng là h at đ ng quan tr ng nh t c a con ng ấ   i, t o ra c a c i v t ch t

ầ ủ ấ ượ ấ ộ ị ệ các giá tr  tinh th n c a xã h i ộ . Lao đ ng có năng su t, ch t l ng và hi u qu ả

ố ể ủ ấ ướ ế ị ự cao là nhân t quy t đ nh s  phát tri n c a đ t n c.

ộ ườ ự ệ ộ ạ ộ Lao đ ng là ho t đ ng mà còn ng i th c hi n. Không có lao đ ng con

ườ ẽ ả ấ ỗ ườ ng ư i ta s  lâm vào c nh “Nhàn c  vi b t thiên”. Vì sao m i ng ề   i sinh ra đ u

ế ụ ư ư ộ ườ ở ườ nh  nhau nh ng thông qua lao đ ng, k t c c thì có ng i tr  thành ng i thành

ấ ạ ướ ộ ồ ạ đ t, có ng ườ ạ i l ộ   i th t b i, không ai thuê m n. Lao đ ng bao g m: Lao đ ng

ủ ộ ộ ườ ử ụ chân tay (lao đ ng th  công) là lao đ ng trong đó con ng i s  d ng chân tay, c ơ

ể ự ủ ế ệ ệ ạ ộ ộ ứ   ắ b p là ch  y u đ  th c hi n công vi c và lao đ ng trí óc là lo i lao đ ng ph c

ử ụ ủ ế ạ t p, s  d ng trí óc là ch  y u.

ố ượ ủ ậ ộ ộ ủ ộ Đ i t ng lao đ ng: Là b  ph n c a gi ớ ự i t nhiên mà lao đ ng c a con

ườ ố ượ ủ ụ ế ằ ộ ổ ng i tác đ ng vào nh m bi n đ i nó theo m c đích c a mình. Đ i t ủ   ng c a

ứ ạ ấ ẵ ộ ự ư ạ lao đ ng có hai lo i…Lo i th  nh t có s n trong t ả    nhiên nh  các khoáng s n,

ủ ả ự ứ ộ ế ế ấ đ t, đá, th y s n. Th  hai đã qua ch  bi n nghĩa là có s  tác đ ng c a đ i t ủ ố ượ   ng

ướ ộ lao đ ng tr c đó.

ệ ườ ộ 1.2.1.4.  Khái ni m Ng i lao đ ng

ề ệ ề ể ườ ộ Có nhi u cách hi u khác nhau v  khái ni m ng i lao đ ng, trong đó:

ộ ườ ườ ươ Theo nghĩa r ng ng ộ i lao đ ng là ng i làm công ăn l ệ   ng. Công vi c

ườ ữ ậ ậ ộ ỏ ườ ủ ộ ủ c a ng i lao đ ng là theo th a thu n, xác l p gi a ng i lao đ ng và ch  thuê

ư ả ế ả ẩ ậ ấ ả ẩ ộ ộ lao đ ng. Thông qua k t qu  lao đ ng nh  s n ph m v t ch t, s n ph m tinh

13

ấ ầ ườ ươ ủ ộ th n cung c p mà ng ộ i lao đ ng đ ượ ưở c h ng l ng  t ừ ườ  ng i ch  thuê lao đ ng.

ẹ ườ ườ ệ ể Theo nghĩa h p ng ộ i lao đ ng là ng ấ   i làm các vi c mang tính th  ch t,

ườ ủ ệ ệ ể th ng trong nông nghi p, ti u th  công nghi p .

ộ ậ ộ ướ ủ ộ ệ ằ B  lu t Lao đ ng n ộ c C ng hòa Xã h i Ch  nghĩa Vi t Nam cho r ng:

ườ ườ ế ả ộ ộ ổ Ng ộ i lao đ ng là ng ổ i đ n tu i lao đ ng (15 tu i), có kh  năng lao đ ng,

ự ế ệ ợ ồ ộ . đang có giao k t và th c hi n h p đ ng lao đ ng

ụ ể ề ề ậ ộ ị ụ ủ   Lu t lao đ ng cũng qui đ nh rõ ràng, c  th  v  các quy n và nghĩa v  c a

ườ ề ợ ộ ộ ồ ộ ị ng i lao đ ng khi tham gia lao đ ng, qui đ nh v  h p đ ng lao đ ng, các ch ế

ộ ộ đ  chính sách đãi ng …

ừ ộ ế ọ ườ ữ ộ ườ ự ế T  góc đ  kinh t h c, ng i lao đ ng là nh ng ng ấ   i tr c ti p cung c p

ộ ế ố ả ấ ộ ườ ộ ạ ị ứ s c lao đ ng – m t y u t s n xu t mang tính ng i và cũng là m t d ng d ch

ủ ề ế ườ ơ ả ụ v , hàng hóa c  b n c a n n kinh t ữ . Nh ng ng ữ   ộ i đang lao đ ng là nh ng

ườ ố ớ ổ ứ ế ẩ ả ộ ộ ng i có cam k t lao đ ng, s n ph m lao đ ng đ i v i t ch c.

ậ ơ ả ề ạ ứ ộ ố ẩ ấ ạ ứ 1.2.2. M t s  lý lu n c  b n v  đ o đ c và các ph m ch t đ o đ c

ộ ố ậ ơ ả ề ạ ứ 1.2.2.1 M t s  lý lu n c  b n v  đ o đ c

ấ ủ ạ ứ * C u trúc c a đ o đ c

ứ ấ ạ ườ ướ ề Khi phân tích c u trúc đ o đ c ng i ta xem xét nó d ộ   i nnhi u góc đ .

ộ ớ ấ ẳ ạ ộ ỗ ị M i góc đ  cho phép chúng ta nhìn ra m t l p c u trúc xác đ nh. Ch ng h n: Xét

ệ ữ ệ ố ạ ộ ứ ứ ố ạ   ứ ạ ạ đ o đ c theo m i quan h  gi a ý th c đ o đ c và ho t đ ng thì h  th ng đ o

ứ ượ ợ ừ ế ố ứ ạ ự ứ ứ ễ ạ đ c đ c h p thành t hai y u t ế    là ý th c đ o đ c và th c ti n đ o đ c. N u

ệ ữ ườ ớ ườ ệ ạ ứ xét nó trong quan h  gi a ng i v i ng ế   i thì ta nhìn ra quan h  đ o đ c. N u

ệ ữ ổ ế ề ố ể ớ   xét theo quan đi m v  m i quan h  gi a cái chung và cái riêng, cái ph  bi n v i

ứ ượ ạ ấ ặ ạ ừ ạ ứ ộ ơ cái đ c thù và cái d n nh t thì đ o đ c đ c t o nên t ạ    đ o đ c xã h i và đ o

ứ đ c cá nhân.

14

ứ ạ ứ ự ễ ạ ứ ­ Ý th c đ o đ c và th c ti n đ o đ c

ự ố ữ ự ứ ứ ứ ệ ạ ấ ạ ễ   ứ Đ o đ c là s  th ng nh t bi n ch ng gi a ý th c đ o đ c và th c ti n

ạ ứ đ o đ c.

ứ ạ ứ ề ệ ố ự ữ ắ ẩ Ý th c đ o đ c ứ là ý th c v  h  th ng nh ng quy t c, chu n m c, hành vi

ệ ạ ồ ạ ứ ữ ớ ợ ặ phù h p v i nh ng quan h  đ o đ c đã và đang t n t i. M t khác, nó còn bao

ứ ủ ữ ữ ả ả ạ ả ườ hàm c  nh ng c m xúc, nh ng tình c m đ o đ c c a con ng i. Trong quan h ệ

ườ ớ ườ ề ớ ủ ị ạ ữ ứ ữ gi a ng i v i ng i đ u có nh ng ranh r i c a hành vi và giá tr  đ o đ c. Đó

ớ ủ ủ ữ ệ ỉ là ranh gi ầ ậ   i c a cái thi n và cái ác, gi a ch  nghĩa cá nhân ích k  và tinh th n t p

ề ặ ị ủ ứ ể ạ ớ ộ th . V  m t giá tr  c a hành vi đ o đ c cũng có ranh gi i: lao đ ng là hành vi

ệ ộ ứ ộ ệ ả ạ thi n, ăn bám, bóc l t là vô nhân đ o. Ngay c  trong hành vi thi n, m c đ  giá tr ị

ữ ả ậ ấ   ủ c a nó không ph i lúc nào cũng ngang nhau, mà nó cũng có nh ng thang b c nh t

ả ố ượ ứ ạ ứ ậ ộ ị đ nh ( cao c , t t, đ ứ ủ   ự ể ệ c). Ý th c đ o đ c là s  th  hi n thái đ  nh n th c c a

ớ ệ ố ự ố ủ ế ẩ con ng ườ ướ i tr ự   c hành vi c a mình trong s  đ i chi u v i h  th ng chu n m c

ộ ặ ứ ữ ắ ạ hành vi và nh ng nguyên t c đ o đ c xã h i đ t ra; nó giúp con ng ườ ự i t giác

ề ộ ỉ ự ự ệ đi u ch nh hành vi và hoàn thành m t cách t giác, t ữ  nguy n nh ng nghĩa v ụ

ứ ạ ứ ạ ứ ủ ả ả ạ ứ đ o đ c. Trong ý th c đ o đ c còn bao hàm c m xúc, tình c m đ o đ c c a con

ườ ạ ề ặ ấ ứ ứ ứ ứ ạ ạ ồ tri th c đ o đ c, tình ng i. Tóm l i, ý th c đ o đ c (v  m t c u trúc) g m

ạ ứ ạ ứ ả c m đ o đ c và ý chí đ o đ c.

ứ ạ ứ ượ ọ ự ễ ạ ứ ể ệ M i ý th c đ o đ c đ c th  hi n thông qua th c ti n đ o đ c.

ạ ộ ủ ự ứ ễ ạ ườ ưở ủ Th c ti n đ o đ c là ho t đ ng c a con ng ả i do  nh h ề   ng c a ni m

ứ ạ ứ ạ ộ ố ự ứ ứ ệ tin, ý th c đ o đ c , là quá trình th c hi n hoá ý th c đ o đ c trong cu c s ng.

Ở ạ ứ ừ ệ ủ ứ ể ậ ả ạ ứ    đây, các hành vi đ o đ c v a là bi u hi n c a nh n th c và tình c m đ o đ c

ắ ủ ố ở ự ừ ẩ ộ ị ệ   cá nhân, v a b  chi ph i b i các chu n m c và quy t c c a xã h i. quan ni m

ố ớ ề ộ ườ ụ ố ớ ủ c a cá nhân v  nghĩa v  đ i v i xã h i và đ i v i ng ề ủ   ề i khác là ti n đ  c a

ự ự ọ ự ứ ạ ử ữ ứ ườ hành vi đ o đ c cá nhân. S  l a ch n t do trong  ng x  gi a ng ớ   i này v i

15

ườ ế ị ữ ng i khác là do nh ng tính cách quy t đ nh.

ạ ứ ự ễ ệ ệ ứ ứ ớ Ý th c và th c ti n đ o đ c luôn luôn có quan h  bi n ch ng v i nhau, b ổ

ứ ủ ấ ạ ạ ả ườ ủ ấ ộ sung cho nhau t o nên b n ch t đ o đ c c a con ng ủ   i, c a m t giai c p, c a

ờ ạ ế ộ ộ ộ ộ ử ủ m t ch  đ  xã h i và c a m t th i đ i lich s .

ả ượ ứ ứ ạ ể ệ ữ ằ ớ ộ Ý th c đ o đ c ph i đ c th  hi n b ng nh ng hành đ ng thì m i đem

ạ ợ ự ễ ạ ứ ừ ộ l ữ i nh ng l ế i ích xã h i và ngăn ng a cái ác. N u không có th c ti n đ i đ c thì

ứ ạ ạ ớ ứ ượ ự ễ ạ ị ể ứ ý th c đ o đ c không đ t t i giá tr . Th c ti n đ o đ c đ ệ c bi u hi n nh  s ư ự

ươ ử ỉ ự ụ ễ ệ ạ ợ ộ t ứ   ng tr , giúp đõ, c  ch  nghĩa hi p, hành đ ng nghĩa v …Th c ti n đ o đ c

ứ ủ ệ ố ạ ơ ở ủ ả là h  th ng các hành vi đ o đ c c a con ng ườ ượ i đ c n y sinh trên c  s  c a ý

ứ ạ ứ th c đ o đ c.

ệ ạ ứ ­ Quan h  đ o đ c

ệ ố ữ ữ ị ườ ườ ệ H  th ng nh ng quan h  xác đ nh gi a con ng i và con ng i giũa cá

ộ ề ặ ạ ệ ạ ệ ạ ứ ứ ứ ộ   nhân và xã h i v  m t đ o đ c là quan h  đ o đ c. Quan h  đ o đ c là m t

ế ố ạ ự ủ ả ệ ệ ấ ộ ộ ạ d ng quan h  xã h i, là y u t t o nên tính hi n th c c a b n ch t xã h i con

ườ ệ ạ ữ ứ ỉ ng i. Các quan h  đ o đ c không ch  hình thành nên gi a các cá nhân mà còn

ữ ữ ặ ớ ộ ớ ệ ủ ạ ộ ớ gi a cá nhân v i xã h i, v i nh ng m t riêng bi ẳ t c a xã h i (ch ng h n: v i lao

ừ ự ữ ế ầ ặ ớ ộ đ ng, v i văn hoá tinh th n) trong ch ng m c nh ng m t này liên quan đ n các

ợ ứ ự ệ ố l i ích, ch a đ ng trong các m i quan h  này.

ứ ệ ượ ư ữ Quan h  đao đ c đ ể c hình thành và phát tri n nh  nh ng quy lu t t ậ ấ   t

ề ẩ ệ ạ ữ ệ ộ ộ ứ ồ   ế ủ y u c a xã h i, nó “ti m  n” trong nh ng quan h  xã h i. Quan h  đ o đ c t n

ạ ờ ỳ ị ử ế ộ ổ t i m t cách khách quan và luôn luôn bi n đ i qua các th i k  l ch s  và chính nó

ứ ạ ứ ơ ở ể ữ ộ là m t trong nh ng c  s  đ  hình thành nên ý th c đ o đ c.

ạ ứ ạ ệ ạ ứ ự ứ ứ ễ ạ Tóm l ữ   i, ý th c đ o đ c, th c ti n đ o đ c và quan h  đ o đ c là nh ng

ỗ ế ố ứ ấ ồ ạ ộ ậ ế ố ạ y u t ủ ạ  t o nên c u trúc c a đ o đ c. m i y u t không t n t i đ c l p mà liên

ự ậ ể ể ẫ ạ ộ ộ ệ h  tác đ ng l n nhau, t o nên s  v n đ ng, phát tri n và chuy n hoá bên trong

16

ạ ứ ủ ệ ố c a h  th ng đ o đ c.

ạ ứ ạ ứ ộ ­Đ o đ c xã h i và đ o đ c cá nhân

ồ ạ ứ ự ạ ả ộ ộ ủ ộ ồ ườ Đ o đ c xã h i là s  ph n ánh t n t i xã h i c a c ng đ ng ng i xác

ươ ứ ề ộ ộ ỉ ị đ nh và là ph ồ   ủ ng th c đi u ch nh hành vi c a các cá nhân thu c c ng đ ng

ệ ồ ạ ể ằ ộ ấ nh m hình thành, phát tri n, hoàn thi n t n t i xã h i  y.

ộ ượ ứ ạ ơ ở ộ ề ợ ồ Đ o đ c xã h i đ c hình thành trên c  s  c ng đ ng v  l ạ   i ích và ho t

ộ ộ ồ ạ ủ ồ ệ ố ư ệ ộ đ ng c a cá nhân thu c c ng đ ng. Nó t n t i nh  là h  th ng kinh nghi m xã

ổ ế ủ ờ ố ạ ứ ủ ộ ồ ộ h i mang tính ph  bi n c a đ i s ng đ o đ c c a c ng đ ng.

ứ ủ ừ ứ ạ ạ ẻ ủ ộ ồ Đ o đ c cá nhân là đ o đ c c a t ng cá nhân riêng l c a c ng đ ng,

ồ ạ ẳ ả ị ể ệ ộ ủ ư ph n ánh và kh ng đ nh t n t ấ i xã h i c a các cá nhân  y nh  là th  hi n riêng

ộ ề ợ ạ ộ ủ ẻ ủ ồ ạ l  c a t n t i xã h i v  l i ích và ho t đ ng c a các cá nhân.

ứ ủ ạ ộ ự ễ ậ Trong quá trình ho t đ ng th c ti n và nh n th c c a mình, các cá nhân

ữ ứ ư ệ ậ ạ ộ ộ ưở ệ ố thu nh n đ o đ c xã h i nh  là h  th ng kinh nghi m xã h i, nh ng lý t ng,

ự ẩ ứ ạ ượ ị chu n m c, t ư ưở  t ng, đánh giá đ o đ c đã đ c hình thành nên trong l ch s ử

ế ệ ệ ả ồ ộ ộ c ng đ ng, bi n kinh nghi m xã h i thành kinh nghi m b n thân.

ướ ộ ồ ạ ứ ắ ộ Tr ạ c m t cá nhân, đ o đ c xã h i t n t i m t cách khách quan mà trong

ộ ố ủ ấ ế ứ ự ệ ậ ả cu c s ng c a mình cá nhânn t ạ   ế t y u ph i nh n th c, ti p thu và th c hi n. Đ o

ự ố ứ ứ ệ ạ ấ ộ ữ ứ đ c xã h i và đ o đ c cá nhân là s  th ng nh t bi n ch ng gi cái chung và cái

ổ ế ứ ữ ặ ạ ấ ơ ể   riêng, gi a cái ph  bi n, cái đ c thù và cái đ n nh t. Đ o đ c cá nhân là bi u

ủ ạ ọ ộ ư ứ ế ệ ả ộ ộ hi n đ c đáo c a đ o đ c xã h i, nh ng không bao hàm h t th y m i n i dung,

ứ ứ ủ ế ể ạ ạ ộ ộ ỗ ộ   ặ đ c đi m c a đ o đ c xã h i. M i cá nhân lĩnh h i, ti p thu đ o đ c xã h i

ả ưở ứ ứ ế ạ ạ ộ khác nhau và  nh h ộ   ng đ n đ o đ c xã h i cũng khác nhau. Đ o đ c xã h i

ố ả ủ ứ ể ổ ơ ổ ợ   ạ không th  là t ng s  gi n đ n c a đ o đ c các cá nhân, mà nó là t ng h p

ổ ế ữ ượ ế ừ ạ ứ ứ ạ ầ nh ng nhu c u ph  bi n đ c đúc k t t đ o đ c cá nhân. Đ o đ c xã h i tr ộ ở

ờ ạ ộ ộ ấ ị ủ ấ ộ ồ ộ ộ thành cái chung c a m t giai c p, m t c ng đ ng xã h i, m t th i đ i nh t đ nh,

17

ố ằ ữ ụ ủ ữ ề ậ ố nó duy trì và c ng c  b ng nh ng phong t c, t p quán, truy n th ng, nh ng di

ậ ấ ầ ượ ế ể ổ ả s n văn hoá v t ch t và tinh th n, đ ạ   c bi n đ i và phát tri n thông qua ho t

ế ấ ả ộ ầ ộ đ ng s n xu t tinh th n và giao ti p xã h i.

ệ ữ ệ ạ ứ ữ ứ ạ ộ ẩ   Quan h  đ o đ c xã h i và đ o đ c cá nhân là quan h  gi a nh ng chu n

ộ ớ ữ ự ể ẩ ặ ấ m c chung mang tính phát tri n đ c thù trong xã h i v i nh ng ph m ch t hành

ầ ụ ể ằ ệ ữ ữ ưở ệ ộ vi, nh ng yêu c u c  th  h ng ngày, quan h  gi a lý t ự   ng xã h i và hi n th c

ộ ớ ứ ữ ự ệ ả ạ   ủ c a cá nhân, gi a trí tu , tri th c xã h i v i tình c m, ý chí và năng l c ho t

ạ ứ ụ ể ủ ộ đ ng đ o đ c c  th  c a cá nhân.

ấ ủ ạ ứ ả * B n ch t c a đ o đ c.

ơ ở ủ ạ ứ ủ ế ể Theo quan đi m c a C.Mác – Ăngghen, c  s  c a đ o đ c xét đ n cùng là

ợ ể ủ ị ử ạ ứ ậ ộ ộ l ứ   i ích xã h i và qui lu t phát tri n c a l ch s . Đ o đ c là m t hình thái ý th c

ộ ướ ể ả ậ ộ ị ạ xã h i ph n ánh quy lu t phát tri n xã h i d ứ   ị i hình thái giá tr  ­ giá tr  đ o đ c.

ị ạ ự ữ ứ ấ ạ ẩ ộ ủ   Trong xã h i có giai c p, bên c nh nh ng chu n m c giá tr  đ o đ c chung c a

ườ ự ẩ ả ợ ủ ỗ ị con ng i còn có chu n m c ph n ánh l ấ   i ích, v  trí, vai trò c a m i giai c p.

ể ẳ ị ạ ứ ứ ả ộ ộ Đ o đ c là m t hình thái ý th c xã h i ph n ánh Quan đi m Mác xít kh ng đ nh:

ộ ề ặ ạ ứ ạ ứ ấ ả ồ ạ t n t ấ   ộ i xã h i v  m t đ o đ c. Trong xã h i có giai c p, đ o đ c mang b n ch t

ấ ạ ờ ồ giai c p đ ng th i mang tính nhân lo i.

ộ ạ ứ ồ ạ ứ ả ộ ứ ộ Là m t hình thái ý th c xã h i đ o đ c ph n ánh t n t ả   i xã h i – t c ph n

ự ữ ệ ệ ề ậ ấ ườ ố ánh nh ng đi u ki n v t ch t hi n th c mà trong đó con ng ạ   i s ng và ho t

ớ ồ ạ ứ ồ ạ ộ ế ị ộ ộ đ ng. Nó là tính th  hai so v i t n t i xã h i, do t n t i xã h i quy t đ nh. Vì

ồ ạ ồ ạ ạ ộ ổ ổ ậ v y, khi t n t ứ i xã h i thay đ i thì đ o đ c cũng thay đ i theo, t n t ộ   i xã h i

ứ ộ ư ạ ứ ể ạ ủ   khác nhau thì có các ki u đ o đ c khác nhau nh  đ o đ c c ng xã nguyên th y,

ứ ữ ệ ạ ứ ư ả ứ ế ạ ế ạ đ o đ c chi m h u nô l , đ o đ c phong ki n, đ o đ c t ủ    b n ch  nghĩa và

ủ ả ạ ứ ộ đ o đ c c ng s n ch  nghĩa.

ồ ạ ứ ạ ự ậ ấ ộ ả Đ o đ c ph n ánh t n t ế   i xã h i, trong đó tr c ti p và t p trung nh t là

18

ệ ợ ả ữ ườ ớ ườ ủ ể ệ ặ ph n ánh quan h  l i ích gi a ng i v i ng i – m t bi u hi n c a quan h ệ

ở ẽ ấ ề ả ệ ậ ệ ả ấ ấ ả s n xu t. B i l ệ  quan h  s n xu  đó là quan h  là quan h  v t ch t n n t ng,

ặ ể ệ ạ ứ ệ ệ ộ ợ ủ   ơ ở ủ c  s  c a quan h  đ o đ c và các quan h  xã h i. L i ích, m t b u hi n c a

ệ ả ấ ợ ự ủ ế ấ ậ ọ ộ quan h  s n xu t là l ạ ộ   i ích v t ch t – đ ng l c xét đ n cùng c a m i ho t đ ng

ở ườ ằ ợ ượ ể ắ ộ con ng ỉ i. C.Mác ch  rõ r ng “l i ích đ c hi u m t cách đúng đ n là nguyên

ắ ủ ạ ộ ạ ứ ứ ơ ở ắ ủ t c c a toàn b  đ o đ c”; nghĩa là c  s  và nguyên t c c a đ o đ c chính là s ự

ề ợ ữ ườ ớ ườ ệ ả ấ ằ công b ng v  l i ích gi a ng i v i ng ạ ứ   i. Trong quan h  s n xu t, thì đ o đ c

ở ế ố ả ị ị ệ ở ữ ấ ọ ị b  ph n ánh và b  quy đ nh b i y u t quan tr ng nh t là quan h  s  h u v  t ề ư

ế ố ệ ấ ả ế ị ệ ổ ứ ả li u s n xu t vì nó là y u t quy t đ nh quan h  tt ch c qu n lý và quan h ệ

ệ ở ữ ế ố ồ ố ờ ấ ủ ế ị ả ộ phân ph i; đ ng th i quan h  s  h u là y u t quy t đ nh b n ch t c a m t ch ế

ạ ứ ự ự ộ ề ấ ị ể ả ộ ộ đ  xã h i nh t đ nh. Do đó, đ  có m t n n đ o đ c th c s  thì ph i thi ế ậ ự  t l p s

ề ủ ề ằ ọ ườ ố ớ ư ệ ả ấ ứ ậ công b ng v  quy n c a m i ng i đ i v i t li u s n xu t t c xác l p ch  đ ế ộ

ự ủ ữ ạ ằ ả ạ ộ công h u b ng cách m ng vô s n, cách m ng xã h i ch  nghĩa, xây d ng thành

ủ ủ ả ộ ộ công xã h i ch  nghĩa và ch  nghĩa c ng s n.

ủ ứ ể ạ ờ ộ ố ỏ ườ ằ Đ o đ c không th  tách r i kh i cu c s ng c a con ng i, b ng hành

ự ế ử ủ ệ ệ ộ ồ ờ ị ộ đ ng th c t và quan h  xã h i, đ ng th i qua kinh nghi m l ch s  c a mình đ ể

ấ ủ ạ ứ ự ữ ứ ẩ ả ả   ị ủ ạ xây d ng nên nh ng tiêu chu n giá tr  c a đ o đ c. B n ch t c a đ o đ c ph i

ẹ ủ ủ ờ ố ự ả ị ườ ố ươ là s  ph n ánh giá tr  cao đ p c a c a đ i s ng con ng i trong m i t ng quan

ườ ớ ườ ữ ữ gi a ng i v i con ng ộ i, gi a cá nhân và xã h i

ấ ủ ứ ả ạ ả ẵ ặ ị ế   B n ch t c a đ o đ c không ph i là cái gì có s n, ho c thiên đ nh. N u

ườ ườ ứ ạ ả không có con ng ộ i và xã h i loài ng ậ   i thì không có đ o đ c nào c . Vì v y

ộ ủ ứ ứ ộ ườ ứ ị ạ ạ đ o đ c là m t hình thái ý th c xã h i c a con ng ố ở   i. Đ o đ c b  chi ph i b i

ủ ệ ả ố ướ ạ ạ ồ trách nhi m c a con ng ườ ớ i t i hoàn c nh s ng, tr ứ   c đ ng lo i. Do đó đ o đ c

ợ ủ ế ố ữ ẩ ả ổ ữ ố ủ là s n ph m t ng h p c a nh ng y u t khách quan và nh ng nhân t ch  quan.

19

ự ượ ữ ệ ặ ứ ạ ứ ặ ả M t khách quan là nh ng hi n th c đ c ph n ánh vào ý th c đ o đ c. M t ch ủ

ỗ ự ươ ớ ủ ườ ạ ế ữ ằ ữ quan là nh ng n  l c v i c a con ng n t ị ạ   i, nh m đ t đ n nh ng giá tr  đ o

ự ứ đ c đích th c.

ữ ứ ế ạ ả ấ ộ ị ắ   Đ o đ c không ph i là m t cái gì b t bi n, khi đ nh ra nh ng quy t c,

ự ạ ứ ẩ ắ ườ ườ ự ệ ề ộ nguyên t c, chu n m c đ o đ c, ng i ta th ng d a vào đi u ki n xã h i, nên

ổ ủ ồ ạ ớ ự ế ứ ế ổ ạ đ o đ c cũng luôn luôn bi n đ i cùng v i s  bi n đ i c a t n t i xã h i. ộ Ở    đây

ề ầ ế ướ ứ ế ạ ấ ấ v n đ  c n bàn đ n là xu h ờ   ổ ủ ng và tính ch t bi n đ i c a đ o đ c trong đ i

ườ ậ ủ ự ế ổ ờ ướ ố s ng con ng i. Quy lu t c a s  bi n đ i bao gi cũng theo xu h ế ng ti n b ộ

ị ớ ự ượ ữ ạ ả ấ ộ và sáng t o ra nh ng giá tr  m i. Đó cũng vì do l c l ng s n xu t xã h i ngày

ứ ấ ế ả ượ ể ệ ạ càng phát tri n và hoàn thi n nên đ o đ c t t y u cũng ph i đ ể   c phát tri n

ề ả ệ ấ ạ ộ ứ   ấ ngày càng  hoàn thi n trên cái n n t ng  y. Trong xã h i có giai c p thì đ o đ c

ả ấ ấ ấ ở ỗ ợ ị ị cũng mang b n ch t giai c p. B i m i giai c p có l ồ   i ích, đ a v  khác nhau do t n

ạ ệ ấ ộ ọ ế ủ ỗ ị t i xã h i, quan tr ng nh t là quan h  kinh t ấ  c a m i giai c p quy đ nh. Cho

ề ạ ứ ự ệ ấ ẩ ỗ nên m i giai c p có quan ni m chu n m c riêng v  đ o đ c.

