CÂY CÀ CHUA
Tên khoa h c: ọLycopersicum esculentum Miller
H cà: Solanacea ọ
ThS. Tr n Th Baầ ị
B môn Khoa H c Cây Tr ngộ ọ ồ
Khoa Nông Nghi p & Sinh h c ng d ng, Tr ng ĐHCTệ ọ ứ ụ ườ
I. GI I THI UỚ Ệ
Cà chua là lo i rau ăn trái r t đ c a thích vì ph m ch t ngon và ch bi n đ cạ ấ ượ ư ẩ ấ ế ế ượ
nhi u cách. Cà chua còn cho năng su t cao, do đó đ c tr ng r ng rãi và đ cề ấ ượ ồ ộ ượ
canh tác kho ng 200 năm nay Châu Âu đ làm cây th c ph m.ả ở ể ự ẩ
n c ta vi c phát tri n tr ng cà chua còn có ý nghĩa quan tr ng v m t luânỞ ướ ệ ể ồ ọ ề ặ
canh, tăng v và tăng năng su t trên đ n v di n tích, do đó cà chua là lo i rauụ ấ ơ ị ệ ạ
đ c khuy n khích phát tri n. Tuy nhiên, vi c tr ng cà chua ch a đ c phát tri nượ ế ể ệ ồ ư ượ ể
m nh theo mong mu n vì cà chua tr ng trong đi u ki n nóng và m n c ta dạ ố ồ ề ệ ẩ ở ướ ễ
m c nhi u b nh gây h i đáng k nh héo t i, virus,... khó phòng tr . Ngoài ra mùaắ ề ệ ạ ể ư ươ ị
hè vùng nhi t đ i làm cà kém đ u trái vì nhi t đ cao nên h t ph n b ch t (b tệ ớ ậ ệ ộ ạ ấ ị ế ấ
th ).ụ
II. Đ C TÍNH TH C V TẶ Ự Ậ
Cà chua là cây h ng niên, tuy nhiên trong đi u ki n t i h o nh t đ nh cà có th làằ ề ệ ố ả ấ ị ể
cây nhi u năm.ề
1. R :ễ R chùm, ăn sâu và phân nhánh m nh, kh năng phát tri n r ph r t l n.ễ ạ ả ể ễ ụ ấ ớ
Trong đi u ki n t i h o nh ng gi ng tăng tr ng m nh có r ăn sâu 1 - 1,5m vàề ệ ố ả ữ ố ưở ạ ễ
r ng 1,5 - 2,5m vì v y cà chua ch u h n t t. Khi c y r chính b đ t, b r ph phátộ ậ ị ạ ố ấ ễ ị ứ ộ ễ ụ
tri n và phân b r ng nên cây cũng ch u đ ng đ c đi u ki n khô h n. B r ănể ố ộ ị ự ượ ề ệ ạ ộ ễ
sâu, c n, m nh hay y u đ u có liên quan đ n m c đ phân cành và phát tri n c aạ ạ ế ề ế ứ ộ ể ủ
b ph n trên m t đ t, do đó khi tr ng cà chua t a cành, b m ng n, b r th ng ănộ ậ ặ ấ ồ ỉ ấ ọ ộ ễ ườ
nông và h p h n so v i đi u ki n tr ng t nhiên.ẹ ơ ớ ề ệ ồ ự
2. Thân: Thân tròn, th ng đ ng, m ng n c, ph nhi u lông, khi cây l n g c thânẳ ứ ọ ướ ủ ề ớ ố
d n d n hóa g . Thân mang lá và phát hoa. nách lá là ch i nách. Ch i nách ầ ầ ỗ Ở ồ ồ ở
các v trí khác nhau có t c đ sinh tr ng và phát d c khác nhau, th ng ch i náchị ố ộ ưở ụ ườ ồ
ngay d i chùm hoa th nh t có kh năng tăng tr ng m nh và phát d c s m soở ướ ứ ấ ả ưở ạ ụ ớ
v i các ch i nách g n g c. ớ ồ ầ ố
Tùy kh năng sinh tr ng và phân nhánh các gi ng cà chua đ c chia làm 4 d ngả ưở ố ượ ạ
