Ụ Ụ M C L C

M  Đ UỞ Ầ

ủ ị ả ạ Trong dòng ch y chung c a l ch s  t ử ư ưở  t ng văn hóa nhân lo i, con

ườ ả ế ố ế ộ ng i đã tr i qua các hình thái kinh t xã h i khác nhau, n i ti p nhau t ừ ấ    th p

ữ ư ặ ớ ế đ n cao v i nh ng đ c tr ng riêng, văn hóa, t ư ưở  t ng riêng. Con ng ườ ớ   i v i

ừ ượ ự ế ệ ấ ậ ộ b  não ti n hóa r t cao cho phép th c hi n các suy lu n tr u t ng, ngôn ng ữ

ầ ậ ộ ế ế ớ ế và xem xét n i tâm đã d n nh n bi t th  gi i xung quanh, giao ti p và góp

ầ ạ ứ ứ ữ ề ắ ạ ố ị ẩ   ph n t o nên nh ng truy n th ng, nghi th c, quy t c đ o đ c, giá tr , chu n

ả ậ ự ộ ế ọ ớ ứ m c xã h i, và c  lu t pháp... Tri ậ   ệ ố t h c v i vai trò là h  th ng tri th c lý lu n

ề ị ủ ườ ấ ủ chung nh t c a con ng ườ ề ế ớ i v  th  gi i, v  v  trí vai trò c a con ng i trong

ế ớ ậ ở ế ế th  gi ụ ắ ự i đó đã tr  thành công c  đ c l c trong quá trình nh n bi t và ch  ng ự

ự ệ ả ườ ủ ự ượ thiên nhiên và s  nghi p gi i phóng con ng ữ i c a nh ng l c l ộ   ng xã h i

ề ơ ả ủ ứ ế ấ ộ ế ọ ườ ữ ti n b . Nghiên c u nh ng v n đ  c  b n c a tri t h c giúp con ng i xây

ượ ươ ả ạ ế ớ ứ ứ ệ ậ ự d ng đ c ph ng pháp bi n ch ng trong nh n th c và c i t o th  gi ớ   i. V i

ỳ ừ ệ ự ề ờ ừ t ng th i  k , t ng  đi u ki n t ộ  nhiên, văn  hóa xã h i khác  nhau mà các

ườ ể ữ ể tr ng phái, quan đi m, t ư ưở  t ng tri ế ọ ạ t h c l ặ i có nh ng đ c đi m riêng,

ươ ề ơ ả ủ ứ ấ ph ng pháp nghiên c u riêng xoay quanh các v n đ  c  b n c a tri ế ọ   t h c

ệ ữ ậ ư ố ứ ấ ướ nh  m i quan h  gi a v t ch t và ý th c, cái nào có tr c, cái nào có sau, cái

ế ị ườ ế ớ ứ ả ậ nào quy t đ nh cái nào, con ng i có kh  năng nh n th c th  gi i không?...

ụ ằ ậ ế ự ế Không n m ngoài m c  đích nh n bi t và ch  ng  thiên nhiên và s ự

ả ườ ủ ự ượ ộ ế ộ ệ nghi p gi i phóng con ng ữ i c a nh ng l c l ng xã h i ti n b  nói trên,

ữ ể ặ ệ ư ế ọ ươ ệ ớ v i nh ng đ c đi m riêng bi t, các trào l u tri t h c ph ạ   ng Tây hi n đ i

ấ ị ự ể ươ ứ ệ ớ cũng có s  hình thành và phát tri n nh t đ nh t ề ng  ng v i đi u ki n khách

ớ ợ ừ ạ ắ ấ ị ủ ấ ộ quan t ng giai đo n khác nhau, g n v i l i ích c a m t giai c p nh t đ nh.

