Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Đánh giá hiện trạng và công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ THỊ TỊNH

Tên đề tài:

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ

CHẤT THẢI RẮN Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA

HUYỆN VỊ XUYÊN - HÀ GIANG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo: Chính quy

Chuyên ngành: Khoa học môi trường

Khoa: Môi trường

Khóa học: 2017-2019

Thái Nguyên, năm 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ THỊ TỊNH

Tên đề tài:

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ

CHẤT THẢI RẮN Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA

HUYỆN VỊ XUYÊN - HÀ GIANG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo: Chính quy

Chuyên ngành: Khoa học môi trường

Lớp: K49 – LT KHMT

Khoa: Môi trường

Khóa học: 2017-2019

Thái Nguyên, năm 2019

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực tập tốt nghiệp, để có thể hoàn thành đề tài “Đánh

giá hiện trạng và công tác quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện Đa khoa

huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang” ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, em

đã nhận được sự giúp đỡ của thầy cô, bạn bè và người thân.

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo

trong khoa Môi trường, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã giảng dạy

và hướng dẫn chúng em, cám ơn các thầy cô đã truyền đạt cho em kiến thức và

kinh nghiệm quý báu trong suốt quá trình học tập trên giảng đường đại học.

Em xin gửi lời cám ơn đến tập thể cán bộ, nhân viên của bệnh viện Đa

Khoa tỉnh Hà Giang đã tạo điều kiện giúp đỡ em nhiệt tình, chu đáo trong suốt

quá trình thực tập tại đây.

Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Đặng Thị

Hồng Phương người đã hướng dẫn, góp ý em tận tình, hết lòng giúp đỡ, động

viên em trong suốt quá trình thực tập tốt nghiệp cũng như hoàn thành đề tài.

Trong quá trình thực hiện đề tài, do điều kiện về thời gian, trình độ

nghiên cứu của bản thân còn hạn chế nên khi thực hiện đề tài khó tránh khỏi

những thiếu sót. Vì vậy em mong nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của

các thầy cô và các bạn để khóa luận này được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Giang, ngày 09 tháng 06 năm 2019

Sinh viên

Hà Thị Tịnh

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Phân nhóm chất thải y tế ................................................................. 5

Bảng 2.2: Lượng chất thải phát sinh tại các nước theo tuyến bệnh viện......... 8

Bảng 2.3: Lượng rác thải phát sinh tại Việt Nam theo các tuyến ................... 9

Bảng 2.4: Lượng chất thải y tế tại các bệnh viện và các khoa trong bệnh viện

tại Việt Nam ................................................................................................... 10

Bảng 2.5: Thành phần chất thải rắn bệnh viện ở Việt Nam .......................... 11

Bảng 2.6: Các kiểu lò đốt chất thải ................................................................ 13

Bảng 2.7: Nguy cơ mắc các bệnh khi bị bơm kim tiêm bẩn xuyên qua da ... 17

Bảng 2.8: Lượng chất thải y tế phát sinh tại các châu lục ............................. 19

Bảng 4.1: Tổng số nhân lực tại bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên ........... 32

Bảng 4.2: Kết quả hoạt động và công tác khám chữa bệnh năm 2018 ......... 33

Bảng 4.3: Phân loại và xác định nguồn phát sinh chất thải ........................... 35

Bảng 4.4: Khối lượng chất thải phát sinh và phương pháp xử lý năm 2017 . 36

Bảng 4.5 : Khối lượng chất thải phát sinh và phương pháp xử lý năm 2018 38

Bảng 4.6: Tổng lượng CTR phát sinh từ tháng 5 đến tháng 11 và phương

pháp xử lý ...................................................................................................... 39

Bảng 4.7: Thu gom, vận chuyển và lưu trữ chất thải rắn y tế ....................... 42

Bảng 4.8 : Công tác phân loại, thu gom chất thải rắn tại bệnh viện.............. 43

Bảng 4.9 : Kiến thức về mã màu sắc trong phân loại chất thải rắn y tế ........ 44

Bảng 4.10: Công cụ thu gom chất thải rắn y tế tại bệnh viện ....................... 45

Bảng 4.11: Nhân lực quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện ....................... 46

Bảng 4.12: Mức độ hiểu biết của cán bộ bệnh viện về quy chế quản lý chất

thải rắn y tế .................................................................................................... 47

Bảng 4.13: Lượng chất thải rắn trong kỳ báo cáo và phương pháp xử lý ..... 48

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Nguồn phát sinh chất thải y tế bệnh viện ................................... 7

Hình: 4.1 Sơ đồ bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên ............................... 29

Hình 4.2: Sơ đồ tổ chức bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên ................. 30

Hình 4.3: Nguồn phát sinh chất thải rắn tại bệnh viện Đa khoa .............. 34

Hình 4.4: Nhà lưu giữ rác thải y tế nguy hại ............................................ 46

Hình 4.5: Quá trình thu gom, vận chuyển và xử lý CTRYT .................... 49

Hình 4.6: Sơ đồ lò đốt rác thải y tế LD40B ............................................. 51

Hình 4.7: Hệ thống lò đốt CTYT ............................................................. 52

Hình 4.8: Hệ thống lò đốt CTYT ............................................................. 60

Hình 4.9: Hệ thống máy nghiền chất thải nguy hại .................................. 55

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

Số thứ tự Từ viết tắt Nghĩa của từ viết tắt

1. BV : Bệnh viện

2. CTNH : Chất thải nguy hại

3. CTRYT : Chất thải rắn y tế

4. CTYT : Chất thải y tế

5. CTRYTNH : Chất thải rắn y tế nguy hại

6. KHCN : Khoa học công nghệ

7. KHCN&MT : Khoa học công nghệ & Môi trường

8. NIOEH : Viện y học lao động và vệ sinh môi trường

9. QCVN : Quy chuẩn Việt Nam

10. RSHYT : Rác sinh hoạt y tế

11. RYT : Rác y tế

12. TW : Trung ương

13. TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

14. UBND : Ủy ban nhân dân

15. WHO : Tổ chức y tế thế giới

MỤC LỤC

PHẦN 1.MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1

1.1. Đặt vấn đề .................................................................................................. 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .................................................................. 2

1.3. Ý nghĩa đề tài ............................................................................................. 2

1.3.1.Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học ....................................... 2

1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 3

PHẦN 2.TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................... 4

2.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 4

2.1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 4

2.1.2. Phân loại chất thải rắn y tế. ..................................................................... 4

2.1.3. Nguồn gốc phát sinh và khối lượng chất thải rắn y tế. ........................... 7

2.1.4. Thành phần của chất thải rắn y tế ......................................................... 10

2.1.5. Một số phương pháp xử lý chất thải rắn y tế ........................................ 12

2.1.6. Một số văn bản liên quan đến vấn đề chất thải rắn y tế........................ 14

2.2. Tác động của chất thải rắn y tế tới môi trường và sức khỏe cộng đồng .......... 15

2.2.1. Đối với môi trường ............................................................................... 15

2.2.2. Đối với sức khỏe cộng đồng ................................................................. 16

2.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài......................................................................... 18

2.3.1. Hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế trên thế giới. ............................... 18

2.3.2. Hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế tại Việt Nam ............................... 20

PHẦN 3.ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG

VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................... 27

3.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................... 27

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 27

3.1.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 27

3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 27

vii

3.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 27

3.3.1. Giới thiệu khái quát về Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang. .. 27

3.3.2. Đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện Đa khoa Vị

Xuyên. ............................................................................................................. 27

3.3.3. Đề xuất các giải pháp trong quản lý và xử lý chất thải rắn y tế tại Bệnh

viện Đa khoa huyện Vị Xuyên. ....................................................................... 27

3.4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 27

3.4.1. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................... 27

3.4.2. Phương pháp điều tra, phỏng vấn, khảo sát thực địa ............................ 28

3.4.3. Phương pháp so sánh, xử lý và phân tích số liệu .................................. 28

PHẦN 4.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................... 29

4.1. Giới thiệu khái quát về Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang ..... 29

4.1.1. Địa điểm, quy mô bệnh viện ................................................................. 29

4.1.2. Cơ cấu tổ chức hoạt động của bệnh viện Vị Xuyên ............................. 29

4.2. Đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa huyện

Vị Xuyên. ........................................................................................................ 34

4.2.1. Nguồn phát sinh CTRYT tại bệnh viện ................................................ 34

4.2.2. Khối lượng chất thải phát sinh tại bệnh viện. ....................................... 36

4.2.3. Công tác phân loại và thu gom chất thải rắn y tế tại nguồn ................. 40

4.3. Đề xuất giải pháp trong thu gom, quản lý và xử lý chất thải rắn y tế tại

Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên .............................................................. 52

4.3.1. Nâng cao hệ thống quản lý hành chính................................................. 52

4.3.2. Nâng cao công tác quản lý CTRYT tại bệnh viện ................................ 53

PHẦN 5.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................... 56

5.1. Kết luận .................................................................................................... 56

5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 57

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 58

PHẦN 1

MỞ ĐẦU

1.1. Đặt vấn đề

Hiện nay, môi trường sống đang bị ô nhiễm nghiêm trọng. Điều đó trở

thành mối quan tâm, lo lắng chung cho các quốc gia trên phạm vi toàn cầu. Ô

nhiễm môi trường làm giảm chất lượng cuộc sống của con người và làm biến

đổi các đặc điểm của hệ sinh thái trên trái đất. Xã hội ngày càng phát triển,

công nghệ 4.0 ngày một hiện đại hóa dẫn đến nhiều thành tựu khoa học được

phát minh và sáng chế để phục vụ cho nhu cầu của con người. Nhưng mặt trái

của sự phát triển lại là những mảng tối đáng buồn, một trong số đó là tình trạng

ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên trầm trọng: “Đó là các vấn đề mưa acid,

hiệu ứng nhà kính, tầng ozon bị phá hủy, diện tích rừng bị giảm mạnh nhiều

loài cây bị tuyệt diệt, rác thải thành tai họa, nước, đất bị cuốn trôi, tài nguyên

nước bị cạn kiệt...” Hơn nữa dân số đã tăng lên nhanh chóng đặc biệt là các

khu vực đô thị, các thành phố lớn. Sự gia tăng dân số đã kéo theo việc sử dụng

nước phục vụ cho sinh hoạt, sản xuất, lượng nước thải, khói bụi và tiếng ồn

ngày càng tăng. Ô nhiễm môi trường đang trở thành vấn đề đáng quan tâm. Tất

cả những dấu hiệu trên đã gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của

con người.

Chính vì vậy, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, Nhà

nước đã thực hiện nhiều chính sách y tế, dịch vụ chăm sóc sức khỏe được hình

thành, cùng với đó các bệnh viện, trung tâm y tế được xây dựng mới nhằm

phục vụ nhu cầu khám và chữa bệnh ngày càng tăng cao.