ấ ủ ạ ứ ượ ả ấ ướ ế ở ạ ứ B n ch t giai c p c a đ o đ c đ ể ệ c th  hi n tr ộ    đ o đ c xã h i c h t

ạ ứ ố ậ ạ ứ ủ ề ấ ố ị ố   chia thành hai n n đ o đ c đ i l p nhau. Đ o đ c c a giai c p th ng tr  chi ph i

ể ả ứ ệ ạ ộ ợ ấ ố ố ị ờ ố đ i s ng đ o đ c xã h i. Đ  b o v  cho l i ích th ng tr , giai c p th ng tri do

ướ ủ ữ ự ứ ế ắ ẩ ạ ị Nhà n ằ   c c a nó ti n hành đ nh ra nh ng quy t c, chu n m c đ o đ c nh m

ố ớ ề ấ ồ ờ ỉ ặ   đi u ch nh hành vi đ i v i các thành viên trong giai c p mình; đ ng th i áp đ t

ừ ứ ủ ề ả ạ ấ ộ ố ậ bu c các thành viên khác ph i th a nh n n n đ o đ c c a giai c p th ng tr ị

ồ ạ ổ ế ư ằ ạ ố chèn ép. Nó t n t ứ   i nh  cái không chính th ng, không ph  bi n b ng đ o đ c

ư ấ ố ị ế ư ộ ủ c a giai c p th ng tr . Đúng nh  Ph. Ăngghen đã vi t: “và cũng nh  xã h i cho

ớ ự ố ậ ủ ạ ứ ể ấ t ạ ứ   i nay  đã phát tri n trong s  đ i l p c a giai c p, đ o đ c luôn luôn là đ o đ c

ấ ặ ả ự ự ố ặ ị ả ủ c a giai c p. Cho nên, ho c gi nó bênh v c s  th ng tr , ho c gi ấ    khi giai c p

ự ổ ậ ẻ ố ạ ở ố ị ị ể ị b  tr  đã tr  nên khá n nh, thì nó tiêu bi u cho s  n i d y ch ng k  th ng tr  và

20

ợ ươ ủ ữ ườ ị ứ ạ ể tiêu bi u cho l i ích t ng lai c a nh ng ng ứ ủ   ặ i b  áp b c”. M c dù đ o đ c c a

ố ậ ủ ứ ạ ấ ấ ố ị ị ị giai c p th ng tr  và đ o đ c c a giai c p b  tr  là đ i l p nhau, song chúng

ự ả ậ ưở ạ ẫ không cô l p mà có s   nh h ộ ng, tác đ ng qua l i l n nhau

ấ ủ ạ ứ ể ệ ở ấ ạ ứ ừ ả B n ch t c a đ o đ c còn th  hi n c u trúc đ o đ c t ứ ạ ứ    ý th c đ o đ c,

ệ ạ ứ ạ ứ ế quan h  đ o đ c, đ n hành vi đ o đ c.

ứ ấ ấ ả ạ ấ ộ ồ ờ Trong xã h i có giai c p, đ o đ c mang b n ch t giai c p đ ng th i mang

ạ ủ ạ ứ ượ ạ ệ ở ể ấ tính nhân lo i. Tính nhân lo i c a đ o đ c đ c bi u hi n ứ  hình th c th p là

ườ ộ ố ủ ả ơ ườ ư ắ các qui t c thông th ng, gi n đ n trong cu c s ng c a con ng ắ   i nh  lòng tr c

ẩ ữ ườ ớ ườ ộ ượ ứ n, tình nhân ái gi a ng i v i ng ị i, lòng v  tha, đ  l ủ   ng…Hình th c cao c a

ị ạ ứ ế ấ ở ừ ữ ử ạ ộ tính nhân lo i là nh ng giá tr  đ o đ c ti n b  nh t ờ ạ ị  t ng th i đ i l ch s  đó.

ặ ủ ạ ứ ấ ả ấ ạ ộ B n ch t giai c p và tính nhân lo i là hai m t c a đ o đ c xã h i trong xã

ấ ả ộ ị ưở ẫ ộ h i có giai c p. chúng luôn tác đ ng quy đ nh,  nh h ng l n nhau. Trong đó

ạ ượ ấ ạ ố ể ệ tính giai c p chi ph i tính nhân lo i, tính nhân lo i đ c bi u hi n thông qua

ử ấ ạ ấ ạ ị ằ   lăng kính giai c p. Tính giai c p là ph m trù l ch s , tính nhân lo i là vĩnh h ng

ồ ạ ừ ườ ch ng nào còn t n t i con ng i nói chung.

ứ ủ ạ ứ * Ch c năng c a đ o đ c

ể ủ ử ị ườ ừ ư ế ị L ch s  phát tri n c a loài ng ẳ  x a đ n nay đã kh ng đ nh vai trò to i t

ậ ự ủ ứ ạ ể ổ ộ ớ l n c a đ o đ c trong viêc duy trì tr t t ộ   , bình  n và phát tri n xã h i. Xã h i

ự ể ậ ệ phát tri n nhanh hay ch m, lùi hay trì tr , suy cho cùng là do năng l c và tính t ự

ự ườ ồ ườ ứ ượ ậ ệ nguy n, t ủ  giác c a con ng ờ i, đ ng th i do con ng i nh n th c đ c quy luât

ứ ậ ạ ợ ộ ọ hành đ ng phù h p theo quy lu t. Chính đ o đ c đã đóng vai trò quan tr ng đ ể

ộ ố ự ố ẹ ỡ ộ ườ ạ t o d ng nên cu c s ng t t đ p cho xã h i và giúp đ  con ng ệ   i hoàn thi n

nhân cách.

ừ ườ ườ ứ ệ ấ ạ T  khi con ng ộ i và xã h i loài ng i xu t hi n, đ o đ c cũng đã hình

ủ ứ ể ề ườ thành và tham gia vào quá trình đi u khi n ý th c và hành vi c a con ng i và

21

ộ ố ự ạ ớ ợ ả cho phù h p v i hoàn c nh và cu c s ng th c t i.

ạ ủ ạ ộ ộ ườ ạ ộ ệ ể Ho t đ ng lao đ ng sáng t o c a con ng i là ho t đ ng bi u hi n nghĩa

ả ế ấ ả ạ ộ ộ   ụ ạ ứ v  đ o đ c cao nh t. Tr i qua các quá trình lao đ ng sáng t o và c i ti n xã h i,

ườ ầ ớ ủ ạ ứ ứ ấ ạ ơ ỉ ị con ng i c n th y rõ h n giá tr  to l n c a đ o đ c. Đ o đ c không ch  đóng

ủ ề ỉ ườ ụ ứ vai trò đi u ch nh ý th c và hành vi c a con ng ả   i , mà nó còn có tác d ng c m

ườ ườ ứ ả ậ hóa con ng i, giúp con ng ộ i nh n th c và hành đ ng và c m hóa con ng ườ   i,

ườ ờ ạ ồ ườ ạ ạ giúp con ng ứ i. Đ ng th i đ o đ c còn giúp con ng i sáng t o ra h nh phúc,

ữ ậ ẩ ườ ữ ả ố ẹ gi ứ  gìn ph m giá làm th c d y trong con ng i nh ng tình c m t t đ p, đó là

ự ắ ẳ ộ ườ ế lòng nhân ái, tính trung th c, th ng th n. Xã h i loài mg i cùng ti n lên, cùng

ứ ẽ ư ủ ạ ộ ớ ự ế v i s  ti n lên c a xã   h i, đ o đ c s  có m t ặ ở ấ ả  t ạ   t c  các lĩnh v c ho t

ủ ờ ố ế ứ ề ể ắ ộ ộ đôngc a đ i s ng xã  h i, nó n m vai trò đi u khi n xã h i, thay th  ch c năng

ả ườ ằ ế ể ế ậ ộ ộ qu n lý con ng i b ng pháp lu t. Đ n khi xã h i phát tri n đ n trình đ  cao

ộ ố ứ ủ ả ạ ộ nhân lo i (ch  nghĩa c ng s n văn minh) thì m t s  hình thái ý th c xã h i s ộ ẽ

ạ ứ ẫ ồ ạ ư ế ấ ể ớ ườ bi n m t, nh ng đ o đ c v n còn t n t i và phát tri n cùng v i con ng i.

ứ ậ ứ ­  Ch c năng nh n th c

ộ ặ ứ ứ ạ ộ ệ ứ ạ Đ o đ c là m t hình thái ý th c xã h i đ c bi t, cho nên đ o đ c là

ươ ứ ặ ệ ườ ế ớ ế ấ ặ ph ng th c đ c bi t giúp con ng i chi m lĩnh th  gi i. Tính ch t đ c bi ệ   t

ư ứ ạ ườ ế ớ ủ ị ể ườ ủ c a đ o đ c là nó đ a con ng i vào th  gi i c a giá tr  đ  con ng ậ   i nh n

ớ ợ ữ ự ứ ọ ợ ộ ị ủ th c, đánh giá, l a ch n, lĩnh h i nh ng giá tr  phù h p v i l i ích c a mình và

ộ ủ c a xã h i.

ậ ườ ấ ủ ố ứ   ặ nh n th c ậ ứ ạ ứ ủ Nh n th c đ o đ c c a con ng i là quá trình th ng nh tc a hai m t

ướ ứ ướ ậ ạ ộ h ng ngo i và nh n th c h ng n i.

ứ ậ ướ ệ ố ể ắ ấ Nh n th c h ng ngo i ẩ   ạ   là l y h  th ng quan đi m, nguyên t c, chu n

ị ạ ố ượ ự ứ ệ ộ ứ ậ ờ m c, h  giá tr  đ o đ c xã h i làm đ i t ng nh n th c. Nh  đó con ng ườ ớ   i v i

22

ư ầ ủ ạ ủ ể ạ ứ ứ ể ộ t ữ  cách ch  th  đ o đ c chuy n hóa nh ng yêu c u c a đ o đ c xã h i thành ý

ấ ạ ứ ứ ệ ẩ ưỡ ẩ th c, ph m ch t đ o đ c cá nhân, thông qua rèn luy n tu d ự   ng theo chu n m c

ự ọ ạ ứ đ o đ c đã l a ch n.

ứ ướ ậ ủ ể ạ ứ ấ ả Nh n th c h ng n i ố   ộ  là ch  th  đ o đ c l y chính b n thân mình làm đ i

ượ ể ệ ự ự ứ ậ ậ ự ứ ề t ng nh n th c, th  hi n s  t nh n xét, t ậ  đánh giá v  nh n th c, thái đ ộ

ị ạ ứ ủ ả ự ữ ẩ ắ ớ hành vi c a b n thân so v i nh ng nguyên t c, chu n m c, giá tr  đ o đ c chung

ủ ể ạ ứ ừ ể ộ ể   ủ c a xã h i. T  đó, các ch  th  đ o đ c hình thành và phát tri n các quan đi m,

ắ ố ụ ộ ư ự ủ ạ nguyên t c s ng c a mình nh : tích c c sáng t o hay th  đ ng ỷ ạ  l i, hy sinh hay

ưở ụ ị ị ỉ h ng th , v  tha hay v  k …

ứ ứ ứ ậ ạ ậ ộ ườ Nh n th c đ o đ c có hai trình đ  là nh n th c thông th ậ   ng và nh n

ứ ậ th c lý lu n:

ậ ắ ứ ạ ứ Nh n th c đ o đ c thông th ng ữ   ườ  chính là ý th c v  nh ng quy t c, nh ng ứ ề ữ

ứ ơ ẻ ượ ị ạ ờ ố ự ế ằ giá tr  đ o đ c đ n l đ ặ   c hình thành tr c ti p trong đ i s ng h ng ngày. M c

ở ộ ấ ứ ứ ạ ườ dù ậ  trình đ  th p, song nh n th c đ o đ c thông th ớ   ụ ng có tác d ng to l n

ủ ệ ề ậ ộ ỉ ườ ứ trong vi c đi u ch nh nh n th c, thái đ , hành vi c a con ng ầ ổ   i, góp ph n  n

ậ ự ử ế ư ẳ ạ ộ ố ị đ nh tr t t ắ  xã h i. ch ng h n: các nguyên t c trong đ i nhân x  th  nh  “Trên

ướ ườ ạ ơ kính, d i nh ng”, “ Đói cho s ch, rách cho th m”…

ứ ở ứ ậ ạ ệ ố ứ ậ Nh n th c đ o đ c ộ  trình đ  lí lu n ậ   là nh n th c có tính h  th ng v ề

ị ạ ứ ự ữ ữ ữ ắ ẩ ổ ế   nh ng nguyên t c, nh ng chu n m c, nh ng giá tr  đ o đ c mang tính ph  bi n.

ủ ự ứ ứ ạ ậ ậ ộ ỏ ể   Nh n th c đ o đ c có trình đ  lí lu n là đòi h i khách quan c a s  phát tri n

ủ ự ế ậ ấ ộ ộ ộ ộ ạ ứ đ o đ c và c a s  ti n b  xã h i. Nó là m t b  ph n c u thành h  t ệ ư ưở  t ủ   ng c a

ấ ấ ấ ộ ố ị các giai c p, nh t là giai c p th ng tr  xã h i.

ứ ụ ạ ườ ộ ề ặ ạ ứ ề ậ Đ o đ c là công c  giúp con ng ứ   i nh n th c v  xã h i v  m t đ o đ c.

ề ế ằ ể ữ ắ ẩ Chúng ta đ u bi t r ng, các quan đi m t ư ưở  t ự   ng, nh ng nguyên t c, chu n m c

ồ ạ ứ ừ ế ả ả ộ ủ ườ ư ạ đ o đ c v a là k t qu  ph n ánh t n t i xã h i c a con ng i, nh ng khi đã

23

ượ ạ ở ạ ờ ố ườ đ c hình thành, nó l ộ i có tác đ ng tr  l i đ i s ng con ng i.

ự ữ ứ ể ạ ẩ ẩ ị ạ   Các quan đi m đ o đ c chu n m c chính là nh ng tiêu chu n giá tr  đ o

ộ ạ ủ ể ầ ợ ố ẹ ứ đ c phù h p yêu c u phát tri n c a xã h i, t o nên tính cách t ủ t đ p c a con

ườ ậ ạ ượ ườ ậ ng i và nhân lo i. Vì v y, nó đã đ c con ng ừ i đánh giá, th a nh n và khái

ề ặ ạ ứ ể ữ ườ ứ ẫ quát thành nh ng khuôn m u v  m t đ o đ c đ  co ng i căn c  vào đó mà t ự

ự ự ề ứ ứ ả ậ ỉ xem xét, t đánh giá, t đi u ch nh b n thân. Ch c năng nh n th c có vai trò

ướ ủ ể ạ ủ ứ ứ ậ ọ ị đ nh h ứ   ng cho m i hành vi c a ch  th  đ o đ c. Chính ch c năng nh n th c

ườ ứ ứ ữ ự ể ễ ạ ậ ị đã trang b  cho con ng i nh ng tri th c lý lu n và th c ti n đ o đ c đ  con

ườ ứ ượ ậ ấ ng i nh n th c đ c cái x u.

ứ ề ạ ứ ỉ ­  Ch c năng đi u ch nh hành vi đ o đ c

ấ ủ ơ ả ứ ứ ứ ề ạ ỉ ộ   Ch c năng đi u ch nh hành vi là ch c năng c  b n nh t c a đ o đ c, là m t

ữ ươ ạ ộ ứ ủ ể ế ỉ trong nh ng ph ể ề ng th c không th  thi u đ  đi u ch nh ho t đ ng c a con

ườ ứ ằ ầ ợ ủ ứ ộ ng i nh m đáp  ng yêu c u và l i ích chung c a xã h i. Không có  ch c năng

ừ ượ ạ ế ạ ứ ẽ ở này thì đ o đ c s  tr  nên tr u t ị ng, vô nghĩa và không đ t đ n giá tr .

ủ ạ ứ ượ ề ỉ ể ệ ừ ộ Đi u ch nh hành vi c a đ o đ c đ c th  hi n t hai phía: xã h i và ch ủ

ể ạ ứ th  đ o đ c.

ề ỉ ừ ứ ự ạ ằ Đi u ch nh t phía xã h i ắ   ộ : Đó là b ng các chu n m c đ o đ c, quy t c ẩ

ố ớ ủ ứ ế ấ ặ ạ đ o đ c có tính khuy n khích ho c ngăn c m đ i v i hành vi c a cá nhân. Xã

ề ố ủ ệ ề ế ợ ộ h i khuy n khích hành vi c a cá nhân làm đi u thi n, đi u t t vì l i ích chung

ườ ề ề ấ ấ ờ ồ ủ c a con ng ổ   i, đ ng th i ngăn c m các hành vi làm đi u ác, đi u x u làm t n

ườ ạ ứ ừ ự ề ỉ ộ ạ ế ợ h i đ n l ủ i ích c a ng i khác. S  đi u ch nh hành vi đ o đ c t phía xã h i đã

ượ ế ư ậ ể ệ ề ơ ộ ỉ đ ủ ạ   c th  hi n qua c  ch  d  lu n xã h i. Cho nên đi u ch nh hành vi c a đ o

ơ ế ề ự ậ ằ ề ớ ỉ ủ ứ đ c khác v i đi u ch nh hành vi c a pháp lu t b ng c  ch  quy n l c.

ứ ừ ề ạ ỉ ượ ự ệ Đi u ch nh hành vi đ o đ c t phía ch  th ủ ể đ c th c hi n thông qua s ự

ị ạ ự ứ ứ ữ ậ ắ ẩ ộ ắ nh n th c vè nh ng nguyên t c, quy t c, chu n m c, giá tr  đ o đ c xã h i, ch ủ

24

ể ự ứ ủ ả ề ạ ớ ợ ỉ th  t giác đi u ch nh hành vi đ o đ c c a b n thân mình cho phù h p v i yêu

ứ ủ ự ề ứ ừ ủ ạ ạ ộ ỉ ầ c u đ o đ c c a xã h i. S  đi u ch nh hành vi c a đ o đ c t phía ch  th ủ ể

ượ ế ự ự ệ ơ ự ủ ỗ ườ đ ằ c th c hi n b ng c  ch  t ệ  nguy n, t giác c a m i ng ớ   i. Nó khác v i

ậ ưỡ ế ắ ứ ề ộ ỉ pháp lu t mang tính c ủ ạ   ng ch  b t bu c. Ch c năng đi u ch nh hành vi c a đ o

ạ ộ ủ ụ ườ ớ ợ ứ đ c có tác d ng làm cho ho t đ ng c a con ng ợ i phù h p v i l ủ i ích c a xã

ủ ộ ự ế ờ ố ộ ấ ạ ồ ộ h i, c a c ng đ ng. Th c t ứ ạ  đ i s ng xã h i r t ph c t p và đa d ng, trong xã

ườ ồ ạ ữ ữ ể ườ ộ h i th ng t n t i và phát tri n đan xen gi a nh ng ng ườ ố i t ấ t và x u, ng i có

ẻ ươ ườ ườ ứ ạ đ c h nh và k  vô l ng tâm. Ng ẻ i có ích và k  ăn bám, ng i có hành vi cao

ẻ ấ ệ ượ ữ ả ạ ứ ấ ộ cao c  và k  th p hèn…Do nh ng hi n t ng đ o đ c th p hèn trong xã h i.

ố ổ ể ộ ỗ ỏ ị ườ ả ự Xã h i mu n  n đ nh và phát tri n, đòi h i m i ng i ph i có tính t giác,

ự ệ ộ ự ườ ả t nguy n. Xã h i càng văn minh thì tính t ủ  giác c a con ng i càng ph i cao

ự ạ ờ ể ứ ữ ẩ ườ ề ơ h n. Nh ng chu n m c đ o đ c ra đ i đ  giúp cho con ng ỉ i đi u ch nh ý chí

ủ ề ạ ứ ứ ữ ủ ằ ầ ộ và hành vi c a mình, nh m đáp  ng nh ng yêu c u chung c a n n đ o đ c xã h i.

ứ ụ ­ Ch c năng giáo d c

ụ ủ ứ ứ ằ ạ ầ ể   Ch c năng giáo d c c a đ o đ c nh m góp ph n hình thành, phát tri n

ườ ể ủ ầ ổ ứ ặ ộ ị nhân cách con ng i đáp  ng yêu c u  n đ nh và phát tri n c a xã h i. Đ c bi ệ   t,

ụ ạ ứ ệ ạ ớ ể   giáo d c đ o đ c cách m ng có ý nghĩa to l n trong vi c hình thành, phát tri n

ườ ở ẽ ủ ớ ộ ứ ụ nhân cách con ng i m i xã h i ch  nghĩa. B i l ạ , giáo d c đ o đ c là con

ườ ơ ả ằ ườ ệ ố đ ng  c  b n nh m hình thành  cho con ng ể   ữ i  h  th ng nh ng  quan  đi m,

ệ ố ự ữ ẩ ắ ắ ạ ộ ắ   ứ nguyên t c, quy t c, chu n m c đ o đ c xã h i. H  th ng nh ng nguyên t c,

ự ắ ượ ể ủ ứ ể ầ ẩ quy t c, chu n m c này đ c hình thành đ  đáp  ng nhu c u phát tri n c a xã

ớ ợ ợ ợ ủ ọ ườ ờ ồ ộ h i, phù h p v i l i ích chung và l i ích riêng c a m i ng i. Đ ng th i, con

ườ ự ể ự ề ư ậ ủ ằ ặ ỉ ng i d a vào đó đ  t đi u ch nh mình; m t khác, b ng d  lu n c a xã h i đ ộ ể

ủ ể ạ ủ ứ ứ ề ẳ ạ ỉ ắ   đi u ch nh ý th c và hành vi c a các ch  th  đ o đ c. Ch ng h n nguyên t c

ườ ự ả ậ ắ ỗ ủ ố s ng c a con ng i ph i trung th c, th t thà. Nhìn vào nguyên t c này, m i con

25

ự ặ ắ ố ng ườ ự i t ệ  nguy n, t giác tuân theo ho c ai vi pham (ăn c p, nói d i…) s  b  d ẽ ị ư

ạ ơ ở ậ ộ ườ ế lu n xã h i lên án. Qua đó t o c  s  cho con ng i bi t đánh giá các hi n t ệ ượ   ng

ứ ủ ứ ư ạ ả ộ ộ ạ đ o đ c xã h i cũng nh  đánh giá thái đ  hành vi đ o đ c c a b n thân mình

ụ ạ ứ ự ẩ ộ ườ theo chu n m c xã h i. Thông qua giáo d c đ o đ c giúp cho con ng i có kh ả

ộ ể ị ạ ứ ự ế ẩ   năng đánh giá, l a chon, ti p thu các giá tr  đ o đ c xã h i đ  hình thành ph m

ấ ạ ự ụ ứ ạ ộ ủ   ứ ch t đ o đ c cá nhân. Giáo d c đ o đ c còn làm tăng tính tích c c xã h i c a

ườ ườ ứ ệ ướ ộ ố ề ạ con ng i, giúp con ng i có ý th c trách nhi m tr c cu c s ng (t o ni m tin,

ả ươ ụ ủ ứ ạ ậ ạ h nh phúc, thanh th n l ứ   ng tâm…). Vì v y ch c năng giáo d c c a đ o đ c

ủ ệ ấ ọ ườ đóng vai trò quan tr ng nh t trong vi c hình thành nhân cách c a con ng i. Bác

ạ ồ H  đã d y:

ề ữ ả ẵ “Hi n d  đâu ph i là tính s n

ụ ề ầ Ph n nhi u do giáo d c mà nên”

ụ ạ ấ ủ ứ ụ ặ ộ ố Giáo d c đ o đ c là m t quá trình th ng nh t c a hai m t là giáo d c và

ự ụ ụ ượ ệ ừ ự ườ ế ể t giáo d c. Giáo d c đ c th c hi n t gia đình, nhà tr ng đ n đoàn th , xã

ủ ả ự ụ ỗ ườ ằ ệ ưỡ ộ h i. T  giáo d c là c a b n thân m i ng i b ng rèn luy n, tu d ứ   ạ ng đ o đ c

ộ ầ ủ theo yêu c u c a xã h i.

ả ủ ế ố ụ ụ ề ệ ạ ộ ư ứ Hi u qu  c a giáo d c đ o đ c ph  thu c vào nhi u y u t ề    nh : Đi u

ệ ế ộ ủ ạ ớ ế ộ ắ ứ ạ ị ki n kinh t , chính tr , xã h i g n v i ti n b  c a đ o đ c và nhân đ o hóa các

ệ ộ ổ ứ ụ ươ ụ quan h  xã h i; cách t ch c giáo d c, ph ặ   ứ ng pháp, hình th c giáo d cvà đ c

ệ ứ ộ ự ủ ố ượ ụ ạ ể ự ệ ố bi t là m c đ  t giác c a đ i t ứ ng giáo d c đ o đ c. Đ  th c hi n t ứ   t ch c

ầ ủ ụ ạ ả ướ ứ ụ ườ ế năng giáo d c, yêu c u c a giáo d c đ o đ c ph i h ng con ng ữ   i đ n nh ng

ự ủ ờ ố ả ấ ị ừ ễ giá tr  đích th c c a đ i s ng, nghĩa là ph i xu t phát t ặ   ự  tình hình th c ti n, đ t

ườ ố ươ ữ ợ ợ ủ ộ con ng i trong m i t ng quan gi a l i ích cá nhân và l i ích c a xã h i.

ủ ạ ứ ề ệ ề ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh *  Vai trò c a đ o đ c trong đi u ki n n n kinh t

26

ướ ủ ộ h ng xã h i ch  nghĩa

ấ ủ ư ả ặ ớ ự ề Đ c tr ng b n ch t c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng là kinh doanh v i s  đi u ti ế   t

ấ ớ ắ ấ ỏ ộ ớ ỏ ấ   ủ c a nguyên t c nh  nh t, l n nh t, nghĩa là làm sao v i m t chi phí nh  nh t,

ủ ể ậ ớ ấ ủ ự ế ấ ch  th  kinh doanh thu đ ượ ợ c l ạ ộ   i nhu n l n nh t. N u th c ch t c a ho t đ ng

ạ ứ ớ ư ố ề ế ạ ộ ư ậ kinh doanh là nh  v y thì đ o đ c v i t cách là nhân t đi u ti ủ   t ho t đ ng c a

ườ ứ ế ạ ớ con ng i có vai trò to l n trong kinh doanh. Nói cách khác, n u đ o đ c tham

ề ế ạ ộ ẩ gia vào quá trình đi u ti t ho t đ ng kinh doanh thì nó thúc đ y hay là kìm hãm

ả ờ ẫ ồ ạ ạ ệ ỏ ạ ừ kinh doanh? Tr  l i câu h i này, hi n v n t n t i t i hai đáp án lo i tr nhau

ủ ậ ẳ ộ ị m t là ph  nh n và hai là kh ng đ nh.

ữ ườ ự ủ ủ ậ ộ Nh ng ng i ph  nh n tác đ ng tích c c c a kinh t ế ị ườ  th  tr ố ớ   ng đ i v i

ữ ứ ườ ứ ố ớ ủ ậ ạ đ o đ c cũng chính là nh ng ng ủ ạ i ph  nh n vai trò c a đ o đ c đ i v i kinh

doanh.

ặ ố ậ ạ ộ ớ ờ ứ   Đ t đ i l p m t cách tách r i hành vi kinh doanh v i hành vi đ o đ c,

ữ ườ ủ ậ ủ ạ ằ nh ng ng ứ ố ớ i ph  nh n vai trò c a đ o đ c đ i v i kinh doanh cho r ng, hành vi

ệ ộ ạ ớ ứ ố kinh doanh hoàn toàn không có m i quan h  n i t ạ i v i hành vi đ o đ c, do đó,

ạ ộ ị ườ ứ ủ ạ nó không có tính cách c a hành vi đ o đ c. Trong ho t đ ng th  tr ng, hành vi

ớ ư ị ự ề ỉ ế ủ kinh doanh v i t cách là hành vi kinh doanh ch  ch u s  đi u ti t c a các nguyên

ự ườ ề ơ ả ữ ắ ắ ẩ ắ t c, các chu n m c thi tr ng. V  c  b n, nh ng nguyên t c, quy t c thi tr ườ   ng

ượ ữ ế ậ ị đ ố   c pháp ch  hóa thành lu t kinh doanh và nh ng quy đ nh có tính pháp quy đ i

ớ Ở ự ề ỉ ế ủ ị ườ ự v i kinh doanh. đây ch  có s  đi u ti ẩ t c a các chu n m c th  tr ng mà

ự ề ế ủ ắ ạ ứ ự ẩ không có s  đi u ti t c a các các chu n m c, các nguyên t c đ o đ c.

ủ ữ ể ườ ẳ ị Tuy nhiên, theo quan đi m c a nh ng ng ệ ữ   ố i kh ng đ nh m i quan h  h u

ế ườ ớ ạ ứ ừ ẳ ị ơ ữ c  gi a kinh t thi tr ng v i đ o đ c t ự ủ ạ    đó kh ng đ nh vai trò tích c c c a đ o

ế ườ ư ậ ề ả ấ ứ ố ớ đ c đ i v i kinh t thi tr ệ ố   ỉ ơ ng, thì v n đ  không ch  d n gi n nh  v y. Vi c đ i

ạ ứ ữ ộ ờ ế ậ l p m t cách tách r i gi a hành vi đ o đ c và hành vi kinh t ọ    là không khoa h c.

27

ự ự ứ ư ặ ạ ọ ệ ỡ ấ ủ Đ c tr ng quan tr ng nh t c a hành vi đ o đ c là s  t nguy n giúp đ  ng ườ   i

ự ự ụ ộ ệ ợ ư ế ụ khác, ph c v  xã h i, là s  t nguy n hy sinh l i ích cá nhân. Nh ng n u ch ỉ

ư ậ ả ủ ự ự ư ứ ế ạ ộ ẩ   ồ nh  v y thì hành vi đ o đ c đã t a h  nh  là k t qu  c a m t năng l c b m

ủ ữ ề ệ ệ ẳ ố ớ ố ườ sinh; nó ch ng có m i liên h  gì v i nh ng đi u ki n sinh s ng c a cong ng i.

