
2
Khái niệm bản thân là cách mỗi cá nhân hình dung chính mình là người như thế
nào (có thể gọi là hình ảnh bản thân) và chúng ta soi theo đó mà hành động. Nó không
có sẵn khi con người được sinh ra mà được hình thành dần do cách đối xử, cách phản
ứng của những người chung quanh đối với mình (cha mẹ, người thân, bạn bè, thầy cô
giáo, đồng nghiệp…) và những trải nghiệm thành công hay thất bại của mình (Nguyễn
Ngọc Lâm, 2011).
Khái niệm bản thân mang nhiều hình thức khác nhau:
Hình ảnh cơ thể:
Ý thức về cơ thể, vóc dáng, đẹp hay xấu của mình, chúng ta có hãnh diện về cơ thể
của mình hay không. Chúng ta hành động tích cực hay tiêu cực cũng do cách chúng ta
tự đánh giá hay sự đánh giá của người khác về vóc dáng của mình. Người có khuyết
tật thường hay bị trêu chọc luôn mặc cảm và ít chịu giao tiếp.
Cái “tôi” chủ quan:
Cách một cá nhân nghĩ về chính mình (tôi nghĩ tôi là…) và cái mà người khác đánh
giá về mình (có khi đúng, có khi sai). Ví dụ: Tự đánh giá mình là người khó ưa đối
với người khác.
Cái “tôi” lý tưởng:
Cái “tôi” mà một cá nhân muốn trở thành ( về các mặt như ước vọng , giá trị, lý
tưởng, đạo đức…),thường dựa theo một mẫu người được ngưỡng mộ hay ước muốn đi
theo một lãnh vực hoạt động có ích cho xã hội. Và những cái “tôi” khác theo từng vai
trò xã hội mà ta đang đảm nhận theo từng thời điểm của cuộc sống, theo nghề nghiệp,
theo môi trường sống.
2.2. Khái niệm khám phá và phát triển bản thân
Theo lý thuyết tháp nhu cầu của Abraham Maslow (1908-1970), khám phá và
phát triển bản thân là nhu cầu cao nhất trong tháp này - Nhu cầu được thể hiện mình
(self-actualizing needs). Đây chính là nhu cầu được sử dụng hết khả năng, tiềm năng
của mình để tự khẳng định mình, để làm việc và đạt được các mục tiêu, ước mơ hoài
bão mình đặt ra. Để đạt được nhu cầu được thể hiện mình, mỗi cá nhân con người
luôn mong muốn khám phá và phát triển bản thân mình. Do đó, khái niệm khám phá
và phát triển bản thân chính là một quá trình tìm kiếm các cách thức mà năng lực, trí
tuệ, khả năng của mình được phát huy và mình cảm thấy hài lòng về nó.