Bên cạnh công tác khám chữa bệnh ngày càng được chú trọng, vấn đề sức

khỏe con người được quan tâm và đặt lên hàng đầu. Ngành y tế đã có những

chuyển biến mạnh mẽ với trang bị máy móc kỹ thuật hiện đại phục vụ cho nhu

cầu khám chữa bệnh của con người. Nhưng song song với sự phát triển đó có

nhiều vấn đề phát sinh và cần được quan tâm. Xu thế sử dụng các sản phẩm

chỉ dùng một trong y tế càng khiến lượng chất thải rắn y tế phát sinh ngày

càng tăng, trong đó có nhiều nhóm chất thải nguy hại đối với con người và môi

trường xung quanh.

Theo khảo sát của Bộ y tế vào năm 2009, có khoảng 33% các bệnh viện

tuyến huyện và tỉnh không có hệ thống lò đốt chuyên dụng, phải xử lý chất thải

y tế nguy hại bằng lò đốt thủ công. Khoảng 27% các cơ sở y tế tiến hành đốt

chất thải ngoài trời hoặc chôn lấp tạm thời trong khu đất bệnh viện.

Do đó vấn đề quản lý và xử lý chất thải rắn y tế tại các bệnh viện, trung

tâm y tế hiện nay là vấn đề được toàn xã hội quan tâm. Chất thải rắn y tế là

một trong những chất thải nguy hại vào loại bậc nhất, việc quản lý và xử lý rất

phức tạp và khó khăn. Nếu không có các biện pháp quản lý hợp lý, xử lý

không tốt thì đây sẽ là nguồn lây lan các mầm bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe

của con người, gây ra những vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Từ những lí do trên mà đề tài: “Đánh giá hiện trạng và công tác quản lý

chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang”_ được

lựa chọn để thực hiện.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Đánh giá hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện Đa khoa

huyện Vị Xuyên – Hà Giang. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu

quả trong công tác quản lý chất thải y tế, nâng cao chất lượng môi trường.

1.3. Ý nghĩa đề tài

1.3.1.Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học

- Vận dụng, phát huy được các kiến thức đã học tập và nghiên cứu áp

dụng vào thực tế.

- Rèn luyện về kỹ năng tổng hợp và phân tích số liệu, tiếp thu, học hỏi

những kinh nghiệm từ thực tế.

- Nâng cao kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm thực tế phục vụ cho công

tác sau này.

1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Kết quả của đề tài có thể sử dụng để đề xuất các giải pháp thích hợp

nhằm bảo vệ môi trường, thực thi pháp luật môi trường tại các bệnh viện.

PHẦN 2

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cơ sở khoa học của đề tài

2.1.1. Một số khái niệm

* Định nghĩa chất thải y tế

Theo Quy chế Quản lý CTYT của Bộ Y tế ban hành tại Quyết định số

43/QĐ-BYT ngày 30/11/2007 quy định:

- Chất thải y tế (CTYT): Theo quy định về quản lý chất thải y tế của Bộ Y

tế ban hành, chất thải y tế là chất thải phát sinh trong các cơ sở y tế, từ hoạt

động khám chữa bệnh, chăm sóc, phòng bệnh, nghiên cứu, đào tạo, chất thải y

tế có thể ở dạng rắn, lỏng, khí.

- Chất thải y tế nguy hại (CTYTNH): Là chất thải y tế chứa yếu tố nguy

hại cho sức khỏe con người và môi trường như dễ lây nhiễm, gây ngộ, phóng

xạ, dễ cháy nổ, dễ ăn mòn hoặc có đặc tính nguy hại khác nếu những chất thải

này không được tiêu hủy an toàn. (Nguồn: Bộ Y tế)[4]

Quản lý chất thải y tế (QLCTYT) là hoạt động quản lý việc phân loại, xử

lý ban đầu, thu gom, vận chuyển, lưu giữ, giảm thiêu, tái sử dụng, tái chế, xử

lý, tiêu hủy chất thải y tế và kiểm tra giám sát việc thực hiện.

- Rác y tế (RYT): Là phần chất thải y tế ở dạng rắn, không tính chất thải

dạng lỏng và khí, được thu gom và xử lý riêng.

- Rác sinh hoạt y tế (RSHYT): Là chất thải không xếp vào chất thải nguy

hại, không có khả năng gây độc, không cần lưu giữ, xử lý đặc biệt; là chất thải

phát sinh từ các khu vực bệnh viện: giấy, plastic, thực phẩm, chai lọ

2.1.2. Phân loại chất thải rắn y tế.

2.1.2.1. Chất thải thông thường

Chất thải thông thường là chất thải không chứa các yếu tố lây nhiễm, hóa

học nguy hại, phóng xạ, dễ cháy, nổ, bao gồm:

- Chất thải sinh hoạt phát sinh từ các buồng bệnh (trừ các buồng bệnh

cách ly).

- Chất thải phát sinh từ các hoạt động chuyên môn y tế như các chai lọ

thủy tinh, chai huyết thanh, các vật liệu nhựa, các loại bột bó trong gãy xương kín.

- Chất thải phát sinh từ các công việc hành chính: giấy, báo, tài liệu, vật

liệu đóng gói, thùng các tông, túi nylon, túi đựng phim…

- Chất thải ngoại cảnh: lá cây và rác từ các khu vực ngoại cảnh.

2.1.2.2. Chất thải lây nhiễm

Nhóm chất thải lây nhiễm được Bộ Y tế phân thành 4 nhóm loại chất thải

theo Quyết định số 43/2007/QĐ-BYT ngày 30/11/2007, trong đó bao gồm:

Bảng 2.1: Phân nhóm chất thải y tế

Phân Tên phân Màu sắc thiết Thành phần nhóm nhóm bị lưu trữ

Bơm tiêm, kim tiêm, lưỡi và cán

Thùng hoặc hộp dao,

Chất thải sắc đựng kháng màu đinh mổ, cưa, các ống tiêm, mảnh

A nhọn vàng vỡ thủy tinh.

Những vật liệu thấm máu, thấm

Chất thải lây Túi hoặc thùng dịch: bông, gạc, băng, dây truyền

nhiễm không có lõi, túi màu máu, các ống dây lưu dẫn, dịch

B sắc nhọn vàng sinh học của cơ thể....

Chất thải có nguy Túi hoặc thùng

cơ lây có lõi, túi màu Găng tay, lam kính, ống

C nhiễm cao vàng nghiệm, bệnh phẩm…

Hai lần túi hoặc Mô, cơ quan người: chân,

Chất thải giải thùng có lõi túi tay, rau

D phẫu màu vàng thai, bào thai

(Nguồn: Bộ y tế - 2007 )[4]

2.1.2.3. Chất thải phóng xạ

Tại các cơ sở y tế, chất thải phóng xạ phát sinh từ các hoạt động chuẩn

đoán, hóa trị liệu, và nghiên cứu. Chất thải phóng xạ gồm: Dạng rắn, lỏng và khí.

- Chất thải phóng xạ rắn bao gồm: Các vật liệu sử dụng trong các xét

nghiệm, chuẩn đoán, điều trị như ống tiêm, bơm tiêm, kim tiêm, kính bảo hộ,

giấy thấm, gạc sát khuẩn, ống nghiệm, chai lọ đựng chất phóng xạ…

- Chất thải phóng xạ lỏng bao gồm: Dung dịch có chứa chất phóng xạ

phát sinh trong quá trình chuẩn đoán, điều trị như nước tiểu của người bệnh,

các chất bài tiết, nước xúc rửa các dụng cụ có chất phóng xạ…

- Chất thải phóng xạ khí bao gồm: Các chất khí thoát ra từ kho chứa chất

phóng xạ (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

2.1.2.4. Chất thải hóa học nguy hại

Chất thải hóa học bao gồm các hóa chất có thể không gây nguy hại như

đường, axit béo, axit amin, một số loại muối… và hóa chất nguy hại như

Formaldehit, hóa chất quang học, các dung môi, hóa chất dùng để tiệt khuẩn y tế và

dung dịch làm sạch, khử khuẩn, các hóa chất dùng trong tẩy uế, thanh trùng…

Chất thải hóa học nguy hại gồm:

- Dược phẩm quá hạn, kém phẩm chất không còn khả năng sử dụng

- Formaldehit: Đây là hóa chất thường được sử dụng trong bệnh viện, nó

được sử dụng để làm vệ sinh, khử khuẩn dụng cụ, bảo quản bệnh phẩm hoặc

khử khuẩn các chất thải lỏng nhiễm khuẩn. Nó được sử dụng trong các khoa

giải phẫu bệnh, lọc máu, ướp xác…

- Các chất quang hóa: Các dung dịch dùng để cố định phim trong khoa

X_Quang.

- Các dung môi: Các dung môi gồm các hợp chất của halogen như metyl

clorit, chloroform, các thuốc mê bốc hơi như halothane; các hợp chất không

chứa halogen như xylene, axeton, etyl axetat…

- Các chất hoá học hỗn hợp: Bao gồm các dung dịch làm sạch và khử

khuẩn như phenol, dầu mỡ và các dung môi làm vệ sinh…

- Chất gây độc tế bào, gồm: vỏ các chai thuốc, lọ thuốc, các dụng cụ

dính thuốc gây độc tế bào và các chất tiết từ người bệnh được điều trị bằng hóa

trị liệu.

- Chất thải chứa kim loại nặng: Thủy ngân (từ nhiệt kế, huyết áp kế thủy

ngân bị vỡ), Cadimi (Cd) (từ pin, ắc quy), chì (từ khoa chẩn đoán hình ảnh, xạ

trị). (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

2.1.2.5. Bình chứa áp xuất

Bao gồm bình đựng O2, CO2, bình gas, bình khí dùng 1 lần, xi ranh khí

nén. Các bình này dễ nổ, dễ cháy nguy cơ tai nạn cao nếu không được tiêu hủy

đúng cách. (Bộ Y tế, 2007) [4].

2.1.3. Nguồn gốc phát sinh và khối lượng chất thải rắn y tế.

2.1.3.1. Nguồn phát sinh chất thải rắn y tế

Toàn bộ chất thải rắn trong bệnh viện phát sinh từ các hoạt động diễn ra

trong bệnh viện, bao gồm:

- Các hoạt động khám chữa bệnh như: chuẩn đoán, chăm sóc, xét

nghiệm, điều trị bệnh, phẫu thuật,…..

- Các hoạt động nghiên cứu, thí nghiệm trong bệnh viện.

- Các hoạt động hàng ngày của nhân viên, bệnh nhân, thân nhân.