ự ế ờ ạ ứ ế ấ ộ ỏ Th c t ự    cho th y, n u tách r i đ o đ c kh i kinh doanh, tìm đ ng l c

ỉ ủ ế ự ậ ả kinh doanh ch ỉ ở ợ  l ơ ế   ộ i nhu n và do đó, qu n lý xã h i  ch  ch  y u d a vào c  ch ,

ậ ể ề ế ả ề ệ chính sách, pháp lu t đ  đi u ti t kinh doanh thì hi u qu  đi u ti ế ẽ ị ạ   t s  b  h n

ủ ể ể ươ ừ ự ự ế ch . Các ch  th  kinh doanh, trong ch ng m c không có s  phát tri n t ứ   ng  ng

ộ ở ứ ẩ ự ạ ứ   ị ề ạ v  đ o đ c kinh doanh, nghĩa là không b  ràng bu c b i các chu n m c đ o đ c,

ả ươ ở ầ ợ ẽ ở b i tình c m và l ng tâm t ng sâu tâm lý, thì lòng ham l i s  kích thích h ọ

ế ủ ữ ế ậ ạ ự ạ   lách qua nh ng khi m khuy t c a pháp lu t và chính sách, phá ho i s  c nh

ạ ộ ị ườ ủ ự ễ ộ tranh trung th c, làm cho ho t đ ng c a th  tr ng không di n ra m t cách bình

ườ ệ ế ạ ậ ẫ th ng, lành m nh. Pháp lu t và chính sách d u hoàn thi n đ n đâu cũng không

ấ ị ữ ế ế ế ệ ỏ ơ tránh kh i nh ng khi m khuy t nh t đ nh. H n th , hi n nay, chúng ta đang

ế ị ườ ệ ơ ướ ộ ị trong quá trình hoàn thi n c  ch  th  tr ị ng đ nh h ủ ng xã h i ch  nghĩa. Đ nh

ướ ề ệ ư ủ ề ẻ ộ ộ ớ ữ h ng xã h i ch  nghĩa là m t đi u m i m , ch a có ti n l ế   . Nh ng khi m

ế ủ ơ ế ề ệ ả ạ ạ   ờ khuy t c a c  ch  và qu n lý trong th i gian qua đã t o đ u ki n cho hàng lo t

ườ ừ ừ ứ ạ ậ ạ ạ ợ các tr ậ   ng h p kinh doanh v a vi ph m pháp lu t, v a vi ph m đ o đ c. H u

ỉ ố ớ ả ủ ữ ề ạ ổ ớ ỹ ố ớ   qu  c a đi u đó, là nh ng t n h i to l n không ch  đ i v i công qu  mà đ i v i

ạ ứ ệ ả ạ ngay b n thân các doanh nghi p, doanh nhân đã vi ph m đ o đ c kinh doanh.

ệ ệ ế ạ ơ ườ ế Vì vây, bên c nh vi c hoàn thi n c  ch  và tăng c ng pháp ch  trong

ướ ầ ự ạ ủ ộ ứ ự kinh doanh, nhà n c c n ch  đ ng và tích c c đ o đ c hóa lĩnh v c kinh doanh

ữ ạ ứ ự ố ự ố ấ ậ ả ấ ạ t o ra s  th ng nh t gi a đ o đ c và pháp lu t trong qu n lý. S  th ng nh t này

ỏ ằ ế ị ậ ị đòi h i r ng, trong quá trình ch  đ nh chính sách, lu t, các quy đ nh có tính pháp

ố ớ ướ ầ ự ề ầ quy đ i v i kinh doanh, Nhà n ỉ c c n d a vào không ch  các yêu c u v  kinh t ế   ,

28

ự ạ ứ ả ữ ữ ậ ầ ẩ ộ ạ   ỹ k  thu t mà c  nh ng yêu c u, nh ng chu n m c đ o đ c xã h i nói chung, đ o

ở ộ ữ ệ ậ ậ ứ đ c kinh doanh nói riêng. Vi c m  r ng hành lang pháp lu t, lu t hóa nh ng yêu

ứ ứ ư ứ ạ ạ ộ ầ c u đ o đ c trong kinh doanh chính là m t hình th c “đ a” đ o đ c vào trong

ữ ư ữ ữ ề ế ạ ị ấ   kinh doanh. Thông qua, nh ng  u đãi, nh ng h n ch , nh ng quy đ nh v  ch t

ượ ề ả ệ ẩ ả ườ ề l ng s n ph m hàng hóa, v  b o v  môi tr ề   ng trong kinh doanh, v  quy n

ợ ụ ủ ệ ướ ề ỉ ợ l i, nghĩa v  c a doanh nghi p, doanh nhân…, Nhà n c đi u ch nh l i ích trên

ề ự ố ỏ ằ ữ ạ ấ ộ ph m vi toàn xã h i, gi a các ngành ngh . S  th ng nh t này đòi h i r ng, trong

ố ớ ế ị ậ ị quá trình ch  đ nh chính sách, lu t, các quy đ nh có tính pháp quy đ i v i kinh

ướ ầ ự ề ầ ế ỹ doanh, nhà n ỉ c c n d a vào không ch  các yêu c u v  kinh t ậ , k  thu t mà c ả

ữ ề ế ỹ ữ ữ ẩ ầ ậ ả ầ nh ng yêu c u v  kinh t ự   , k  thu t mà c  nh ng yêu c u, nh ng chu n m c

ạ ứ ở ộ ệ ộ ạ ứ đ o đ c xã h i nói chung, đ o đ c kinh doanh nói riêng. Vi c m  r ng hành lang

ứ ữ ậ ậ ầ ạ ộ pháp lu t, lu t hoá nh ng yêu c u đ o đ c trong kinh doanh chính là m t hình

ư ư ứ ứ ữ ạ ạ ẳ ư   th c “đ a” đ o đ c vào trong kinh doanh. Thông qua, ch ng h n nh  nh ng  u

ấ ượ ữ ế ề ạ ị ẩ ả ữ đãi, nh ng h n ch , nh ng quy đ nh v  ch t l ề ả   ng s n ph m hàng hoá, v  b o

ườ ề ề ợ ụ ủ ệ v  môi tr ng  trong kinh doanh, v  quy n l ệ   i, nghĩa v  c a doanh nghi p,

ướ ề ỉ ợ ữ ạ ộ doanh nhân…, Nhà n c đi u ch nh l i ích trên ph m vi toàn xã h i, gi a các

ự ề ế ự ằ ắ ộ ngành ngh , các lĩnh v c kinhh t d a trên nguyên t c công b ng xã h i trong

ề ự ề ư ế ự ề ỉ ỉ ệ đi u ki n kinh t ế ị ườ  th  tr ng. S  đi u ch nh nh  th  chính là s  đi u ch nh đ ượ   c

ự ạ ố ở ứ ắ ẩ ộ chi ph i b i các nguyên t c, các chu n m c đ o đ c xã h i. Nói khác đi, thông

ố ớ ị ẩ   qua các chính sách, các quy đ nh có tính pháp quy đ i v i kinh doanh, các chu n

ể ệ ứ ự ề ắ ạ ộ ế ộ m c, các nguyên t c đ o đ c xã h i th  hi n vai trò đi u ti ự   t, vai trò đ ng l c

trong kinh doanh.

ứ ể ệ ạ ạ   Trên bình di n đ o đ c cá nhân, cũng không th  và không nên tách đ o

ứ ứ ệ ạ ạ ỏ ứ đ c kh i kinh doanh. Vi c coi đ o đ c là đ o đ c, kinh doanh là kinh doanh vô

ẽ ậ ứ ạ ạ ạ   hình chung s  b t đèn xanh cho các doanh nhân vi ph m đ o đ c trong ho t

29

ứ ệ ạ ướ ạ ộ đ ng kinh doanh. Vi c vi ph m đ o đ c trong kinh doanh tr ẽ ẫ   c sau cũng s  d n

ề ặ ậ ạ ậ ả ườ ấ ế đ n vi ph m pháp lu t. Vì v y, v n đ  đ t ra không ph i là: con ng i khi là

ườ ầ ế ế ạ ứ ỉ ầ ế ế con ng i kinh doanh thì không c n bi t đ n đ o đ c, ch  c n bi ứ   ạ t đ n đ o đ c

ự ề ấ ỏ khi ra kh i lĩnh v c kinh kinh doanh. V n đ  là: làm sao cho các doanh nhân,

ữ ườ ỉ ự ộ ự ủ ệ nh ng ng i lao đ ng không ch  t giác mà còn t nguy n tuân th  các nguyên

ị ườ ị ườ ự ệ ệ ế ắ ầ ắ t c th  tr ng, bi n vi c th c hi n nguyên t c th  tr ng thành nhu c u tinh

ề ạ ầ ươ ạ ộ ả ở ứ th n ­ đ o đ c. Đi u đó đ ng nhiên không c n tr  ho t đ ng kinh doanh, mà

ự ậ ị ườ ủ ệ ẩ ợ ng ượ ạ c l i còn thúc đ y vi c h p lý hoá s  v n hành c a th  tr ầ   ng, góp ph n

ể phát tri n kinh t ế .

ầ ủ ứ ự ể ề ệ ễ ạ ệ   Yêu c u c a th c ti n phát tri n đ o đ c kinh doanh trong đi u ki n hi n

ế ạ ứ ệ ấ ộ ệ ọ ứ ạ đ i đã làm xu t hi n m t lý thuy t đ o đ c chuyên bi ạ t g i là đ o đ c kinh

ụ ệ ề ạ ứ ệ ế doanh. Lí thuy t này có nhi m v  bi n minh v  đ o đ c cho kinh doanh, nghiên

ứ ủ ủ ứ ạ ặ ạ ộ ứ c u hành vi tác đ ng c a đ o đ c kinh doanh, tính đ c thù c a đ o đ c kinh

ơ ở ạ ứ ả ướ ề ế ị doanh, làm c  s  đ o đ c cho qu n lý nhà n c v  kinh t , kinh doanh và đ nh

ướ ụ ạ ứ ự ệ ệ h ng cho các doanh nghi p xây d ng, giáo d c đ o đ c doanh nghi p.

ấ ả ữ ề ẳ ị ấ ế T t c  nh ng đi u đó kh ng đ nh tính t ự ủ ạ   ộ t y u và vai trò đ ng l c c a đ o

ứ ẩ ặ ạ ệ ặ ứ đ c trong kinh doanh. Đ y m nh nghiên c u, đ c bi ứ t là nghiên c u tính đ c thù

ứ ệ ề ạ ế ườ ướ ủ c a đ o đ c kinh doanh trong đi u ki n kinh t thi tr ị ng đ nh h ộ   ng xã h i

ơ ở ứ ự ụ ủ ạ ộ ch  nghĩa, trên c  s  đó, xây d ng và áp d ng đ o đ c kinh doanh là m t trong

ữ ữ ệ ươ ệ ề ắ ụ nh ng nhi m v  trong nh ng ph ớ ng di n g n li n v i chính quá trình xây

ề ự d ng n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng ở ướ  n ệ c ta hi n nay.

Ả ưở ủ ề ng c a n n kinh t ề ị ườ  th  tr ố ớ ạ ứ ng đ i v i đ o đ c *  nh h

ấ ướ ệ ệ ế ọ ớ ổ Hi n nay đ t n ự   c ta đang ti n hành đ i m i toàn di n trên m i lĩnh v c

ờ ố ộ ớ ổ ế ấ ủ ọ ủ c a đ i s ng xã h i, trong đó đ i m i kinh t ổ   ự  là tr ng tâm. Th c ch t c a đ i

ớ ế ể ừ ế ậ m i kinh t là chuy n t mô hình kinh t ấ    t p trung quan liêu hành chính bao c p

30

ề ướ ủ ộ ể sang phát tri n n n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch  nghĩa.

ể ể ệ ướ ủ ộ Vi c chuy n sang phát tri n kinh t ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch  nghĩa

ự ủ ờ ố ẽ ế ừ ạ ộ ộ ọ đã và đang tác đ ng m nh m  đ n m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i, nó v a có

ự ố ớ ạ ứ ừ ự tính tích c c, v a có tính tiêu c c đ i v i đ o đ c.

Ả ưở ế ị ườ ủ ơ ố ớ ạ ệ ượ ộ nh h ng c a c  ch  th  tr ứ ng đ i v i đ o đ c là m t hi n t ế   ng h t

ự ủ ứ ạ ư ự ể ặ ứ s c ph c t p; có th  khái quát m t tích c c và tiêu c c c a nó nh  sau:

ưở ự ng tích c c ữ ả ­ Nh ng  nh h

ơ ế ị ườ ể ế ợ C  ch  th  tr ự ng kích thích s  phát tri n kinh t ổ , nâng cao t ng công l i xã

ự ệ ể ề ườ ề ọ ặ ộ ạ h i, t o đi u ki n cho s  phát tri n con ng ạ ứ   i v  m i m t, trong đó có đ o đ c.

ườ ạ ộ ề ượ Con ng i tham gia vào ho t đ ng kinh t ế ị ườ  th  tr ng v  nhân cách đ ộ   c đ c

ự ề ẳ ạ ữ ữ ổ ậ l p, t do có quy n bình đ ng trong c nh tranh, gi ch  tín trong trao đ i và tăng

ể ợ ộ ườ c ng quan tâm phát tri n l ủ i ích chung c a toàn xã h i.

ườ ề ệ ể Tham gia vào kinh t ế ị ườ  th  tr ng, con ng i có đi u ki n phát tri n nhân

ế ự ủ ự ị ệ ộ cách cá nhân: Tính quy t đoán, t ch , t ch u trách nhi m, tính năng đ ng sáng

ệ ượ ậ ậ ẳ ị ạ t o trong l p thân, l p nghi p đ c kh ng đ nh.

ưở ự ng tiêu c c ữ ả ­ Nh ng  nh h

ế ị ườ ự ữ ặ ạ ơ Bên c nh nh ng m t tích c c nói trên, c  ch  th  tr ng cũng gây ra hàng

ệ ượ ạ ự ố ớ ạ ứ ế ộ ộ ữ lo t nh ng hi n t ng tiêu c c đ i v i đ o đ c và ti n b  xã h i.

ự ắ ộ ừ ắ Đó là, s  phân hoá giàu nghèo m t cách sâu s c, t đó làm sâu s c thêm

ữ ẫ ộ nh ng mâu thu n xã h i.

ễ ả ữ ệ ạ ộ ộ Kinh t ế ị ườ  th  tr ng d  n y sinh nh ng t n n xã h i: tham nhũng, t ạ   i ph m,

ự ợ ế ẫ ạ ệ ạ ự b o l c. Đó là s  kích thích lòng tham l i, d n đ n khai thác c n ki ồ t ngu n tài

ư ứ ự ủ ườ ộ nguyên thiên nhiên cũng nh  s c l c c a ng i lao đ ng. Kinh t ế ị ườ  th  tr ng còn

ự ụ ự ủ ủ ố ố ạ kích thích ch  nghĩa th c d ng, ch  nghĩa cá nhân c c đoan, l i s ng ch y theo

31

ề ạ ấ ặ ệ ố ớ ữ ướ ớ ướ ấ ồ đ ng ti n b t ch p đ o lý. Đ c bi t, đ i v i nh ng n c m i b c vào kinh t ế

ị ườ ộ ữ ự ụ ị ạ ứ th  tr ng, s  đ ng đ  gi a kinh t ế ị ườ  th  tr ề   ng và các giá tr  đ o đ c truy n

ộ ấ ủ ề ộ ố ả ở th ng c a dân t c cũng tr  thành m t v n đ  nan gi i.

ư ậ ừ ả ưở ừ ự ả Nh  v y, kinh t ế ị ườ  th  tr ng v a có  nh h ng tích c c, v a có  nh h ưở   ng

ự ố ớ ạ ứ tiêu c c đ i v i đ o đ c.

ứ ấ ư ự ặ ả ạ ạ ộ ướ Là m t lĩnh v c đ c tr ng cho nhân tính, đ o đ c r t nh y c m tr c tác

ề ấ ấ ố ở ủ ộ đ ng c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng, nó tr  thành v n đ  c p bách gây ra m i quan tâm

ự ễ ế ệ ệ ả ậ ỉ ệ ự   không ch  trên bình di n lý lu n mà c  trên bình di n th c ti n. Vì th , vi c l a

ụ ứ ọ ộ ợ ọ ệ   ch n n i dung và hình th c giáo d c thích h p có ý nghĩa quan tr ng trong vi c

ướ ấ ướ ể ườ ủ ộ ị đ nh h ng phát tri n đ t n c theo con đ ng xã h i ch  nghĩa.

ự ế ổ ủ ị ạ ứ * S  bi n đ i c a thang giá tr  đ o đ c

ị ị ạ ứ ­Giá tr  và thang giá tr  đ o đ c

ị ạ ữ ượ ườ ự ọ ứ + Giá tr  đ o đ c là nh ng cái đ c con ng i l a ch n và đánh giá, là

ự ớ ờ ố ớ ư ậ ữ ộ ộ ợ nh ng cái có ý nghĩa tích c c v i đ i s ng xã h i và phù h p v i d  lu n xã h i.

ộ ổ ợ ộ ệ ố ị ạ ị ạ ứ ứ ượ + M t t h p giá tr  đ o đ c hay m t h  th ng giá tr  đ o đ c đ ế   c x p

ứ ự ư ấ ị ượ ứ ọ ộ theo m t th  t u tiên nh t đ nh đ ị ạ c g i là thang giá tr  đ o đ c.Thang giá tr ị

ứ ượ ệ ị ử ụ ề ể ộ ạ đ o đ c đ ộ   c hình thành và phát tri n ph  thu c vào đi u ki n l ch s  xã h i

ấ ị ừ ủ ể ạ ứ ể ậ ụ ị ạ ứ nh t đ nh và t ể ạ    thang giá tr  đ o đ c ch  th  đ o đ c có th  v n d ng nó đ  t o

ạ ộ ệ ượ ộ ộ ộ ử ỉ ộ ậ l p m t ho t đ ng, hành vi hay đánh giá m t hi n t ng xã h i, m t c  ch  hành

ượ ọ ướ vi … đ c g i là th ị c đo giá tr .

ự ế ổ ủ ị ạ ứ ề ế ị ườ  th  tr ị ng đ nh ­ S  bi n đ i c a thang giá tr  đ o đ c trong n n kinh t

ướ ủ ộ h ng xã h i ch  nghĩa

ể ừ ơ ế ướ ế ậ ấ + N c ta chuy n t c  ch  kinh t t p trung quan liêu bao c p sang c  ch ơ ế

ị ườ ướ ừ ướ th  tr ị ng đ nh h ng XHCN ở ướ  n c ta đang t ng b ề   ổ c làm thay đ i các đi u

ệ ế ướ ki n kinh t theo các h ng:

ể ừ ề ế ệ ậ ế Chuy n t n n kinh t ệ  nông nghi p hi n v t sang kinh t ổ    hàng hóa, trao đ i

32

ộ ướ ề lao đ ng cho nhau qua th ị c đo giá tr  là ti n.

ể ừ ế ề ế ở ắ ớ Chuy n t kinh t khép kín sang n n kinh t m , g n v i phân công lao

ướ ố ế ể ừ ề ế ạ ộ ộ đ ng trong n c và qu c t , chuy n t n n kinh t trên ph m vi h  gia đình

ế ệ ạ ướ ế ớ ạ làng xóm, ít tính c nh tranh quy t li t trên ph m vi trong n c và th  gi i.

ở ử ế ớ ướ ư ớ ị + N c ta đang m  c a giao l u v i th  gi ợ   i, tham gia vào quá tr nh h p

ố ế ộ ố ế ướ tác, phân công lao đ ng qu c t ố ả  và trong b i c nh qu c t và trong n c có

ứ ạ ờ ơ ậ ợ ễ ế ề ề ư ấ nhi u di n bi n ph c t p, tuy có nhi u th i c  thu n l ề   i nh ng cũng r t nhi u

ạ ứ ề ả ử ộ ộ ế khó khăn, th  thách tác đ ng đ n n n t ng đ o đ c dân t c.

ộ ậ ở ị ợ Giá tr  là cái gì làm cho m t v t tr  nên có ích l i, có ý nghĩa, là đáng quý

ừ ệ ộ ị ị ề ặ v  m t nào đó. Có giá tr  cá nhân và giá tr  xã h i. T  quan ni m trên, có th ể

ị ạ ứ ữ ể ượ ườ ự ọ hi u giá tr  đ o đ c là nh ng cái đ c con ng ữ   i l a ch n và đánh giá, là nh ng

ự ớ ờ ố ớ ư ậ ợ ộ cái có ý nghĩa tích c c v i đ i s ng xã h i và phù h p v i d  lu n xã h i. ộ M t tộ ổ

ộ ệ ố ứ ượ ị ạ ị ạ ứ ế ộ ợ h p giá tr  đ o đ c hay m t h  th ng giá tr  đ o đ c đ c x p theo m t th  t ứ ự

ư ấ ị ượ ị ạ ứ ụ ề ọ u tiên nh t đ nh đ ị ạ   c g i là thang giá tr  đ o đ c. Ví d , khi nói v  giá tr  đ o

ư ầ ứ ự ấ ị ủ ề ộ ố ứ đ c truy n th ng c a dân t c ta, giáo s  Tr n th  t ị ạ    nh t đ nh.Thang giá tr  đ o

ượ ệ ị ụ ử ề ể ộ ứ đ c đ ấ   ộ c hình thành và phát tri n ph  thu c vào đi u ki n l ch s  xã h i nh t

ừ ủ ể ạ ị ạ ứ ứ ể ộ ị đ nh, và t thang giá tr  đ o đ c, ch  th  đ o đ c (dân t c, nhóm, cá th ) có th ể

ể ạ ậ ạ ộ ệ ượ ụ ộ ộ ậ v n d ng nó đ  t o l p m t ho t đ ng, hành vi hay đánh giá m t hi n t ng xã

ộ ử ỉ ượ ọ ướ ạ ị ộ h i, m t c  ch  hành vi…đ c g i là th ứ c đo giá tr . Đ o đ c không sinh ra t ừ

ử ụ ể ạ ứ ệ ị ữ ủ ề ả ẩ ị ạ ứ   đ o đ c mà là s n ph m c a nh ng đi u ki n l ch s  c  th . Các giá tr  đ o đ c

ệ ữ ả ủ ế ố ườ ớ ườ ữ là k t qu  c a các m i quan h  gi a ng i v i ng ả   i trong nh ng hoàn c nh

ấ ị ị ạ ứ ử ứ ề ố ệ ị l ch s  nh t đ nh. Nghiên c u thang giá tr  đ o đ c truy n th ng Vi t Nam có

:

ể ậ ộ ố th  nêu lên m t s  nh n xét sau

ị ạ ề ố ứ Trong thang giá tr  đ o đ c truy n th ng, lòng yêu n ướ ượ c đ ố   c xem là c t

ứ ộ ổ ế ơ ả ế ấ ầ ồ lõi, c  b n, ph  bi n và cao nh t. Tinh th n đoàn k t, ý th c c ng đ ng, lao

33

ầ ạ ươ ườ ố ố ộ đ ng c n cù thông minh sáng t o, th ng ng i vì nghĩa, l i s ng tình nghĩa

ủ ữ ủ ộ ố ị ệ ề th y chung là nh ng giá tr  truy n th ng quý báu c a dân t c Vi t Nam. Ngh ị

ị ề ộ ố ị ủ ế ộ ướ ớ quy t 09 c a B  chính tr  v  m t s  đ nh h ng l n trong công tác t ư ưở   ng t

ề ủ ữ ữ ề ệ ộ ố ỉ ị hi n nay ch  rõ: “Nh ng giá tr  văn hóa truy n th ng v ng b n c a dân t c Vi ệ   t

ướ ứ ạ ắ ồ ộ ồ th ngươ Nam là lòng yêu n c n ng nàn, ý th c c ng đ ng sâu s c, đ o lý “

ườ ư ể ươ ứ ầ ượ ạ ộ ng i nh  th  th ng thân ”, đ c tính c n cù, v t khó, sáng t o trong lao đ ng.

ấ ằ ị ạ ủ ứ ề ầ ả ố ộ Đó là thang giá tr  đ o đ c truy n th ng c a dân t c. Cũng c n ph i th y r ng,

ặ ư ị ạ ứ ữ ể ạ ệ bên c nh nh ng m t  u đi m, trong thang giá tr  đ o đ c Vi ề   ổ t Nam c  truy n

ộ ộ ạ ứ ượ ế ủ ề ạ cũng b c l ộ ề  nhi u h n ch  c a m t n n văn hóa đ o đ c đ ự c xây d ng trên c ơ

ế ệ ạ ộ ố ả ế ở s  xã h i nông nghi p và luôn luôn ph i ti n hành chi n tranh ch ng ngo i xâm.

ủ ế ề ế ẩ ấ ấ ặ ứ ố ch ng gi c c u n c Nó ch  y u đ  cao ph m ch t chi n đ u “ ướ ” mà ít nhi uề

ẹ ữ ấ ướ ự ẩ ấ ộ xem nh  nh ng ph m ch t lao đ ng, xây d ng làm giàu cho đ t n c. Các giá tr ị

ứ ượ ị ộ ề ồ ị ạ đ o đ c đ c đ  cao là các giá tr  c ng đ ng, còn các giá tr  cá nhân còn m ờ

ạ ướ ấ ướ ự ệ ệ ổ ớ ệ nh t. Hi n nay n c ta đang th c hi n quá trình đ i m i toàn di n đ t n c. T ừ

ế ế ị ổ ớ ổ ổ ộ ớ ớ ớ ổ đ i m i kinh t , đ n đ i m i chính tr , đ i m i văn hóa xã h i, đ i m i quan h ệ

ố ế ự ủ ờ ố ự ể ọ ổ ộ qu c t ắ   . Do đó, m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i đang có s  chuy n đ i sâu s c

ờ ố ế ầ ộ ố ủ ế ộ và tác đ ng đ n đ i s ng tinh th n, trong đó các nhân t ế    tác đ ng ch  y u đ n

ạ ứ đ o đ c là:

ể ừ ơ ướ ế ậ ấ +N c ta chuy n t ế  c  ch  kinh t t p trung quan liêu bao c p sang c ơ

ế ị ườ ướ ủ ề ể ộ ch  th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch  nghĩa. Quá trình chuy n sang n n kinh t ế

ị ườ ướ ủ ộ ừ ướ th  tr ị ng đ nh h ng xã h i ch  nghĩa ở ướ  n c ta đang t ng b ổ   c làm thay đ i

ệ ề ế ướ các đi u ki n kinh t theo các h ng:

ể ừ ề ế ệ ậ ế + Chuy n t n n kinh t ệ  nông nghi p hi n v t sang kinh t hàng hóa, trao

ộ ướ ề ổ đ i lao đ ng cho nhau qua th ị c đo giá tr  là ti n.

ể ừ ế ề ế ở ắ ớ + Chuy n t kinh t khép kín sang n n kinh t m , g n v i phân công lao

34

ướ ố ế ể ừ ề ế ạ ộ ộ đ ng trong n c và qu c t , chuy n t n n kinh t trên ph m vi h  gia đình,

ế ế ạ ệ ạ làng xóm, ít tính c nh tranh sang kinh t hàng hóa c nh tranh quy t li t trên

ạ ướ ế ớ ủ ộ ườ ế ph m vi trong n c và th  gi i. Tác đ ng c a môi tr ng kinh t ị ạ    vào giá tr  đ o

ề ặ ố ệ ố ố ơ ế ể ể ấ ứ đ c truy n th ng, đ c bi i s ng là r t đáng k . Chuy n sang c  ch  kinh t t l ế

ớ ự ế ạ ạ ộ ỏ m i, s  phân hóa xã h i là không tránh kh i. C nh tranh t o ra sáng ki n và nâng

ự ủ ự ấ ộ ồ ờ cao năng su t lao đ ng, đ ng th i cũng làm cho s  r i ro ngày càng cao, s  phân

ề ướ ậ hóa thu nh p có chi u h ng gia tăng.

ủ ố ố ự ụ ề ạ ầ ồ ộ Do tác đ ng c a l i s ng th c d ng, ch y theo đ ng ti n, “có c u s ẽ

ữ ệ ấ ộ ệ ạ ớ ả ộ ưở cung”, trong xã h i xu t hi n nh ng t n n xã h i m i,  nh h ng nghiêm

ị ạ ữ ứ ữ ự ế ề ẩ ọ ố ề   tr ng đ n nh ng chu n m c giá tr  đ o đ c truy n th ng. Đó là nh ng đi u

ữ ự ế ể ệ ỏ ộ ki n khách quan không th  tránh kh i đang tác đ ng tr c ti p vào nh ng giá tr ị

ề ấ ố ồ ộ ạ ứ đ o đ c truy n th ng, nh t là vào tính c ng đ ng, tình làng, nghĩa xóm.

ở ử ế ớ ướ ư ớ + N c ta đang m  c a giao l u v i th  gi ợ   i, tham gia vào quá trình h p

ố ế ộ ố ế ướ tác phân công lao đ ng qu c t ố ả  trong b i c nh qu c t và trong n ề   c có nhi u

ứ ạ ờ ơ ậ ợ ề ễ ế ư ề ấ di n bi n ph c t p, tuy có nhi u th i c  thu n l i, nh ng cũng r t nhi u khó

ứ ữ ử ế ạ ộ ộ ề ả khăn th  thách tác đ ng đ n n n t ng đ o đ c dân t c. Nh ng t ư ưở  t ng t ư ả    s n

ư ủ ủ ự ủ ớ ị ự ụ nh  ch  nghĩa th c d ng, ch  nghĩa t do m i, ch  nghĩa đa nguyên chính tr  và

ứ ẩ ậ ướ ồ ụ các th  văn hóa ph m đ i tr y cũng xâm nh p vào n ặ c ta. M t khác, l ợ ụ   i d ng

ở ử ề ế ế ự ố ế ộ ự ệ ta m  c a n n kinh t ả , các th  l c ph n đ ng qu c t ế    đang th c hi n chi n

ượ ự ư ưở ễ ế ậ ạ l c “di n bi n hòa bình”, t p trung vào lĩnh v c t t ứ   ng văn hóa, đ o đ c,

ộ ở ằ ệ ỏ ủ nh m xóa b  ch  nghĩa xã h i Vi t Nam.

