Cây l c (ạArachis hypogea)
Phân lo i khoa h cạ ọ
Gi i (ớregnum): Plantae
Ngành (divisio): Magnoliophyta
L p (ớclass): Magnoliopsida
B (ộordo): Fabales
H (ọfamilia): Fabaceae
Phân h (ọsubfamilia): Faboideae
Tông (tribus): Aeschynomeneae
Chi (genus): Arachis
Loài (species): A. hypogaea
Tên hai ph nầ
Arachis hypogaea
L.
cạ, còn đ c g i là ượ ọ đ u ph ngậ ộ hay đ u ph ngậ ụ (danh pháp khoa h cọ: Arachis hypogaea), là m tộ
loài cây th c ph mự ẩ thu c ộh Đ uọ ậ có ngu n g c t i ồ ố ạ Nam Mỹ.
T "l c" có l b t ngu n t ừ ạ ẽ ắ ồ ừ ch Hánữ "hoa l c sinh" mà có ng i cho r ng ạ ườ ằ ng i Hánườ đã phiên âm
t "Arachis".ừ
Bài này còn r t s khaiấ ơ . B n có ạ
Chi L cạ (danh pháp khoa h cọ: Arachis) là m t chi c a kho ng 70 ộ ủ ả loài th c v t có hoaự ậ s ng m tố ộ
năm và lâu năm trong h Đ uọ ậ (Fabaceae) và có ngu n g c t khu v c ồ ố ừ ự Nam Mỹ. Ít nh t có m t loàiấ ộ
v i tên g i là ớ ọ l cạ (Arachis hypogaea), có giá tr nh m t loài cây cung cung l ng th c có t mị ư ộ ươ ự ầ
quan tr ng toàn c u; m t vài loài khác đ c tr ng v i quy mô nh t i Nam M .ọ ầ ộ ượ ồ ớ ỏ ạ ỹ
Các loài trong chi Arachis, bao g m c l c, b ồ ả ạ ị u trùngấ c a m t s loài côn trùng thu c ủ ộ ố ộ b Cánhộ
v yẩ (Lepidoptera) phá ho i, bao g m ạ ồ Ochropleura plecta, Discestra trifolii và Agrotis segetum.
[s aử] Các loài
•Arachis appressipila
•Arachis archeri
•Arachis batizocoi
•Arachis benensis
•Arachis benthamii
•Arachis brevipetiolata
•Arachis burchellii
•Arachis burkartii
•Arachis cardenasii
•Arachis chiquitana
•Arachis correntina
•Arachis cruziana
•Arachis cryptopotamica
•Arachis dardani
•Arachis decora
•Arachis diogoi
•Arachis douradiana
•Arachis duranensis
•Arachis giacomettii
•Arachis glabrata
•Arachis glandulifera
•Arachis gracilis
•Arachis guaranitica
•Arachis hatschbachii
•Arachis helodes
•Arachis hermannii
•Arachis herzogii
•Arachis hoehnei
•Arachis hypogaea (l cạ)
•Arachis ipaensis
•Arachis kempff-mercadoi
•Arachis kretschmeri
•Arachis kuhlmannii
•Arachis lignosa
•Arachis lutescens
•Arachis macedoi
•Arachis magna
•Arachis major
•Arachis marginata
•Arachis martii
•Arachis matiensis
•Arachis microsperma
•Arachis monticola
•Arachis oteroi
•Arachis palustris
•Arachis paraguariensis
•Arachis pietrarellii
•Arachis pintoi
•Arachis praecox
•Arachis prostrata (Grassnut)
•Arachis pseudovillosa
•Arachis pusilla
•Arachis repens
•Arachis retusa
•Arachis rigonii
•Arachis setinervosa
•Arachis simpsonii
•Arachis stenophylla
•Arachis stenosperma
•Arachis subcoriacea
•Arachis sylvestris
•Arachis trinitensis
•Arachis triseminata
•Arachis tuberosa
•Arachis valida
•Arachis vallsii
•Arachis villosa
•Arachis villosulicarpa
•Arachis williamsii
M T S CÔNG NGH M I TRONG CH N T O VÀ NHÂN GI NG GÓP PH N THÚCỘ Ố Ệ Ớ Ọ Ạ Ố Ầ Đ Y S N XU TẨ Ả Ấ
L C VÀ Đ U T NG VI T NAM Ạ Ậ ƯƠ Ở Ệ
(Trong khuôn kh h th ng gi ng Qu c gia 2000 - 2002)ổ ệ ố ố ố
TS. VS. Tr n Đình Longầ
Vi n Khoa h c K thu t Nôngệ ọ ỹ ậ
nghi p Vi t Namệ ệ
L c và đ u t ng là cây công nghi p , cây th c ph m ng n ngày có giá tr dinh d ng cao đ c dùng làmạ ậ ươ ệ ự ẩ ắ ị ưỡ ượ
th c ph m cho ng i và th c ăn cho chăn nuôi, đ ng th i còn là cây c i t o đ t t t và là m t hàng nôngự ẩ ườ ứ ồ ờ ả ạ ấ ố ặ
s n su t kh u quan tr ng đem l i l i nhu n cao. Chính vì v y cây l c và đ u t ng đang là m t trong 10ả ấ ẩ ọ ạ ợ ậ ậ ạ ậ ươ ộ
ch ng trình u tiên phát tri n c a n c ta.ươ ư ể ủ ướ
T năm 1990 tr l i đây di n tích, năng su t, s n l ng l c và đ u t ng đã không ng ng tăng lên. Đ iừ ở ạ ệ ấ ả ượ ạ ậ ươ ừ ố
v i cây l c di n tích tăng t 201.400 ha năm 1990 lên 243.900 năm 2000 (21,1%), năng su t tăng 37,1%ớ ạ ệ ừ ấ
và s n l ng tăng 65,6%; đ i v i cây đ u t ng di n tích tăng 11,2%, năng su t tăng 46,8% và s n l ngả ượ ố ớ ậ ươ ệ ấ ả ượ
tăng 63,9%.