hình:
- D ng sinh tr ng h u h n (determinate) ạ ưở ữ ạ
- D ng sinh tr ng vô h n (indeterminate)ạ ưở ạ
- D ng sinh tr ng bán h u h n (semideterminate)ạ ưở ữ ạ
- D ng lùn (dwart) ạ
3. Lá: Lá thu c lá kép lông chim l , m i lá có 3 - 4 đôi lá chét, ng n lá có 1 lá riêngộ ẻ ỗ ọ
g i là lá đ nh. Rìa lá chét đ u có răng c a nông hay sâu tùy gi ng. Phi n lá th ngọ ỉ ề ư ố ế ườ
ph lông t . Đ c tính lá c a gi ng th ng th hi n đ y đ sau khi cây có chùm hoaủ ơ ặ ủ ố ườ ể ệ ầ ủ
đ u tiên.ầ
4. Hoa: Hoa m c thành chùm, l ng tính, t th ph n là chính. S th ph n chéo ọ ưỡ ự ụ ấ ự ụ ấ ở
cà chua khó x y ra vì hoa cà chua ti t nhi u ti t t ch a các alkaloid đ c nên khôngả ế ề ế ố ứ ộ
h p d n côn trùng và h t ph n n ng không bay xa đ c. S l ng hoa trên chùmấ ẫ ạ ấ ặ ượ ố ượ
thay đ i tùy gi ng và th i ti t, th ng t 5 - 20 hoa. ổ ố ờ ế ườ ừ
5. Trái: Trái thu c lo i m ng n c, có hình d ng thay đ i t tròn, b u d c đ n dài.ộ ạ ọ ướ ạ ổ ừ ầ ụ ế
V trái có th nh n hay có khía. Màu s c c a trái thay đ i tùy gi ng và đi u ki nỏ ể ẵ ắ ủ ổ ố ề ệ
th i ti t. Th ng màu s c trái là màu ph i h p gi a màu v trái và th t tráiờ ế ườ ắ ố ợ ữ ỏ ị
Quá trình chín c a trái chia làm 4 th i kỳ:ủ ờ
Th i kỳ trái xanh:ờ Trái và h t phát tri n ch a hoàn toàn, n u đem d m trái khôngạ ể ư ế ấ
chín, trái ch a có mùi v , màu s c đ c tr ng c a gi ng.ư ị ắ ặ ư ủ ố
Th i kỳ chín xanh:ờ Trái đã phát tri n đ y đ , trái có màu xanh sáng, keo xung quanhể ầ ủ
h t đ c hình thành, trái ch a có màu h ng hay vàng nh ng n u đem d m trái thạ ượ ư ồ ư ế ấ ể
hi n màu s c v n có.ệ ắ ố
Th i kỳ chín vàng:ờ Ph n đ nh trái xu t hi n màu h ng, xung quanh cu ng trái v nầ ỉ ấ ệ ồ ố ẫ
còn xanh, n u s n ph m c n chuyên ch đi xa nên thu ho ch lúc nay đ trái chín tế ả ẩ ầ ở ạ ể ừ
t khi chuyên ch .ừ ở
Th i kỳ chín đ :ờ ỏ Trái xu t hi n màu s c v n có c a gi ng, màu s c th hi n hoànấ ệ ắ ố ủ ố ắ ể ệ
toàn, có th thu ho ch đ ăn t i. H t trong trái lúc nay phát tri n đ y đ có thể ạ ể ươ ạ ể ầ ủ ể
làm gi ng.ố
6. H t:ạ H t cà nh , d p, nhi u lông, màu vàng sáng ho c h i t i. H t n m trongạ ỏ ẹ ề ặ ơ ố ạ ằ
bu ng ch a nhi u d ch bào ki m hãm s n y m m c a h t. Trung bình có 50 - 350ồ ứ ề ị ề ự ả ầ ủ ạ
h t trong trái. Tr ng l ng 1000 h t là 2,5 - 3,5g.ạ ọ ượ ạ