ự ế ệ ề ạ ộ ế ộ ấ ế ẽ ủ S  bi n đ ng m nh m  c a các đi u ki n kinh t ­ xã h i, t t y u không

ị ạ ứ ự ề ể ể ể ấ ổ ổ th  không có s  chuy n đ i thang giá tr  đ o đ c. V n đ  là chuy n đ i theo

ướ ế ả ộ ọ ế h ng nào, ti n b  hay thoái hóa, thăng hoa hay sa đ a. Ph i chăng kinh t phát

35

ộ ự ứ ể ẽ ượ ả ộ ạ tri n thì trình đ  đ o đ c xã h i t nhiên s  đ c nâng cao ? Ph i chăng quan

ệ ệ ả ế ồ ủ ề ớ ồ ni m hi u qu  kinh t đ ng nghĩa v i ch  nghĩa sùng bái đ ng ti n ? Th c t ự ế ở

ệ ị ạ ứ ươ ầ ấ ổ ớ ộ Vi t Nam g n hai m i năm đ i m i cho th y, thang giá tr  đ o đ c xã h i đang

ổ ự ỳ ứ ạ ự ự ả ậ thay đ i c c k  nhanh chóng, ph c t p, có c  tích c c và tiêu c c, th m chí có

ự ế ư ổ ề ề ễ ộ ị ả ả ộ c  đ o l n, s  bi n đ ng di n ra nhi u chi u ch a  n đ nh.

ị ạ ứ ủ ệ ề ề ớ ố ộ Trong đi u ki n m i, các giá tr  đ o đ c truy n th ng c a dân t c đang có

ứ ạ ữ ữ ế ể ế ậ ạ ấ ộ ữ   nh ng chuy n bi n ph c t p, có đ u tranh gi a cái ti n b  và cái l c h u, gi a

ữ ố ố ớ ố ố ủ ự ệ ạ thi n và ác, gi a l i s ng lành m nh, trung th c, th y chung v i l ự   i s ng th c

ớ ừ ứ ề ạ ạ ố ồ ỷ ả ấ   ụ d ng, d i trá, ích k , ăn bám, ch y theo đ ng ti n. Đ o đ c m i v a ph i đ u

ả ấ ệ ố ể ự ổ ừ ứ ạ ớ tranh v i các h  th ng đ o đ c khác, v a ph i đ u ttranh đ  t đ i m i, t ớ ự

ơ ở ế ừ ổ ề ệ ẳ ớ ớ ị ứ   kh ng đ nh mình trong đi u ki n m i, trên c  s  k  th a đ i m i cho thích  ng

ế ừ ị ạ ữ ớ ớ ổ ứ ổ   ớ v i tình hình m i. Trong quá trình k  th a và đ i m i, nh ng giá tr  đ o đ c n i

ướ ấ lên m y xu h ng sau:

ị ạ ủ ứ ề ộ ố ượ ẳ + Các giá tr  đ o đ c truy n th ng c a dân t c đ ị c kh ng đ nh và phát

ư ề ệ ể ẳ ạ ớ ướ tri n trong đi u ki n m i, ch ng h n nh : lòng yêu n ứ   c, lòng nhân ái, ý th c

ự ế ế ộ ự ề ồ ổ ị đoàn k t c ng đ ng, lòng v  tha, tính trung th c…đ u có s  bi n đ i.

ư ưở ướ ị ạ ứ ố ị + T  t ng yêu n ầ c là giá tr  đ o đ c hàng đ u xuyên su t quá trình l ch

ộ ệ ừ ướ ử s  dân t c Vi t Nam t ự  khi d ng n ướ ớ c t i nay. Ngày nay, yêu n c là yêu nhân

ủ ộ ỉ ướ dân, yêu ch  nghĩa xã h i, không ch  yêu nhân dân n ọ   c mình mà còn quý tr ng

ế ướ ướ ả ắ ớ ự ự ự ườ yêu m n nhân dân n c khác.Yêu n c ph i g n v i ý chí t l c t c ng, sáng

ọ ề ọ ậ ứ ộ ạ t o trong lao đ ng, h c t p và nghiên c u, khai thác m i ti m năng đ t n ấ ướ   c,

ệ ộ ậ ế ề ắ ộ ộ ạ   ẳ ả b o v  đ c l p dân t c, quy n bình đ ng dân t c, chi n th ng nghèo nàn, l c

ướ ờ ố ủ ạ ấ ươ ừ ậ h u, t ng b c nâng cao đ i s ng  m no h nh phúc c a nhân dân, v n lên

36

ờ ạ ầ ớ ngang t m th i d i m i.

ủ ề ộ ố ộ ộ ồ ủ ạ   Lòng nhân ái là m t truy n th ng quý báu c a dân t c, c i ngu n c a đ o

ẽ ơ ữ ề ạ ả ấ ặ ứ ầ   đ c c n ph i phát huy m nh m  h n. Ngày nay, nh ng v n đ  ngăn ch n cái ác,

ệ ế ế ươ ườ ủ ọ khuy n khích cái thi n, đoàn k t th ng yêu con ng i, quý tr ng c a công,

ủ ế ườ ế ố ố ỗ ấ ạ quan tâm đ n n i b t h nh c a con ng ạ   i, ch ng chi n tranh, ch ng ma túy, n n

ữ ữ ề ệ ạ ấ ạ ố ạ ấ   m i dâm, b nh AIDS, ch ng n n đói và mù ch …là nh ng v n đ  nhân đ o c p

bách.

ứ ố ị ạ ạ ộ Các giá tr  đ o đ c v n hình thành trong cách m ng dân t c dân ch  đ ủ ượ   c

ữ ọ ộ ớ gi ổ  gìn, trân tr ng và b  sung n i dung m i:

ủ ế ể ạ + Ch  nghĩa anh hùng cách m ng trong chi n tranh nay chuy n sang hòa

ủ ạ ộ ổ bình, ch  nghĩa anh hùng cách m ng l ạ ượ i đ ớ   c phát huy trong công cu c đ i m i

ấ ướ ự ấ ướ ừ ị ệ xây d ng đ t n c. T  ý chí không ch u m t n ị c, không ch u làm nô l ể    chuy n

ậ ạ ị ệ ị ự ộ ướ sang ý chí không ch u nghèo đói, l c h u và l thu c. Giá tr  t do tr c đây

ượ ề ự ể ủ ề ộ đ c hi u là quy n t do c a toàn dân t c, nay mang thêm nhi u ý nghĩa v ề

ề ự ự ề ự ư ầ ữ ạ quy n t do cá nhân, t do hành ngh , t do m u c u h nh phúc. Nh ng giá tr ị

ớ ượ ờ ố ể ầ ổ ứ ạ đ o đ c m i đ ầ   ự c b  sung góp ph n làm nên s  phát tri n đ i s ng tinh th n

ộ ộ ự ữ ạ ộ ị ủ c a xã h i ta hôm nay và nh ng giá tr  đó đang t o m t đ ng l c thúc đ y s ẩ ự

ớ ấ ướ ệ ổ ớ ổ ị ướ nghi p đ i m i đ t n c. Trong quá trình đ i m i và đ nh h ng thang giá tr ị

ạ ứ ầ ướ ự ố đ o đ c c n ch ng hai khuynh h ng c c đoan:

ủ ề ộ ả ứ ề ộ ố ố M t là, ch ng thái đ  b o th , đ  cao quá m c truy n th ng mà coi nh ẹ

ủ ậ ặ ớ ổ ho c ph  nh n đ i m i.

ộ ư ố ệ Hai là, ch ng thái đ  h  vô, đi vào kinh t ế ị ườ  th  tr ấ   ạ ng hi n đ i hóa đ t

ướ ả ắ ị ạ ứ ữ ấ ờ ố n ộ   ề c mà xa r i nh ng giá tr  đ o đ c truy n th ng, làm m t đi b n s c dân t c,

ấ ả ệ ượ ữ ướ đánh m t b n thân mình. Nh ng hi n t ng yêu n ộ   c, lòng nhân ái, tính c ng

37

ườ ậ ụ ấ ấ ế ủ ồ đ ng, ý chí kiên c ng, b t khu t, siêng năng, t n t y, liêm khi t, th y chung,

ở ố ố ữ ử ề ộ ị ờ ầ c n cù đã tr  thành l i s ng b n v ng trong l ch s  dân t c gi đây ph i đ ả ượ   c

ườ ệ ả ề ộ ổ ớ ươ ướ tăng c ng đ i m i và hoàn thi n c  v  n i dung, ph ng h ng.

ấ ạ ứ ậ ề ơ ở ẩ 1.2.2.2. C  s  lý lu n v  các ph m ch t đ o đ c cá nhân

* Tính trung th cự

­ . Khái ni mệ

ứ ơ ả ủ ự ẩ ộ ấ ạ Tính trung th c là m t ph m ch t đ o đ c c  b n c a các cá nhân là s ự

ẽ ả ự ậ ệ ệ ộ ộ ọ tôn tr ng l ph i, s  th t và chân lý trong các quan h  xã h i, thái đ  thi n chí,

ệ ấ ả ố ẹ ủ ủ ể ạ ứ dũng c m đ u tranh vì cái thi n, cái t t đ p c a ch  th  đ o đ c.

ủ ế ự ủ ộ ộ N i dung ch  y u c a tính trung th c là thái đ  khách quan, tình yêu chân lý,

ự ậ ẳ ẳ ấ ố   ự ậ dám nói th ng, dàm nhìn th ng vào s  th t, dám đ u tranh cho s  th t. Nó đ i

ớ ự ố ứ ạ ả ế ớ ậ l p hoàn toàn v i s  d i trá, thói đ o đ c gi ỳ    và khác v i tính tò mò hi u k .

ự ỏ ườ ả ố ệ ố ự ẳ ắ Tính trung th c đòi h i con ng i ph i s ng th ng th n, th c hi n t t nghĩa v ụ

ấ ầ ự ủ ẩ ộ ộ ố ớ   ủ ả c a b n thân và c a xã h i. Tính trung th c là m t ph m ch t đ u tiên đ i v i

ườ ệ ề ể ố cá nhân. Con ng i mu n hoàn thi n v  nhân cách không th  không có tính trung

th c.ự

ủ ự ­Ý nghĩa c a tính trung th c

ơ ả ạ ữ ư ự ẩ ặ ộ ấ   Tính trung th c là m t trong nh ng đ c tr ng c  b n t o nên ph m ch t

ơ ở ể ứ ủ ự ự ề ặ ạ đ o đ c c a cá nhân. M t khác, tính trung th c là c  s  đ  xây d ng ni m tin,

ứ ố ẹ ư ủ ạ ộ ượ ữ lòng chung th y và nh ng n i dung đ o đ c t t đ p khác nh  tính cao th ng,

ư ậ ể ả ẩ ườ ị v  tha, dũng c m…Nh  v y tiêu chu n đ  đánh giá con ng ạ ứ i có đ o đ c là tính

ấ ố ẹ ủ ạ ứ ự ự ả ướ trung th c. Vì tính trung th c là b n ch t t t đ p c a đ o đ c, nó là th c đo đ ể

ườ ấ ố ự ệ ờ đánh giá con ng i x u hay t ộ   t. Nh  có tính trung th c mà trong quan h  xã h i

ườ ạ ượ ề ả ươ ử ầ ớ con ng i t o đ c ni m tin, dám dũng c m đ ọ ng đ u v i m i th  thách và

38

ộ đem l ạ ợ i l i ích  cho xã h i.

ộ ứ ớ ạ ự ợ ườ Tính trung th c là m t đ c tính quý giá, phù h p v i đ o lý làm ng i, nó

ầ ủ ề ở ộ ố tr  thành nhu c u c a toàn xã h i, là tinh hoa văn hóa và là truy n th ng cao quí

ư ộ ộ ủ ạ ứ c a đ o đ c xã h i. Nhân dân ta cũng nh  nhân dân các dân t c trên th  gi ế ớ ề   i đ u

ườ ố ự ả ớ ệ quan ni m làm ng i s ng ph i trung th c m i là ng ườ ố i t t. Trong các tiêu

ủ ể ạ ẩ ỗ ườ ườ ề ẫ ẩ chu n đ  đánh giá ph m h nh c a m i ng i, ng i ta v n đ   cao tính trung

ự ượ ẩ ấ ầ ế ộ th c đ c coi là tiêu chu n r t c n thi ổ ế   ầ ấ ơ ả t, là m t yêu c u r t c  b n và ph  bi n

ề ạ ế ể ắ ấ ộ ọ ộ ủ c a xã h i. Vì th  khi tuy n ch n nhân viên, c t nh c đ  b t cán b , thì tiêu

ể ọ ầ ẩ ườ ự ứ chu n đ  ch n đ u tiên là ng i có đ c tính trung th c.

ự ế ườ ẽ ị ấ ạ ề ẩ Thi u đi tính trung th c, con ng ứ   i s  b  thoái hóa v  ph n ch t đ o đ c,

ứ ạ ả ứ ữ ẻ ố ẽ ở s  tr  thành k  d i trá, đ o đ c gi , ba hoa, khoác lác…Nh ng đ c tính đó s ẽ

ạ ệ ạ ọ ườ ả ườ đem l i thi ộ t h i cho xã h i, cho m i ng i và cho chính b n thân ng i đó.

ộ ứ ự ấ ầ ế ố ớ ỗ ườ Trung th c là m t đ c tính r t quý báu và c n thi t đ i v i m i ng ồ   i, đ ng

ậ ự ấ ả ờ ọ ộ th i nó có ý nghĩa r t quan tr ng tronng xã h i, nên ph i th t s  quan tâm giáo

ự ộ ế ệ ẻ ự d c tính trung th c sâu r ng cho th  h  tr .

*Tính nguyên t c.ắ

­  Khái ni mệ

ứ ủ ấ ạ ắ ộ ườ ẩ Tính nguyên t c là m t ph m c t đ o đ c c a con ng ố ế ủ   i, nét c t y u c a

ủ ẽ ứ ắ ả ộ ợ ủ ể ạ tính nguyên t c là hành đ ng ch  th  đ o đ c ph i phù h p và tuân th  l ả    ph i

ả ả ụ ợ ạ ả theo đ o lý và chân lý, ph i đ m b o tính khách quan, chính xác và không v  l i.

ủ ắ ­ Ý nghĩa c a tính nguyên t c

ắ ủ ứ ầ ạ ơ ỉ Tính nguyên t c c a đ o đ c không ch  có ý nghĩa đ n thu n v  m t t ề ặ ư

ưở ắ ộ ớ ườ ườ ố t ề ng mà luôn luôn g n li n v i hành đ ng. Nên ng i ta th ng nói: s ng và

ệ ắ ả ắ ộ làm vi c ph i có nguyên t c. Tính nguyên t c có ý nghĩa là hành đ ng, hành vi

39

ả ợ ỉ ạ ặ ắ ph i phù h p v i t ớ ư ưở  t ơ ả ng c  b n, t ư ưở  t ủ ế ủ   ng ch  đ o ho c quy t c ch  y u c a

ứ ề ậ ủ ế ắ ạ ộ ườ hành đ ng. Tính nguyên t c mà đ o đ c đ  c p đ n hành vi c a con ng ả   i ph i

ợ ẽ ả ả ả ạ ả phù h p và tuân theo l ph i, theo đ o lý và chân lý; nghĩa là ph i b o đ m đ ượ   c

ự ự ụ ợ ế ề tính khách quan, chính xác, th c s  trong sáng, không v  l i. Vì th , v  tính

ắ ủ ọ ạ ứ ể ạ ự ể ủ nguyên t c c a đ o đ c có th  nói g n l ệ i, đó là s  bi u hi n c a tính trung

ự ủ ọ ộ ườ th c trong m i hành đ ng c a con ng i.

ắ ủ ạ ứ ố ậ ớ ắ   Tính nguyên t c c a đ o đ c đ i l p hoàn toàn v i hành vi vô nguyên t c,

ố ả ủ ướ ơ ộ ắ ườ ả ngoan c , b o th , gàn b ng và c  h i. Tính vô nguyên t c th ng n y sinh vì

ề ả ề ể ấ ị ế ẩ non kém v  b n lĩnh, v  ph m ch t chính tr , kém hi u bi ặ t, ho c có

ả ệ ố ừ ủ ồ ừ ộ ơ ộ ự s  tho  hi p. Tính c  h i cũng có ngu n g c t ch  nghĩa cá nhân, t đ ng c ơ

ư ữ ế ộ ị ỉ ụ ợ v  l ơ i, hi u danh, ích k  và nh ng đ ng c  hèn kém khác nh : Xu n nh, b  đ ợ ỡ

ể ệ ự ệ ủ ự ế ặ ườ ướ ho c th  hi n s  thi u năng l c làm vi c c a con ng i. Tính gàn b ả   ng, b o

ườ ố ừ ự ủ ợ ự ậ ợ ồ ườ ủ th   th ng có ngu n g c t s  ch  quan, kiêu  căng, s  s  th t, s  ng i khác

ỏ ơ ố ậ ữ ớ gi ắ   i h n mình. Nói chung, nh ng tính cách trên là đ i l p v i tính nguyên t c,

ỏ ờ ố ạ ỏ ả ộ ầ c n ph i lo i b  kh i đ i s ng xã h i.

ấ ị ắ ấ ổ   Tính nguyên t c cũng không có nghĩa là b t di b t d ch, không thay đ i,

ạ ừ ế ệ ấ ấ ắ ả nh t thành b t bi n. Tính nguyên t c tuy t nhiên không lo i tr kh  năng thay

ự ế ủ ề ớ ườ ườ ổ đ i, nó khác v i ch  nghĩa giáo đi u. Trong th c t con ng i con ng i có th ể

ổ ượ ắ ố ấ ượ ữ ự thay đ i đ ủ c nguyên t c s ng c a mình khi th y đ c nh ng s  sai trái, không

ể ạ ỏ ủ ữ ế ắ ậ ợ ữ   h p lý c a nh ng nguyên t c cũ mà nó đã xác l p. Vì th  có th  lo i b  nh ng

ữ ụ ư ắ ắ ớ ợ ắ   nguyên t c sai trái và đ a ra nh ng nguyên t c m i phù h p. Ví d , nguyên t c

ộ ướ ữ ệ ẳ ạ bình đ ng nam ­ n  trong quan h  gia đình, b n bè, xã h i tr ả   ầ c đây c n ph i

ờ ạ ắ ả ổ ợ ớ thay đ i phù h p v i th i đ i ngày nay. Tính nguyên t c còn bao hàm c  tính tích

ủ ệ ầ ướ ậ ể ướ ự ự c c t giác, tinh th n trách nhi m c a cá nhân tr c t p th  và tr ộ   c xã h i.

ấ ộ ữ ư ắ ớ ộ ớ ố ớ   V i nh ng n i dung nh  trên thì tính nguyên t c có ý nghĩa r t r ng l n đ i v i

40

ộ ố ườ ộ cu c s ng con ng i và xã h i.

ườ ẳ ị ượ ự ủ ắ Tính nguyên t c giúp con ng i kh ng đ nh đ ộ   c tính tích c c c a xã h i,

ự ể ơ ở ộ ườ ươ ớ ữ ứ nó là c  s  và đ ng l c đ  giúp con  ng i v n t ị ạ i nh ng giá tr  đ o đ c ngày

ắ ủ ề ườ ả càng cao. Đi u này có nghĩa là tính nguyên t c c a con ng ẫ   i không ph i ng u

ả ả ọ ậ ự ấ ệ nhiên hình thành, mà ph i tr i qua quá trình h c t p, rèn luy n và có s  đ u tranh

ườ ể ả ự ữ ệ ế ệ ặ ố ộ ủ c a con ng i đ  b o v  nh ng m t tích c c, ti n b  trong các m i quan h  xã

ệ ườ ự ử ộ h i. Quá trình đó cũng là s  th  thách, rèn luy n cho con ng i ngày m t tr ộ ưở   ng

ữ ự ế ắ ấ ấ ớ ộ thành l n lên và chi n th ng nh ng hành đ ng x u xa, th p hèn, tiêu c c trong

ộ ố ể ườ ố ẹ ữ ề cu c s ng đ  kích thích con ng i  v ươ ớ n t i cái t t đ p và làm nh ng đi u có

ợ ộ l i ích cho xã h i.

ơ ở ể ạ ắ ủ ứ ứ ệ ề ạ Tính nguyên t c c a đ o đ c còn là đi u ki n, là c  s  đ  đ o đ c cá

ề ượ ể ệ ở ỗ ườ ố ể nhân phát tri n. Đi u đó đ c th  hi n ch , con ng i s ng có tính nguyên

ờ ủ ả ố ươ ắ t c bao gi cũng gi ữ ượ  đ c b n lĩnh, c t cách c a mình, dám đ ớ   ầ ng đ u v i

ơ ộ ữ ử ố ệ ự nh ng khó khăn, th  thách, không có c  h i, s ng nhi t tình, chân th c và công

ề ế ầ ộ ồ ỡ ờ ườ hi n nhi u cho xã h i, đ ng th i có tinh th n giúp đ  ng ộ i khác m t cách t ự

ệ ướ ậ ộ giác và  có trách nhi m cao tr ể c t p th  xã h i.

ủ ạ ữ ắ ờ ị ứ   Nh  có tính nguyên t c mà nh ng chân lý và giá tr  cao quý c a đ o đ c

ượ ộ ố ể ệ ả ộ ườ đ c b o v  và phát tri n trong xã h i. Trong cu c s ng, con ng ề   i có nhi u

ặ ố ắ ủ ạ ứ ữ ự ế ộ ờ m t t t, tích c c và ti n b  là nh  có tính nguyên t c c a đ o đ c. Nh ng giá tr ị

ư ươ ạ ữ ự ộ ị ứ đ o đ c nh  l ng tâm, tính trung th c, tình yêu lao đ ng…Là nh ng giá tr  cao

ữ ủ ở ườ ứ ạ ắ ố quý, tr  thành nguyên t c s ng c a nh ng con ng i có đ o đ c. Tính nguyên

ư ậ ứ ạ ầ ộ ớ ắ ủ t c c a đ o đ c có ý nghĩa r ng l n nh  v y, nên chúng ta c n quán tri ệ ầ   t đ y

ụ ế ệ ẻ ủ đ  trong quá trình giáo d c th  h  tr .

ộ ộ ố ớ * Thái đ  đ i v i lao đ ng

41

ờ ố ủ ộ ạ ứ ­ Vai trò c a lao đ ng trong đ i s ng đ o đ c

Ở ấ ứ ờ ạ ườ ứ ộ ộ ị b t c  th i đ i nào, ng i có s c lao đ ng mà không ch u lao đ ng s ẽ

ữ ẻ ộ ườ ế ươ ứ ị b  xã h i cho là nh ng k  ăn bám, l i bi n là vô l ạ ng tâm, vô đ o đ c. Lao

ệ ượ ộ ổ ế ẩ ộ ồ ờ ộ đ ng là m t hi n t ng ph  bi n trong xã h i, đ ng th i nó là tiêu chu n có giá

ấ ủ ờ ố ư ộ ố ạ ứ ị ầ ứ ả tr  đ u tiên và cao c  nh t c a đ i s ng đ o đ c. Nh  m t s  nhà nghiên c u đã

ồ ủ ạ ệ ề ậ ấ ộ ọ ườ nói: lao đ ng là đi u thi n b c nh t, là ng n ngu n c a h nh phúc con ng i.

ố ớ ự ồ ạ ủ ị ủ ộ ườ Giá tr  c a lao đ ng đ i v i s  t n t i c a con ng ộ i và xã h i loài ng ườ   i

ố ớ ờ ố ạ ứ ượ ể ệ ữ nói chung, đ i v i đ i s ng đ o đ c nói riêng, đ c th  hi n trên nh ng ph ươ   ng

ệ di n sau đây:

ệ ượ ộ ộ ổ ế ộ ộ ng ph  bi n trong xã h i, là m t hành vi M t làộ , lao đ ng là m t hi n t

ử ầ ủ ườ ờ ộ ườ ị l ch s  đ u tiên c a con ng i, vì nh  có lao đ ng con ng i mu n t n t ố ồ ạ   i

ượ ộ ộ ố ủ ạ ồ ờ ộ đ c. Đ ng th i, lao đ ng bao quát toàn b  cu c s ng h nh phúc c a con ng ườ   i,

ươ ộ ố ể ả ủ ệ ề ệ ạ vì nó là ph ả ng ti n, là đi u ki n đ  đ m b o cu c s ng h nh phúc c a con

ườ ộ ố ủ ườ ệ ạ ứ ả ộ ng i. Cu c s ng c a con ng i là lao đ ng c  trong quá kh , hi n t i và t ươ   ng

ứ ủ ầ ả ộ ồ ọ lai. Lao đ ng luôn luôn là nhu c u, là khát v ng và ngu n c m h ng c a con

ườ ấ ờ ộ ườ ở ườ ng ả i. Chính nh  có lao đ ng s n xu t mà làm cho con ng i tr  thành ng i.

ạ ườ ế ầ i cho con ng i bi t bao cái c n thi ế ằ   t h ng ộ Hai là,  lao đ ng đã đem l

ươ ự ự ồ ươ ệ ở ngày: L ẩ ng th c, th c ph m, đ  dùng, ph ạ ng ti n sinh ho t, nhà  …Tóm l ạ   i

ủ ả ậ ể ạ ấ ầ ộ ọ lao đ ng đã và đang t o ra c a c i v t ch t và tinh th n đ  thõa mãn m i nhu

ườ ộ ố ấ ầ ơ ướ ầ ủ c u c a con ng i, có cu c s ng  m no, đ y đ ng sung s ạ ng và h nh phúc. Ở

ườ ộ ườ ế ạ ặ ị ơ n i nào con ng i không lao đ ng, l i bi ng, ho c b  thiên nhiên gây h n hán,

ụ ứ ữ ế ẻ ả ấ ạ ố bão l t…,thì s ng c nh đói rét, m c sinh ho t th p. N u k  nào có nh ng hành

ộ ủ ế ấ ặ ả ạ ộ ườ vi bóc l t, tr n át ho c chi m đo t thành qu  lao đ ng c a ng ị i khác, b  coi là

gian ác vô nhân đ o.ạ

ữ ộ ợ ể ườ ả ề ệ ạ Lao đ ng còn t o ra nh ng phúc l i đ  giúp con ng ệ   i c i thi n đi u ki n

42

ữ ư ề ạ ầ ỏ ọ ậ   ầ ố s ng, sinh ho t, th a mãn nh ng nhu c u v  tinh th n nh  văn hóa, h c t p,

ư ạ ầ ố ố sáng t o, khám phá, giao l u…làm có m i quan hê g n nhau và s ng vì nhau

ự ự ụ ủ ả ớ ộ ồ ộ ố ỉ ơ h n. Ch  có lao đ ng m i th c s  có tác d ng c ng c  tình c m c ng đ ng; giai

ườ ệ ườ ờ ấ c p, tình yêu con ng i, tôn vinh và hoàn thi n tính ng i. Nh  có thành qu ả

ộ ườ ệ ươ ợ ẫ ủ c a lao đ ng mà con ng ề i có đi u ki n t ng tr  l n nhau thông qua phúc l ợ   i

ể ợ ấ ẻ ộ ườ ườ ậ ữ lao đ ng đ  tr  c p cho tr  em, ng i già, ng i tàn t t, nh ng bà m  li ẹ ệ ỹ   t s ,

ữ ườ ả ộ nh ng ng i không có kh  năng lao đ ng…

ộ ủ ­  Ý nghĩa c a lao đ ng

ề ặ ố ủ ứ ộ ộ ồ V  m t kinh t ọ ủ ả   ế: Lao đ ng và s c lao đ ng là ngu n g c c a m i c a c i,

ứ ủ ả ủ ọ ố ộ ờ ờ là “cha sinh”c a m i th  c a c i trên đ i. Nh  có lao đ ng mà gi ng nòi không

ệ ờ ố ủ ườ ể ế ạ ộ ổ ị b  tiêu di t, đ i s ng c a con ng i bi n đ i và phát tri n là do lao đ ng t o nên

ấ ả ộ ượ ơ ở ồ ươ t ế t c . Vì th , lao đ ng đ ố c coi là ngu n g c, là c  s , là ph ng th c t n t ứ ồ ạ   i

ạ ộ ủ ụ ủ ể ộ ườ và phát tri n c a xã h i, nó luôn là ho t đ ng có m c đích c a con ng i, là

ề ủ ả ậ ự ủ ấ ấ ồ ồ ọ ồ ị ng n ngu n c a no  m, d i dào v  c a c i v t ch t, là s  ph n th nh và văn

ủ ộ ườ ộ ẽ minh c a xã h i loài ng i. Vì, m t l :

ớ “Có làm thì m i có ăn

ư ầ ễ Không d ng, ai d  đem ph n cho ta”

ờ ố ủ ế ổ ộ Đ i s ng c a con ng ườ ồ ạ i t n t ạ   ể i, bi n đ i và phát tri n là do lao đ ng t o

ấ ả ộ ượ ơ ở ồ ươ ứ ồ nên t ế t c . Vì th , lao đ ng đ ố c coi là ngu n g c, là c  s  là ph ng th c t n

ạ ạ ộ ụ ủ ủ ể ộ t i và phát tri n c a xã h i, nó luôn luôn là ho t đ ng có m c đích c a con

ườ ề ủ ả ậ ủ ự ự ấ ấ ồ ồ ng ồ   i, là ngon ngu n c a s  no  m, d i dào v  c a c i v t ch t, là s  ph n

ủ ộ ị th nh và văn minh c a xã h i.