Hình 2.1: Nguồn phát sinh chất thải y tế bệnh viện

2.1.3.2. Khối lượng chất thải rắn y tế phát sinh

Hầu hết, các CTRYT là các chất thải sinh học độc hại và mang tính đặc

thù, nếu không được phân loại cẩn thận trước khi xả chung với các loại chất

thải sinh hoạt sẽ gây ra những nguy hại đáng kể. Các nguồn xả chất lây lan

độc hại chủ yếu là các khu vực xét nghiệm, khu phẫu thuật, bào chế dược.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khối lượng CTRYT phát sinh tại các

nước thể hiện theo bảng sau:

Bảng 2.2: Lượng chất thải phát sinh tại các nước theo tuyến bệnh viện

(Đơn vị: Kg/Giường bệnh/ngày)

Tuyến bệnh viện Tổng lượng chất thải CTRYT nguy hại

Bệnh viện TW 4,1 - 8,7 0,4 - 1,6

Bệnh viện tỉnh 2,1 - 4,2 0,2 - 1,1

Bệnh viện huyện 0,5 - 1,8 0,1 - 0,4

(Nguồn:WHO,2002)[11]

Lượng rác thải, chất thải y tế phát sinh tại các nước theo tuyến bệnh viện

chiếm 1 lượng lớn so với tổng lượng rác thải, chất thải tại bệnh viện.

- Bệnh viện TW chất thải rắn y tế chiếm 9,75% - 18,3% so với tổng lượng

chất thải.

- Bệnh viện tỉnh chất thải rắn y tế chiếm 10% - 26,1% so với tổng lượng

chất thải.

- Bệnh viện huyện chất thải rắn y tế chiếm 20% - 22,2% so với tổng lượng

chất thải.

Bảng 2.3: Lượng rác thải phát sinh tại Việt Nam theo các tuyến

Đơn vị: (kg/giường/ngày)

Tuyến bệnh viện Năm 2005 Năm 2010

Bệnh viện đa khoa TW 0,35 0,42

Bệnh viện chuyên khoa TW 0,23 - 0,29 0,28 - 0,35

Bệnh viện đa khoa tỉnh 0,29 0,35

Bệnh viện chuyên khoa tỉnh 0,17 - 0,29 0,21 - 0,35

Bệnh viện huyện, nghành 0,17 - 0,22 0,21 - 0,28

(Nguồn: Bộ Y tế, 2010)

Từ năm 2005 - 2010 lượng rác thải y tế phát sinh tại Việt Nam theo

các tuyến bệnh viện tăng nhanh với số lượng lớn.

- Bệnh viện đa khoa TW: tăng 0.07 kg/giường/ ngày

- Bệnh viện chuyên khoa TW: tăng 0,05 -0,06 kg/giường/ ngày

- Bệnh viện đa khoa tỉnh: tăng 0,06 kg/giường/ ngày

- Bệnh viện chuyên khoa tỉnh: tăng 0,04 - 0,06 kg/giường/ ngày

- Bệnh viện huyện, ngành: tăng 0,04 - 0,06 kg/giường/ ngày

Bảng 2.4: Lượng chất thải y tế tại các bệnh viện và các khoa trong bệnh

viện tại Việt Nam

Tổng lượng chất thải y tế phát Lượng chất thải nguy hại phát

sinh (kg/giường/ngày) sinh (kg/giường/ngày)

Bệnh viện/ khoa BV BV BV BV cấp BV BV cấp cấp TB TB cấp TW huyện TW huyện tỉnh tỉnh

0,97 0,88 Khám bệnh 0,14 0,11 0,14 0,73 0,86 0,16

0,27 Chăm sóc đặc biệt 1,08 0,31 0,18 0,26 1,00 1,11 0,30

0,64 0,47 Khoa dược 0,03 0,02 0,03 0,45 0,52 0,04

0,50 0,41 Trẻ em 0,05 0,02 0,04 0,45 0,45 0,04

1,02 0,87 Phẫu thuật 0,21 0,17 0,21 0,73 0,87 0,26

0,82 0,95 Phụ sản 0,22 0,17 0,20 0,73 0,83 0,21

0,66 0,68 Mắt - Tai 0,10 0,08 0,10 0,34 0,56 0,12

0,11 0,10 Cận lâm sàng 0,03 0,03 0,03 0,08 1,00 0,03

( Nguồn: Bộ Y tế,2009)[3]

Bảng 2.4 đã cung cấp thông tin về việc phát sinh CTYT tại các bệnh

viện và các khoa thuộc bệnh viện trung ương, tỉnh và quận. Do tổng số giường

bệnh tại các bệnh viện đa khoa, chuyên ngành chiếm tới 150.000 giường bệnh

nên lượng chất thải y tế từ các cơ sở này cũng chiếm tới 70% tổng lượng phát

sinh. Khối lượng CTYT mỗi ngày trong năm 2010 khoảng 380 tấn/ngày, trong

đó 45 tấn/ngày là CTYTNH.

2.1.4. Thành phần của chất thải rắn y tế

* Thành phần vật lý:

+ Đồ bông vải sợi: gồm bông gạc, băng, quần áo cũ, khăn lau, vải trải…

+ Đồ giấy: hộp đựng dụng cụ, giấy gói, giấy thải từ nhà vệ sinh…

+ Đồ thủy tinh: chai lọ, ống tiêm thủy tinh, ống nghiệm…

+ Đồ kim loại: kim tiêm, dao mổ, hộp đựng dụng cụ mổ…

+ Bệnh phẩm, máu mủ dính ở băng gạc…

+ Đồ nhựa: hộp đựng, bơm tiêm, dây truyền máu, túi đựng hang

+ Rác, lá cây, đất đá…

* Thành phần hóa học:

+ Những chất vô cơ: kim loại, bột bó, chai lọ thủy tinh, sỏi đá, hóa chất…

+ Những chất hữu cơ: đồ vải sợi, giấy, bộ phận cơ thể, đồ nhựa…

+ Thành phần gồm các nguyên tố: C, H, O, N, S, Cl và một số phân tro.

- Thành phần hữu cơ: Phần vật chất có thể bay hơi sau khi được nung ở

nhiệt độ 950oC.

- Thành phần vô cơ (tro) là phần tro còn lại sau khi nung rác ở 950oC.

* Thành phần sinh học:

Máu các loại dịch tiết, những động vật làm thí nghiệm, bệnh phẩm và

các vi trùng gây bệnh.

Theo kết quả điều tra trong dự án hợp tác giữa Bộ Y tế và tổ chức

WHO thành phần một số rác thải ở bệnh viện Việt Nam như sau:

Bảng 2.5: Thành phần chất thải rắn bệnh viện ở Việt Nam

STT Thành phần rác thải bệnh viện Tỷ lệ (%)

1 Kim loại, vỏ hộp 0,7

2 Thuỷ tinh, ống tiêm, chai lọ thuốc, bơm kim tiêm nhựa 3,2

3 Bông băng, bột bó gãy chân 8,8

4 Chai, túi nhựa các loại 10,1

5 Bệnh phẩm 0,6

6 Rác hữu cơ 52,57

7 Đất đá và các vật rắn khác 21,03

8 Giấy các loại 3

(Nguồn: Bộ Y tế, 2006)[5]

2.1.5. Một số phương pháp xử lý chất thải rắn y tế

Theo quy định của Bộ Y tế về xử lý chất thải y tế, mỗi phân nhóm, mỗi

loại chất thải đều phải có phương pháp xử lý riêng phù hợp cho từng đối tượng.

Mục đích của việc xử lý chất thải rắn y tế là loại bỏ những đặc tính nguy

hiểm như lây nhiễm, truyền bệnh để biến chúng thành rác thải thông thường và

có thể xử lý giống như các loại chất thải thông thường khác

* Phương pháp khử trùng

Phương pháp này được áp dụng để khử trùng đối với chất thải rắn y tế

có nguy cơ lây nhiễm cao nhằm hạn chế xảy ra tai nạn cho nhân viên thu gom,

vận chuyển và xử lý chất thải rắn trong bệnh viện.

- Khử trùng bằng hóa chất: Clo, Hypoclorite… là phương pháp rẻ tiền,

đơn giản nhưng có nhược điểm là thời gian tiếp xúc ít không tiêu hủy hết vi

khuẩn trong chất thải.

- Khử trùng bằng nhiệt ở áp suất cao: Là phương pháp đắt tiền, đòi hỏi

chế độ vận hành, bảo dưỡng cao, xử lý kim tiêm khi nghiền nhỏ, làm biến

dạng. Nhược điểm của phương pháp là tạo mùi hôi nên với bệnh viện có lò đốt

thì kim tiêm đốt trực tiếp.

- Khử trùng bằng siêu cao tần: Có hiệu quả khử trùng tốt, năng suất

cao. Tuy nhiên, đòi hỏi kỹ thuật cao, thiết bị đắt tiền và yêu cầu có chuyên

môn, là phương pháp chưa phổ biến.

* Phương pháp chôn lấp

Có 2 phương pháp chôn lấp: Chôn lấp hoàn toàn và chôn lấp có xử lý:

- Chôn lấp hoàn toàn: phương pháp đơn giản nhất, rẻ tiền nhưng không

vệ sinh, dễ gây ô nhiễm các nguồn nước ngầm và tốn diện tích đất chứa bãi

rác. Đối với chất thải nguy hại cần phải đảm bảo sao cho bãi chôn lấp cần tách

biệt hoàn toàn với môi trường xung quanh.

- Chôn lấp có xử lý: Rác thải thu gom về được phân ra làm 2 loại: rác vô

cơ và rác hữu cơ. Đối với rác vô cơ được đem đi chôn lấp, còn rác hữu cơ

được xử lý và ủ làm phân bón

* Thiêu đốt chất thải rắn y tế

Bảng 2.6: Các kiểu lò đốt chất thải

Các kiểu lò đốt Nguyên lý Đối tượng áp dụng Nhiệt độ đốt (0C) Thời gian lưu

Chất thải nguy

hại được đốt Đốt bất cứ loại

Lò đốt thùng quay trong ống trụ chất thải nguy hại 650 - 1370 Vài giờ

gạch chịu nhiệt nào.

quay.

Chất thải nguy

hại được phân Chất thải nguy Lò đốt một nhỏ bằng khí nén 0,1 - 1 hại ở dạng bùn buồng 700 - 1650 hoặc hơi áp suất giây có thể bơm đứng cao và bó cháy được. ở trạng thái lơ

lửng.

Chất thải nguy Bùn và các chất hại được đốt ở Lò đốt nhiều tầng thải nguy hại ở 760 - 980 Vài giờ chế độ nhiệt tăng dạng viên. dần.

Chất thải nguy

hại được phun Chất thải nguy Lò đốt tầng sôi vào trong lớp 760 - 1100 Vài phút hại rắn dạng viên. sôi đã được đốt

nóng

(Nguồn: Bộ Y tế, 2006)[5]

- Phương pháp thiêu đốt chỉ sử dụng khi chất thải là chất độc sinh học,

không bị phân hủy sinh học và bền vững trong môi trường. Và một số chất thải

không thể tái chế, tái sử dụng hay dự trữ an toàn trong bãi chôn lấp. Phần tro

sau khi đốt được chôn lấp.

- Chất thải được đốt ở nhiệt độ cao, được sử dụng như một biện pháp xử

lý để giảm tính độc, thu hồi năng lượng và có thể xử lý một lượng lớn chất

thải.Nhìn chung dung lò đốt là phương pháp sạch nhưng chi phí cao.