ế ọ ươ ơ ở ế ừ ọ ọ ệ ạ ờ Tri t h c ph ng Tây hi n đ i ra đ i trên c  s  k  th a có ch n l c tri ế   t

ươ ậ ạ ế ọ ổ ể ồ ế ọ ọ h c ph ng Tây c n đ i và tri t h c c  đi n bao g m tri ủ t h c ch  nghĩa

ế ọ ươ ớ ự ệ ạ ạ Marx và tri t h c ph ng Tây hi n đ i phi Marx. V i s  sáng t o ra ch ủ

ế ụ ứ ế ậ ả ệ ữ ư ế ố nghĩa duy v t bi n ch ng, ti p t c gi i quy t m i quan h  gi a t ớ    duy v i

ậ ườ ậ ệ ể ứ ậ ồ ạ t n t i   trên l p tr ng duy v t tri t đ  và nghiên c u các quy lu t chung

ấ ủ ự ộ ư ế ọ ở nh t c a t nhiên, xã h i và t duy, tri t h c Marx đã tr ộ  thành m t trong

ườ ế ọ ớ ữ nh ng tr ng phái tri ờ ố   t h c có tính logic và đóng vai trò to l n trong đ i s ng

2

ế ớ ộ ỉ ậ ệ ẽ ế ế ấ xã h i th  gi i hi n nay. Tuy nhiên s  là r t thi u sót n u ch  t p trung vào

ứ ế ọ ờ ồ ạ ự nghiên c u tri t h c Marx mà quên đi vai trò và s  ra đ i, t n t i song hành

ư ế ọ ươ ệ ạ ặ ệ ủ c a các trào l u tri t h c ph ng Tây hi n đ i phi Marx đ c bi t là Chủ

ữ ư ả ộ ưở ấ ớ ớ – m t trong nh ng trào l u có  nh h ng r t l n t i con ệ nghĩa hi n sinh

ườ ố ả ấ ổ ự ư ể ề ộ ng i trong b i c nh xã h i phát tri n và có nhi u b t  n, áp l c nh  ngày

nay.

ử ế ọ ệ ạ ị ậ “L ch s  tri t h c Tây Âu phi ệ   ạ Macxit hi n đ i và đ i di n ả Bài th o lu n

ủ ệ ượ ế ch  nghĩa hi n sinh” đ ớ c nhóm 5 l p cao h c ọ K18.01.NHB ti n hành đ ể

ể ắ ế ọ ươ ạ ặ ệ ệ ủ ệ hi u sâu s c Tri t h c ph ng Tây hi n đ i đ c bi t là ch  nghĩa hi n sinh,

ừ ơ ở ể ả ố ử ố ớ ắ ế ọ t đó có c  s  đ  lý gi ệ i và đ i x  toàn di n, sâu s c đ i v i tri t h c Mark

ứ ở ậ ạ ọ ể ư đã nghiên c u b c đ i h c và làm giàu và phát tri n t duy tri ế ọ ư t h c, t duy

ừ ượ ọ ủ ườ ọ tr u t ng khoa h c c a ng i h c.

ở ầ ế ầ ậ ả ậ ầ ồ Ngoài ph n M  đ u và K t lu n, bài th o lu n g m hai ph n chính c ụ

th  :ể

ứ ầ ượ ử ế ọ ề ị ­ Ph n th  nh t ấ : Khái l c v  l ch s  tri ệ   t h c Tây Âu phi Mark hi n

ươ ạ đ i ph ng Tây

ứ ầ ề ơ ả ủ ủ ữ ệ ấ ­ Ph n th  hai: Nh ng v n đ  c  b n c a ch  nghĩa hi n sinh và liên h ệ

ự ễ th c ti n ngày nay.