III. ĐI U KI N NGO I C NHỀ Ệ Ạ Ả
1. Nhi t đ :ệ ộ Cà chua là cây ch u m, m t trong nh ng đi u ki n c b n đ có đ cị ấ ộ ữ ề ệ ơ ả ể ượ
s n l ng cao và s m cà chua là t o ch đ nhi t đ t i h o cho cây 21-24ả ượ ớ ở ạ ế ộ ệ ộ ố ả oC,
n u nhi t đ đêm th p h n ngày 4-5ế ệ ộ ấ ơ oC thì cây cho nhi u hoa. Các th i kỳ sinhề ờ
tr ng và phát tri n khác nhau c a cây đòi h i nhi t đ không khí và đ t nh t đ nhưở ể ủ ỏ ệ ộ ấ ấ ị
2. Ánh sáng: Cà chua là cây a sáng, không nên gieo cây con n i bóng râm,ư ở ơ
c ng đ t i thi u đ cây tăng tr ng là 2.000 - 3.000 lux, không ch u nh h ngườ ộ ố ể ể ưở ị ả ưở
quang kỳ. c ng đ ánh sáng th p h n hô h p gia tăng trong khi quang h p bỞ ườ ộ ấ ơ ấ ợ ị
h n ch , s tiêu phí ch t dinh d ng b i hô h p cao h n l ng v t ch t t o raạ ế ự ấ ưỡ ở ấ ơ ượ ậ ấ ạ
đ c b i quang h p, do đó cây sinh tr ng kém. ượ ở ợ ưở
3. N c:ướ Yêu c u n c c a cây trong quá trình dinh d ng không gi ng nhau. Khiầ ướ ủ ưỡ ố
cây ra hoa đ u trái và trái đang phát tri n là lúc cây c n nhi u n c nh t, n u đ tậ ể ầ ề ướ ấ ế ấ
quá khô hoa và trái non d r ng; n u đ t th a n c, h th ng r cây b t n h i vàễ ụ ế ấ ừ ướ ệ ố ễ ị ổ ạ
cây tr nên m n c m v i sâu b nh. N u g p m a nhi u vào th i gian này trái chínở ẫ ả ớ ệ ế ặ ư ề ờ
ch m và b n t. L ng n c t i còn thay đ i tùy thu c vào li u l ng phân bón vàậ ị ứ ượ ướ ướ ổ ộ ề ượ
m t đ tr ng. ậ ộ ồ
4. Đ t và ch t dinh d ng:ấ ấ ưỡ Cà có th tr ng trên nhi u lo i đ t khác nhau nh ngể ồ ề ạ ấ ư
thích h p nh t v n là đ t th t pha cát, nhi u mùn hay đ t phù sa, đ t b i gi m vàợ ấ ẫ ấ ị ề ấ ấ ồ ữ ẩ
thoát n c t t và ch a t i thi u là 1,5% ch t h u c . Cà tr ng t t nh t sau v c iướ ố ứ ố ể ấ ữ ơ ồ ố ấ ụ ả
b p hay d a leo, nh ng lo i cây c n bón nhi u phân h u c và đ m. Cà thích h pắ ư ữ ạ ầ ề ữ ơ ạ ợ
trên đ t có pH = 5,5 - 7,0. Đ t chua h n ph i bón thêm vôi.ấ ấ ơ ả
IV. GI NG Ố
1. Gi ng F1 nh p n iố ậ ộ
- Red Crown 250 (nh p t Đài Loan do công ty Gi ng Cây Tr ng Mi n Nam phânậ ừ ố ồ ề
ph i): Là gi ng lai F1, thân sinh tr ng vô h n cao 1,5-2m, c n làm giàn ch c ch n,ố ố ưở ạ ầ ắ ắ
cây tăng tr ng m nh, ch ng ch u t t b nh héo vi khu n và th i h ch khá, tr ngưở ạ ố ị ố ệ ẩ ố ạ ồ
đ c trong mùa n ng cũng nh trong mùa m a, kh năng đ u trái cao trong mùaượ ắ ư ư ả ậ