ề ặ ộ ư V  m t trí tu ệ: Trong quá trình lao đ ng đã kích thích t ạ ủ    duy sáng t o c a

ườ ườ ụ ủ ứ ể ộ con ng i. Con ng i có ý th c nên hi u rõ m c đích lao đ ng c a mình, nên h ọ

ớ ườ ề luôn luôn tìm tòi, khám phá cái m i. Con ng ế   i luôn phát minh nhi u sáng ki n

ế ự ự ậ ọ ỹ ả ệ ề v  khoa h c, k  thu t, công ngh , thay cho s  tiêu hao th  l c, gi i phóng cho

43

ườ ọ ự ặ ế ỏ ọ con ng ọ   i kh i m i s  n ng nh c trong quá trình lao đông, khuy n khích m i

ườ ừ ứ ể ấ ộ ng ế   i nghiên c u, tìm tòi đ  không ng ng nâng cao năng su t lao đ ng. Cho đ n

ườ ườ ế ả ộ nay loài ng i loài ng ả i đã tr i qua bi ạ t bao cu c cách m ng trong s n xu t: t ấ ừ

ủ ơ ừ ơ ế ự ộ ờ ạ ủ ế th  công lên c  khí, t c  khí đ n t ộ    đ ng hóa, đ n nay là th i đ i c a cu c

ệ ớ ế ạ ạ ọ ư ậ   ề cách m ng khoa h c công ngh  v i nhi u phát minh, sáng ch  vĩ đ i. Nh  v y

ị ủ ộ ở ể ủ ư ự ạ ỗ giá tr  c a lao đ ng là ch  nó t o ra năng l c phát tri n c a t ạ    duy, sáng t o

ủ ự ườ ặ kích thích s  tìm tòi khám phá c a con ng ộ i. M t khác, lao đ ng còn giúp cho

ườ ư ọ ượ ữ con ng i nói chung cũng nh  các nhà khoa h c nói riêng có đ ẩ   c nh ng  ph m

ứ ố ẹ ấ ệ ạ ch t và đ o đ c t ự t đ p: trung th c hăng say nhi ầ   ả t tình, dũng c m có tinh th n

ệ ộ ọ trách nhi m. Thông qua lao đ ng đã hình thành ở ọ ế ớ  h  th  gi i quan khoa h c và

ế ộ nhân sinh quan ti n b .

ề ặ ẩ ẹ ủ ề ệ ộ V  m t th m m ỹ: Trong lao đ ng nghĩa là quan ni m v  cái đ p c a con

ườ ườ ủ ữ ệ ẹ ớ ộ ng i th ng so sánh v i lao đ ng. Quan ni m c a nhân dân ta gi a cái đ p bên

ứ ẻ ộ ờ trong (n i dung) và cái v  ngoài (hình th c) thì bao gi ề ộ   ọ  cũng chú tr ng v  n i

ỹ ủ ề ơ ộ ở ỗ ộ ị ẩ dung nhi u h n. Giá tr  th m m  c a lao đ ng còn ồ ủ    ch , lao đ ng là ngu n c a

ọ ự ả ưở ụ ưỡ ẹ m i s  thích thú, khoái c m, h ng th  chiêm ng ư ế ử ỉ   ng cái đ p. T  th , c  ch ,

ờ ặ ệ ủ ườ ở ộ hành đ ng, l i nói và đ c tính cách bi t là tính cách c a con ng i tr  thành cái

ể ượ ẩ ỹ ỉ ậ ộ ẹ đ p, cái th m m  ch  có th  đ c hình thành trong lao đ ng. Chính vì v y ông

ườ ố ỗ ơ ố ướ ơ ự ế ộ cha ta th ng nói “t t g  h n t c s n”.Không tr c ti p lao đ ng, cũng nh t n ư

ế ị ủ ữ ệ ọ không bi ẩ   ộ t trân tr ng nh ng giá tr  c a lao đ ng thì không có quan ni m th m

ị ẩ ỹ ủ ạ ờ ồ ộ ỹ ở ỗ m  lành m nh. Đ ng th i, giá tr  th m m  c a lao đ ng còn ơ ậ    ch , nó kh i d y

ườ ề ặ ữ ẽ ể ẹ ả trong con ng i nh ng tình c m đ p đ , trong sáng, phát tri n v  m t lý trí và t ư

ạ ỏ ữ ự ụ ữ ư ế   ầ duy, làm hài hòa nh ng năng l c tinh th n, lo i b  nh ng cái phàm t c, đ a đ n

44

ườ ỹ ủ ị ẩ ề ệ ộ cho con ng i ni m vui trí tu . Đó là giá tr  th m m  c a lao đ ng

ề ặ ạ ứ ủ ườ ứ ủ ạ ườ V  m t đ o đ c c a ng i lao đ ng ộ : Đ o đ c c a ng ộ i lao đ ng đ ượ   c

ệ ơ ả ự ệ ệ ệ ể ổ bi u hi n trên hai bình di n c  b n: s  thi n tâm, thi n ý và b  sung, hình thành

ự ạ ứ ủ ữ ể ườ và phát tri n nh ng năng l c đ o đ c c a con ng i.

ộ ố ỡ ố ườ ế Trong cu c s ng, chúng ta mu n giúp đ  ng i khác n u ch  b c l ỉ ộ ộ ự s

ươ ư ủ ệ ả ươ ả ượ ể th ng c m và thi n tâm thì ch a đ ; tình th ng ph i đ c chuy n thành hành

ụ ể ằ ệ ầ ự ữ ả ặ ấ ề ậ ộ đ ng c  th , b ng nh ng kh  năng v  v t ch t ho c năng l c trí tu  c n thi ế   t.

ươ ệ ườ ệ ầ ố ộ Vì lao đ ng là ph ể ng ti n đ  con ng ỡ ẫ   i có m i quan h  g n gũi và giúp đ  l n

nhau.

Ở ụ ủ ệ ộ ở ộ ỗ bình di n giáo d c c a lao đ ng là ch , thông qua lao đ ng mà con

ườ ả ể ệ ụ ượ ị ạ ữ ẹ ng i c m th  và th  hi n đ ứ c nh ng giá tr  đ o đ c cao đ p nh  s  th ư ự ươ   ng

ẫ ế ơ ứ ề ự ẩ ọ yêu, chăm sóc l n nhau hay lòng bi ạ   t  n, s  kính tr ng, th c v  ph m giá h nh

ả ạ ụ ệ ặ ộ phúc, trách nhi m. M t khác, tình yêu lao đ ng có tác d ng c i t o con ng ườ   i

ở ườ ấ x u tr  thành con ng ườ ươ i l ệ ng thi n, ng ộ   ộ i có ích cho xã h i . Chính lao đ ng

ặ ố ủ ứ ứ ể ể ề ả ạ đã n y sinh, phát tri n nhi u m t t ụ   t c a đ o đ c, phát tri n ý th c nghĩa v ,

ươ ườ ạ ố ứ ủ ị ạ làm cho l ng tâm con ng i trong s ch, không hoen . Giá tr  đ o đ c c a lao

ạ ự ộ ề ưở ồ ắ ứ ủ ạ ố ộ đ ng đã đem l i s  giác ng  v  lý t ữ   ng đ o đ c, b i đ p và c ng c  nh ng

ườ ủ ủ ệ ề ộ ộ ủ tính cách c a con ng i. Trong đi u ki n c a ch  nghĩa xã h i, lao đ ng cũng

ả ở ứ ữ ự ạ ộ ộ ớ ố   ch a đ ng nh ng n i dung nhân đ o cao c , b i vì khác v i các xã h i có đ i

ộ ướ ủ ộ ượ ả ấ kháng giai c p, lao đ ng d i ch  nghĩa xã h i hoàn toàn đ c gi i phóng.

ọ ậ ừ * Không ng ng h c t p

­ Khái ni mệ

ọ ậ ự ọ ứ ế ế ộ ỏ ệ   Theo nghĩa r ng: H c t p là s  h c h i, tìm ki m ki n th c, kinh nghi m

ườ ệ ượ ạ ộ ơ ả ấ ộ ủ c a loài ng i, là hi n t ng có tính ch t xã h i và là ho t đ ng c  b n bao

ộ ố ầ ườ ệ ề ọ ế trùm, bao quát h u h t cu c s ng con ng i, là đi u ki n quan tr ng cho con

45

ứ ậ ng ườ ưở i tr ề ng thành v  nh n th c.

ọ ậ ứ ẹ ế ườ ử ụ ọ Theo nghĩa h p: H c t p là h c ki n th c văn hóa, con ng i s  d ng các

ủ ư ụ ụ ộ ố ậ ể ứ ế thao tác c a t ỹ  duy ti p thu tri th c văn hóa, k  thu t đ  ph c v  cu c s ng con

ườ ộ ng i và xã h i.

ủ ọ ậ ố ớ ự ể ­. Ý nghĩa c a h c t p đ i v i s  hình thành và phát tri n nhân cách

ọ ậ ứ ữ ừ ộ ỉ ủ   H c t p không ng ng, không ngh  là m t trong nh ng đ c tính cao quý c a

ườ ọ ậ ở ề ượ ữ ấ ộ con ng i cân chính. H c t p tr thành m t trong nh ng v n đ  đ ộ   c xã h i

ố ớ ự ể ủ ọ ậ ậ ậ ố ớ quan tâm. V y v y, h c t p có ý nghĩa to l n đ i v i s  phát tri n c a qu c gia,

ề ọ ậ ấ ộ ượ ấ ạ ự ặ ẩ dân t c. V n đ  h c t p đ ứ   ữ c đ t ra khi xây d ng nh ng ph m ch t đ o đ c

ườ ướ ế ộ ấ ộ ừ ủ c a ng ộ i lao đ ng d ủ i ch  đ  xã h i ch  nghĩa là xu t phát t ộ    ý nghĩa r ng

ố ớ ự ể ủ ủ ầ ọ ộ ớ l n và t m quan tr ng c a nó đ i v i s  phát tri n c a xã h i.

ướ ế ọ ậ ừ ừ ầ ầ ộ Tr ố   c h t h c t p v a là nhu c u khách quan, v a là nhu c u xã h i, đ i

ườ ủ ầ ồ ờ ỗ ườ ộ ớ v i con ng i, đ ng th i cũng là nhu c u c a m i ng i  trong xã h i. Con

ườ ả ừ ầ ự ể ế ng i sinh ra, không ph i ngay t đ u đã có s  hi u bi ọ t và làm m i cái. T t c ấ ả

ọ ậ ọ ậ ữ ườ ai cũng qua h c t p mà nên. Nghĩa là h c t p nh ng ng i thân trong gia đình,

ộ ố ớ ể ứ ệ ể ạ ọ ồ ộ ạ b n bè, đ o đ c, h c làm vi c m i đ  có th  hòa vào cu c s ng c ng đ ng.

ả ố ớ ữ ế ờ Ngay c  đ i v i nh ng ng ườ ượ i đ ị   c tr i phú cho trí thông minh, n u không ch u

ọ ậ ộ ị ườ ỏ ườ ộ khó h c t p cũng b  mai m t, khó thành ng i tài gi i, ng i có ích cho xã h i.

ọ ậ ề ạ ộ ữ   ầ Nhân lo i đánh giá và đ  cao tinh th n h c t p, coi đó là m t trong nh ng

ẩ ị ườ ườ ữ ườ tiêu chu n, giá tr  con ng ừ ờ ổ ạ i. T  th i c  đ i, ng i ta đã coi nh ng ng ọ   i có h c

ườ ề ấ ử ề ề ộ ữ là nh ng ng i danh giá trong xã h i. S  sách đã nói nhi u v  v n đ  này,

ế ỉ ử ổ ườ ọ ấ ạ ậ Kh ng T  (th  k  VI – TCN) là ng i đã sáng l p ra đ o nho và có h c v n uyên

ấ ượ ườ ư ầ ể ả ọ bác r t đ ọ c m i ng i kính tr ng. Ngay c  các vua, ch  h u cũng kính n  ông.

ọ ở ấ ả ọ ơ ạ ằ ọ Ông đ ượ ự c t ạ  do đi d y h c ọ ữ   t c  m i n i. Lênin đã d y r ng: H c, h c n a, t

ứ ộ ể ọ h c mãi. M t nhà nghiên c u Xô vi ế ướ t tr c đây cũng đã phát bi u: trái đ t s  tr ấ ẽ ở

46

ế ườ ọ ậ ừ ộ thành bóng đêm n u con ng i ng ng h c t p trong m t ngày.

ự ớ ướ ọ ậ Ở ướ  n c ta, cùng v i quá trình d ng n c và gi ữ ướ  n c, h c t p đã tr ở

ủ ữ ề ộ ộ ố thành m t trong nh ng truy n th ng quí báu c a dân t c ta. Nhân dân ta quan

ệ ớ ọ ườ ấ ọ ễ ấ ườ ni m có h c m i nên ng i: “nhân b t h c, b t tri lý”. Nguy n Trãi ng i anh

ừ ộ ọ ườ hùng dân t c đã t ng nói và khuyên m i ng i:

ợ ọ Nên th , nên thày vì có h c

ơ ủ ặ No c m, đ  m c vì hay làm

ừ ế ỷ ứ ờ ướ ườ ạ ọ ầ T  th  k  th  X vào th i Lý, n c ta đã có tr ng đ i h c đ u tiên là

ề ầ ử ệ ả ố ươ ữ ầ ớ ề Qu c T  Giám. Trong đi u ki n ph i nhi u l n đ ộ   ng đ u v i nh ng cu c

ế ượ ấ ả ủ ạ ớ chi n tranh xâm l ộ   c c a ngo i bang, cùng v i  khó khăn v t v  trong cu c

ọ ớ ư ề ệ ẫ ố ọ   ch ng ch i v i thiên nhiên, nhân dân ta tuy nghèo nh ng v n đ  cao vi c h c

ả ề ậ ố ắ ể ầ ấ ậ t p. Nhân dân ta c  g ng chăm lo c  v  v t ch t và tinh th n đ  con cái đ ượ   c

ơ ế ố Ở ắ ế ố ệ ọ ậ h c t p đ n n i đ n ch n. kh p các làng quê, ngõ ph  Vi ề t Nam đ u vang

ờ lên l i ru:

ắ ầ ố ề Mu n sang thì b c c u Ki u

ấ ố ầ ữ Mu n con hay ch  thì yêu l y th y

ứ ủ ư ọ ề ế ề ạ ọ ố Truy n th ng hi u h c, tôn sh , tr ng đ o đã đi vào ti m th c c a dân

ệ ườ ệ ọ ậ ầ ầ ộ ế ộ t c Vi t Nam, con ng i Vi t Nam. Vì h c t p là m t yêu c u c n thi t và nó

ố ớ ộ ị ườ ớ ấ ơ ả r t c  b n, nó có giá tr  to l n đ i v i xã h i và con ng i. Đó là hành vi giá tr ị

ụ ự ứ ẹ ề ạ ườ đ o đ c cao đ p có nhi u tác d ng tích c c. Giúp con ng ộ ể   i có trình đ  hi u

ế ở ể ệ ộ ứ ệ ạ ộ bi t, có tri th c, có trí tu  r ng m  đ  lao đ ng sáng t o và hoàn thi n nhân

ố ớ ướ ệ ệ ắ ố ổ cách. Đ i v i n ự c ta hi n nay, th c hi n th ng l ợ ườ i  đ ng l ớ ấ   i đ i m i đ t

ướ ự ệ ệ ệ ế ạ n c, ti n hành thành công s  nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n ấ ướ   c,

ọ ậ ữ ủ ự ằ ẳ ộ xây d ng xã h i công b ng, dân ch  văn minh thì h c t p ch ng nh ng là nhu

ứ ủ ổ ẻ ệ ệ ụ ạ ầ c u, mà còn là trách nhi m, là nghĩa v  đ o đ c c a tu i tr . Hi n nay tu i tr ổ ẻ

ự ượ ố ờ ạ ế ớ ữ chúng ta còn vinh d  đ c s ng trong th i đ i mà th  gi ể   i có nh ng chuy n

47

ấ ướ ế ọ ố ắ ươ ể ậ bi n quan tr ng. Đ t n c ta đang c  g ng v ộ   n lên đ  hoà nh p vào c ng

ế ớ ể ự ụ ệ ế ả ồ đ ng th  gi i. Toàn dân ta đang quy t tâm theo đ ng đ  th c hi n m c tiêu: dân

ướ ạ ằ ậ ộ ườ ệ giàu, n c m nh, xã h i công b ng và văn minh. Vì v y con ng i Vi t nam nói

ườ ả ọ ậ ọ ậ ừ ộ chung và ng i lao đ ng nói riêng ph i h c t p không ng ng. Vì h c t p và

ả ủ ứ ụ ế ệ ạ ố c ng hi n là nghĩa v , là trách nhi m đ o đ c cao c  c a chúng ta. Lênin đã

ự ể ượ ủ ẽ ộ ừ t ng nói, chúng ta không th  xây d ng đ c ch  nghĩa xã h i, và cũng s  không

ượ ữ ỉ ườ làm gì đ c vì ch  có nh ng ng ữ i mù ch .

ọ ậ ườ ứ ế Thông qua quá trình h c t p con ng ộ i ti p thu, lĩnh h i tri th c, kinh

ứ ủ ả ẩ ự ủ ệ ạ ầ nghi m c a nhân lo i làm giàu tri th c c a b n thân, góp ph n thúc đ y s  phát

ể ủ ộ tri n c a xã h i.

ƯƠ CH NG 2

Ấ Ạ Ự Ứ Ủ Ạ Ẩ ƯỜ TH C TR NG CÁC PH M CH T Đ O Đ C C A NG Ộ   I LAO Đ NG

Ổ Ầ Ạ ƯỜ Ơ T I CÔNG TY C  PH N MÍA Đ NG LAM S N – THANH HÓA

ứ ề ị ể 2.1. Vài nét v  khách th  và đ a bàn nghiên c u

ớ ệ 2.1.1. Gi i thi u chung

ầ ổ ườ ề ườ Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n ơ , ti n thân là Nhà máy đ ng Lam

ơ ướ ủ ế ị S n.   Ngày   12   tháng   01   năm   1980,   Th ủ t ng   Chính   Ph   ký   quy t   đ nh   s ố

ụ ệ ế ế ự ườ ệ 24/TTg phê duy t nhi m v  thi t k  xây d ng Nhà máy đ ơ ng Lam S n. Công

ấ ấ ế ị ệ ủ ộ su t 1.500 t n mía/ngày, thi t b  và công ngh  c a hãng FCB C ng hòa Pháp

ấ ố ồ ọ ủ ề ằ ấ ự   ấ cung c p. Nh m khai thác ti m năng đ t đai, ph  xanh đ t tr ng đ i tr c và l c

ượ ộ ở ự ề ả ế ạ l ng lao đ ng khu v c mi n Tây Thanh Hóa, gi ế   i quy t tình tr ng thi u

48

ườ ụ ở ệ ạ ị ấ đ ng trong c  n ớ ả ướ  Tr  s  chính v i di n tích 46 héc ta t c. ơ   i Th  tr n Lam S n,

ơ ị ử ệ ấ ọ ộ ỉ huy n Th  Xuân, t nh Thanh Hoá thu c vùng đ t Lam S n l ch s . Phía Đông

ố ộ ự giáp qu c l 15A và cách 4 km là sân bay quân s  Sao Vàng. Phía Tây giáp

ườ ậ ồ ượ Đ ng H  Chí Minh, cách 3 km là đ p Bái Th ng, cách 12 km là công trình

ỷ ợ ỷ ệ ồ ử ắ ạ thu  l i thu  đi n H  C a Đ t. Phía B c là Sông Chu, cách 3 km là Khu di tích

ử ườ ồ ị ị l ch s  Lam Kinh. Phía Nam theo đ ng H  Chí Minh cách 22 km là khu du l ch

ế ố sinh thái qu c gia B n En.

ế ạ ở ị Ngày 09/01/2008, Công ty đã niêm y t t ứ i S  giao d ch ch ng khoán Thành

ố ồ ề ệ ớ ố ị ỷ ồ ổ ph  H  Chí Minh v i mã giao d ch là LSS.  V n đi u l 300 t đ ng, T ng tài

ỷ ồ ầ ố ỷ ồ ả s n trên 1.200 t ủ ở ữ  đ ng, v n ch  s  h u g n 800 t ệ    đ ng. Có vùng nguyên li u

ổ ở ữ ấ ị n đ nh 15.000 – 20.000 héc ta, s  h u 1.200 héc ta đ t, trong đó có 2 nhà máy

ườ ấ ồ ấ ả ấ ổ đ ệ   ng t ng công su t 7.000 t n mía/ngày, 2 nhà máy s n xu t c n 27 tri u

ấ ệ ớ lít/năm l n nh t Vi t Nam.

ầ ườ ổ Công ty c  ph n mía đ ơ ng Lam S n có tên vi ế ắ t t t là Lasuco

ọ ỉ ị ơ Đ a ch : Khu 6, TT Lam S n – Th  Xuân – Thanh Hoá

ệ ạ Ði n tho i: 84­(37) 3834091

Fax:           84­(37) 3834092

Email: Lasuco@hn.vnn.vn

Website: http://lasuco.com.vn

ự Lĩnh v c kinh doanh:

ệ ườ ồ ướ ố ồ ồ ­ Công nghi p đ ng, c n, nha, n c u ng có c n và không có c n.

ế ế ả ẩ ườ ứ ả ­ Ch  bi n các s n ph m sau đ ng, nông, lâm s n, th c ăn gia súc.

ụ ậ ả ị ậ ư ứ ơ ệ ấ ­ D ch v  v n t i, c  khí, cung  ng v t t ả  nguyên li u, s n xu t và cung

49

ứ ụ ả ẩ ố ng gi ng cây, con, tiêu th  s n ph m.

ế ế ữ ế ế ữ ẩ ả ị ­ Chăn nuôi bò s a, ch  bi n s a, bò th t, ch  bi n các s n ph m cao su,

ấ ươ ạ ạ ố gi y bao bì carton, kinh doanh th ng m i, khách s n, ăn u ng.

ả ố ị ấ ẩ ậ ẩ ả ­ Xu t nh p kh u các s n ph m trên và tài s n c  đ nh, máy móc, thi ế ị  t b

ế ụ ụ ụ ấ ả ậ ư v t t , ph  tùng thay th  ph c v  cho s n xu t kinh doanh.

ề ở ữ ấ ộ ả ặ ớ ­ Kinh doanh b t đ ng s n v i quy n s  h u ho c đi thuê.

ấ ả ắ ỏ ­  S n xu t kinh doanh CO2 (khí, l ng, r n).

ứ ệ ể ệ ọ ­ Nghiên c u và phát tri n khoa h c nông nghi p, công nghi p, n ướ ạ   c s ch

ụ ụ ả ạ ấ ph c v  s n xu t và sinh ho t.

ụ ử ữ ị ế ị ụ ấ ị ­ D ch v  s a ch a và gia công máy móc, thi t b , d ch v  làm đ t nông,

lâm nghi p.ệ

ầ ườ ơ ươ ệ ơ ị ổ  Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n ­ Th ng hi u Lasuco ­ Đ n v  Anh

ộ ớ ướ ặ ờ ỳ ổ hùng Lao đ ng th i k  đ i m i. Lasuco đã b ứ c sang năm th  28, ch ng đ ườ   ng

ử ể ớ ế ử ầ ả ị l ch s  hình thành và phát tri n v i bi ữ   t bao thăng tr m th  thách cùng c  nh ng

ấ ấ d u  n và thành công.

ắ ầ ự ạ ờ   Giai đo n năm 1980 – 1988: Năm 1980 nhà máy b t đ u xây d ng, th i

ự ấ ả ơ ờ   gian xây d ng kéo dài h n 5 năm, năm 1986 nhà máy đi vào s n xu t, đây là th i

ủ ế ệ ộ ổ ố ớ ỳ ắ ầ k  b t đ u công cu c đ i m i. Nhà máy thi u v n, nguyên li u không đ  5%

ờ ự ứ ệ ấ ơ công su t, h n 600 công nhân không có vi c làm, nhà máy đ ng bên b  v c phá

ề ầ ớ ể ệ ỡ ơ ả s n, đã nhi u l n bàn t i vi c phá d  chuy n đi n i khác

ờ ỳ ườ ể ạ ạ ổ   Giai đo n phát tri n 1989 – 1999: Đây là th i k  m i năm sáng t o đ i

ớ ừ ộ ự ể m i t Nhà máy phát tri n thành Công ty. Nhà máy đã phát huy n i l c, tranh th ủ

50

ỡ ủ ề ị ươ ự ỗ ợ ợ ủ ự s  giúp đ  c a chính quy n đ a ph ọ   ng, s  h  tr  h p tác c a các nhà khoa h c,

ệ ắ ầ ừ ệ ự ắ ớ ị ặ đ c bi t là b t đ u t vi c xác đ nh g n bó v i dân, d a vào dân, giúp nông dân

ả ị ườ ế ậ ố ỹ gi ế i quy t 3 cái khó, 3 cái thi u là v n, k  thu t, th  tr ệ   ng, vùng nguyên li u

ượ ể ệ ề ộ ườ ơ đ ữ c phát tri n b n v ng. Hi p h i mía đ ộ ng Lam S n, m t mô hình kinh t ế

ữ ệ ế ệ ế ắ ớ ớ ợ h p tác m i liên k t gi a nông nghi p g n v i công nghi p, liên k t các thành

ầ ế ạ ứ ộ ph n kinh t ố   , t o ra m t mô hình liên minh Công – Nông – Trí th c, làm s ng

ấ ố ả ộ ồ ộ ộ ọ ậ d y c  m t vùng đ t tr ng đ i tr c hoang hoá, hình thành m t vùng mía r ng,

ươ ạ ườ ộ xanh t i trù phú trên ph m vi 97 xã, 4 nông tr ắ   ệ ng thu c 9 huy n phía Tây B c

ể ả ấ ưở ờ ố ỉ t nh Thanh Hoá. S n xu t kinh doanh phát tri n, tăng tr ậ   ng nhanh, đ i s ng v t

ộ ủ ấ ượ ả ệ ch t, văn hoá xã h i c a nông dân, công nhân đ c c i thi n và ngày càng nâng

ộ ặ ệ ơ ượ ổ ớ cao, b  m t nông nghi p, nông thôn vùng Lam S n đ c đ i m i. Công ty tr ở

ề ể ổ   thành mô hình tiêu bi u v  liên minh Công – Nông. Năm 1999 Công ty và T ng

ủ ị ố ượ ướ giám đ c Lê Văn Tam (nay là Ch  t ch HĐQT) đ c Nhà n ặ c phong t ng danh

ờ ỳ ổ ệ ơ ớ ộ ị hi u “Đ n v  Anh hùng lao đ ng th i k  đ i m i”.

ủ ướ ạ ủ Giai đo n năm 2000 – 2007: Ngày 06/12/1999 Th  t ế   ng Chính ph  quy t

ườ ầ ơ ổ ườ ể ị đ nh chuy n Công ty đ ng Lam S n thành Công ty c  ph n mía đ ng Lam

ơ ừ ề ệ ố ỉ ồ ặ ầ ệ S n t ngày 01/01/2000, v n đi u l ban đ u: 186 t  đ ng, đ c bi t là nông dân

ồ ượ ầ ầ ầ ổ tr ng mía cũng đ c mua c  ph n (22,5%), đây là l n đ u tiên ở ướ  n c ta ng ườ   i

doanh

ủ ệ ả ấ ơ nông dân tham gia làm ch  doanh nghi p. H n 8 năm qua s n xu t kinh

ụ ưở ớ ố ộ ừ ủ c a công ty liên t c tăng tr ng v i t c đ  cao, bình quân tăng t 18­20% năm,

ợ ậ ủ ậ ộ ườ ổ ứ ề ộ l i nhu n, n p ngân sách, thu nh p c a ng i lao đ ng, c  t c đ u tăng, v ượ   t

ụ ề các m c tiêu đ  ra.

ườ ồ ượ ầ ư ế ị Các nhà máy đ ng, nhà máy c n đ c đ u t thi ệ ệ   t b  công ngh  hi n

ượ ở ộ ươ ệ ượ ề ạ đ i, ngành ngh  kinh doanh đ c m  r ng. Th ng hi u Lasuco đ c vang xa

ươ ườ ướ ướ ượ ướ ậ và in đ m trên th ng tr ng trong n c và ngoài n c, đ c Nhà n c khen

51

ệ ề ả ưở ớ ủ ố ặ t ng nhi u danh hi u thi đua cao quý và các gi i th ố   ng l n c a qu c gia, qu c

ươ ạ ộ ươ ế t , nh : ư   Huân ch ấ ng6 Lao đ ng h ng nh t năm 1997; 04 Huân ch ng Lao

ủ ạ ằ ộ ộ đ ng h ng Ba năm 1992, 1997, 2005, 2007; 118 B ng khen c a các B , ngành và

;  Cúp vàng Gi

ỉ ừ ế ả ưở ặ T nh t ng t năm 1989 đ n 2006 i th ng Sao Khuê năm 2007;

ả ưở ấ ệ ụ ạ ệ ệ Gi i th ng Sao vàng đ t Vi t năm 2005, liên t c đ t danh hi u hang Vi t Nam

ấ ượ ề ề ả ưở ch t l ng cao qua nhi u năm và nhi u gi i th ng cao quý khác.

ế ượ ủ ớ ậ Chi n l ể c phát tri n c a công i là t p trung nâng ty trong nh ngữ  năm t

ớ ơ ườ ệ ả ẩ ồ cao và làm m i h n các s n ph m chính: Đ ng – C n – Đi n. Mang l ạ ợ i l i ích

ầ ư ệ ộ ồ ở ộ ạ ả ẩ cho C ng đ ng và Doanh nghi p. Đ u t đa d ng hóa s n ph m, m  r ng lĩnh

ầ ư ề ị ế ị ệ ớ ự v c, đ a bàn và ngành ngh  kinh doanh. Đ u t thi t b  và công ngh  m i, nâng

ả ượ ệ ấ ườ ệ ồ công su t các nhà máy hi n có, tăng nhanh s n l ng Đ ng – C n – Đi n –

ệ ệ ọ ợ Nhiên li u sinh h c (Bio Diezel). Phát huy văn hóa doanh nghi p: H p tác ­ Năng

ấ ượ ạ ộ đ ng ­  Sáng t o;  Uy tín  ­  Ch t l ả ệ ng ­  Hi u qu .