3

Ầ ƯỢ Ị Ử Ế PH N I: KHÁI L Ọ C L CH S  TRI T H C TÂY ÂU PHI MARK

Ạ Ệ ƯƠ HI N Đ I PH NG TÂY

ố ế ỷ ế ỷ ế ầ ị ộ 1. Tình hình kinh t , chính tr , xã h i cu i th  k  XIX đ u th  k  XX

ừ ử ế ỷ ủ ư ả ươ ể T  n a sau th  k  XIX, ch  nghĩa t b n Ph ng Tây chuy n nhanh t ừ

ạ ự ủ ề ế ạ ạ ố giai đo n t ộ  do c nh tranh sang giai đo n đ c quy n (Đ  qu c ch  nghĩa)

ể ể ậ ọ ổ ỹ ế ủ Khoa h c k  thu t phát tri n làm thay đ i hi u bi t c a con ng ườ ề  i v

ế ớ ộ ự ể ạ ố th  gi ạ ơ ở i và t o c  s  cho cách m ng công nghi p ả   ệ , m t s  chuy n đ i căn b n

ệ ử ụ ứ ả ữ ấ ề ủ c a các n n kinh t ế ế ớ  th  gi ớ   i. Vi c s  d ng nh ng hình th c s n xu t m i

ơ ớ ấ ả ể ả ề ấ nh  cácư nhà máy, s n xu t hàng lo t ạ , và c  gi i hoá ạ    đ  s n xu t ra nhi u lo i

ớ ố ẩ ộ ơ ơ ố ế ả s n ph m v i t c đ  nhanh h n và t n ít nhân công h n. Kinh t ể    phát tri n

ạ ố ớ ữ ễ ớ ổ ườ ệ kèm v i đó là ô nhi m công nghi p và nh ng t n h i đ i v i môi tr ng thiên

nhên.

ứ ộ ố ế ự ả ị ế ớ ủ ế ỷ ứ Th  k  XX: ch ng ki n s  gi m sút m c đ  th ng tr  th  gi i c a gi ớ   i

ư ả t s n Châu Âu

ế ớ ế ứ ế ấ ộ Chi n tranh th  gi i th  nh t (6/1914­11/1918): Đây là cu c chi n tranh

ế ườ ả ưở có chi n tr ng chính bao trùm kh p ắ  châu Âuvà  nh h ng ra toàn th  gi ế ớ   i,

ấ ả ườ ố ế lôi kéo t t c  các c ng qu c châu Âu và B c Mắ ỹ vào vòng chi n v i s ớ ố

ườ ế ệ ườ ớ ứ ả ưở ề ậ ấ ng i ch t trên 19 tri u ng i v i s c tàn phá và  nh h ng v  v t ch t tinh

ạ ấ ắ ầ ấ ả ữ ế ố th n cho nhân lo i r t sâu s c và lâu dài  T t c  nh ng Đ  qu c quân ch ủ

ế ế ổ ộ ề ụ đ u s p đ  trong cu c chi n tranh này. Sau chi n tranh, châu Âu lâm vào tình

ủ ữ ạ ủ ộ ỗ ậ ở tr ng kh ng hoàng và nh ng cao trào dân t c ch  nghĩa tr i d y các n ướ   c

ạ ậ b i tr n

ế ế ớ ứ ế ầ ầ Chi n   tranh     th   gi i   th   hai   (đ u   1939   –   1945):   H u   h t   m i ọ  l cụ

ị ả ề ưở ủ ộ đ aị  trênth  gi ế ớ  đ u b   nh h i ế ng c a cu c chi n này, ngo i tr ạ ừ châu Nam

ế ế ộ ạ C cự  và Nam Mỹ.  Cu c chi n k t thúc t ứ ầ i châu Âu khi Đ c đ u hàng vào ngày

ế ậ ầ 8 tháng 5 năm 1945 (Châu Á: khi Nh t đ u hàng ngày 2/9/1945). Chi n tranh th ế

ớ ứ ế ộ ườ gi i th  hai là m t cu c ộ  chi n tranh toàn di n ể ả ệ , k  c  dân th ng không ở ặ    m t

ệ ậ ạ ả ị ườ ị tr n cũng b  đánh bom hàng lo t. Kho ng 70 tri u ng ộ   ế i đã b  ch t do cu c