* Xử lý bằng công nghệ sinh học

Quy trình xử lý có việc sử dụng chất vi sinh để tiêu diệt vi trùng. Về cơ

bản quy trình xử lý này khá giống với việc xử lý bằng hóa chất vì tận dụng các

tính năng của vi sinh (hóa chất) để tiêu diệt vi trùng.

2.1.6. Một số văn bản liên quan đến vấn đề chất thải rắn y tế

- Luật Bảo vệ môi trường năm 2014.

- Nghị định Số: 38/2015/NĐ-CP về quản lý chất thải và phế liệu.

- Nghị định 81/2006/NĐ-CP ngày 09/08/2006 của Chính phủ về việc

quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

- Nghị định số 59/2007 NĐ-CP ngày 09 tháng 04 năm 2007 về Quản lý

chất thải rắn

- Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/06/2015 về quản lý chất

thải nguy hại

- Thông tư số 12/2011/TT-BTNMT ngày 14 tháng 04 năm 2011 của Bộ

Tài nguyên và Môi trường quy định về quản lý chất thải nguy hại.

- Thông tư 18 /2013/TT-BYT: Quy định về vị trí, thiết kế, điều kiện cơ

sở vật chất, kỹ thuật, thiết bị của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh truyền nhiễm

- Thông tư 31/2013/TT-BYT: Quy định về quan trắc tác động môi

trường từ hoạt động khám bệnh, chữa bệnh của bệnh viện.

- Quyết định số 155/1999/QĐ-TTg ngày 16/07/1999 của Thủ tướng

chính phủ về việc ban hành quy chế quản lý chất thải nguy hại.

- Quyết định số 43/2007/QĐ-BYT ngày 30 tháng 11 năm 2007 của Bộ

trưởng Bộ Y tế về việc ban hành quy chế quản lý chất thải y tế.

- QCVN 02:2008/BTNMT quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải lò đốt

chất thải rắn y tế.

- TCVN 6705:2000: chất thải rắn không nguy hại. Phân loại do Tổng cục

tiêu chuẩn đo lường chất lượng ban hành.

- TCVN 6706:2000: chất thải rắn nguy hại. Phân loại do Tổng cục tiêu

chuẩn đo lường chất lượng ban hành.

- TCVN 6696: 2000: Chất thải rắn - Bãi chôn lấp hợp vệ sinh - Yêu cầu

chung về bảo vệ môi trường

- QCVN 07:2009/BTNMT: - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngưỡng

chất thải nguy hại.

2.2. Tác động của chất thải rắn y tế tới môi trường và sức khỏe cộng đồng

2.2.1. Đối với môi trường

* Đối với môi trường đất

Khi chất thải y tế được xử lý giai đoạn trước khi thải bỏ vào môi trường

không đúng cách thì các vi sinh vật gây bệnh, hóa chất độc hại, các vi khuẩn

có thể ngấm vào môi trường đất gây nhiễm độc cho môi trường sinh thái, các

tầng sâu trong đất, sinh vật kém phát triển… làm cho việc khắc phục hậu quả

về sau lại gặp khó khăn. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

* Đối với môi trường không khí

Chất thải bệnh viện từ khi phát sinh đến khâu xử lý cuối cùng đều gây ra

những tác động xấu đến môi trường không khí. Khi phân loại tại nguồn thu

gom, vận chuyển chúng phát tán bụi rác, bào tử vi sinh vật gây bệnh, hơi dung

môi, hóa chất vào không khí. Ở khâu xử lý (đốt, chôn lấp) phát sinh ra các khí

độc hại, NOx, đioxin, furan HX… từ lò đốt và CH4, NH3, H2S… từ bãi chôn

lấp. Các khí này nếu không được thu hồi và xử lý sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sức

khỏe của cộng đồng dân cư xung quanh. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

* Đối với môi trường nước

Khi chôn lấp chất thải y tế không đúng kỹ thuật và không hợp vệ sinh.

Đặc biệt là chất thải y tế được chôn lấp chung với chất thải sinh hoạt có thể

gây ô nhiễm nguồn nước ngầm. Đặc trưng của chất thải bệnh viện là bị nhiễm

BOD, COD, kim loại nặng và các vi khuẩn gây bệnh... Do đó nếu không được

quản lý nghiêm ngặt, khi mưa nước chảy tràn sẽ cuốn nước thải bệnh viện đi

vào nguồn nước mặt như: ao, hồ, sông, ngòi... Các chất này sẽ gây ô nhiễm

nguồn nước mặt, một phần ngấm xuống đất mang theo các chất ô nhiễm, vi

khuẩn gây bệnh vào nguồn nước ngầm gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng

nguồn nước. Gây ra các bệnh truyền nhiễm đường ruột như: thương hàn, tả,

tulare, brucella. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

2.2.2. Đối với sức khỏe cộng đồng

* Đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp chất thải rắn y tế

Tất cả các cá nhân tiếp xúc với chất thải y tế nguy hại là những người có

nguy cơ tiềm tàng, bao gồm những người làm việc trong các cơ sở y tế, những

người ở ngoài các cơ sở y tế làm nhiệm vụ vận chuyển các chất thải y tế và

những người trong cộng đồng bị phơi nhiễm với chất thải do hậu quả của sự

sai sót trong khâu quản lý chất thải. Dưới đây là những nhóm chính có nguy cơ

cao:

- Bác sĩ, y tá, hộ lý và các nhân viên hành chính của bệnh viện.

- Bệnh nhân điều trị nội trú hoặc ngoại trú.

- Khách tới thăm hoặc người nhà bệnh nhân.

- Những công nhân làm việc trong các dịch vụ hỗ trợ phục vụ cho các cơ

sở khám chữa bệnh và điều trị như: Giặt là, lao công, vận chuyển bệnh nhân…

Những người làm việc trong các cơ sở xử lý chất thải (tại các bãi đổ rác

thải, các lò đốt rác) và những người bới rác, thu gom rác…,(Trần Mỹ Vy,

2011)[10]

* Tác động từ chất thải rắn y tế

+ Từ chất thải truyền nhiễm và các vật sắc nhọn

Các vật thể trong thành phần của CTRYT có thể chứa đựng một lượng rất

lớn bất kỳ tác nhân vi sinh vật gây bệnh truyền nhiễm nào. Một mối nguy cơ

rất lớn hiện nay đó là virus gây hội chứng suy giảm miễn dịch (HIV) cũng như

các virus lây qua đường máu như viêm gan B, C có thể lan truyền ra cộng

đồng qua con đường rác thải y tế. Các tác nhân này có thể xâm nhập vào cơ thể

người thông qua các cách thức:

- Qua da (qua một vết thủng, trầy xước hoặc vết cắt trên da).

- Qua các niêm mạc (màng nhầy).

- Qua đường hô hấp (do xông, hít phải).

- Qua đường tiêu hoá.

Theo Bộ Y tế năm 2012 thống kê, một số bệnh có nguy cơ mắc các bệnh

khi bị bơm kim tiêm bẩn xuyên qua da từ chất thải y tế được thể hiện ở bảng

2.7 như sau

Bảng 2.7: Nguy cơ mắc các bệnh khi bị bơm kim tiêm bẩn xuyên qua da

( Đơn vị: % )

Nhiễm khuẩn Nguy cơ

HIV 0,3

Viêm gan B 3-10

Viêm gan C 0,8 – 3

( Bộ y tế ,2012)[2]

Một số loại bệnh có nguy cơ lây nhiễm từ các chất thải y tế. Với các

dạng nhiễm khuẩn, tác nhân gây bệnh và chất truyền khác nhau thì lây nhiễm

các bệnh khác nhau.

+ Ảnh hưởng của hoá chất thải và dược phẩm

Nhiều loại hoá chất và dược phẩm được sử dụng trong các cơ sở y tế là

những mối nguy cơ đe dọa sức khoẻ con người (các độc dược, các chất gây

độc gen, chất ăn mòn, chất dễ cháy, các chất gây phản ứng, gây nổ…). Các

loại chất này thường chiếm số lượng nhỏ trong chất thải y tế, với số lượng lớn

hơn có thể tìm thấy khi chúng quá hạn, dư thừa hoặc hết tác dụng cần vứt bỏ.

Những chất này có thể gây nhiễm độc khi tiếp xúc cấp tính và mãn tính, gây ra

các tổn thương như bỏng, ngộ độc. Sự nhiễm độc này có thể là kết quả của quá

trình hấp thụ hóa chất hoặc dược phẩm qua da, qua niêm mạc, qua đường hô

hấp hoặc đường tiêu hóa.

+ Chất thải phóng xạ

Loại bệnh gây ra do chất thải phóng xạ được xác định bởi loại chất thải và

phạm vi tiếp xúc. Nó có thể là đau đầu, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn và nhiều

bất thường khác. Bởi chất thải phóng xạ, cũng như loại chất thải dược phẩm, là

một loại độc hại gen, nó cũng có thể ảnh hưởng đến các yếu tố di truyền. Tiếp

xúc với các nguồn phóng xạ có hoạt tính cao, ví dụ như các nguồn phóng xạ

của các phương tiện chẩn đoán (máy X_Quang, máy chụp cắt lớp…), có thể

gây ra một loạt các tổn thương (chẳng hạn như phá huỷ các mô, từ đó đòi hỏi

phải dẫn đến việc xử lý loại bỏ hoặc.. cắt cụt các phần cơ thể)

2.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài

2.3.1. Hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế trên thế giới.

Trên thế giới, quản lý chất thải rắn bệnh viện được nhiều quốc gia quan

tâm và tiến hành một cách triệt để từ rất lâu. Về quản lý, một loạt những chính

sách quy định, đã được ban hành nhằm kiểm soát chặt chẽ loại chất thải này.

Các hiệp ước quốc tế, các nguyên tắc, pháp luật và quy định về chất thải nguy

hại, trong đó có cả chất thải bệnh viện cũng đã được công nhận và thực hiện

trên hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Công ước Basel: Được ký kết bởi hơn 100 quốc gia, quy định về sự vận

chuyển các chất độc hại qua biên giới, đồng thời áp dụng, cả với chất thải y tế.

Công ước này đưa ra nguyên tắc chỉ vận chuyển hợp pháp chất thải nguy hại từ

các quốc gia không có điều kiện và công nghệ thích hợp sang các quốc gia có

điều kiện vật chất kỹ thuật để xử lý an toàn một số chất thải đặc biệt.

Nguyên tắc Pollutor pay: Nêu rõ mọi người, mọi cơ quan làm phát sinh chất

thải phải chụi trách nhiệm về pháp luật và tài chính trong việc đảm bảo an toàn

và giữ cho môi trường trong sạch.

Nguyên tắc Proximitry: Quy định rằng việc xử lý chất thải nguy hại cần

được tiến hành ngay tại nơi phát sinh càng sớm càng tốt. Tránh tình trạng chất

thải bị lưu giữ trong thời gian dài gây ô nhiễm môi trường.(Trần Mỹ Vy,

2011)[10]

Hiện tại trên thế giới ở hầu hết các quốc gia phát triển, trong các bệnh

viện, cơ sở chăm sóc sức khỏe, hay những công ty đặc biệt xử lý phế thải đều

có thiết lập hệ thống xử lý loại phế thải y tế. Đó là các loại lò đốt ở nhiệt độ

cao tùy theo loại phế thải từ 1000oC đến trên 4000oC. Tuy nhiên phương pháp

này hiện nay vẫn còn đang tranh cãi về việc xử lý khí bụi sau khi đốt đã được

thải hồi vào không khí.