ệ ả ươ ự ệ ậ B o v  và tôn vinh th ng hi u Lasuco. Xây d ng Lasuco thành t p đoàn

ế ụ ị ươ ạ ầ kinh t ệ  Công ­ Nông nghi p ­ D ch v  ­ Th ng m i hàng đ u trong ngành mía

ườ ệ đ ng Vi t Nam

52

2.2.2. C  c u t ơ ấ ổ ứ  ch c

ự ấ ề 2.2.3. V n đ  nhân l c

ự ể ệ ạ ồ ượ ặ ệ Vi c đào t o và phát tri n ngu n nhân l c đ c công ty đ c bi t quan

ự ữ ổ ớ ả ệ ế tâm. Hàng năm công ty đã b  sung thêm nh ng nhân l c m i, gi i quy t vi c làm

ủ ừ ề ộ ộ ộ cho khá nhi u lao đ ng. Đ i ngũ cán b  nhân viên c a công không ng ng đ ượ   c

ề ớ ố ượ ệ ệ ộ ụ nâng cao nghi p v  tay ngh , v i s  l ầ   ng công nhân lao đ ng   hi n có g n

ườ ủ ệ ượ ủ ế ạ 3065 ng ộ i, hi n nay lao đ ng c a công ty đ c chia thành hai lo i ch  y u là

ự ế ế ộ ộ lao đ ng gián ti p và lao đ ng tr c ti p.

ữ ế ộ ồ ườ ả ạ Lao đ ng gián ti p bao g m nh ng ng i lãnh đ o, qu n lý, công tác khoa

53

ệ ụ ậ ọ ỹ h c k  thu t, công tác chuyên môn, công tác ngi p v  và công tác hành chính.

ự ế ờ ụ ồ ộ ộ ộ ở Lao đ ng tr c ti p bao g m công nhân, lao đ ng th i v , lao đ ng các phòng

ban.

ả ộ ườ ố ộ B ng 1: Th ng kê trình đ  ng ổ ầ   ế ủ i lao đ ng gián ti p c a công ty c  ph n

ườ ơ mía đ ng Lam S n (Năm 2011)

Nữ

ạ ọ Đ i h c

Cao đ ngẳ

Trung c pấ

TS

SL

%

%

SL

%

SL

%

SL

S Trình độ ứ Ch c danh ngh ề T nghi pệ

ả 80 15 18.8 10.5 2 19 55 12 68.8 63.1 15 18.7 10 12.5 10.6 5 26.3 2

T ố 1 T ng s  cán CBCNV ộ 2 Lao đ ng qu n lý ộ Cán   b   làm   công   tác 3 6.7 19 63.3 30 2 10 26.7 8 3

KHKT ộ   Cán   b   làm   công   tác 4 10 2 20 4 40 10 50 5 1

ộ chuyên môn   Cán   b   làm   công   tác 5 16 5 31.2 11 68.8 25 6.2 1 4

ộ nghi p vệ ụ   Cán   b   làm   công   tác 6 7 5 1 3 71.4 3 42.8 14.3 42.9

ổ ứ ề ươ ẫ ộ hành chính ồ (Ngu n trích d n: Phòng T  ch c – Lao đ ng – Ti n l ng)

ậ Nh n xét:

ủ ấ ả ộ ộ ạ ọ   ế Qua b ng 1 ta th y lao đ ng gián ti p c a công ty có trình đ  Đ i h c

ườ ủ ế ế ộ ổ ố ế chi m t ỷ ệ  l cao (55 ng i, chi m 68, 8% t ng s  lao đ ng gián ti p c a công

ấ ạ ư ộ ố ộ ườ ty). Nh ng s  lao đ ng có trình đ  trung c p l i cũng khá cao (10 ng ế   i, chi m

ế ủ ố ổ ộ ộ t ỷ ệ  l 12.5% trong t ng s  lao đ ng gián ti p c a công ty. Lao đ ng có trình đ ộ

54

ẳ ườ cao đ ng là 15 ng ế i, chi m t ỷ ệ  l 18, 8%.

ả ộ ườ ố ự ế ủ ổ ộ ầ ườ B ng 2: Th ng kê trình đ  ng i lao đ ng tr c ti p c a công ty c  ph n mía đ ơ ng Lam S n (Năm

Trình độ

2011)

Ch cứ

Ch a t ư ố   t ố Công nhân ệ   T t nghi p T ngổ nghi pệ Trung c pấ Cao đ ngẳ ạ ọ Đ i h c ỹ ậ k  thu t THPT THPT

Danh T ngổ

Nữ SL % SL % SL % SL % SL % SL %

0,4

22.9 3426 1272 785 812 23.7 914 26.7 501 14.6 400 11.7 14

0

BCNV Công 49 1000 0 490 199 19.9 221 22.1 90 9 0 0 0

0

Nhân  Lao   đ ngộ 16.7 2360 768 395 613 26.0 693 29.4 399 16.9 260 11.0 0

23.3

55

th i vờ ụ Nhân   viên 0 66 34 0 0 0 0 0 12 18.2 40 60.6 14 các phòng

ơ ấ ộ ở ứ ệ C  c u lao đ ng ủ  các ch c danh khác nhau c a doanh nghi p nhìn chung

ươ ề ở ố ồ ấ ặ ộ t ng đ i là đ ng đ u ể    các trình đ  khác nhau. Tuy nhiên do tính ch t, đ c đi m

ệ ậ ủ ế ụ ủ ừ ủ công vi c t p trung vào mùa v  c a cây mía, ch  y u là t tháng 10 c a năm tr ướ   c

ờ ụ ắ ầ ụ ủ ậ ế đ n tháng 5 c a năm sau công ty b t đ u v  ép. Vì v y mà công nhân th i v  có s ố

ượ ỉ ệ ế ấ ộ ớ ổ ố ộ l ng cao nh t là 2360 lao đ ng, (chi m t  l 68,9% ) so v i t ng s  cán b  công

ự ế ộ ườ ế nhân viên lao đ ng tr c ti p, công nhân là 1000 ng i (chi m 29,2%); nhân viên các

ườ ế phòng ban là 66 ng i (chi m 1,9%).

ậ ộ ộ ỹ ườ ế Trong đó trình đ  lao đ ng Công nhân k  thu t là 785 ng i (chi m 22, 9%);

ư ố ộ ệ ườ ế ộ lao đ ng ch a t t nghi p THPT là 812 ng i (chi m 23,7%); lao đ ng có trình đ ộ

ố ỉ ệ ế ệ ấ ườ ế ộ t t nghi p THPT chi m t  l cao nh t là 914 ng i (chi m 26,7%), lao đ ng trung

ườ ế ẳ ườ ế ấ c p là 501 ng i (chi m 14,6%); cao đ ng là 400 ng ộ   i (chi m 11,7%), Lao đ ng

ỉ ệ ấ ế ườ ế ộ ạ ọ có trình đ  Đ i h c chi m t  l ấ  th p nh t là 14 ng i (chi m 0,4%).

ổ ầ ơ ấ ộ B ng 3ả ộ ổ ủ : C  c u lao đ ng theo đ  tu i c a Công ty c  ph n mía

ườ ơ đ ng Lam S n (2009 – 2011)

Năm 2009 2010 2011

SL

%

SL

%

SL

%

STT

ườ

i LĐ Ng ố ổ T ng s  lao đ ng < 30 tu iổ 31 – 45 tu iổ 46 – 55 tu iổ > 55 tu iổ 1 2 3 4 5 3820 926 1913 980 31 100 24,24 50,07 24,87 0,82 3750 1258 1503 972 17 3506 753 1380 1346 27

100 33,55 40.08 25,92 0,45 ồ 100 21,47 39,36 38,39 0,78 ự Ngu n phòng nhân s

ậ Nh n xét:

ấ ố ượ ố ệ ừ ả ừ ộ ổ T  b ng s  li u trên ta th y s  l ng lao đ ng thay đ i theo t ng năm, có xu

ướ ừ ứ ả ố h ả ng gi m t 3820 (năm 2009), xu ng còn 3506 (năm 2011), t c là gi m 314

ứ ớ ự ng ườ ươ i t ng  ng v i (t ỷ ệ  l ả  0,03%). Nguyên nhân gi m là do s  thay đ i đ i v ổ ổ ề

56

ự ả ổ ộ ổ ứ ơ ấ ộ nhân s , c i t b  máy t ch c, c  c u lao đ ng trong Công ty. Trong 3 năm (2009

ộ ổ ổ ớ ơ ấ ự ộ ủ – 2011) c  c u lao đ ng theo đ  tu i   c a công ty cũng có s  thay đ i l n. Lao

ộ ổ ả ạ ừ ườ ố ộ đ ng trong đ  tu i 31 – 45 gi m m nh, t 1913 ng i (năm 2009) xu ng còn 1380

ườ ả ứ ớ Ở ứ ng i (năm 2011), gi m 553 ng ườ ươ i t ng  ng v i  (t ỷ ệ  l 39,36%). ổ  l a tu i này

ườ ể ở ứ ứ ự ẻ ệ ệ con ng i có s c kho  và trí l c phát tri n ự  m c hoàn thi n, s  nghi p và gia đình

ổ ệ ở ứ ộ ộ ổ ả ộ ị n đ nh, kh  năng làm vi c m c đ  cao. Nguyên nhân lao đ ng trong đ  tu i này

ả ổ ộ ế ả ạ ờ gi m m nh là do trong th i gian này  Công ty ti n hành c i t b  máy, c  c u t ơ ấ ổ

ạ ỏ ộ ố ứ ự ề ứ ọ   ộ ch c nhân s  nên đã lo i b  m t s  lao đ ng có tay ngh  kém, không có ý th c h c

ệ ộ ượ ồ ưỡ ậ t p nâng cao trình đ  chuyên môn, nghi m nên đ c gi ữ ạ  l i và b i d ng thêm.

ộ ổ ộ ướ ặ ệ Trong khi đó lao đ ng trong đ  tu i 46 – 55 có xu h ng tăng cao, đ c bi t là

ừ ầ ả ổ ủ ữ ộ t đ u 2011. Do trong quá trình c i t c a công ty, đây là nh ng lao đ ng có tay

ừ ệ ề ườ ngh , kinh nghi m.  T  năm (2009 – 2011)  tăng thêm 396 ng ế i, chi m t ỷ ọ    tr ng

38,39%.

ướ ổ ớ ự ừ ế ổ ộ Lao đ ng d ấ i 30 tu i có s  thay đ i l n nh t. T  2009 đ n 2011 tăng v t t ọ ừ

ườ ườ ườ ư ạ ả ạ ừ 926 ng i lên 1258 ng i, tăng 332 ng i. Nh ng sau đó l i gi m m nh t 1258

ố ườ ườ (2010) xu ng còn 753 ng ả i (2011), gi m 505 ng i. Nguyên nhân là do trong quá

ạ ỏ ữ ể ụ ề ấ ả ộ trình tuy n d ng công ty đã sa th i và lo i b  nh ng lao đ ng có tay ngh  th p.

ộ ở ộ ổ ư ể ả ộ ừ Lao đ ng đ  tu i >55 gi m nh ng không đáng k , dao đ ngt 31 ng ườ   i

ố ườ ươ ứ ớ ở ở ọ ổ (2009) xu ng còn 27 ng i năm (2011), t ng  ng v i 0,78%, b i vì đ  tu i này

ườ ượ ề ể ự ệ ả ả ỉ con ng i đã v t qua đ nh cao v  th  l c, kh  năng làm vi c gi m sút.

ứ ủ ấ ạ ự ạ ườ ộ ở ẩ 2.2. Th c tr ng các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng Công ty c ổ

ầ ườ ơ ph n mía đ ng Lam s n – Thanh Hóa

ứ ủ ấ ạ ứ ự ể ạ ẩ ườ ộ Đ  nghiên c u th c tr ng các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng t ạ   i

ầ ổ ườ ệ ể ậ ơ công ty c  ph n mía đ ứ ủ   ng Lam S n – Thanh Hoá, vi c tìm hi u nh n th c c a

ườ ấ ầ ộ ế ứ ậ ả ở ưở ệ ớ ng i lao đ ng là r t c n thi t. B i nh n th c có  nh h ế ng to l n đ n vi c hình

57

ấ ạ ứ ụ ẩ ậ ộ ướ thành và giáo d c các ph m ch t đ o đ c. Chính vì v y mà n i dung tr c tiên

ượ ứ ủ ề ậ ế ầ ạ ậ ườ ề ộ đ ự c đ  c p đ n trong ph n th c tr ng là nh n th c c a ng i lao đ ng v  các

ấ ạ ứ ẩ ph m ch t đ o đ c.

ứ ộ ậ ứ ề ủ ẩ ườ ộ ở 2.2.1.M c đ  nh n th c v  các ph m ch t đ o đ c ấ ạ ứ  c a ng i lao đ ng Công

ổ ầ ườ ơ ty c  ph n mía đ ng Lam S n

ế ủ ư ế ể ầ ườ Sau khi ti n hành tr ng c u ý ki n c a 181 khách th  là ng ủ   ộ i lao đ ng c a

ầ ổ ườ ể ơ ườ Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n, trong đó có: 45 khách th  là ng ộ   i lao đ ng

ư ố ộ ệ ệ có trình đ  ch a t t nghi p THPT; 42  ng ườ ố i t t nghi p THPT; 27 công nhân k ỹ

ể ể ậ ấ ẳ ộ ộ thu t; 42 khách th  có trình đ  trung c p và 25 khách th  có trình đ  cao đ ng, đai

ụ ể ố ệ ử ế ậ ọ h c. Thu th p các ý ki n và s  lý các s  li u và phân tích, c  th  là

ư ế ủ ọ ẩ ấ   ề ầ Ông (bà) đánh giá nh  th  nào v  t m quan tr ng c a các ph m ch t

ạ ứ ố ớ ườ ự ấ ọ . Hãy đánh d u (x) vào ô mà ông bà l a ch n. đ o đ c đ i v i ng i LĐ

ứ ộ ư Chúng tôi đ a ra 4 m c đ

ấ ọ R t quan tr ng ứ ộ ­ M c đ  1:

­ M c đ  2:

ứ ộ Quan tr ngọ

Ít quan tr ngọ ứ ộ ­ M c đ  3:

­ M c đ  4:

ứ ộ Không quan tr ngọ

58

ế ượ ả K t qu  thu đ ư c nh  sau:

ả ứ ủ ậ ườ ề ầ ủ ộ ọ ẩ B ng 4. Nh n th c c a ng ấ   i lao đ ng v  t m quan tr ng c a các ph m ch t

ạ ứ đ o đ c

ộ ườ

K t quế

a

Trình đ  ng b

c

i lao đ ng d

e

SL % SL % SL % SL % SL %

SL

%

Các mứ c độ

Các  ph m ẩ ch t ấ ạ ứ đ o đ c Tính  trung  th cự

Tính  nguyên  t cắ

Lòng  nhân ái

Quý  tr ng ọ danh dự

Thái đ  ộ lao đ ngộ

9 10 21 5 22 18 4 1 25 11 3 6 10 25 5 5 11 9 8 17

20.0 22.2 46.7 11.1 48.8 40.0 8.9 2.2 55.6 24.4 6.7 13.3 22.2 55.6 11.1 11.1 24.4 20 17.7 37.7

20 19 3 0 17 19 1 5 11 9 1 21 6 9 15 12 7 3 10 22

47.6 45.2 7.1 0 40.5 45.2 2.4 11.9 26.2 21.4 2.4 50.0 14.3 21.4 35.7 28.6 16.7 7.1 23.8 52.4

16 4 1 6 15 10 2 0 7 2 11 7 4 3 11 9 4 0 0 23

59.2 14.8 3.7 22.2 55.5 37.0 7.4 0 33.3 7.4 40.7 25.9 14.8 11.1 40.7 33.3 14.8 0 0 85.2

25 11 4 2 35 4 1 2 21 5 5 11 11 9 8 14 12 7 9 14

59.5 26.2 9.5 4.8 83.3 9.5 2.4 4.8 50.0 11.9 11.9 26.2 26.2 21.4 19.1 33.3 28.6 16.7 21.4 33.3

21 1 3 0 24 1 0 0 12 1 12 0 5 6 4 10 5 3 8 9

50.0 2.4 7.1 0 57.1 2.4 0 0 28.6 2.4 28.6 0 18.5 22.2 14.8 40.0 18.5 11.1 32.0 33.3

91 45 32 13 113 52 8 8 76 28 32 45 36 52 43 50 39 22 35 85

50.3 24.8 17.7 7.2 62.5 28.7 4.4 4.4 42.0 15.4 17.7 24.9 19.9 28.7 23.8 27.6 21.5 12.2 19.3 47.0

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

59

Không  ng ng ừ ọ ậ h c t p

19 9 6 11 21 10 9

42.3 20 13.3 24.4 46.7 22.2 20

18 10 4 10 18 6 16

42.8 23.8 9.5 23.8 42.9 14.3 38.1

6 18 3 0 18 6 3

22.2 66.7 11.1 0 66.7 22.2 11.1

25 11 3 3 19 13 5

59.5 26.1 7.2 7.2 45.2 31.0 11.9

9 10 6 0 19 6 0

33.3 40.7 18.5 0 76 24 0

77 58 22 24 95 41 33

42.5 32 12.2 13.3 52.5 22.7 18.2

1 2 3 4 1 2 3

5

11.1

2

4.8

0

0

5

11.9

0

0

12

6.6

4

ữ Gi  gìn  ệ v  sinh,  ệ ả b o v   môi  tr

ngườ

ả ộ ườ ộ ư ố ệ ộ Chú thích n i dung b ng: t nghi p THPT;b. a. Ch a t Trình đ  ng i lao đ ng:

ạ ọ ệ ấ ẳ ố ỹ ậ T t nghi p THPT; c. Công nhân k  thu t; d. Trung c p; e. Đ i h c, Cao đ ng

ừ ế ả ở ả ấ ằ T  k t qu b ng 4, ậ  chúng tôi nh n th y r ng:

ườ ộ ạ ầ ườ ơ Nhìn chung, ng i lao đ ng t ổ i Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n cho

ấ ạ ứ ẩ ấ ọ ọ ị ằ r ng các ph m ch t đ o đ c có v  trí r t quan tr ng là 37.1%, Quan tr ng là 23.2%

ể ằ ậ ọ ứ   ọ và không quan tr ng là 23.1%, ít quan tr ng là 16.6% . Có th  nói r ng nh n th c

ườ ộ ạ ầ ườ ơ ủ c a ng i lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ọ   ề ầ ng Lam S n v  t m quan tr ng

ấ ạ ứ ở ứ ẩ ấ ủ c a các ph m ch t đ o đ c m c th p.

ố ớ ự ậ ườ Đ i v i tính trung th c, th t thà có 91/181 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 50.3%), cho

ấ ẩ ọ ế ọ ấ ằ r ng ph m ch t này là r t quan tr ng; 45/181 ng ườ ả ờ i tr  l i quan tr ng (chi m t ỷ ệ   l

ườ ộ ạ ầ ườ ằ tính 24.8). Ng i  lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ơ ng Lam S n cho r ng

ấ ạ ứ ượ ẩ ộ ườ ộ nguyên t c ắ trong lao đ ng là ph m ch t đ o đ c đ c ng i lao đ ng đánh giá ở

ứ ộ ọ ươ ố ớ ườ ượ ỏ ả ờ m c đ  quan tr ng t ng đ i cao, có t i 113/181 ng c h i tr  l i đ ấ i là r t quan

ế ọ ả ờ ế ọ Ở ứ tr ng (chi m t ỷ ệ  l 62,5%), tr  l i quan tr ng 52 (chi m t ỷ ệ  l 28.7%). m c đ ộ

ườ ằ ấ ộ ọ ộ ọ ự l a ch n mà ng i lao đ ng cho r ng không quan tr ng cao nh t là thái đ  trong lao

ớ ỏ ả ờ ế ọ ộ đ ng có t i 85 ng ườ ượ i đ c h i tr  l i không quan tr ng (chi m t ỷ ệ  l 47.0%) và 35

ượ ườ ằ ọ l t ng i cho r ng ít quan tr ng.

ấ ạ ố ớ ẩ ữ ệ ệ ả ườ ứ gi gìn v  sinh, b o v  môi tr Đ i v i ph m ch t đ o đ c ườ  ng ng i lao

60

ứ ươ ậ ề ầ ủ ẩ ấ ố ộ đ ng cũng có nh n th c t ứ   ọ ng đ i cao v  t m quan tr ng c a ph m ch t đao đ c

ượ ỏ ả ờ ấ ọ ươ ớ ỷ ệ ứ này, có 95 l t ng ườ ượ i đ c h i tr  l i r t quan tr ng (t ng  ng v i t l 52.5%)

ọ ượ và không quan tr ng là 12 l t ng ườ ả ờ i tr  l ế i (chi m t ỷ ệ  l 6.6%).

ở ố ườ ạ ằ ự tính trung th c, tính nguyên t c S  dĩ, đa s  ng ộ i lao đ ng l i cho r ng ắ , giữ

ả ệ ệ ề gìn v  sinh và b o v  môi tr ng ể ể ế   ườ  là do nhi u nguyên nhân khác nhau, có th  k  đ n

ứ ủ ẩ ườ ượ ộ ấ ạ là do ph m ch t đ o đ c c a ng ộ i lao đ ng đ ị c hình thành, ch u tác đ ng chi

ố ủ ế ố ạ ộ ủ ộ ườ ộ ph i c a các y u t khác nhau, trong đó ho t đ ng lao đ ng c a ng i lao đ ng,

ử ủ ả ẽ ế ư ệ ạ ậ ố ị ứ ủ   cũng nh  kinh nghi m l ch s  c a b n thân chi ph i m nh m  đ n nh n th c c a

ấ ạ ứ ủ ẩ ọ ộ   ọ ề ầ h  v  t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c. Ngày nay trong quá trình h i

ậ ế ố ế ườ ệ ả ộ nh p kinh t qu c t ầ , yêu c u ng i lao đ ng ph i có tác phong công nghi p cao,

ứ ớ ượ ự ễ ầ ộ ể m i có th  đáp  ng đ c yêu c u th c ti n. Cũng trong quá trình lao đ ng các

ấ ạ ự ứ ế ệ ẩ ả ộ ộ ồ ậ   ế ph m ch t đ o đ c này tác đ ng tr c ti p đ n hi u qu  lao đ ng, ngu n thu nh p

ườ ứ ủ ệ ậ ậ ộ ộ ổ ườ ủ c a ng ị i lao đ ng và m t vi c làm  n đ nh do v y mà nh n th c c a ng i lao

ề ẩ ấ ươ ố ộ đ ng v  các ph m ch t này t ng đ i là cao.

ượ ệ ớ ộ ườ ộ ạ Khi đ ị c trò chuy n v i ch  (Đ .T .A) m t ng i lao đ ng t i công ty c ổ

ầ ườ ơ ượ ế ủ ị Khi mình đi ph n mía đ ng Lam S n, chúng tôi đã đ c bi t suy nghĩ c a ch : “

ố ớ ả ệ ặ ầ ả làm đ i v i b n thân mình, mình đ t lên trên hàng đ u là vi c đi làm ph i đúng gi ờ   .

ườ ứ ậ ả ướ ể ẩ ả ộ Mình th ng ph i th c d y tr ị ể c 30 phút đ  chu n b , đ  không ph i đi mu n gi ờ

làm vi cệ ”

ằ ộ ườ ướ ế ả ộ i lao đ ng tr c h t ph i tuân th  t ủ ố   t Anh (N .V. T) “ tôi cho r ng m t ng

ạ ơ ệ ả ờ ư ẫ ị quy đ nh t ư ệ i n i làm vi c, cũng nh  vi c đi làm ph i đúng gi . Nh ng v n có ng ườ   i

ệ ố ờ ệ ậ có t ư ưở  t ng vi c đi làm là mang tính đ i phó, trong gi làm vi c không t p trung,

ệ ỉ ch  lo chuy n trò”

ề ằ ư ụ ấ ộ ộ ỉ ậ   Trên đây ch  là m t vài ví d , nh ng cũng cho ta th y m t đi u r ng nh n

ườ ườ ộ ố ậ ẩ ấ ứ ủ th c c a ng ộ i lao đ ng th ự   ng t p trung  vào m t s  ph m ch t có liên quan tr c

ủ ế ế ườ ư ế ộ ườ ộ ệ ti p đ n vi c làm c a ng i lao đ ng. N u nh  ng i lao đ ng không có tính

ệ ắ ườ ề ớ ộ ờ nguyên t c trong công vi c, th ng xuyên đi mu n v  s m, trong gi ệ    làm vi c

61

ể ị ự ứ ệ ế ậ ả ậ ủ   không t p trung làm vi c, thi u trung th c…thì có th  b  sa th i, m c thu nh p c a

ạ ừ ị ộ ố ự ả ộ ẽ ị ả s  b  gi m sút, do b  ph t tr ế   ậ  vào m t s  kho n thu nh p. Nó tác đ ng tr c ti p

ả ườ ủ ọ ằ ậ ộ ọ ế đ n chính b n thân ng i lao đ ng và gia đình c a h . Do v y mà h  cho r ng đây

ấ ặ ữ ệ ọ ẩ là nh ng ph m ch t đ c bi t là quan tr ng.

ấ ạ ứ ượ ữ ớ ườ ứ ộ ẩ Cùng v i nh ng ph m ch t đ o đ c đ c ng ậ i lao đ ng nh n th c là quan

ấ ẩ ọ ườ ề ầ ứ ậ ấ ộ ộ ố tr ng, thì có m t s  ph m ch t ng i lao đ ng còn có nh n th c th p v  t m quan

ọ Ở ấ ụ ể ư ẩ ậ ấ tr ng. các ph m ch t c  th  chúng tôi nh n th y nh  sau:

ấ ạ ố ớ ẩ ừ ờ ư Đ i v i ph m ch t đ o đ c ứ lòng nhân ái. Đã t ộ    ngàn đ i x a, đây là m t

ử ấ ủ ề ố ộ ị ả truy n th ng quý báu c a dân t c ta. Tr i qua hàng ngàn năm l ch s  đ u tranh

ẫ ồ ạ ạ ặ ố ế ậ ch ng gi c ngo i xâm nó v n t n t i cho đ n t n ngày hôm nay. Tuy nhiên, qua

ẫ ồ ạ ứ ề ố ườ ấ ẩ ằ đi u tra nghiên c u v n t n t i không s  ng i cho r ng ph m ch t này là không

ọ ườ ườ quan tr ng: có 50 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 27.6%) và 43 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 23.8%) tr ả

ờ ể ể ấ ứ ủ ố ệ ậ ọ ườ l i ít quan tr ng. Qua s  li u náy ta có th  th  th y nh n th c c a ng ộ   i lao đ ng

ấ ạ ứ ủ ẩ ươ ấ ố ề ầ v  t m quan trong c a ph m ch t đ o đ c lòng nhân ái còn t ng đ i là th p.

ọ ế ọ Quý tr ng danh d ự: có 36 ng ườ ả ờ ấ i tr  l i r t quan tr ng (chi m 19.9%), quan

ọ ườ ế ọ ườ ế tr ng là 52 ng i (chi m 28.75%). Ít quan tr ng là 43 ng i (chi m 23.8%) và

ọ ườ không quan tr ng là 50 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 27.6%)

ề ộ ộ ườ ả ờ ấ ế V  thái đ  lao đ ng đúng : Có 39 ng i tr ọ i r t quan tr ng (chi m t l ỷ ệ   l

ọ ượ ườ ế ọ 21.5%), quan tr ng là 22 l t ng i tr ả ờ  l i (chi m 12.2%),  ít quan tr ng là 35

ườ ế ọ ượ ườ ng i (chi m 19.3%) và không quan tr ng là 85 l t ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 47.0%).

ứ ấ ấ ạ ể ẩ ộ ộ ộ ọ Có th  nói thái đ  lao đ ng là m t ph m ch t đ o đ c r t quan tr ng trong quá

ẩ ả ằ ấ ộ ộ ộ ắ trình lao đ ng. Thái đ  lao đ ng đúng đ n nh m thúc đ y s n xu t, nâng cao năng

ỏ ề ẩ ấ ấ ộ ố ườ ượ su t lao đ ng. Khi h i v  ph m ch t này, thì đa s  ng ộ i lao đ ng đ ỏ ề   c h i đ u

ả ờ ọ tr  l i là không và ít quan tr ng.

ẩ ườ ả ờ ấ ừ ứ  không ng ng h c t p Ph m ch t ạ ấ  đ o đ c ọ ậ  có 77/181 ng i tr i r t quan l

ế ọ ọ ượ ế ố tr ng (chi m 42.8%) và quan tr ng là 58 l t ng ườ ả ờ i tr  l i (chi m 32%). S  ng ườ   i

ế ằ Ở ẩ ườ ọ cho r ng không quan tr ng là 24 (chi m 13.3%) . ấ  ph m ch t này ng ộ   i lao đ ng

62

ầ ẩ ấ ọ ơ ộ ớ ộ đánh giá t m quan tr ng cao h n so v i ph m ch t thái đ  trong lao đ ng. Không

ỉ ườ ộ ạ ầ ườ ườ ch  riêng ng i lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ơ ng Lam S n mà ng i lao

ở ứ ậ ơ ượ ầ ọ ộ đ ng ệ  các c  quan doanh nghi p khác cũng nh n th c đ ủ   c t m quan tr ng c a

ấ ẩ ườ ệ ệ ậ ọ ộ ỹ ph m ch t này. Vì ng ề i lao đ ng làm vi c trong đi u ki n khoa h c k  thu t có

ướ ượ ậ ế ườ ọ ậ ẽ ầ ộ ữ nh ng b ế c ti n v t b c, n u ng ừ i lao đ ng không ng ng h c t p s  d n tr ở

ụ ậ ố ớ ữ ặ ườ ả ả ộ nên t t h u. M t khác, đ i v i nh ng ng ả i lao đ ng khi đã đ m b o tho  mãn nhu

ả ầ ố ơ ầ   ọ ầ c u nuôi s ng b n thân và gia đình thì h  còn có nhu c u cao h n, đó là nhu c u

ọ ậ ị ả ừ ệ ẳ ị ỉ ườ kh ng đ nh giá tr  b n thân. Ch  có vi c không ng ng h c t p thì ng ộ   i lao đ ng

ể ả ớ ượ ượ ệ ồ ườ ạ m i có th  tho  mãn đ ầ c nhu c u đó, đ c đ ng nghi p ng i lãnh đ o đánh giá

ệ ủ ự cao năng l c làm vi c c a mình.