ế ụ ứ ế ố ườ ườ ẫ chi n này (th ng kê v n ti p t c nghiên c u). 60% ng ế i ch t là th ng dân,

4

ệ ế ạ ạ ị ệ ế ươ ủ ch t vì b nh d ch, n n đói, n n di t ch ng, bom đ n ạ  và do thi u l ự   ng th c

ụ ầ ế ộ ử ệ ạ ị và không có d ch v  c n thi t c ng thêm vi c phá ho i nhà c a và các ph ươ   ng

ệ ế ti n cho dân trong chi n tranh

ị ả ộ ị ộ Sau cu c chi n, ế  châu Âu b  chia ra làm hai phái: m t phía ch u  nh h ưở   ng

ươ ị ả ứ ầ ưở ph ng Tây do Hoa Kỳ đ ng đ u, còn phía kia ch u  nh h ng c a ủ  Liên Xô.

ứ ị ự ượ ừ ỹ ế Đ c b  các l c l ng t M , Anh, Liên Xô và Pháp chi m đóng, trong khi Áo

ắ ừ ứ ộ ị ươ ự ị b  chia c t t ế  Đ c và cũng b  chi m đóng m t cách t ng t .

Ả ưở ế ớ ế ầ nh h ng th  gi ố i lâu dài: H u h t các qu c gia đã theo phía này hay

ộ ố ế ả ờ ố ể   phía kia trong chi n tranh. M t s  qu c gia theo c  hai phía vào các th i đi m

ọ ụ ị ế ậ khác nhau. M i l c đ a có ng ề ườ ở ừ Nam Mỹ, đ u có tr n chi n. Ngay c , tr i ả

ướ ị ả ậ ưở ắ các n c trung l p cũng b   nh h ế   ế ng sâu s c trong chi n tranh và sau chi n

tranh.

ậ ạ ượ ế ỷ ữ ạ ộ ọ ỹ Gi a th  k  XX, các cu c cách m ng khoa h c­k  thu t đ t đ ề   c nhi u

ế ươ ả ớ ố ộ ẹ ứ ế k t qu  nghiên c u m i, Thuy t t ng đ i r ng và h p (1905, 1915), tìm ra

ệ ử ế ề ạ ậ ọ ượ ử đi n t tia phóng x , H c thuy t v  Gien, V t lý l ng t ả ộ    v.v. làm đ o l n

ứ ề ướ ệ ứ ả ủ ụ ế ọ nhi u tri th c tr c đó. Vi c  ng d ng k t qu  c a khoa h c đã làm cho loài

ườ ượ ụ ư ề ạ ấ ớ ng ế ạ i ch  t o đ ộ c nhi u d ng công c  lao đ ng m i, đ a năng su t lao

ư ừ ấ ờ ồ ườ ế ạ ữ ộ đ ng lên cao ch a t ng th y, đ ng th i, loài ng i cũng ch  t o ra nh ng vũ

ế ườ ạ ử ử ầ ạ ạ khí gi t ng i hàng lo t (bom nguyên t , tên l a mang đ u đ n h t nhân, vũ

ớ ượ ọ ấ ổ ườ khí sinh, hoá h c v.v.) v i l ng ch t n  trong tay, con ng ể i có th  phá hu ỷ

ượ ề ầ ự ấ ạ ộ ỷ đ c nhi u l n Trái Đ t. Cu c ch y đua vũ trang, s  phá hu  môi tr ườ   ng

ặ ữ ế ả ườ ố s ng luôn đ t loài ng ườ ướ i tr ạ ủ c nh ng th m ho  kh ng khi p và khó l ng.