Có đ c s tăng tr ng nh y v t v năng su t là nh vào nh ng đóng góp tích c c c a công tác gi ng vàượ ự ưở ả ọ ề ấ ờ ữ ự ủ ố
các ch tr ng chính sách h tr s n xu t c a Trung ng và Đ a ph ng, ý th c ti p thu ti n b kủ ươ ỗ ợ ả ấ ủ Ươ ị ươ ứ ế ế ộ ỹ
thu t c a đông đ o bà con nông dân.ậ ủ ả
•
V cây l c:ề ạ
1. Công ngh m i trong ch n t o gi ng:ệ ớ ọ ạ ố
- Nh p công ngh t n c ngoàậ ệ ừ ướ i (nh p n i gi ng)ậ ộ ố
Nh p công ngh ti n ti n t n c ngoài đ c i ti n, áp d ng ph c v phát tri n s n xu t, đ i s ng xã h iậ ệ ế ế ừ ướ ể ả ế ụ ụ ụ ể ả ấ ờ ố ộ
đang là m t trong nh ng v n đ mà đ c Đ ng và Nhà n c quan tâm khuy n khích.ộ ữ ấ ề ượ ả ướ ế Xu t phát t quanấ ừ
đi m trên, trong th i gian qua trong khuôn kh ch ng trình Đ u đ Qu c gia đã nh p n i hàng nghìn m uể ờ ổ ươ ậ ỗ ố ậ ộ ẫ
gi ng v i các đ c tính quí, trong đó có nh ng gi ng đ c bi t xu t s c nh : Năng su t cao (L14, L15, L02,ố ớ ặ ữ ố ặ ệ ấ ắ ư ấ
LVT…); Gi ng có th i gian sinh tr ng ng n (Chico, JL24, L05,…); Gi ng có ch t l ng xu t kh u caoố ờ ưở ắ ố ấ ượ ấ ẩ
(L08), Gi ng kháng b nh héo xanh vi khu n (MD7,…); gi ng kháng b nh lá cao (ICGV87157, ICGVố ệ ẩ ố ệ
87314).
M t s gi ng nh p n i đã góp ph n quan tr ng trong công tác c i ti n gi ng trong n c. M t s gi ngộ ố ố ậ ộ ầ ọ ả ế ố ướ ộ ố ố
khác đã đ c tuy n ch n tr c ti p và hi n nay đang phát tri n r ng ngoài s n xu t trên qui mô hàng v nượ ể ọ ự ế ệ ể ộ ả ấ ạ
ha nh : L.02, L14, LVT, L05, MD7… Hi n t i các gi ng nh p t Trung Qu c t ra có nhi u u đi m n i b tư ệ ạ ố ậ ừ ố ỏ ề ư ể ổ ậ
nh năng su t cao, kh năng ch u thâm canh cao và ch ng ch u sâu b nh khá. ư ấ ả ị ố ị ệ
B ng 1. M t s gi ng l c nh p n i đang đ c s n xu t phát tri nả ộ ố ố ạ ậ ộ ượ ả ấ ể
Tên
gi ngốM c đ cho phépứ ộ TGST (ngày) Năng su tấ
(t /ha)ạT l nhân (%)ỷ ệ KL. 100 h t (g)ạ
L02 Gi ng Qu c Gia 1998ố ố 125 - 135 30 - 50 68 - 72 60 - 65
LVT Gi ng Qu c Gia 1997ố ố 120 - 125 30 - 35 70 - 72 50 - 55
L05 Khu v c hóa 2000ự105 - 110 25 - 30 76 - 78 50 - 55
MD7 Khu v c hóa 2000ự120 - 125 30 - 35 70 - 73 55 - 60
L14 Khu v c hóa 2001ự120 - 125 40 - 50 70 - 73 60 - 65
L08 Kh o nghiêm Qu c Giaả ố 120 - 135 25 - 30 73 - 75 65 - 70
L18 Kh o nghi m Qu c Giaả ệ ố 125 - 130 55 - 70 69 - 71 65 - 70
- Lai t o và đ t bi n:ạ ộ ế
T nh ng ngu n v t li u nh p n i, nhi u gi ng m i đã đ c c i ti n thông qua vi c lai t o và đ t bi n nh :ừ ữ ồ ậ ệ ậ ộ ề ố ớ ượ ả ế ệ ạ ộ ế ư