m a, trái phát tri n đ u, trái tròn, h i có khía, r t c ng và ít n t trái trong mùa m a.ư ể ề ơ ấ ứ ứ ư
Gi ng cho thu ho ch 65-70 ngày sau khi tr ng, th i gian thu ho ch dài, năng su tố ạ ồ ờ ạ ấ
30-40 t n/ha.ấ
- TN52 (nh p t n Đ do công ty Trang Nông phân ph i): Là gi ng lai F1, thân sinhậ ừ Ấ ộ ố ố
tr ng h u h n, tr ng đ c quanh năm, trái to d ng hình vuông, chín đ đ p, th tưở ữ ạ ồ ượ ạ ỏ ẹ ị
d y r t c ng, tr ng l ng trái trung bình 90-100g, thu ho ch 65-70 ngày sau khiầ ấ ứ ọ ượ ạ
tr ng, năng su t bi n đ ng t 20-30 t n/ha, l ng h t gi ng tròng cho 1.000m2 tồ ấ ế ộ ừ ấ ượ ộ ố ừ
8-10 g (330-350 h t/g), tr ng đ c quanh năm.ộ ồ ượ
- Cà chua F1 s 607ố (công ty Hai Mũi tên Đ phân ph i): Là gi ng lai F1, thân sinhỏ ố ố
tr ng h u h n, tán cây và lá phân b g n, kháng b nh héo xanh t t, ch u nhi t,ưở ữ ạ ố ọ ệ ố ị ệ
tr ng đ c quanh năm. Trái d ng tr ng, ng n, h i vuông, chín màu đ t i, c ng,ồ ượ ạ ứ ắ ơ ỏ ươ ứ
tr ng l ng trung bình 100-120g/trái.ọ ượ
Đây là gi ng lai F1, không nên l y h t trong trái ăn t i đem tr ng l i vì năng su tố ấ ộ ươ ồ ạ ấ
và ph m ch t gi m. ẩ ấ ả
2. Gi ng đ a ph ng:ố ị ươ
- Cà Cùi: Trái hình tròn d p, to trung bình, màu h ng, trái chia nhi u ngăn , ch aẹ ồ ề ứ
nhi u h t, trái có v chua, có khía hay không có khía, th ng s d ng ăn t i. Càề ạ ị ườ ử ụ ươ
cùi tr ng ph bi n nhi u n i vùng đ ng b ng sông C u Long nh M Tho, Gòồ ổ ế ề ơ ở ồ ằ ử ư ỹ
Công, Hoc Môn.
- Cà Bòn Bon: Tr ng ph bi n Sóc Trăng, B c Liêu. Cây sinh tr ng vô h n, tráiồ ổ ế ở ạ ưở ạ
hình b u d c dài, màu đ , tr n láng, không khía, th t day, trái chia làm nhi u ngăn,ầ ụ ỏ ơ ị ề
ch a ít h t. Trái đ c s d ng làm m t, t ng cà, ăn t i hay ch bi n, n uứ ạ ượ ử ụ ứ ươ ươ ế ế ấ
n ng.ướ
- Cà Gió: Tr ng ph bi n vùng An Giang, Châu Đ c. Trái hình b u d c dài, đ uồ ổ ế ở ố ầ ụ ầ
h i nh n, màu đ , không khía, th t day, trái chia nhi u ngăn và ch a ít h t. Cà gíoơ ọ ỏ ị ề ứ ạ
ch u nóng gi i nên tr ng đ c vào mùa hè, trái cũng đ c s d ng đ ch bi n,ị ỏ ồ ượ ượ ử ụ ể ế ế
n u n ng hay ăn t i.ấ ướ ươ
Gi ng đi ph ng, năng su t th p, trái n t nhi u, x u xí trong v m aố ạ ươ ấ ấ ứ ề ấ ụ ư
V. K THU T TR NGỸ Ậ Ồ
1. Th i v :ờ ụ Nh có gi ng m i nên hi n nay cà chua h u nh tr ng đ c quanh nămờ ố ớ ệ ầ ư ồ ượ
vùng đ ng b ng sông C u Long. Tuy nhiên cũng phân ra làm 3 v chính nh sau:ở ồ ằ ử ụ ư