ể ủ ế ọ ề ự ươ 2. Khái quát v  s  phát tri n c a tri t h c ph ệ ạ ng tây hi n đ i và xu

ế ể th  phát tri n

ể ạ 2.1 Các giai đo n phát tri n

ứ ạ ừ ữ ế ọ ổ ể ứ • Giai đo n th  nh t: ấ   t ế ỷ  gi a th  k  XIX (tri ế   t h c c  đi n Đ c k t

ế ọ ế ỷ ủ ế ầ thúc, tri ữ t h c Mác hình thành) đ n đ u nh ng năm 70 c a th  k  XIX (công

xã Paris)

5

ứ ừ ữ ủ ế ầ ạ • Giai đo n th  hai: t ế ỷ  nh ng năm 70 c a th  k  XIX đ n đ u th  k ế ỷ

ế ớ ế ứ ấ ườ XX (chi n tranh th  gi ạ i th  nh t và Cách m ng tháng M i Nga)

ứ ừ ạ ế ớ ứ ạ ấ ạ • Giai đo n th  ba: t ế  Đ i chi n th  gi i th  nh t và Cách m ng tháng

ế ỷ ườ ủ ữ ế M i Nga đ n nh ng năm 50 c a th  k  XX

ừ ữ ế ỷ ủ ế ạ • Giai đo n th  t : ứ ư  t nh ng năm 50 c a th  k  XX đ n nay:

ể ế 2.2. Xu th  phát tri n

ế ọ ươ ể ệ ở ệ ạ ế ể Tri t h c ph ng tây hi n đ i th  hi n ba xu th  phát tri n:

ế ọ ủ ệ ạ ọ ộ M t là, ư  trào l u tri ự   t h c duy lý khoa h c  mà đ i di n là ch  nghĩa th c

ứ ủ ứ ự ứ ủ ớ ộ ọ   ch ng, sau đó là ch  nghĩa th c ch ng m i là m t th  ch  nghĩa duy khoa h c

ế ớ ứ ủ ậ ấ ườ ự ổ ậ n i b t nh t. Ch  nghĩa h u th c ch ng đã thay th  v i các tr ng phái nh ư

ủ ủ ặ ớ ệ ế ọ ch  nghĩa duy lý m i, ch  nghĩa duy lý phê phán, đ c bi t là tri t h c phân

tích M .ỹ

ư ế ọ ự ả Hai là, trào l u tri ả ứ   t h c nhân b n phi lý tính. Đây chính là s  ph n  ng

ạ ủ ố ạ ự ố ậ ủ ị ỹ ủ ố ch ng l i ch  nghĩa duy lý, ch ng l i s  th ng tr  k  thu t c a ch  nghĩa

ứ ủ ự ứ ậ ọ ộ ằ   th c ch ng duy khoa h c. Vì v y, nó là m t th  ch  nghĩa phi duy lý nh m

ả ắ ủ ữ ẳ ị ườ ướ ủ kh ng đ nh nh ng b n s c c a con ng i. Xu h ồ ng này bao g m ch  nghĩa

ế ọ ờ ố ọ ế ọ ả ọ ệ ượ Freud, tri t h c đ i s ng, nhân h c tri t h c, chú gi i h c, hi n t ọ   ng h c,

ự ụ ủ ủ ủ ệ ấ ch  nghĩa th c d ng, ch  nghĩa hi n sinh, ch  nghĩa c u trúc…

ư ế ọ ớ ượ ớ Ba là, trào l u tri ủ t h c tôn giáo v i ch  nghĩa Tômat m i đ c thay th ế

ủ ằ b ng ch  nghĩa Teihard.