Ngoài ra còn có phương pháp khác để giải quyết vấn đề này đã được các

quốc gia lưu tâm đến vì phương pháp đốt đã gây ra nhiều bất lợi do lượng khí

độc hại phát sinh thải vào không khí, đó là phương pháp nghiền nát phế thải và

xử lý dưới nhiệt độ và áp suất cao để tránh việc phóng thích khí thải.

Khối lượng phát sinh CTR y tế ở mỗi quốc gia, mỗi nền kinh tế có sự khác

nhau rõ rệt.

Bảng 2.8: Lượng chất thải y tế phát sinh tại các châu lục

(Đơn vị: Kg/Giường bệnh/ngày)

Châu lục

Tổng lượng chất thải 7 – 10 3 – 6 2,5 – 4 1,8 – 2,2 CTRYT nguy hại 0,7 – 2 0,3 – 1,2 0,3 – 0,8 0,2 – 0,5

Bắc mỹ Mỹ latinh Đông Á Các nước có thu nhập cao Các nước có thu nhập trung bình Đông âu Trung đông 1,4 – 2 1,3 – 3 0,2 – 0,4 0,2 – 0,6

( Nguồn:WHO,2002 )[11]

Sự khác nhau về mức thu nhập giữa các nước dẫn đến lượng CTR y tế

nói chung và lượng CTR y tế nguy hại là khác nhau. Nhóm nước có thu nhập

cao họ có điều kiện về kinh tế lỹ thuật, nhu cầu về sức khỏe được quan tâm

nhiều hơn do vậy các cơ sở khám chữa bệnh mọc lên nhiều, lượng chất thải y

tế phát sinh lớn 2,5 - 4 Kg/Giường bệnh/ngày. Trong khi đó các nước có thu

nhập thấp hơn điều kiện về kinh tế kỹ thuật và nhu cầu khám chữa bệnh cũng

không cao dẫn tới lượng CTR y tế thấp 1,8-2,2 Kg/Giường bệnh/ ngày.

*Các nước đang phát triển:

Đối với các nước đang phát triển, việc quản lý môi trường nói chung vẫn

còn rất lơ là, nhất là đối với phế thải bệnh viện. Tuy nhiên trong khoảng 5 năm

trở lại đây, các quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc đã bắt đầu chú ý đến việc

bảo vệ môi trường, và có nhiều tiến bộ trong việc xây dựng các lò đốt ở bệnh

viện. Đặc biệt ở Ấn Độ từ năm 1998, chính phủ đã ban hành luật về “Phế thải

y tế: Lập thủ tục và Quản lý”. Trong bộ luật này có ghi rõ ràng phương pháp

tiếp nhận phế thải, phân loại phế thải, cùng việc xử lý và di dời đến các bãi

rác… Do đó, vấn đề phế thải y tế độc hại của quốc gia này đã được cải thiện

rất nhiều. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

2.3.2. Hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế tại Việt Nam

* Tình hình chung

Tổng kết công tác khám, chữa bệnh năm 2014, trên toàn Quốc có 1.356

bệnh viện, với tổng số 260.058 gường bệnh, tăng so với năm 2012 là 38.913

gường bệnh. Khám và điều trị ngoại trú cho hơn 140 triệu lượt người bệnh,

tăng 9,7% so với năm 2013. Trong đó, khám ngoại trú cho hơn 88 triệu lượt

người bệnh chiếm 63,3%, tăng gần 5 triệu lượt so với năm 2013. Số lượt người

bệnh nhập viện điều trị nội trú là 13,49 triệu lượt tăng 4% so với năm 2013.

Theo tổng cục thống kê mức độ đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh tính chung

trong cả nước tăng lên rõ rệt trong những năm gần đây. Năm 2005 là 17,7

giường/1 vạn dân, năm 2008 tỷ lệ này là 25,5 giường / 1 vạn dân, số giường

bệnh/vạn dân thực kê tại ba tuyến trung ương, tỉnh, huyện (bao gồm cả bệnh

viện tư nhân ) là 28,1 giường ( Nguồn: Sở y tế cao Bằng, 2015)[6].

Với số lượng bệnh viện và giường bệnh khá lớn. Tổng lượng CTR y tế

phát sinh trên toàn quốc khoảng 100-140 tấn/ngày, trong đó có 16-30 tấn/ngày

là CTR y tế nguy hại. Lượng CTR trung bình là 0,86 kg/giường/ ngày, trong

đó CTR y tế nguy hại tính trung bình là 0,14 - 0,2 kg/giường/ngày. CTR y tế

phát sinh ngày càng gia tăng ở hầu hết các địa phương, xuất phát từ một số

nguyên nhân như: gia tăng số lượng cơ sở y tế và tăng số giường bệnh; tăng

cường sử dụng các sản phẩm dùng một lần trong y tế; gia tăng thực hành y

học hiện đại với các phương pháp chuẩn đoán và điều trị mới; dân số gia tăng,

người dân ngày càng có nhu cầu khám chữa bệnh và tiếp cận nhiều hơn với

dịch vụ y tế (Bộ TN&MT, 2011)[1].

Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện cả nước có 13.511 cơ sở y tế, trong đó

có 1.361 cơ sở khám chữa bệnh. Mỗi ngày lượng chất thải rắn y tế phát sinh

khoảng 140 tấn, trong đó có hơn 30 tấn chất thải rắn y tế nguy hại. Tuy nhiên,

hiện mới chỉ có khoảng 95,6% bệnh viện thực hiện phân loại và khoảng 91%

bệnh viện thu gom chất thải rắn hàng ngày. Nhưng việc phân loại và thu gom

vẫn chưa thực hiện đúng quy định, vẫn còn hiện tượng phân loại nhầm chất

thải nguy hiểm cho môi trường, tỷ lệ BV có nơi lưu giữ chất thải đảm bảo vệ

sinh theo qui định mới đạt khoảng 45% tổng số BV trong toàn quốc. Việc xử lí

chất thải rắn y tế nguy hại hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu, mới có

khoảng 73% bệnh viện xử lí bằng lò đốt, trong số đó chỉ có một số nơi áp dụng

công nghệ hiện đại, còn lại gần 27% bệnh viện đang sử dụng biện pháp đốt

ngoài trời hoặc chôn lấp trong khuôn viên bệnh viện hoặc bãi rác chung của

địa phương.

Đa số các bệnh viện tuyến huyện các tỉnh miền núi, vùng đồng bằng đều

chưa có cơ sở hạ tầng để xử lý chất thải y tế nguy hại, vì vậy người ta chủ yếu

tự thiêu đốt bằng các lò thủ công hoặc chôn lấp trong khu đất của bệnh viện.

Qua thực tế kiểm tra, Bộ Y tế đã chỉ ra 6 bất cập đang tồn tại tại các

bệnh viện trong vấn đề quả lý chất thải đó là:

- Việc phân loại chất thải rắn y tế còn chưa đúng quy định

- Phương tiện thu gom như túi, thùng đựng chất thải còn thiếu và chưa

đồng bộ, hầu hết chưa đạt tiêu chuẩn

- Xử lý và tiêu hủy gặp nhiều khó khăn

- Thiếu các cơ sở tái chế chất thải

- Thiếu nguồn kinh phí đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống xử lý chất

thải rắn và nước thải bệnh viện

- Vấn đề quản lý chất thải y tế thông thường có thể tái chế còn bất cập:

Một số bệnh viện lơi lỏng công tác quản lý giám sát để nhân viên hợp đồng

cung cấp rác thải y tế cho các cơ sở tái chế tư nhân chưa qua xử lý.

Theo niên giám thống kê năm 2007, ngành y tế cả nước có 13.438 cơ sở

khám chữa bệnh với 136.542 giường bệnh, trong đó 956 bệnh viện từ tuyến

huyện trở lên, khối y tế tư nhân có 1.631 cơsở y tế từ phòng khám tới bệnh

viện tư hoạt động. Số lượng và mạng lưới y tế như vậy là lớn so với các nước

trong khu vực, song vấn đề đảm bảo vệ sinh môi trường, xử lý chất thải tại các

cơ sở từ trung ương tới địa phương còn quá yếu, hầu hết chưa có hệ thống xử

lý chất thải, một vài nơi tuy có hoạt động nhưng chưa đạt yêu cầu kỹ thuật.

92,5% số bệnh viện có thu gom rác thường kỳ, 14% số bệnh viện có phân loại

rác y tế để xử lý. Tuy nhiên phân loại rác từ khoa phòng khám và điều trị bệnh

nhân chưa trở thành phổ biến. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

Hầu hết chất thải rắn ở các bệnh viện không được xử lý trước khi chôn

lấp hoặc đốt. Một số ít bệnh viện có lò đốt rác y tế song quá cũ, hoặc đốt lộ

thiên gây ô nhiễm môi trường. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

+ Quá trình phân loại và thu gom:

Theo kết quả của Viện y học lao động và vệ sinh môi trường (NIOEH)

năm 2006, về quản lý và xử lý chất thải bệnh viện với sự tham dự của tất cả

các bệnh viện TW phía bắc Trong việc quản lý chất thải rắn, tuy đã có quy

định về phân loại tại các cơ sở y tế, tuy nhiên cơ sở bệnh viện vẫn còn để xảy

ra hiện tượng phân loại nhầm chất thải, một số loại chất thải thông thường đưa

vào chất thải y tế nguy hại gây tốn kém trong việc xử lý.

Theo báo cáo của Trung tâm y tế dự phòng các tỉnh, đa số các bệnh viện

(81,25%) đã thực hiện phân loại chất thải ngay từ nguồn nhưng việc phân loại

còn phiến diện và kém hiệu quả do nhân viên tham gia công tác này chưa được

đào tạo đầy đủ về kỹ năng chuyên môn. Theo kết quả điều tra khác của Viện

KHCN Xây dựng, có khoảng 80% số bệnh viện tiến hành phân loại chất thải từ

khoa - phòng-buồng bệnh, trong số đó có 63% bệnh viện có khu để chất thải y

tế riêng biệt với chất thải sinh hoạt.

Tại 1 số bệnh viện còn xảy ra hiện trạng để chất thải nguy hại cùng

chung với chất thải sinh hoạt, chất thải thông thường. Việc phân loại còn chưa

theo đúng quy cách như tách các vật sắc nhọn ra khỏi chất thải rắn y tế, còn lẫn

nhiều chất thải sinh hoạt và chất thải y tế và ngược lại. Hệ thống ký hiệu, màu

sắc của túi, thùng đựng chất thải chưa đúng quy chế quản lý chất thải bệnh

viện, còn tùy tiện.