ấ ằ ư ậ ữ ứ ữ ể ậ ậ ườ Nh  v y, có th  nh n th y r ng nh n th c gi a nh ng ng ộ i lao đ ng v ề

ứ ủ ủ ủ ấ ạ ẩ ọ ườ ự ộ ầ t m quan tr ng c a c a các ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng là có s  khác

ặ ệ ự ấ ạ ứ ể ẩ nhau. Đ c bi ệ ấ t s  chênh l ch  y bi u hi n ệ ở ấ ả  t t c  các ph m ch t đ o đ c.

ườ ộ ở ứ ậ ộ Ng i lao đ ng ề ầ    các trình đ  khác nhau có nh n th c khác nhau v  t m

ấ ạ ứ ủ ọ ườ ấ ộ ộ ẩ quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c: Ng i lao đ ng có trình đ  trung c p có

ộ ả ờ ấ ứ ữ ọ ơ ớ ườ m c đ  tr  l i r t quan tr ng là 50.3%, cao h n so v i nh ng ng ộ i lao đ ng có

ạ ọ ộ ứ ủ ứ ậ ườ ẳ trình đ  Cao đ ng, Đ i h c (t ỷ ệ  l ộ  là 40.3%).   M c đ  nh n th c c a ng i lao

ộ ủ ụ ể ộ ườ ộ đ ng có th  nói, không hoàn toàn ph  thu c vào trình đ  c a ng ộ i lao đ ng. Do

ể ỉ ộ ủ ườ ệ ể ậ ộ ậ v y, không th  ch  xem xét trình đ  c a ng ứ   i lao đ ng đ  đánh giá vi c nh n th c

ấ ạ ứ ủ ẩ ả ọ ở ề ề ầ v  t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c. mà ph i xem xét ạ    nhi u khía c nh

63

ế ố ữ ế ộ khác nhau, nh ng y u t ứ ủ ọ ậ  tác đ ng đ n nh n th c c a h .

ứ ủ ể ậ ườ ộ ở ộ ề ầ Bi u đ  1: ồ   Nh n th c c a ng i lao đ ng các trình đ  v  t m quan

ủ ọ ấ ạ ứ ẩ tr ng c a các ph m ch t đ o đ c

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

1

2

3

4

5

Quan trọng

ít quan trọng

Không quan trọng

ư ố 1. Ch a t ệ t nghi p THPT

ệ ố 2. T t nghi p THP

ỹ ậ        3. Công nhân k  thu t

64

4. Trung c pấ

65

ạ ọ ẳ        5. Cao đ ng, Đ i h c

ố ệ ữ ể ả ấ ồ ườ ộ Nhìn vào bi u đ  và b ng s  li u ta th y, nh ng ng i lao đ ng có trình

ứ ộ ả ờ ấ ẳ ấ ọ ạ ọ ộ đ  Cao đ ng, Đ i h c thì m c đ  tr  l i r t quan tr ng cao nh t trong 5 nhóm

ế ộ ế ọ trình đ  (chi m t ỷ ệ  l 30.6%), quan tr ng (chi m t ỷ ệ  l ọ    15.0%), không quan tr ng

ế (chi m t ỷ ệ  l 30.6%).

ườ ộ ố ộ ệ ổ Ng i lao đ ng có trình đ  t ọ t nghi p trung h c ph  thông, có t ỷ ệ ườ   i  ng l

ượ ả ờ ấ ọ ọ ọ đ ỏ c h i tr l i r t quan tr ng là 33.0%, quan tr ng là 25.5%, ít quan tr ng là

ọ 17.0% và không quan tr ng là 24.5%

ườ ư ố ộ ộ ệ ổ ọ ố ớ Đ i v i ng i lao đ ng có trình đ  ch a t t nghi p trung h c ph  thông

ữ ọ ơ ớ ườ ộ t ỷ ệ ả ờ ấ  tr  l i r t quan tr ng là 35.7%, cao h n so v i nh ng ng l i lao đ ng t ố   t

ệ ổ ọ nghi p trung h c ph  thông.

ọ ọ ỹ Công nhân k  thu t t ậ ỷ ệ ả ờ ấ  tr i r t quan tr ng là 38.1%, quan tr ng là l l

ọ ọ 17.0%, ít quan tr ng là 16.3% và không quan tr ng là 28.6%.

ạ ộ ỗ ỳ ườ ứ ộ ộ Tóm l i, tu  thu c vào m i ng ậ   i lao đ ng khác nhau mà m c đ  nh n

ấ ộ ứ ề ầ ứ ủ ả ọ ẩ th c v  t m quan tr ng c a các ph m ch t đ  đ c khác nhau. Do  nh h ưở   ng

ế ố ườ ộ ở ộ ề ủ c a nhi u y u t , tuy nhiên ng i lao đ ng các trình đ  khác nhau cũng đã có

ứ ươ ậ ấ ạ ứ ề ầ ủ ẩ ố ọ nh n th c t ng đ i cao v  t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c.

ộ ự ự ấ ạ ề ạ 2.2.2. Th c tr ng  thái  đ  (s ứ ủ   ẩ  quan  tâm)  v  các  ph m ch t   đ o   đ c c a

ườ ạ ổ ầ ườ ơ ng ộ i lao đ ng t i Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n.

ộ ủ ể ả ườ ộ ạ ầ Đ  kh o sát thái đ  c a ng i lao đ ng t ổ i Công ty c  ph n mía đ ườ   ng

ấ ạ ố ớ ứ ẩ ơ ở Lam S n đ i v i các ph m ch t đ o đ c, chúng tôi xem xét ấ   ứ ộ  các m c đ : R t

66

quan tâm, quan tâm, không quan tâm.

ự ủ ườ ố ớ ộ ẩ B ng 5ả .   S  quan tâm c a ng ấ ạ ứ i lao đ ng đ i v i các ph m ch t đ o đ c

Ch a t

ư ố   t

Công

Cao

nghi pệ

nghi pệ

nhân kỹ

Trung

đ ng,ẳ

THPT

THPT

thu tậ

c pấ

ạ ọ Đ i h c

SL % SL % SL % SL % SL % SL

%

ộ ườ ộ i lao đ ng Trình đ  ng T tố ả K t quế M c đứ ộ STT quan tâm

ấ 1 R t quan 30 66.7 27 64.3 12 44.4 32 76 11 44 112 61.9

2 tâm Quan tâm 6 13.3 13 30.9 33.4 14.3 36 43 23.7 9 6 9

3 Không quan 9 6 4 5 20 2 4.8 22.2 9.5 20 26 14.4 tâm

ố ệ ứ ở ả ấ ầ Nhìn vào s  li u nghiên c u b ng 5 chúng ta th y, g n nh  t ư ấ ả ườ   t c  ng i

ạ ầ ườ ề ế ề ấ ơ ộ lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ng Lam S n đ u quan tâm đ n v n đ  này.

ớ ườ ự ộ ộ ế ấ ẩ Trong đó, có t i 112/181 ng b c l i t ấ ạ    là r t quan tâm đ n các ph m ch t đ o

ứ ề ế ỏ ằ ề ạ ấ ứ đ c (chi m 76.7%). Đi u này ch ng t ạ   ứ  r ng, v n đ  đ o đ c nói chung và đ o

ứ ườ ệ ộ ượ ườ ự đ c cho ng i lao đ ng hi n đ ề c nhi u ng i quan tâm. Chính s  quan tâm

ọ ậ ữ ể ể ộ ộ ơ ữ   ẩ này là m t trong nh ng đ ng c  thúc đ y các em h c t p, tìm hi u đ  có nh ng

ế ữ ệ ệ ể ả ạ ộ ể hi u bi t, kinh nghi m chuyên môn v ng vàng đ  lao đ ng đ t hi u qu  cao.

ẫ ườ ộ ộ ự Tuy nhiên, v n còn có 14.4% ng ộ i lao đ ng b c l s  không quan tâm

ề ể ế ả ấ ộ ế ề ấ ạ ẩ ế đ n v n đ  này, ph i chăng thái đ  này đ n hi u bi ứ   t v  ph m ch t đ o đ c

ườ ư ệ ộ ỏ ố ủ c a ng ặ i lao đ ng trong doanh nghi p. M c dù, con s  này là nh  nh ng cũng

ả ặ ể ỏ ạ ườ ộ ạ T i sao ng i lao đ ng l i có thái đ ộ đáng đ  cho chúng ta ph i đ t câu h i : “

67

ứ ủ ấ ạ ố ớ ư ậ ữ ẩ ườ ộ nh  v y đ i v i nh ng ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng, khi mà chính

ữ ả ẩ ưở ỏ ế ả ộ ấ nh ng ph m ch t đó có  nh h ế   ệ ng không nh  đ n hi u qu  lao đ ng và đ n

ườ ự ủ ậ ạ ộ ng i   lao  đ ng  nh   v y ư ậ ”.   V y,  đâu   là   nguyên  nhân   c a   th c   tr ng   này,  và

ướ ả ư ế ụ ế ể ườ ộ ộ h ng gi i quy t nh  th  nào đ  giáo d c cho ng i lao đ ng có thái đ  quan

ơ ữ ố ớ ấ ạ ứ ẩ tâm h n n a đ i v i các ph m ch t đ o đ c.

ư ậ ộ ỷ ệ ế ẩ ớ Nh  v y, m t t l ấ ạ    khá l n (85.6%) quan tâm đ n các ph m ch t đ o

ữ ẫ ườ ế ộ ộ ứ đ c. V n còn có nh ng ng ẩ   i lao đ ng có thái đ  không quan tâm đ n các ph m

ấ ạ ứ ặ ở ấ ả ữ ố ườ ộ ở ch t đ o đ c và con s  này có m t t c  nh ng ng t i lao đ ng các trình đ ộ

ườ ư ố ộ ệ ế khác nhau. Ng i lao đ ng ch a t t nghi p THPT là 9/45 (chi m t ỷ ệ  l 20%), t ố   t

ệ ườ ế ế ỹ nghi p THPT là 2/42 ng i (chi m 4.8%), công nhân k  thuât là 6/27 (chi m t ỷ

ấ ườ ạ ọ ẳ ệ l 22.2%), Trung c p là 4/42 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 9.5%), Đ i h c, Cao đ ng là

ế 5/25 (chi m t ỷ ệ  l 20%).

ữ ể ườ ộ ở ộ ằ Có th  nói r ng, nh ng ng i lao đ ng các trình đ  khác nhau thì thái đ ộ

ấ ạ ứ ự ự ẩ ủ ọ ố ớ c a h  đ i v i các ph m ch t đ o đ c cũng có s  khác nhau. Tuy nhiên, s  khác

ệ ộ ủ ứ ườ ộ bi t này không hoàn toàn căn c  vào trình đ  c a ng i lao đ ng, không ph i ả ở

ữ ườ ộ ấ ạ ộ ế ộ nh ng ng i lao đ ng có trình đ  th p l i có thái đ  không quan tâm đ n các

ấ ạ ứ ẩ ệ ậ ả ph m ch t đ o đ c, mà ng ượ ạ c l ấ   ế i qua vi c kh o sát ý ki n chúng tôi nh n th y

ữ ố ơ ớ ườ ể ộ ộ ằ r ng con s  đó cao h n so v i nh ng ng i lao đ ng có trình đ  cao, đi n hình

ườ ư ố ộ ứ ộ ệ ỉ ư nh  ng i lao đ ng ch a t t nghi p THPT m c đ  không quan tâm ch  có 4.8%,

ộ ạ ọ ậ ộ ỹ trong khi đó lao đ ng có trình đ  đ i h c là 20%, công nhân k  thu t là 22.2%.

ộ ủ ứ ể ậ ườ ể ộ Vì v y, không th  căn c  vào trình đ  c a ng i lao đ ng đ  đánh giá thái đ ộ

ấ ạ ả ượ ứ ẩ ở ữ ủ ọ ố ớ c a h  đ i v i các ph m ch t đ o đ c, mà nó ph i đ c xem xét nh ng khía

ạ c nh khác nhau.

ấ ạ ứ ở ườ ề ự ể ệ ủ ự ạ ẩ 2.2.3.Th c tr ng v  s  bi u hi n c a các ph m ch t đ o đ c ng i lao

68

ạ ổ ầ ườ ơ ộ đ ng t i công ty c  ph n mía đ ng Lam S n

ấ ạ ứ ở ự ể ạ ả ẩ ườ ộ Đ  kh o sát th c tr ng các ph m ch t đ o đ c ng i lao đ ng, chúng

ử ụ ư ế ề ộ ỏ ữ   tôi đã s  d ng phi u đi u tra, n i dung câu h i nh  sau:  Theo ông( bà) nh ng

ấ ạ ủ ứ ẩ ườ ộ ở ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng công ty đ t đ ạ ượ ở ứ c ộ  m c đ  nào?

ứ ộ ư ượ ế ả ư Chúng tôi đ a ra 3 m c đ  và thu đ c k t qu  nh  sau:

ả ề ự ể ự ạ ẩ B ng 6 ệ ủ . Th c tr ng v  s  bi u hi n c a các ph m ch t đ o đ c ấ ạ ứ ở ườ   i ng

ạ ầ ườ ị ủ   ơ (theo nh n đ nh c a ậ ộ lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ng Lam S n

ườ ng i LĐ)

ấ ố

R t t

S ẩ ấ ạ ứ Các ph m ch t đ o đ c ứ ộ ự M c đ  l a chon T tố

ắ Lòng nhân ái ọ Tôn tr ng danh d ộ ộ Thái đ  lao đ ng đúng đ n

SL 60 30 23 71 29 55

t % 33.1 16.6 12.7 39.2 16 30.4

SL 31 25 19 23 34 47

Ch a t SL 90 126 139 87 118 79

ư ố t % 49.8 69.6 76.8 48.1 65.2 43.6

% 17.1 13.8 10.5 12.7 18.8 26.0

ừ TT ậ ự Trung th c, th t thà 1 ỷ ậ ắ 2 Nguyên t c, k  lu t 3 4 5 ọ ậ 6 Không ng ng h c t p

31

17.1

17

9.4

133

73.5

23.6

15.5

60.9

ữ ệ ệ ả Gi gìn   v   sinh,   b o   v   môi 7 tr ngườ

ả K t quế

ố ệ ữ ế ả ấ ằ ầ ể   Qua b ng s  li u trên ta th y, đa ph n các ý ki n cho r ng nh ng bi u

ấ ạ ứ ở ủ ệ ườ ộ ở ứ ư ố ẩ hi n c a các ph m ch t đ o đ c ng i lao đ ng ộ  m c đ  ch a t t, có t ớ   i

ấ ạ ứ ể ệ ế ằ ẩ ệ ủ 60.9% ý ki n cho r ng vi c bi u hi n c a các ph m ch t đ o đ c nói chung ở

ư ố ệ ố ể ỉ ở ộ ọ h  là ch a t t. Trong khi đó, bi u hi n t t ch m t con s  ít ố ỏ ớ ỷ ệ i v i t l 15.5%,

ứ ủ ấ ạ ệ ề ể ệ ẩ ườ ấ ố r t t t là 23.6%. Vi c bi u hi n v  các ph m ch t đ o đ c c a ng ộ   i lao đ ng

ỉ ở ứ ộ ấ ứ ủ ậ ố ớ ườ ch m c đ  th p, con s  này so sánh v i nh n th c c a ng ộ i lao đ ng thì có

69

ủ ữ ư ệ ể ể ậ ằ ộ ườ ề ộ th  nói r ng gi a nh n th c, thái đ  và bi u hi n c a ng i lao đ ng v  các

ự ố ấ ạ ấ ớ ứ ể ẩ ph m ch t đ o đ c không có s  th ng nh t v i nhau, bi u hi n c  th ệ ụ ể ở ệ    vi c

ấ ạ ộ ề ứ ở ứ ộ ố ứ ậ ẩ ư ệ nh n th c và thái đ  v  các ph m ch t đ o đ c m c đ  t ể   t, nh ng vi c bi u

ệ ạ ở ứ ộ ư ố hi n l m c đ  ch a t i t.

ấ ạ ứ ở ườ ứ ộ ể ẩ Bi u đ  2. ệ ủ ể ồ  M c đ  bi u hi n c a các ph m ch t đ o đ c ng i lao

ộ ạ ổ ầ ườ ơ đ ng t i công ty c  ph n mía đ ng Lam S n

140

120

100

80

60

40

20

0

1

2

3

4

5

6

7

Rất tốt SL Rất tốt % Tốt SL

Tốt % Chưa tốt Sl Chưa tốt %

ậ ự 1. Trung th c, th t thà

ắ ỷ ậ 2. Tính nguyên t c, k  lu t

70

3. Lòng nhân ái

ự ọ 4. Tôn tr ng danh d

ắ ộ ộ 5. Thái đ  lao đ ng đúng đ n

ọ ậ ừ 6. Không ng ng h c t p

ữ ả ệ ệ ườ 7. Gi gìn v  sinh, b o v  môi tr ng

ố ệ ữ ệ ể ể ả ấ ồ ệ   Nhìn vào bi u đ  và b ng s  li u ta th yvi c đánh giá nh ng bi u hi n

ấ ạ ứ ở ẩ ườ ộ ạ ầ ủ c a các ph m ch t đ o đ c ng i lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ườ   ng

ơ ở ấ ạ ứ ẩ ự Lam S n có s  khác nhau các ph m ch t đ o đ c.

ự ế ệ ể ệ ằ ầ ậ ớ V i tính trung th c, th t thà đa ph n các ý ki n cho r ng vi c bi u hi n là

ư ố ớ ườ ệ ể ố ch a   t t,  có   t i  90/181  ng ế i  (chi m  t ỷ ệ   l 33.1%),  bi u  hi n  t t  là  31/181

ế (chi m t ỷ ệ  l 17.1%).

ữ ệ ệ ả ườ Lòng nhân ái và gi gìn v  sinh, b o v  môi tr ấ ạ   ẩ ng là hai ph m ch t đ o

ườ ệ ở ứ ộ ấ ể ằ ộ ứ ượ đ c đ c ng i lao đ ng trong công ty cho r ng bi u hi n ể    m c đ  th p, bi u

ư ố ệ ế ệ ố ớ ể hi n ch a t t là 139/181 (chi m t ỷ ệ  l 76.8%), trong khi đó bi u hi n t t v i con

ườ ấ ố ườ ố ỏ s  ít i là 19/181 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 10.5%), r t t t là 23/181 ng ế i (chi m t ỷ

ệ l 12.7%).

ẩ ấ ớ ữ ệ ệ ả ườ ớ V i ph m ch t gi gìn v  sinh, b o v  môi tr ng có t i 133/181 ng ườ   i

ượ ỏ ả ự ư ố ệ ố ế đ c h i tr  th c hi n ch a t ế t (chi m t ỷ ệ  l 73.5%), t t là 17/181 (chi m 9.4%)

ệ ấ ố ế ể ằ và 31 ý ki n cho r ng có bi u hi n r t t ế t (chi m t ỷ ệ  l 17.1%)

ừ ự ấ ọ Tôn tr ng danh d  và không ng ng h c t p ẩ ọ ậ  là hai ph m ch t có v  đ ẻ ượ   c

ườ ệ ở ứ ể ẩ ộ ộ ơ ớ ng i lao đ ng đánh giá bi u hi n ấ    m c đ  cao h n so v i các ph m ch t

ứ ộ ạ khác. Tuy nhiên, m c đ  chênh lêch l ể i không đáng k .

ế ể ấ ẩ ớ ọ ự   V i ph m ch t tôn tr ng danh d , có 71 ý ki n đánh giá bi u hi n t ệ ố   t

ả ờ ố ườ ể ế (chi m t ỷ ệ  l 39.2%), tr  l i t t là 23/181 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l ệ    12.7%), bi u hi n

71

ư ố ườ ch a t t là 87 ng ế i (chi m t ỷ ệ  l 48.1%)

ấ ố ể ệ ẩ ừ ấ không ng ng h c t p Ph m ch t ọ ậ   đánh giá  bi u  hi n r t t t  là 55/181

ệ ố ế ể ố ế (chi m t ỷ ệ  l 36.4%), có 47/181 ý ki n bi u hi n t t, không t t là 79 ng ườ   i

ế (chi m t ỷ ệ  l 43.6%).

ề ế ượ ỏ ề ả ờ ể ệ ộ V  thái đ  lao đ ng ố ộ  đa s  ý ki n đ c h i đ u tr  l ư   i có bi u hi n ch a

ế ệ ố ể ế ố t t 118/181 (chi m t ỷ ệ  l 65.2%), bi u hi n t t là 34/181 (chi m t ỷ ệ  l 18.8%),

ế ấ ố r t t t là 29/181 (chi m t ỷ ệ  l 16%).

ệ ủ ữ ể ườ ấ ạ ứ ề ộ Nh ng bi u hi n c a ng ẩ i lao đ ng v  các ph m ch t đ o đ c là ở ứ    m c

ư ố ườ ộ ở ầ ổ ườ ộ đ  ch a t t, ng i lao đ ng công ty c  ph n mía đ ậ   ơ ng Lam S n có nh n

ứ ươ ố ố ề ấ ạ ứ ệ ệ ể ẩ th c t ng đ i t t v  các ph m ch t đ o đ c. Tuy nhiên, vi c bi u hi n các

ứ ở ẩ ườ ở ứ ộ ấ ữ ấ ạ ph m ch t đ o đ c, ng ộ i lao đ ng còn m c đ  th p là do nh ng nguyên

ả ưở ớ ự ể ế ố ừ ệ nhân khác nhau  nh h ng t i s  bi u hi n đó. Trong đó y u t t ả    chính b n

ườ ố ớ ế ị ữ ệ ể ề ấ ộ thân ng i lao đ ng có tính ch t quy t đ nh đ i v i nh ng bi u hi n v  các

ứ ở ọ ạ ộ ữ ủ ẩ ườ ề ộ ấ ạ ph m ch t đ o đ c h , nh ng ho t đ ng c a ng ệ   i lao đ ng là đi u ki n

ấ ạ ứ ệ ế ể ẩ ệ   không th  thi u trong vi c hình thành nên các ph m ch t đ o đ c. Do đó, vi c

ấ ạ ứ ụ ẩ ườ ầ ộ giáo d c các ph m ch t đ o đ c cho ng ệ i lao đ ng là vi c làm c n thi ế ủ   t c a

ệ ấ ỳ ộ b t k  m t doanh nghi p nào.

ộ ố ả ưở ườ ộ 2.2.4. M t s  nguyên nhân  nh h ế ạ ứ ủ ng đ n đ o đ c c a ng i lao đ ng t ạ   i

ườ ơ ổ ầ công ty c  ph n mía đ ng Lam S n

ề ấ ượ ế ả ư ề Sau khi đi u tra v n đ  này, chúng tôi đã thu đ c k t qu  nh  sau:

ả ả ưở ứ ủ ế ạ ườ B ng 7. Nguyên nhân  nh h ng đ n đ o đ c c a ng ộ   i lao đ ng

ổ ầ ườ ơ ạ t i công ty c  ph n mía đ ng Lam s n

ưở

nh h

ớ   ng l n

Thứ

ấ nh t (1)

STT

Các nguyên nhân

b cậ

ệ ữ

ệ ả

ườ

ấ Quan h  s n xu t, quan h  gi a ng

i lao đ ng

SL 98

% 54.1

1

4

72

ườ ử ụ

ớ ư ệ ả

và ng

i s  d ng lao đ ng, v i t

li u s n xu t

ế ộ ươ

ờ ố

ế

và qu n lý s n xu t. Ch  đ  l

ả ả ng không đ m b o, đ i s ng kinh t

2

174

96.1

1

ộ ưở

ườ ủ c a ng ế ộ Ch  đ  khen th

i lao đ ng khó khăn ư ợ ng ch a h p lý

3

102

56.3

3

ư ổ ứ

ạ ộ

Ch a t

ch c nh ng ho t đ ng nh m  kích thích

4

111

61.3

2

ự ủ

i lao đ ng

ố ế

ườ tính tích c c c a ng ộ Do phân công lao đ ng và phân ph i k t qu  lao

5

79

43.6

6

ườ

đ ngộ ệ ề Đi u ki n môi tr

ệ ng làm vi c, v  sinh không

6

83

45.9

5

ự ủ ề

đ m b o ữ Nh ng tác đ ng tiêu c c c a n n kinh t

ế ị  th

7

49

27.1

7

tr

ngườ

ố ệ ứ ở ả ấ ằ Nhìn vào s  li u nghiên c u ề   ấ  b ng, chúng ta th y r ng có r t nhi u

ượ ườ ạ ầ ườ ơ nguyên nhân đ c ng ộ i lao đ ng t ổ i cônng ty c  ph n mía đ ng Lam S n cho

ả ưở ạ ứ ụ ệ ế ớ ằ r ng có  nh h ng l n đ n vi c giáo d c các đ o đ c.

ượ ườ ả ộ ưở ớ ớ Nguyên nhân đ c ng i lao đ ng đánh giá có  nh h ấ ng l n nh t, v i đa

ườ ự ế ộ ươ ọ ờ ố ả ố s  ng i l a ch n đó là ch  đ  l ả ng không đ m b o, đ i s ng kinh t ế ủ    c a

ườ ộ ớ ế ượ ng i lao đ ng khó khăn, có t i 174/181 (chi m t ỷ ệ  l 96.1%) đ c x p ế ở ứ th

ả ưở ớ ở ườ ộ ạ ư ậ ế ậ b c 1 ­  nh h ấ ng l n nh t. S  dĩ, ng i lao đ ng l i có ý ki n nh  v y là do

ủ ế ủ ầ ọ ườ ọ đây là nhu c u, nguyên v ng ch  y u c a ng i khi h  tham gia vào quá trình

ể ả ả ả ọ ố ố ậ lao h  có mong mu n đ m b o thu nh p đ  nuôi s ng b n thân và gia đình. Khi

ế ộ ươ ả ườ ệ ộ ch  đ  l ả ng không đ m b o ng i lao đ ng không yên tâm làm vi c.

ượ ệ ớ ị ị ế ộ ươ ế Ch  đ  l ả   ả ng đ m b o Khi đ c trò chuy n v i ch  N.T.L ch  cho bi t “

ả ỗ ườ ự ệ ộ ạ t o cho b n thân m i ng ố ớ i lao đ ng s  yên tâm đ i v i công vi c, cũng nh  h ư ọ

73

ệ ạ ự ệ ả ẽ s  tích c c làm vi c đ t hi u qu ”

ượ ườ ộ ả ứ ộ ưở ớ Đ c  ng i  lao  đ ng  đánh giá m c  đ   nh h ứ ng  l n th  hai,  đó là

ư ổ ạ ộ ự ứ ằ ch c ho t đ ng nh m kích thích tính tích c c trong lao nguyên nhân:  ch a t

ủ ườ ớ ế ừ ố ệ ộ đ ng c a ng i lao đ ng ộ , có t i 111/181 (chi m t ỷ ệ  l 61.3%). T  s  li u này ta

ể ấ ằ ế ộ ươ ả ả có th  th y r ng ngoài nguyên nhân do ch  đ  l ờ ố   ng không đ m b o, đ i s ng

ế ủ ườ ả ộ kinh t c a ng i lao đ ng khó khăn, thì đây cũng là nguyên nhân có  nh h ưở   ng

ứ ụ ệ ế ạ ườ ộ ườ ấ ớ r t l n đ n vi c giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng. Do ng ộ   i lao đ ng

ị ự ụ ộ ự ủ ộ ộ ỉ ả không ch  ch u s  tác đ ng c a hoàn c nh m t cách tiêu c c, th  đ ng, mà còn

ự ộ ạ ộ ự ễ ả tích c c tác đ ng tr ở ạ  l i hoàn c nh trong quá trình ho t đ ng th c ti n, công

ủ ự ể ệ ầ ớ ộ ộ ớ   nhân lao đ ng m i phát tri n các năng l c m t cách đ y đ , hoàn thi n, m i

ứ ượ ứ ủ ế ạ ậ ượ ứ ệ ượ nh n th c đ c s c m nh c a mình, ti p thu đ c tri th c, rèn luy n đ ả   c b n

ấ ủ ẩ ượ ể ạ thân, làm cho ph m ch t c a cá nhân đ c phát tri n phong phú và lành m nh.

ế ộ ưở ư ợ ế ế Ch  đ  khen th ng ch a h p lý: có 102/181 ý ki n (chi m 56.3%) Khen

ưở ưở ấ ạ ứ ở ườ ụ ệ ế ẩ ớ th ả ng có  nh h ng l n đ n vi c giáo d c các ph m ch t đ o đ c ng i lao

ộ đ ng.

ệ ữ ệ ả ấ ườ ườ ử ụ Quan h  s n xu t, quan h  gi a ng ộ i lao đ ng và ng i s  d ng lao

ớ ư ệ ả ấ ả ả ườ ộ đ ng, v i t li u s n xu t và qu n lý s n xu t ấ . Có 98/181 ng ế i (chi m t ỷ ệ   l

ượ ế ả ự ố ồ ưở 54.1%). Nguyên nhân này đ c xem xét là ngu n g c tr c ti p  nh h ế   ng đ n

ườ ệ ậ ộ ộ ế ụ ạ ứ giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng. Hi n nay, quá trình h i nh p kinh t ố    qu c

ế ữ ặ ườ ộ ế ơ ấ t , c  c u kinh t ổ  có nh ng thay đ i. M t khác, ng ủ i lao đ ng c a công ty có

ữ ớ ườ ệ ộ ố nh ng nét khác so v i ng i lao đ ng trong các doanh nghi p qu c doanh. Quan

ườ ườ ử ụ ệ ủ ợ ệ ữ h  gi a ng ộ i lao đ ng và ng i s  d ng là quan h  ch  th . Vì vây, quan h ệ

ệ ấ ườ ườ ử ụ ộ ả s n xu t hay chính là quan h  giũa ng ộ i lao đ ng và ng i s  d ng lao đ ng,

ấ ả ấ ả ả ưở ệ ế ớ ớ ư ệ ả v i t li u s n xu t và qu n lý s n xu t có  nh h ụ   ng l n đ n vi c giáo d c

74

ườ ộ ạ ứ ủ đ o đ c c a ng i lao đ ng.