+ Lai h u tính:ữ
Gi ng l c L.03ố ạ là s n ph m đ c ch n t o t t h p lai gi a Sen Ngh An/ICGV 87157 cho năng su tả ẩ ượ ọ ạ ừ ổ ợ ữ ệ ấ
cao t 30 - 35 t /ha, Kh i l ng h t 50 - 55 g/100 h t, ch t l ng xu t kh u t t, kháng b nh lá cao h nừ ạ ố ượ ạ ạ ấ ượ ấ ẩ ố ệ ơ
h n gi ng đ a ph ng Sen ngh An. Gi ng đã đ c khu v c hóa năm 2000 và hi n nay phát tri n t t ẳ ố ị ươ ệ ố ượ ự ệ ể ố ở
Thái Nguyên, Thanh Hóa, Hà Tây…
Gi ng l c L12ố ạ : đ c ch n t o t t h p lai gi a V79/ ICGV87157. Gi ng L12 có nhi u u đi m đã đ cượ ọ ạ ừ ổ ợ ữ ố ề ư ể ượ
c i ti n nh qu to, v m ng, năng su t cao t 35 - 45 t /ha. Gi ng có kh năng ch u h n khá, thích h pả ế ư ả ỏ ỏ ấ ừ ạ ố ả ị ạ ợ
cho vùng n c tr i. Hi n nay gi ng đã và đang đ c phát tri n trên qui mô hàng 100 ha các t nh Hàướ ờ ệ ố ượ ể ở ỉ
Tĩnh, Ngh An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Phú Th , Hà Tây…ệ ọ
Gi ng l c L19ố ạ : Là s n ph m c a t h p lai gi a L15/ V79 có nhi u tri n v ng nh : năng su t cao t 45 -ả ẩ ủ ổ ợ ữ ề ể ọ ư ấ ừ
50 t /ha, v m ng nh V79, kh i l ng h t 60-65 g/100h t, màu v l a đ p, t l nhân cao, kháng b nh láạ ỏ ỏ ư ố ượ ạ ạ ỏ ụ ẹ ỷ ệ ệ
khá. Gi ng có kh năng m r ng cho vùng n c tr i.ố ả ở ộ ướ ờ
Gi ng L c VD5ố ạ : S n ph m công ngh c a t h p lai ICGV88396/USA54 cho năng su t cao t 30 - 35 t /ả ẩ ệ ủ ổ ợ ấ ừ ạ
ha, thích h p cho các t nh phía Nam.ợ ỉ
+ Đ t bi n:ộ ế
Gi ng V79ố đ t bi n t B ch Sa. Gi ng cho năng su t khá 20 - 25 t /ha, t l h t/qu cao 73 - 76%, ch uộ ế ừ ạ ố ấ ạ ỷ ệ ạ ả ị
h n t t, thích h p cho các vùng đ t khó khăn. Hi n nay, gi ng phát tri n t t các t nh thu c Duyên H iạ ố ợ ấ ệ ố ể ố ở ỉ ộ ả
Mi n Trung (Thanh Hóa, Ngh An, Hà Tĩnh, Th a Thiên Hu ).ề ệ ừ ế
Gi ng 4329ố: Đ t bi n tộ ế ừ Hoa-17. Gi ng phát tri n t t các t nh Thanh Hóa, Hà Tây, năng su t khá 25 -ố ể ố ở ỉ ấ
30 t /ha.ạ
Gi ng 332ố: Đ t bi n t Sen Lai. Gi ng có u đi m v m ng, thích h p cho vùng Đ ng B ng Sông H ng,ộ ế ừ ố ư ể ỏ ỏ ợ ồ ằ ồ
năng su t đ t t 25 - 30 t /ha. ấ ạ ừ ạ
2. Qui trình k thu t tr ng l c v Thu - Đông đ làm gi ngỹ ậ ồ ạ ụ ể ố
* Gi ng: ốHi n nay, các gi ng L14, MD7, L05, LVT, L02, L08… có năng su t cao c n đ c nhân gi ngệ ố ấ ầ ượ ố
trong v Thu - Đông đ đáp ng nhu c u s n xu t đ i trà. Gi ng ph i có đ thu n cao.ụ ể ứ ầ ả ấ ạ ố ả ộ ầ