Còn nhiều bệnh viện (45%) chưa tách riêng các vật sắc nhọn ra khỏi

chất thải rắn y tế làm tăng nguy cơ rủi ro cho những người trực tiếp vận

chuyển và tiêu hủy chất thải. Trong số các bệnh viện đã thực hành tách riêng

vật sắc nhọn, có tới 11,4% bệnh viện tuy có tách vật sắc nhọn nhưng chưa thu

gom vào các hộp đựng vật sắc nhọn theo đúng tiêu chuẩn quy định, đa số các

bệnh viện (88,6%) thường đựng các vật sắc nhọn vào chai truyền dịch, lọ thủy

tinh, chai nhựa đựng nước, hộp cactong hay vật dụng tự tạo. Dụng cụ thu gom

chất thải tại các khoa phòng rất đa dạng, chủ yếu là các loại thùng nhựa, xô

nhựa có nắp. Có 93% các bệnh viện dùng túi nilon lót thùng, khi thu gom sẽ

nhấc túi nilon ra.

Theo quy định, chất thải y tế và chất thải sinh hoạt đều được hộ lý và y

công thu gom hằng ngày tại khoa phòng. Theo kết quả của Viện KHCN Xây

dựng có 100% các bệnh viện đều đã thu gom chất thải tại các phòng ban và

buồng bệnh 1 lần/ngày, có thể nhiều hơn 2 - 3 lần khi cần, và tiến hành thu

gom ngay sau các ca phẫu thuật. Quy trình thu gom ở các bệnh viện không

giống nhau và cũng chưa triệt để, nguyên nhân là do các đối tượng được giao

nhiệm vụ phân loại, thu gom còn chưa được giáo dục, huấn luyện chuyên môn

tốt để tham gia vào hoạt động quản lý chất thải y tế. Tình trạng chung là các

bệnh viện không có đủ các phương tiện bảo hộ khác cho nhân viên trực tiếp

tham gia vào quá trình phân loại và thu gom. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

+ Quá trình lưu trữ, vận chuyển để xử lý

Hầu hết các điểm tập trung chất thải rắn đều nằm trong khuôn viên bệnh

viện, vệ sinh không đảm bảo, có nhiều nguy cơ gây rủi do vật sắc nhọn rơi vãi,

nhiều côn trùng xâm nhập ảnh hưởng đến môi trường bệnh viên. Một số nhà

lưu giữ chất thải không có mái che, không có rào bảo vệ, vị trí gần nơi đi lại,

những người không có nhiệm vụ dễ xâm nhập.

Sau khi đã được phân loại và thu gom, chất thải y tế được vận chuyển về

khu vực trung chuyển tại bệnh viện - thường là các nhà chứa rác thuộc quản lý

của bệnh viện.

Hiện nay theo Quy chế quản lý chất thải y tế tại Quyết định số 43/2007

của Bộ Y tế ban hành ngày 30/11/2007, nơi lưu trữ chất thải y tế phải đảm bảo

các điều kiện như có mái che, sàn không thấm nước, có cửa khóa chống côn

trùng, gặm nhấm xâm nhập… và quá trình vận chuyển chất thải y tế cũng phải theo

quy định. Những nơi lưu trữ của một số bệnh viện vẫn chưa đạt chuẩn.

Theo báo cáo của Bộ Y tế năm 2007 về tình hình thực hiện Quy chế

quản lý chất thải y tế, khi vận chuyển chất thải chỉ có 53% số bệnh viện chất

thải được vận chuyển trong xe có nắp đậy; 53,4% bệnh viện nơi lưu trữ chất

thải có mái che… đây là những yếu tố để đảm bảo an toàn cho người bệnh và

môi trường. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng một nửa số bệnh viện trong diện điều

tra vận chuyển CTYT đi qua khu vực bệnh nhân và không đựng trong xe thùng

có nắp đậy.

Đa số các bệnh viện tự tiến hành thu gom chất thải y tế và sau đó thì tự

xử lý bằng cách thiêu đốt, và chôn lấp trong khu đất của bệnh viện. Chỉ có chất

thải sinh hoạt và tại một số ít bệnh viện có hợp đồng thu gom xử lý với Công

ty Môi trường đô thị. (Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

+ Quá trình xử lý chất thải rắn y tế

Trong hầu hết các bệnh viện tuyến huyện và một số bệnh viện tuyến

tỉnh, chất thải y tế được chôn lấp tại các bãi rác công cộng hay chôn lấp trong

khu đất của bệnh viện. Theo thống kê của Tổng cục Môi trường năm 2010,

toàn tuyến y tế cấp tỉnh có tới 61% cơ sở y tế vẫn thuê xử lý chất thải, 6,4% sử

dụng lò đốt 1 buồng và 9% cơ sở tự đốt hoặc chôn lấp. Trường hợp chôn lấp

trong bệnh viện chất thải được chứa trong hố đào và lấp đất lên nhiều khi lớp

đất phủ trên mặt quá mỏng không đảm bảo vệ sinh và gây ô nhiễm môi trường

nghiêm trọng. Tại các bệnh viện không có lò đốt tại chỗ, một số loại chất thải

đặc biệt như bào thai, rau thai và bộ phận cơ thể bị cắt bỏ sau phẫu thuật được

thu gom để đem chôn trong khu đất của bệnh viện hoặc chôn trong nghĩa trang

của địa phương. Do diện tích mặt bằng của bệnh viện bị hạn chế nên bệnh viện

hiện nay gặp khó khăn trong việc tìm kiếm diện tích đất để chôn lấp chất thải

nguy hại.

Theo một thống kê khác của Viện KHCN Xây dựng, có khoảng 60-70%

chất thải được thải ra bãi chung hoặc chôn ngay trong bệnh viện, 20-30% được

thiêu đốt hoặc đóng rắn, khoảng 10% áp dụng các biện pháp khác.

Một thực trạng là vật sắc nhọn được chôn lấp cùng với chất thải y tế

khác tại khu đất bệnh viện hay tai bãi rác cộng đồng. Hiện nay, ở một số bệnh

viện vẫn còn hiện tượng chất thải nhiễm khuẩn được thải lẫn với chất thải sinh

hoạt và được vận chuyển ra bãi rác của thành phố, do vậy chất thải nhiễm

khuẩn không có xử lý đặc biệt gì khi tiêu hủy chung.

Công nghệ xử lý chất thải rắn y tế nguy hại bao gồm công nghệ đốt và

không đốt. Việc lựa chọn công nghệ xử lý dựa vào các tiêu chí sau: Thành

phần, tính chất chất thải rắn y tế nguy hại; khả năng phân loại, cô lập chất thải

rắn y tế tại nguồn thải, khối lượng chất thải rắn y tế nguy hại cần xử lý, vị trí

đặt cơ sở xử lý chất thải rắn y tế nguy hại, khả năng tài chính và khả năng quản

lý vận hành của từng địa phương.(Trần Mỹ Vy, 2011)[10]

PHẦN 3

ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

3.1.1. Đối tượng nghiên cứu

- Chất thải rắn y tế tại Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang.

3.1.2. Phạm vi nghiên cứu

Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang.

3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành

- Thời gian: Ngày 15 tháng 12 năm 2018 đến ngày 26 tháng 04 năm 2019

- Địa điểm: Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang.

3.3. Nội dung nghiên cứu

3.3.1. Giới thiệu khái quát về Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang.

3.3.2. Đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện Đa khoa Vị

Xuyên.

- Thực trạng phát sinh chất thải rắn y tế phát sinh của Bệnh viện

- Thực trạng thu gom chất thải rắn y tế tại Bệnh viện

- Thực trạng xử lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện

3.3.3. Đề xuất các giải pháp trong quản lý và xử lý chất thải rắn y tế tại

Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên.

3.4. Phương pháp nghiên cứu

3.4.1. Phương pháp thu thập số liệu

- Thu thập các số liệu về tổ chức hoạt động (quy mô, diện tích, cơ cấu

tổ chức) của Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên.

- Thu thập số liệu về công tác quản lý, thu gom, xử lý chất thải Bệnh viện.

- Thu thập thông tin qua sách, báo, mạng internet, các tài liệu liên quan khác.

- Tiếp cận quy trình thu gom, xử lý chất thải y tế.

- Thống kê dụng cụ, máy móc phục vụ cho công tác thu gom, xử lý rác thải.

3.4.2. Phương pháp điều tra, phỏng vấn, khảo sát thực địa

- Điều tra phỏng vấn trực tiếp người nhà bệnh nhân và cán bộ công nhân

viên vệ sinh của bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang.

Phỏng vấn bằng phiếu điều tra

Số lượng 30 phiếu đối với người nhà bệnh nhân và 30 phiếu đối với cán

bộ công nhân viên môi trường trong bệnh viện

- Khảo sát, thu thập số liệu tại bệnh viện.

3.4.3. Phương pháp so sánh, xử lý và phân tích số liệu

- Sử dụng các phần mềm Microsoft như: Word và Excel để tổng hợp và

phân tích các số liệu thu thập được.

- Tổng hợp, xử lý số liệu và đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn, quy

chuẩn hiện hành về quản lý chất thải rắn y tế.

- So sánh, nhận xét, đánh giá để từ đó đề xuất một số giải pháp phù hợp

với điều kiện thực tế của cơ sở.

PHẦN 4

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

4.1. Giới thiệu khái quát về Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên – Hà Giang

4.1.1. Địa điểm, quy mô bệnh viện

Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên là Bệnh viện Đa khoa hoàn chỉnh

được xây dựng trên quốc lộ 2 thuộc tổ 10, thị trấn Vị Xuyên – Huyện Vị

Xuyên- Hà Giang. Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên là bệnh viện tuyến

huyện trực thuộc Sở Y tế Hà Giang.

Quy mô bệnh viện gồm 160 giường bệnh theo kế hoạch, số giường thực

kê tại bệnh viện là 230. Bệnh viện bao gồm 16 khoa, phòng trong đó: số khoa

lâm sàng là 10 khoa, khoa chức năng 02 khoa,và 4 phòng chức năng, và tổng

số cán bộ công nhân viên là 158 người đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của

người dân trong huyện và các huyện lân cận…

4.1.2. Cơ cấu tổ chức hoạt động của bệnh viện Vị Xuyên

4.1.2.1. Cơ cấu tổ chức bệnh viện

Hình: 4.1 Sơ đồ bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên

Cơ cấu tổ chức bệnh viện gồm: Ban giám đốc, 4 phòng chức năng là:

phòng hành chính quản trị, phòng kế hoạch tổng hợp, phòng kế toán tài vụ,

phòng điều dưỡng và 16 khoa/ phòng, phòng kế hoạch - tổng hợp, phòng tổ

chức – hành chính, phòng tài chính – kế toán. Phòng điều dưỡng

+ 02 khoa chức năng: khoa xét nghiệm và chuẩn đoán hình ảnh, khoa

dược và vật tư, thiết bị y tế.