ệ ệ ề ệ ả Đi u ki n làm vi c và v  sinh không đ m b o: ả  có 83/181 ng ườ ượ i đ ỏ   c h i

ả ờ ưở ệ ế ề ệ ớ tr  l ả i có  nh h ệ ng l n (chi m 45.9%). Đi u ki n làm vi c và v  sinh không

ườ ả ộ ả ạ ả đ m b o t o cho ng i lao đ ng tâm lý không yên tâm, tho i mái trong quá trình

ủ ệ ườ ả ộ ưở làm vi c. Khi tâm lý c a ng i lao đ ng không yên tâm thì  nh h ế   ớ ng l n đ n

ấ ạ ứ ệ ẩ ụ vi c hình thành và giáo d c các ph m ch t đ o đ c.

ự ủ ề ộ Do tác đ ng tiêu c c c a n n kinh t th  tr ng ế ị ườ : Đây là nguyên nhân mà

ườ ứ ấ ộ ộ ố ng ấ i lao đ ng có m c đ  đánh giá thh p nh t trong s  các nguyên nhân đ ượ   c

ỉ ườ ả ờ ả ưở ữ ế ớ ư đ a ra. Ch  có 49/181 ng i tr i  nh h l ng l n (chi m 27.1%). Nh ng tác

ề ự ộ ị ự ủ ộ đ ng tiêu c c c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ế ủ   ng, trong đó ch u tác đ ng  tr c ti p c a

ậ ạ ể ứ ữ ữ ậ ậ ầ nh ng quy lu t: Quy lu t cung c u, quy lu t c nh tranh…đ  đ ng v ng trên

ươ ườ ả ế ừ ệ ả ị th ng tr ng các doanh nghi p ph i không ng ng c i ti n trang b  máy móc

ộ ự ượ ệ ấ ả ặ ạ ầ ộ hi n đ i vào s n xu t. M t khác, còn yêu c u m t l c l ng lao đ ng có trình

ấ ạ ứ ố ẩ ự ệ ấ ả ộ đ  chuyên môn cao và ph m ch t đ o đ c t t th c hi n quá trình s n xu t.

ụ ạ ứ ộ ố ệ ầ ườ ộ 2.2.5. M t s  bi n pháp góp  ph n giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng

ộ ố ệ ấ ạ ứ ể ể ẩ ụ Đ  tìm hi u m t s  bi n pháp giáo d c các ph m ch t đ o đ c, chúng tôi

ộ ố ệ ế ủ ư ư ằ ầ ườ ộ đã đ a ra m t s  bi n pháp nh m tr ng c u ý ki n c a ng i lao đ ng, trên c ơ

ứ ộ ầ ủ ế ả ượ ở ự s  s  đánh giá c a m c đ  c n thiêt khác nhau, k t qu  thu đ ư c nh  sau:

ấ ạ ứ ộ ố ệ ụ ẩ ườ ộ B ng 8ả . M t s  bi n pháp giáo d c ph m ch t đ o đ c cho ng i lao đ ng

ấ ầ   R t c n

ế

C n thi

t

ầ K. c n thi

ế t

Các m c đứ ộ

thi

tế

%

ệ STT Bi n pháp

SL 101 55.8

SL 71

% SL 39.3 9

% 4.9

ạ ấ ố 1 ự   ệ ả T o m i quan h  s n xu t tích c c

75

ườ ữ gi a ng ộ i lao đ ng và ng ườ ử i s

ớ ư ệ ả ụ ộ d ng lao đ ng, v i t li u s n

ấ ổ ứ ả

2 ấ ả xu t, t  ch c và qu n lý s n xu t ố ộ Phân công lao đ ng và phân ph i 175 96.7 4 2.2 2 1.1 ợ ộ ế

79 43.6 166 91.7 98 15 54.1 8.3 4 0 2.3 0

ổ ứ ạ 3 4 5 ả k t qu  lao đ ng h p lý ngưở Khen th ỷ ậ ạ Trách ph t và k  lu t  T  ch c đa d ng và phong phú các

ạ ộ ự ho t đ ng kích thích tính tích c c 143 79 37 20.4 1 0.6 ườ ư ộ ủ c a ng i lao đ ng (nh  thi lao

ỏ i, nghi p v  tay ngh …)

ệ ộ 6 ệ ụ ộ ề đ ng gi ả ằ Ổ ị n đ nh lao đ ng b ng vi c tr

ươ ấ ợ l ớ ng phù h p v i năng su t lao 179 98.9 2 1.1 0 0

ộ ả ủ ệ ệ ườ 7 ườ đ ng c a ng i lao đ ng ề C i thi n đi u ki n môi tr ng

ệ ệ làm vi c (máy móc, công ngh …), 99 54.7 76 42.0 6 3.3

ệ ộ an toàn v  sinh lao đ ng

ố ệ ứ ả ấ ố ườ ộ Nhìn vào b ng s  li u nghiên c u ta th y, đa s  ng ằ   i lao đ ng cho r ng

ụ ạ ứ ệ ầ ế ớ các bi n pháp giáo d c đ o đ c là c n thi t, có t i 95.5 ng ườ ượ i đ c h i tr  l ỏ ả ờ   i

ế ầ ỉ ế Ở ữ ệ ầ c n thi t, ch  có 4.5% là không c n thi ứ    nh ng bi n pháp khác nhau thì m c t.

ứ ộ ầ ế ứ ủ ấ ạ ữ ẩ ườ ộ đ  đánh giá m c đ  c n thi t gi a các ph m ch t đ o đ c c a ng ộ   i lao đ ng

ự ệ ệ ệ ố có s  chênh l c. Tuy nhiên, con s  ch nh l ch là không đáng k , c  th ể ụ ể ở ộ    m t

ấ ẩ ố s  ph m ch t sau:

ượ ườ Ổ ị ệ ộ Đ c ng ờ ố   i lao đ ng đánh giá cao đó là các bi n pháp:  n đ nh đ i s ng

ườ ả ươ ệ ộ ủ ả ợ ớ ườ ộ ng ằ i lao đ ng b ng vi c tr  l ng phù h p v i kh  năng c a ng i lao đ ng,

ầ ế ự ầ ọ ế ệ có t ỷ ệ  l 98.0%, c n thi t là 1.1, không có l a ch n không c n thi t; bi n pháp

76

ố ế ả ộ ộ ợ phân công lao đ ng và phân ph i k t qu  lao đ ng h p lý có 96.7% tr  l ả ờ ấ   i r t

ế ầ ế ầ ế ỷ ậ ệ ầ c n thi t, c n thi t 2.2% và không c n thi t là 1.1%; bi n pháp k  lu t có 91.7%

ấ ầ ế ế ự l a chon r t c n thi ầ t và c n thi t là 8..3%.

ặ ộ ứ ạ ằ ổ T  ch c đa d ng và phong phú các ho t đ ng nh m kích thích tính tích

ườ ộ ộ ỏ ụ ệ ề ự ủ c c c a ng i lao đ ng (thi lao đ ng gi ự   i, nghi p v  tay ngh …), có 79% l a

ế ầ ế ầ ọ ấ ầ ch n r t c n thi t, 20.4% là c n thi ằ t  và 0.6%  cho r ng không c n thi ế   t.

ố ớ ệ ệ ệ ề ệ ả ả ả ệ Đ i v i bi n pháp c i thi n đi u ki n làm vi c, đ m b o an toàn v  sinh

ộ ả ờ ấ ầ ế ằ lao đ ng có 54.7% ng ườ ượ i đ ỏ c h i tr i r t c n thi l ầ   t, 42.6% cho r ng c n

ế ỉ ượ ằ ầ ỏ ế ề ấ thi t, ch  có 3.3% đ c h i cho r ng không c n thi t. Đi u này cho th y ng ườ   i

ệ ệ ế ệ ả ả ả ộ ệ   lao đ ng luôn quan tâm đ n vi c doanh nghi p có bi n pháp đ m b o c i thi n

ệ ệ ệ ề ộ đi u ki n làm vi c và an toàn v  sinh lao đ ng.

ệ ưở ườ ả ờ ấ ầ ế Bi n pháp khen th ng, ng ộ i lao đ ng tr  l i r t c n thi ầ   t là 43.6%, c n

ế ầ ế ệ ạ ữ ự ệ ố thi t là 54.1%, không c n thi t 2.3%. Vi c t o m i quan h  tích c c gi a ng ườ   i

ộ ườ ử ụ ệ ư ệ ả ấ ả lao đ ng và ng ộ i s  d ng lao đ ng, quan h  t li u s n xu t, qu n lý cũng

ượ ườ ấ ầ ộ ế ớ ỷ ệ ầ đ c ng ằ i lao đ ng cho r ng r t c n thi t v i t l là 55.8%, không c n thi ế   t

ỉ ườ ượ ỏ ả ờ ầ ế ch  có 4.9% ng c h i tr  l i đ i không c n thi t.

ư ậ ố ườ ụ ệ ộ Nh  v y, đa s  ng ạ   i lao đ ng đánh giá cao các bi n pháp giáo d c đ o

ườ ể ả ừ ể ệ ả ấ ộ ứ đ c cho ng ệ i lao đ ng . T  đó, đ  s n xu t hi u qu  doanh nghi p có th  tham

ụ ạ ứ ứ ộ ể ệ ả ườ kh o m c đ  đánh giá các bi n pháp trên đây đ  giáo d c đ o đ c cho ng i lao

ạ ả ệ ộ đ ng đ t hi u qu  cao.

Ầ Ế Ế Ị Ậ PH N K T LU N VÀ KI N NGH

ậ ế 1. K t lu n

ứ ủ ấ ạ ư ậ ể ẳ ẩ ị ườ ằ Nh  v y, có th  kh ng đ nh r ng ph m ch t đ o đ c c a ng ộ   i lao đ ng

77

ờ ố ờ ố ấ ớ ủ ộ ườ có vai trò r t l n trong đ i s ng xã h i, trong đ i s ng c a ng ộ   i lao đ ng

ườ ấ ạ ữ ứ ệ ả ẩ ng ạ   i, nà còn cho c  doanh nghi p. Vì các ph m ch t đ o đ c không nh ng t o

ườ ộ ộ ổ ị ạ ậ ố cho ng ệ i lao đ ng có m t vi c làm  n đ nh, đem l ả   i thu nh p nuôi s ng b n

ấ ạ ụ ứ ệ ẩ ồ ờ thân và gia đình. Đ ng th i, vi c quan tâm giáo d c các ph m ch t đ o đ c cho

ườ ệ ộ ợ ậ ớ ng i lao đ ng còn giúp cho doanh nghi p có l nhu n cao, doanh thu l n do

ề ườ ứ ấ ạ ấ ộ ượ ặ năng su t lao đ ng tăng cao. Đ o đ c là v n đ  th ng xuyên đ c đ t ra và

ả ồ ạ ế ằ ả ả ộ ồ ể gi i quy t nh m đ m b o cho cá nhân và c ng đ ng t n t ố   i và phát tri n. S ng

ề ạ ứ ữ ể ề ả ấ ộ ữ   trong xã h i ai cũng ph i suy nghĩ v  nh ng v n đ  đ o đ c đ  tìm ra nh ng

ườ ứ ươ ế ợ ợ ạ ộ ệ ằ con đ ng, cách th c và ph ng ti n ho t đ ng nh m k t h p l ủ i ích c a mình

ộ ồ ừ ự ồ ạ ả ả ể ủ và c ng đ ng, t đó đ m b o cho s  t n t ộ   i,phát tri n c a chính mình và c ng

ể ủ ộ ự ự ế ộ ủ ể ế ộ ủ   ồ đ ng. S  ti n b  c a xã h i, s  phát tri n c a xã h i không th  thi u vai trò c a

ứ ứ ở ụ ự ể ồ ờ ộ ạ ạ đ o đ c. Đ o đ c đã tr thành m c tiêu đ ng th i cũng là đ ng l c đ  phát

ể ộ tri n xã h i

ầ ổ ườ ớ ố ượ ơ ớ Công ty c  ph n mía đ ng Lam S n là công ty l n, v i s  l ng lao

ề ườ ề ậ ấ ộ ộ đ ng nhi u. Song, nhìn chung ng i lao đ ng trong công ty đ u có nh n th y rõ

ấ ạ ứ ộ ố ủ ẩ ẫ ọ ộ   ầ t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c. Tuy nhiên, v n còn m t s  lao đ ng

ể ế ế ầ ế ề ấ ậ ữ thi u nh ng hi u bi t c n thi ệ   t trong v n đ  này, chính vì v y mà đôi khi vi c

ấ ạ ứ ụ ẩ ườ ề ộ giáo d c các ph m ch t đ o đ c cho ng ặ i lao đ ng còn g p nhi u khó khăn.

ộ ủ ạ ườ ộ ạ ầ Bên c nh đó, thái đ  c a ng i lao đ ng t ổ i công ty c  ph n mía đ ườ   ng

ấ ạ ứ ề ẩ ơ ở ứ ộ ườ ộ Lam S n v  các ph m ch t đ o đ c cũng m c đ  cao. Ng i lao đ ng có thái

ố ố ề ệ ủ ấ ạ ứ ệ ể ẩ ộ ươ đ  t ng đ i t t v  các ph m ch t đ o đ c. Tuy nhiên, vi c bi u hi n c a các

ấ ạ ứ ở ườ ẩ ở ứ ộ ấ ph m ch t đ o đ c ng ộ i lao đ ng còn m c đ  th p.

78

ị ế 2. Ki n ngh

ố ớ ả ­  Đ i v i nhà qu n lý

ữ ầ ắ ộ ộ ự  lao đ ng thu c các nghành, các lĩnh v c khác nhau c n n m v ng các y u t ế ố

ả ưở ấ ạ ứ ế ẩ ườ ộ nh h ng đ n ph m ch t đ o đ c ng ắ   i lao đ ng, xem xét, đánh giá đúng đ n

ờ ố ự ự ặ ặ ẩ m t tích c c và m t tiêu c c trong đ i s ng tâm lý, ph m ch t đ o đ c, l ấ ạ ứ ố ố   i s ng

ườ ủ ươ ự ộ ộ ộ ủ c a ng i lao đ ng. Xây d ng n i quy trong lao đ ng, có ch  tr ợ   ng phù h p

ụ ữ ự ế ặ ấ ả ắ ưở ể đ  phát huy m t tích c c, đ u tranh kh c ph c nh ng y u kém,  nh h ế   ng đ n

ấ ạ ứ ủ ườ ộ ẩ quá trình hình thành ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng.

ữ ứ ạ ổ ơ ươ ­ T  ch c đa d ng và phong phú h n n a các các ch ạ   ng trình, các ho t

ể ườ ộ ượ ộ ứ ơ ả ệ ố ộ đ ng khác nhau đ  ng i lao đ ng lĩnh h i đ c h  th ng tri th c c  b n v ề

ổ ế ạ ộ ườ ữ ắ ộ các lo i hình lao đ ng ph  bi n, giúp ng ắ   i lao đ ng n m v ng nguyên t c

ụ ủ ữ ộ ộ ỹ ữ   ử ụ chung c a lao đ ng, nh ng k  năng s  d ng công c  lao đ ng. hình thành nh ng

ẩ ầ ấ ườ ữ ộ ớ ủ ơ ở c  s  ban đ u c a ph m ch t ng ờ ạ i lao đ ng trong th i đ i m i nh ng thói

ể ế ợ ậ ộ ộ ộ ỹ quen và k  năng lao đ ng t p th , k t h p lao đ ng trí óc, lao đ ng chân tay, gi ữ

ệ ộ gìn v  sinh lao đ ng.

ệ ố ố ợ ố ớ ệ ể ớ Đ i v i các doanh nghi p có th  ph i h p v i các h  th ng phát thanh,

ề ạ ị ươ ừ ườ ữ ế ộ truy n hình t i đ a ph ng, t đó giúp ng ậ i lao đ ng ti p c n nh ng thông tin

ụ ạ ứ ể ệ ệ ề ệ v  vi c giáo d c đ o đ c. cũng có th  trong quá trình làm vi c doanh nghi p nên

ổ ế ữ ươ ấ ươ ể có nh ng bài ph  bi n, nêu g ng các t m g ụ ạ   ng đi n hình trong giáo d c đ o

ứ ớ ườ ệ ố ự ộ đ c t i ng i lao đ ng. Th c hi n t ụ ạ   ề t công tác tuyên truy n trong giáo d c đ o

ệ ườ ứ ậ ộ ứ ạ đ c t i doanh nghi p cũng chính là giúp cho ng i lao đ ng nh n th c đ ượ   c

ấ ạ ự ả ứ ự ủ ẩ ả ọ ể   ầ t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c, đó là s  đ m b o cho s  phát tri n

ữ ệ ệ ầ ươ ủ c a doanh nghi p. Nên doanh nghi p c n có nh ng ph ề   ng pháp tuyên truy n

ườ ễ ể ấ ộ ộ ể đ  cho ng i lao đ ng hi u m t cách d  dàng nh t.

ầ ưỡ ấ ạ ứ ẩ ặ ệ ộ C n tu d ng các ph m ch t đ o đ c, đ c bi t là tính năng đ ng sáng

79

ế ố ấ ầ ế ố ớ ở ố ớ ả ộ ạ t o. Đây là y u t r t c n thi ữ   t đ i v i nhà qu n lý lao đ ng. B i đ i v i nh ng

ụ ạ ứ ụ ể ả ườ ệ nhà qu n lý, đ  áp d ng các bi n pháp giáo d c đ o đ c cho ng ạ   ộ i lao đ ng đ t

ệ ả ầ ế ấ ạ ứ ố ả ẩ hi u qu  thì c n thi t ph i có ph m ch t đ o đ c t t.

ườ ự ủ ạ ố Th ng xuyên c ng c , đào t o nâng cao năng l c chuyên môn, có k ế

ụ ạ ứ ụ ể ệ ạ ườ ộ ho ch c  th  trong vi c giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng.

ườ ố ớ * Đ i v i ng ộ i lao đ ng:

ấ ạ ố ớ ứ ẩ ộ ọ Ph m ch t đ o đ c có vai trò quan tr ng đ i v i cá nhân và xã h i, nó

ệ ệ ả ạ ấ ộ ộ ả ả đ m b o cho vi c lao đ ng đ t hi u qu , nâng cao năng su t lao đ ng. chính vì

ườ ề ầ ứ ủ ầ ả ậ ộ ơ ọ ế th , ng i lao đ ng c n ph i nh n th c cao h n v  t m quan tr ng c a các

ấ ạ ứ ừ ẩ ệ ố ơ ấ ạ ứ ề ph m ch t đ o đ c, t ể  đó có bi u hi n t ẩ t h n v  các ph m ch t đ o đ c.

ạ ộ ế ế ạ ộ ộ ổ ứ Ti n hành ho t đ ng lao đ ng m t cách có k  ho ch, có t ọ    ch c khoa h c,

ề ế ỉ ậ ỗ ự ự ự ệ ả ầ ộ yêu c u vi c lao đ ng ph i có n  n p, k  lu t và n  l c ý chí, tích c c t giác

cao.

ạ ộ ụ ự ệ ẩ ấ ạ   Tham gia tích c c vào các ho t đ ng giáo d c, rèn luy n ph m ch t đ o

ủ ự ừ ề ệ ạ ộ ự   ể ứ đ c ngh  nghi p, lao đông sáng t o đ  có đ  trình đ , năng l c . T  đó th c

ệ ố ủ ụ ữ ệ ắ ụ ợ hi n t t vai trò, trách nhi m c a mình, kh c ph c nh ng t ư ưở  t ng v  l ỷ   i, ích k ,

80

ợ ể ợ ộ ặ ợ đ t l i ích cá nhân lên trên l ậ i ích t p th , l i ích xã h i.

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

ấ ả ụ ạ ứ ọ  – Nhà xu t b n Giáo d c, 1985. 1. A. Bandzeladze. Đ o đ c h c

ạ ắ ị ế ạ ứ ọ   ươ , Giáo trình đ o đ c h c, 1. Ph m Kh c Ch ễ ươ  – Nguy n Th  Y n Ph ng ng

ấ ả ạ ọ Nhà xu t b n đ i h c ­ 2007

ầ ậ ủ ạ Giáo trình đ o đ c h c (ch  biên) – ứ ọ  – Nhà xu tấ 2. PGS, PTS. Tr n H u Kiêm

ố ộ ị ả b n Chính tr  Qu c gia Hà N i – 1997

ệ ữ ứ ạ ế ị ệ  trong vi cj đ nh h ướ   ng ế ệ  Quan h  gi a đ o đ c và kinh t ễ 3. Nguy n Th  Ki t.

ệ ạ ế ọ ị ạ ứ các giá tr  đ o đ c hi n nay – T p chí tri t h c, 1996.

ễ ứ ủ ự ệ ệ ạ ạ ệ   . Khía c nh đ o đ c c a s  nghi p công nghi p hoá, hi n 4. Nguy n Văn Phúc

ạ ế ọ ố ạ đ i hoá ở ướ  n ệ c ta hi n nay – T p chí tri t h c, 1995, s  3.

ấ ả ộ ố ị 5. Giáo trình đ o đ c ạ ứ  – Nhà xu t b n chính tr  Qu c gia Hà N i, 2000.

ủ ự ủ ữ ế ộ ơ ). Nh ng tác đ ng tiêu c c c a c  ch  kinh t ế ị    th 6. Hà Huy Thành (Ch  biên

ườ ấ ả ọ tr ng ở ệ  Vi t Nam – Nhà xu t b n Khoa h c Xã h i ộ , 2000

ủ ọ Giáo trình tâm lý h c đ i c ng ạ ươ  – Nhà xu tấ 6. Nguyên Xuân Th cứ  (ch  biên) –

ạ ọ ư ạ ả b n đ i h c s  ph m – 2007

ễ ầ ị ủ ạ ồ ứ   ọ (Đ ng ch  biên) – Giáo trình đ o đ c 7. Tr n Đăng Sinh – Nguy n Th  Th

ạ ọ ư ạ ấ ả ọ h c – Nhà xu t b n Đ i h c S  ph m.

ệ ề ệ ạ ố ọ Truy n th ng và hi n đ i trong văn hoá 8. Vi n thông tin khoa h c. – Nhà xu tấ

ọ ộ ả b n Thông tin khoa h c xã h i, 1999

ễ ễ ẩ ạ ạ ị ướ   ng ị .  Giá tr , đ nh h 7.  Nguy n Quang U n, Nguy n Th c, M c văn Trang

ụ ị giá tr  nhân cách và giáo d c giá tr ộ ị. Hà N i, 1995

81

ỳ ộ ố ấ ề ề ố ố ạ ứ . M t s  v n đ  v  l i s ng đ o đ c 7. Hu nh Khái Vinh

ạ ứ ấ ả 8. V.E. Henderson. Đ o đ c kinh doanh – Nhà xu t b n Văn hoá thông tin, 1996.

ạ ứ ọ ấ ả ơ 7. Zolotukhina – Abôlima. Đ o đ c h c – Nhà xu t b n Matxc va, 1999

Ụ Ụ PH  L C

PHI U THU TH P Ý KI N

ườ ộ (Dành cho ng i lao đ ng)

ể ệ ả ộ ườ ộ Đ  nâng cao hi u qu  lao đ ng cho ng i lao đ ng, mong ông (bà) vui

ả ờ lòng tr  l ỏ i các câu h i sau đây:

Ch a t

ư ố   t

Công nhân kỹ

ạ   ẳ Cao đ ng, Đ i

nghi pệ

ệ T t nghi p PTTH

Trung c pấ

thu tậ

h cọ

PTTH

ộ ọ ấ 1.Trình đ  h c v n

ấ ạ ứ ư ế ề ầ ủ ẩ ọ 2. Ông (bà) đánh giá nh  th  nào v  t m quan tr ng c a các ph m ch t đ o đ c

ườ ộ ự ấ ủ c a ng i lao đ ng. ọ    Hãy đánh d u (x) vào ô mà ông bà l a ch n.

R t quan

Quan tr ngọ

Ít quan

Không

Các m c đứ ộ

tr ngọ

tr ngọ

quan tr ngọ

ẩ STT ấ ạ ứ Các ph m ch t đ o đ c

ậ ắ

82

ắ 1 2 3 4 5 ự Trung th c, th t thà ỷ ậ Tính nguyên t c, k  lu t Lòng nhân ái ọ Quý tr ng danh d ộ Thái đ  lao đông đúng đ n

ữ ệ 6 7 ọ ậ ừ Không ng ng h c t p ả ệ Gi gìn v  sinh, b o v  môi

ngườ

tr

ố ớ ộ ự ủ ẩ ấ ạ ứ Hãy đánh 3. Thái đ  (s  quan tâm) c a ông (bà) đ i v i các ph m ch t đ o đ c?

ự ấ d u (x) vào các ô mà ông bà l a chon.

Không

R t quan

M c đứ ộ

Quan tâm Ít quan tâm

quan

tâm

tâm

ẩ STT ấ ạ ứ Các ph m ch t đ o đ c

ậ ắ

ắ ộ Thái đ  lao đ ng đúng đ n

ừ ệ ữ ệ ự Trung th c, th t thà 1 ỷ ậ Tính nguyên t c, k  lu t 2 Lòng nhân ái 3 ọ 4 Quý tr ng danh d ộ 5 ọ ậ 6 Không ng ng h c t p ả 7 Gi gìn v  sinh, b o v  môi

tr ngườ

ữ ả ưở ế 4. Theo ông (bà) nh ng nguyên nhân nào  nh h ấ ạ ứ   ẩ ng đ n các ph m ch t đ o đ c

83

ườ ộ ự ọ Hãy đánh dâu (x) vào các ô mà ông bà cho là l a ch n. cho ng i lao đ ng.

ưở

ả   ấ ế ố ng l n nh t x p s  1 và gi m

ắ ế ứ ự STT S p x p theo th  t

( nh h Ả Các nguyên nhân

ế ố ) ầ d n đ n s  7 5 4 3

1 2 6 7

ệ ữ ệ ả 1 ấ Quan h  s n xu t, quan h  gi a

ườ ườ ử ụ ng ộ i lao đ ng và ng i s  d ng

ớ ư ệ ả ấ ộ lao đ ng, v i t li u s n xu t và

ộ ấ ả qu n lý s n xu t. Do phân công lao đ ng và phân 2

ưở ữ ố ế ả ph i k t qu  lao đ ng ế ộ Ch  đ  khen th ư ổ ứ Ch a t ộ ư ợ ng ch a h p lý ạ ộ  ch c nh ng ho t đ ng, 3 4

ự ủ ằ nh m kích thích tính tích c c c a

i lao đ ng

ườ ộ ườ ng ế ộ ươ ả ng không đ m b o Ch  đ  l ệ ệ ề Đi u ki n môi tr ng làm vi c, v ệ 5 6

ự ủ ề ả ộ ữ sinh không đ m b o Nh ng tác đ ng tiêu c c c a n n 7

84

kinh t ế ị ườ  th  tr ng

ấ ạ ứ ủ ữ ẩ ườ ộ ở ạ 6. Theo ông( bà) nh ng ph m ch t đ o đ c c a ng i lao đ ng công ty đ t

ượ ở ứ ộ ự ấ ọ Hãy đánh d u (x) vào các ô ông (bà) l a ch n. đ m c đ  nào. c

R t t

Ch a t

ư ố t

ẩ STT ấ ạ ứ Các ph m ch t đ o đ c ứ ộ ự Các m c đ  l a chon T tố ấ ố t

ậ ắ

ữ ệ 1 2 3 4 5 6 7 ự Trung th c, th t thà ỷ ậ Tính nguyên t c, k  lu t Lòng nhân ái ọ Tôn tr ng danh d ộ ộ Thái đ  lao đ ng đúng đ n ọ ậ ừ Không ng ng h c t p ả ệ Gi gìn v  sinh, b o v  môi

tr ngườ

ụ ạ ứ ể ườ ầ ử ụ ữ ộ 7. Đ  giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng, theo ông (bà) c n s  d ng nh ng

ệ ự ấ bi n pháp ọ   ? Hãy đánh d u (x) vào các ô mà ông (bà) l a ch n.

ấ ầ   R t c n

Không

ế

thi

tế

thi

tế

ầ c n thi

t

Các m c đứ ộ C nầ ệ STT Bi n pháp

ệ ả ự ữ ạ ấ ố 1 T o m i quan h  s n xu t tích c c gi a

ườ ườ ử ụ ng ộ i lao đ ng và ng i s  d ng lao

ớ ư ệ ả ấ ổ ứ ộ đ ng, v i t li u s n xu t, t ch c và

ả ả

ố ế ấ qu n lý s n xu t ộ Phân công lao đ ng và phân ph i k t 2

ả ự ưở ng

ỷ ậ ạ

85

ổ ứ ạ ạ ợ ộ qu  lao đ ng h p lý ế ộ S  quan tâm và ch  đ  khen th Trách ph t và k  lu t  T  ch c đa d ng và phong phú các ho t 3 4 5

ự ủ ườ ộ đ ng kích thích tính tích c c c a ng i

ư ộ ộ ỏ ệ lao đ ng (nh  thi lao đ ng gi i, nghi p

ườ ằ ộ ề ụ v  tay ngh …) ớ ố Ổ ị n đ nh đ i s ng ng i lao đ ng b ng 6

ả ươ ệ ấ ợ vi c tr  l ớ ng phù h p v i năng su t

ộ ủ

i lao đ ng ườ ườ ệ ả ộ lao đ ng c a ng ề ệ C i thi n đi u ki n môi tr ng làm 7

ệ ệ vi c (máy móc, công ngh …), an toàn

ộ ệ v  sinh lao đ ng

ụ ạ ứ ệ ể ườ ộ ả 8. Đ  nâng cao hi u qu  giáo d c đ o đ c cho ng i lao đ ng theo ông (bà) có

ữ ế nh ng ý ki n gì khác:

………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………..................................

86

................................................................................................................