+ 10 khoa lâm sàng gồm có: Khoa nội tổng hợp, khoa ngoại tổng hợp,

khoa sản, khoa nhi, khoa truyền nhiễm, khoa gây mê - hồi sức cấp cứu, khoa

YHCT, khoa khám bệnh, khoa kiểm soát nhiễm khuẩn, khoa lão khoa

Hình 4.2: Sơ đồ tổ chức bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên

4.1.2.2. Nhiệm vụ của Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên

* Cấp cứu – Khám bệnh – Chữa bệnh

Tiếp nhận các trường hợp người bệnh từ ngoài vào hoặc từ các bệnh

viện khác chuyển đến để cấp cứu, khám bệnh nội trú và ngoại trú.

- Tổ chức khám sức khỏe và chứng nhận sức khỏe theo quy định của

Nhà nước

- Có trách nhiệm giải quyết hầu hết các bệnh tật trong huyện, tỉnh và

thành phố trực thuộc trung ương và các nghành.

- Tổ chức khám giám định sức khỏe giám định pháp y khi hội đồng

giám định y khoa huyện, thành phố hoặc cơ quan bảo vệ pháp luật trưng cầu

- Chuyển bệnh nhân lên tuyến trên khi bệnh viện không có khả năng

giải quyết.

* Đào tạo cán bộ y tế

- Tổ chức đào tạo liên tục cho các thành viên trong bệnh viện và tuyến

dưới nâng cao trình độ chuyên môn.

* Nghiên cứu khoa học về y học:

- Nghiên cứu và tham gia nghiên cứu khoa học phục vụ khám chữa

bệnh, phòng bệnh, phục hồi chức năng, góp phần phát triền kinh tế khu vực.

- Chỉ đạo tuyến dưới về chuyên môn kỹ thuật:

+ Chỉ đạo một số chuyên khoa cho tuyến xã.

+ Chuyển giao, hỗ trợ kỹ thuật chuyên môn cho tuyến xã.

+ Theo dõi, giám sát các hoạt động y tế ở các xã trong huyện.

- Phòng bệnh:

+ Tham gia phòng bệnh cho nhân dân trong khu vực được phân công.

+ Tham gia hô trợ tuyến xã tổ chức triển khai các chương trình, dự án

y tế.

+ Phối hợp với các cơ quan trong và ngoài nghành y tế thực hiện

truyền thông giáo dục sức khỏe.

+ Tham gia phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa.

- Hợp tác quốc tế:

+ Chủ động khai thác, thiết lập mối quan hệ hợp tác, trao đổi kinh

nghiệm và trao đổi chuyên gia về khám chữa bệnh, nghiên cứu khoa học, đào

tạo cán bộ với cơ sở khám chữa bệnh.

+ Tổ chức các hội nghị, hội thảo, các lớp học quốc tế về các lĩnh vực

thuộc phạm vi của Bệnh viện quản lý theo quy định của pháp luật.

- Quản lý kinh tế y tế: quản lý và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực

của Bệnh viên: nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế.

Bảng 4.1: Tổng số nhân lực tại bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên

STT

Số nhân lực

So sánh

1 2 3 4 5 6 7

Năm 2017 32 01 07 24 18 0 08 10 69 12 0 57 13 04 0 09 09 0 09 08 09 06 01 0

Năm 2018 34 01 07 26 17 02 05 10 69 17 08 44 12 07 01 04 08 05 03 08 10 07 0 0

Tăng 2 Tăng 2 Giảm 1 Tăng 2 Giảm 3 Tăng 5 Tăng 8 Giảm 13 Giảm 1 Tăng 3 Tăng 1 Giảm 5 Giảm 1 Tăng 5 Tăng 6 Tăng 1 Tăng 1 Giảm 1

Tổng số bác sĩ Trong dó Bs CK II Bs CKI Bác sĩ Tổng số dược Trong đó: Chuyên khoa I Dược sĩ đại học Trung cấp dược Tổng số điều dưỡng Trong đó: đại học Cao đăng điều dưỡng Trung học điều dưỡng Tổng số hộ sinh Trong đó: hộ sinh đại học Cao đẳng hộ sinh Hộ sinh trung học Tổng số KTV Y Cao đẳng KTV KTV trung cấp Tỏng số Hộ lý/ Y công Cán bộ khác Trong đó: Đại học Cao đẳng Trung cấp Sơ học Tổng cộng

Đơn vị tính Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người Người

02 158

03 158

Tăng 1

( Nguồn: Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên)[8]

Bảng 4.2: Kết quả hoạt động và công tác khám chữa bệnh năm 2018

( Số liệu tính từ ngày 20/11/2017 đến 19/11/2018 )

Năm 2018

STT Nội dung

Đơn vị

Chỉ tiêu

Số liệu năm 2017

So với chỉ tiêu được giao

Thực hiện cả năm 44,174

Tổng số KCB

Lượt

43,032

43,000

Tăng 1,174

Lượt

15,635

15,650

13,117

Giảm 2,533

Lượt

27,397

27,400

31,057

Tăng 3,660

2,662

< 15%

2,476

Đạt 5,60%

Ngày

82,359

82,445

71,819

Giảm 10,626

Ngày

5,2

≤ 6,0

5,5

Giường

150

141

≥ 95

131

Đạt

Số bệnh nhân điều trị nội trú Khám kê đơn ngoại trú Tổng số bệnh nhân chuyển tuyến Bệnh nhân miễn viện phí Tổng số ngày điều trị nội trú Ngày điều trị trung bình Tổng số giường bệnh theo kế hoạch Công suất sử dụng giường bệnh Tổng số BN tử vong

Giảm 2

Lượt

324,827 331,500 262,276

Giảm 69,224

Tổng số xết nghiệm các loại Chụp X quang

Lượt

23,726

23,000

20,066

Giảm 2,934

Siêu âm

Lượt

15,465

15,500

15,510

Tăng 10

Điện tim

Lượt

2,144

2,420

1942

Giảm 478

Nội soi tai, mũi, họng

349

1,205

1,210

1,242

Tăng 32

Tổng số ca phẫu thuật Tổng số ca thủ thuật

30,427

30,500

20,921

Giảm 9,579

( Nguồn: Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên)[8]

Thông qua bảng 4.2 về kết quả hoạt động và công tác khám chữa bệnh

năm 2018 cho ta thấy bệnh nhân tới thăm khám tại bệnh viện ngày càng tăng,

số khám chữa bệnh năm 2018 là 44,174 lượt bệnh nhân ngày càng tăng số

lượng phát sinh rác thải sẽ càng nhiều, rác thải phát sinh sẽ nhiều thành phần

có thể gây khó khăn trong việc phân loại và xử lý, gây tồn đọng rác thải đặc

biệt là chất thải các chất thải nguy hại như công tác chụp X quang

20,066/lượt. chất lây nhiễm từ công tác phẫu thuật 1,242/ca dễ lây bệnh nếu

không được xử lý tốt, đúng quy định.

4.2. Đánh giá công tác quản lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa

huyện Vị Xuyên.

4.2.1. Nguồn phát sinh CTRYT tại bệnh viện

Nguồn phát sinh và thành phần chất thải tại bệnh viện rất đa dạng

nhưng chủ yếu tập chung từ các hoạt động khám - chữa bệnh, sinh hoạt hằng

Khu vực hành chính

Phòng mổ, cấp cứu

Nhà ăn

Rác thải bệnh viện

Phòng bệnh nhân

Kho dược

Xét nghiệm, chuẩn đoán hình ảnh

ngày của bệnh nhân, người thân thăm bệnh và các nhân viên, cán bộ y tế.

Hình 4.3: Nguồn phát sinh chất thải rắn tại bệnh viện Đa khoa

huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang

Nguồn gốc phát sinh CTR có thể chia thành 2 nhóm theo tính ô nhiễm

và biện pháp xử lý.

- Rác thải phát sinh từ hoạt động chuyên môn bao gồm:

+ Phòng mổ, cấp cứu thải ra: Bông băng, găng tay, gạc nhiễm khuẩn,

kim tiêm, chai lọ, dây truyền nước, dao mổ, nhau thai…

+ Phòng xét nghiệm chuẩn đoán hình ảnh thải ra: bơm tiêm, kim tiêm,

chai lọ đựng bệnh phẩm sau xét nghiệm, môi trường nuôi cấy…

+ Kho dược thải ra: dược phẩm quá hạn, dược phẩm bị nhiễm khuẩn,

dược phẩm không còn sử dụng.

- Rác thải phát sinh từ hoạt động sinh hoạt của bác sĩ, nhân viên y tế,

bệnh nhân/người nhà bệnh nhân như: giấy lau, thức ăn thừa, vỏ trái cây, chai,

lọ, túi nilong…

Bảng 4.3: Phân loại và xác định nguồn phát sinh chất thải

Loại chất thải rắn

Chất thải sinh hoạt

Chất thải không sắc nhọn

Chất thải lâm sàng

Vật sắc nhọn

Chất thải hóa học nguy hại

Nguồn phát sinh Từ nhà bếp, văn phòng làm việc của nhân viên y tế, các phòng bệnh,….. Từ quá trình khám chữa bệnh: bông băng, dụng cụ thấm máu, chất bài tiết của bệnh nhân. Từ phòng mổ: cơ quan, bộ phận cơ thể bệnh nhân sau phẫu thuật, bột bó thấm máu của bệnh nhân, ….. Các ống kim tiêm, dây truyền dịch, dao kéo, các dụng cụ sắc nhọn sử dụng trong khám chữa bệnh và phẫu thuật. Ống đựng mẫu bệnh phẩm. Các hóa chất, dược phẩm quá hạn, chụp X_Quang,… (Nguồn: kết quả khảo sát, 2019)

Chất thải rắn được chia thành 3 loại chủ yếu đó là: Chất thải rắn sinh

hoạt, chất thải rắn lâm sàng, chất thải hóa học không nguy hại. Nguồn phát

sinh của các loại chất thải đó như sau:

- Chất thải sinh hoạt: Nguồn phát sinh chủ yếu từ nhà bếp, văn phòng

làm việc của nhân viên y tế, các phòng bệnh,...

- Chất thải lâm sàng: Chủ yếu từ các quá trình khám chữa bệnh, từ phòng

mổ (bông băng, dụng cụ thấm, cơ quan cơ thể của bệnh nhân sau phẫu

thuật,...) ngoài ra còn có các loại rác thải như các ống kim tiêm, dây truyền

dịch, dao kéo,..

- Chất thải hóa học không nguy hại: Các loại hóa chất, dược phẩm quá

hạn, chụp X_Quang,..

4.2.2. Khối lượng chất thải phát sinh tại bệnh viện.

Bảng 4.4: Khối lượng chất thải phát sinh và phương pháp xử lý năm 2017

Xử lý chất y tế

STT

Loại chất thải y tế

Chuyển giao cho đơn vị khác xử lý

Mã CTNH

Đơn vị tính

Tự xử lý tại cơ sở tế

Số lượng chất thải phát sinh

Hình thức/ phương pháp xử lý

Số lượng

Tên và mã số QL CTNH

1 1.1

130101 130101

Kg/năm Kg/năm

1.627,4 357,4

LĐ LĐ

1.2

130101

Kg/năm

610

LĐ

1.3

130101

Kg/năm

LĐ

1.4 2

130101 130102

Kg/năm Kg/năm

647 1,5

LĐ LĐ

2.1

130102

Kg/năm

2.2

130103

Kg/năm

2.3

130302

Kg/năm

1,5

LĐ

2.4

130104

Kg/năm

2.5

Kg/năm

4.936

Chất thải lây nhiễm Chất thải lây nhiễm sắc nhọn Chất thải lây nhiễm không sắc nhọn Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao Chất thải giải phẫu Chất thải nguy hại không lây nhiễm gồm Hóa chất thải bỏ bao gồm hoặc có các thành phần nguy hại Dược phẩm thải bỏ thuộc nhóm gây độc tế bào hoặc có cảnh báo từ nhà sản xuất Thiết bị y tế vỡ, hỏng, đã qua sử dụng thải bỏ chứa thủy ngân và các kim loại nặng Chất hàn răng amalgam thải bỏ Chất thải nguy hại khác Chất thải y tế thông thường

4.936 02.00 0010. Tx

Chuyển cty môi trường thu gom

( Nguồn: Số liệu thu thập điều tra khảo sát, 2019)

Qua bảng 4.4 ta thấy lượng chất thải lây nhiễm là nguồn phát sinh chủ

yếu chiếm khối lượng lớn trong hoạt động chuyên môn khám, chữa bệnh của

bệnh viện chiếm 1.627,4 kg/năm trong đó chất thải lây nhiễm săc nhọn chiếm

357,4 kg/năm , các chất thải lây nhiễm sắc nhọn như bơm kim tiêm, bơm liền

kim tiêm, đầu sắc nhọn của dây truyền, kim chọc dò, kim châm cứu, cưa dùng

trong phẫu thuật và các vật sắc nhọn khác, phương pháp xử lý chất thải y tế

tại bệnh viện là sử dụng lò đốt.

Chất thải y tế thông thường là các chất thải sinh hoạt hằng ngày mà

bệnh viện và bệnh nhân/ người nhà bệnh nhân thải ra chiếm 4.936 kg/năm

chất thải y tế thông thường được công ty môi trường tới thu gom và xử lý.

Bảng 4.5 : Khối lượng chất thải phát sinh và phương pháp xử lý năm 2018

Xử lý chất y tế

STT

Chuyển giao cho đơn vị khác xử lý

Tự xử lý tại cơ sở tế

Loại chất thải y tế

Mã CTNH

Đơn vị tính

Số lượng chất thải phát sinh

Hình thức/ phương pháp xử lý

Số lượng

Tên và mã số QL CTNH

130101 Kg/năm

1.623,2

1.623,2 LĐ

130101 Kg/năm

355,2

Chất thải lây nhiễm 1.1 Chất thải lây

355,2

LĐ

nhiễm sắc nhọn

1.2 Chất thải lây

130101 Kg/năm

570

LĐ

nhiễm không sắc nhọn

130101 Kg/năm

LĐ

1.3 Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao

1.4 Chất thải giải phẫu 130101 Kg/năm 130102 Kg/năm 2

650 1,5

LĐ LĐ

Chất thải nguy hại không lây nhiễm gồm

130102 Kg/năm

130103 Kg/năm

2.3

130302 Kg/năm

LĐ

2.1 Hóa chất thải bỏ bao gồm hoặc có các thành phần nguy hại 2.2 Dược phẩm thải bỏ thuộc nhóm gây độc tế bào hoặc có cảnh báo từ nhà sản xuất Thiết bị y tế vỡ, hỏng, đã qua sử dụng thải bỏ chứa thủy ngân và các kim loại nặng 2.4 Chất hàn răng

130104 Kg/năm

amalgam thải bỏ

2.5 Chất thải nguy hại

Kg/năm

4.833

khác Chất thải y tế thông thường

02.00 0010. Tx

Chuyển cty môi trường thu gom

( Nguồn: Số liệu thu thập điều tra khảo sát, 2019)

Qua bảng 4.4 và 4.5 về khối lượng chất thải rắn phát sinh qua 2 năm

2017 và 2018 không có sự chênh lệch lớn về số lượng chất thải phát sinh năm

2017 chất thải lây nhiễm là 1.627,4 kg thì năm 2018 là 1.623,2 kg có dấu hiệu

giảm nhưng không đáng kể, trong chất thải lây nhiễm thì chất thải lây nhiễm

sắc nhọn chiếm đa số trọng lượng 355,2 kg/năm (2018), các chất thải lây

nhiễm đều được xử lý tại bệnh viện bằng phương pháp đốt, ngoài ra chất thải

y tế thông thường cũng chiếm một phần lớn tại bệnh viện năm 2018 kết quả

thu được là 4.833 kg/năm.

Các loại chất thải rắn y tế cụ thể như: Chai lọ, bơm tiêm, túi linon, giấy

bìa các tông,… và các biện pháp xử lý được thống kê đầy đủ. Bảng 4.6 thể

hiện lượng chất thải rắn phát sinh cụ thể từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2018 và

các phương pháp xử lý được thể hiện trong bảng sau.

Bảng 4.6: Tổng lượng CTR phát sinh từ tháng 5 đến tháng 11

và phương pháp xử lý

Tên/loại chất thải rắn y tế Bông băng bột Chai lọ, ống tiêm Kim loại vỏ hộp Mô tổ chức cắt bỏ Chai lọ, bơm tiêm, túi nilon nhựa

Giấy bìa cát tông 68 70 60 66 78 64 80 486 Kg 30 34 34 26 32 33 32 221 Kg 200 205 210 245 250 215 280 1,605 Kg 165 180 185 250 215 115 128 1,238 Kg 155 185 140 170 165 128 190 1,133 Kg Tháng 5/2018 Tháng 6/2018 Tháng 7/2018 Tháng 8/2018 Tháng 9/2018 Tháng 10/2018 Tháng 11/2018 Tổng Đơn vị tính 235 230 195 200 170 180 255 1,465 Kg

Đốt Đốt Nghiền Nghiền Đốt Đốt

Phương pháp công nghệ xử lý được sử dụng

(Nguồn: Sổ theo dõi xử lý, tiêu hủy, chất thải nguy hại,2018)[9]

Lượng CTR phát sinh chất thải y tế được tính từ tháng 5 đến tháng 11

năm 2018 từ bảng 4.6 cho thấy các loại chất thải nguy hại được phân loại

riêng tại các khoa phòng được các hộ lý vận chuyển từ các khoa phòng về nơi

tập kết, tại đây các chất thải được phân loại lần 2 trước khi đem đi xử lý trung

bình 1 tháng chất thải rắn của chai lọ, bơm tiêm, túi nilon nhựa trung bình là

209 kg /tháng. Bông, băng, bột trung bình là 161 kg/tháng, chai lọ, ống tiêm

trung bình/ tháng là 229 kg, kim loại, vỏ hộp là 176kg/tháng. Các loại chất

thải nguy hại rắn y tế đều sử dụng công nghệ lò đốt, riêng chai lọ, ống tiêm và

kim loại vỏ hộp được nghiền.

4.2.3. Công tác phân loại và thu gom chất thải rắn y tế tại nguồn

Theo quy định của Bộ Y tế về “Quy chế quản lý chất thải y tế - 2015”,

chất thải rắn y tế phải được phân loại tại nguồn và trong quá trình thu gom

phải có bao bì, túi đựng phù hợp theo quy định về màu sắc:

- Màu vàng đối với bao bì, dụng cụ, thiết bị lưu chứa chất thải lây nhiễm;

- Màu đen đối với bao bì, dụng cụ, thiết bị lưu chứa chất thải nguy hại

không lây nhiễm;

- Màu xanh đối với bao bì, dụng cụ, thiết bị lưu chứa chất thải y tế

thông thường;

- Màu trắng đối với bao bì, dụng cụ, thiết bị lưu chứa chất thải tái chế.

Quy trình phân loại CTRYT tại Bệnh viện đa khoa huyện Vị Xuyên

được thực hiện khá tốt, quá trình phân loại chất thải sinh hoạt và chất thải y tế

được thực hiện ngay tại nguồn phát sinh theo đúng quy định của Bộ Y tế.

Chất thải sau khi phân loại sẽ được cho vào các túi nilon đúng màu sắc quy

định, không để lẫn chất thải y tế nguy hại lẫn với chất thải sinh hoạt.

Việc phân loại được thực hiện như sau:

Mỗi khoa phòng đều trang bị các túi nilon, thùng rác với màu sắc theo

quy định .

- Thùng túi nilon màu xanh: Đựng các chất thải sinh hoạt thông thường

bao gồm: Giấy, báo, tài liệu, khăn gạc các đồ dùng và các vật liệu y tế chăm

sóc người bệnh không dính máu,… thức ăn thừa, vật liệu đóng gói, hoa, lá

cây, rác quét dọn từ các nhà sàn (trừ chất thải quét dọn từ các buồng cách ly)

và từ các khu vực ngoại cảnh.

- Thùng, túi nilon màu trắng: Để thu gom các loại chất lâm sàng không

sắc nhọn, các chất thải tái chế như chai, lọ nhựa, chai lọ thủy tinh chứa chất

thải không độc hại…

- Thùng, hộp nhựa màu vàng đựng các vật sắc nhọn bên ngoài có biểu

tượng về nguy hại sinh học: Để thu gom các chất thải lâm sàng sắc nhọn như:

kim tiêm, bơm tiêm kèm kim tiêm, dao mổ, pipet Pasteur, các lam kính xét

nghiệm, đĩa nuôi cấy bằng thủy tinh, các lọ thủy tinh dính máu hay vật sắc

nhọn khác,..

Khoa cận lâm sàng còn có thêm thùng, túi màu đen: Để thu gom các

chất thải hóa học và chất thải phóng xạ, các chất gây độc tế bào.

- Chất thải hóa học: lọ thủy tinh đựng chất thải hóa học, thốc hóa trị

- Chất thải phóng xạ: Các dụng cụ có dính chất phóng xạ phát sinh

trong quá trình chuẩn đoán và điều trị như kim tiêm ống nghiệm, chai

lọ đựng chất phóng xạ, dụng cụ chứa nước tiểu của người bệnh đang

điều trị chất phóng xạ

- Trên xe tiêm và xe làm thủ thuật cũng đã được trang bị đầy đủ phương

tiện để thu gom chất thải sinh hoạt, lâm sàng và chất thải sắc nhọn.

- Thời gian thu gom vận chuyển được quy định rõ ràng là 2 lần/ ngày.

Trong trường hợp rác quá nhiều thì sẽ tiến hành tăng số lần thu gom nhằm

đảm bảo giữ gìn vệ sinh bệnh viện.

Bảng 4.7: Thu gom, vận chuyển và lưu trữ chất thải rắn y tế

Đáp ứng yêu cầu về Đáp ứng yêu cầu

chất lượng về số lượng Trang thiết bị thu gom chất

thải rắn y tế Chưa Đạt Chưa đạt Đạt đạt