ể ấ ừ ữ ư ậ ế ỷ ế ế ọ Nh  v y có th  th y t gi a th  k  XIX đ n nay, tri t h c ph ươ   ng

ệ ạ ể ấ ừ ạ Tây hi n đ i đã phát tri n r t phong phú và đa d ng theo t ng th i k . T ờ ỳ ừ

ứ ủ ố ờ ệ ề ậ ế ọ ầ d n xa r i truy n th ng duy v t và bi n ch ng c a tri t h c Anh, Pháp,

ờ ỳ ầ ứ ế ọ ươ ạ Đ c vào th i k  đ u, tri t h c ph ệ ng Tây hi n đ i đã ể   chuy n h ướ   ng

ủ ư ừ sang ch  nghĩa duy tâm và phép siêu hình, nh ng sau đó không ng ng phân

ề ườ ủ ế ư hóa thành nhi u tr ng phái và xoay quanh hai trào l u ch  y u, đó là

ủ ủ ọ ả ch  nghĩa duy khoa h c và ch  nghĩa nhân b n phi duy lý.

6

ặ ư ế ọ ươ ủ ế ủ 3. Đ c tr ng ch  y u c a Tri t h c ph ệ ạ ng Tây hi n đ i

ủ ị ử ế ớ ế ọ ươ ạ Cùng v i ti n trình c a l ch s , tri t h c ph ệ ng Tây hi n đ i đã có

ứ ạ ủ ự ờ ạ ự ữ ế ễ ợ ớ nh ng di n bi n ph c t p c a s  phân hóa và s  thích h p v i th i đ i. T ừ

ổ ậ ư ệ ể ộ ố ặ đó nó bi u hi n m t s  đ c tr ng n i b t sau:

ế ọ ươ ồ ượ ệ ạ ự ố ậ ­ Tri t h c ph ng Tây hi n đ i có ý đ  v ủ   t lên trên s  đ i l p c a

ủ ủ ậ ề ằ ấ ch  nghĩa duy v t và ch  nghĩa duy tâm ề ơ ả   ủ ậ . Đ u nh m ph  nh n v n đ  c  b n

ế ọ ế ọ ươ ữ ệ ề ạ ấ ỉ ủ c a tri t h c. Tri t h c Ph ng Tây hi n đ i ch  coi nh ng v n đ  lô gíc

ế ấ ữ ữ ệ ư ữ ấ ớ ọ h c, k t c u ngôn ng , quan h  ngôn ng  và t duy m i là nh ng v n đ ề

ủ ế ọ ủ ậ ố ố trung tâm c a tri ả ủ t h c và tuyên b  ch ng c  ch  nghĩa duy v t và ch  nghĩa

ủ ậ ấ ế ọ ươ ệ duy tâm. Tuy v y, tính ch t duy tâm c a tri t h c ph ng Tây hi n đ i l ạ ạ   i

ể ệ ế ọ ị ủ ị ử ậ th  hi n rõ trong tri t h c l ch s , ph  đ nh tính quy lu t khách quan c a s ủ ự

ộ ể phát tri n xã h i.

ế ọ ươ ạ ả ệ ặ ố ạ ­  Tri t h c ph ệ ng Tây hi n đ i gi i thích sai l ch ho c ch ng l i phép

ứ ủ ủ ệ ế ọ ươ ệ bi n ch ng c a ch  nghĩa Mác . Tri t h c ph ạ ng Tây hi n đ i ngoài mácxít

ả ệ ặ ố ạ ỉ ừ ứ ệ ế ậ gi i thích sai l nh ho c ch ng l ổ   i phép bi n ch ng, nó ch  th a nh n bi n đ i

ệ ố ừ ế ậ ặ ề ượ v  l ổ ề ấ ng mà không th a nh n bi n đ i v  ch t, ho c tuy t đ i hoá quá trình

ậ ự ứ ủ ộ ươ ứ ố ậ v n đ ng, ph  nh n s  đ ng im t ng đ i, làm cho phép biên ch ng mang

ầ ắ màu s c th n bí.

ớ ư ứ ư ả ở ộ ư ả ­ V i t cách là hình thái ý th c t s n ạ  giai đo n xã h i t s n lâm vào

ủ ả ắ ế ọ ươ ệ ạ kh ng ho ng sâu s c, tri t h c ph ộ   ng Tây hi n đ i đã không còn mang m t

ứ ậ ấ ố ỉ ỡ ự ố ữ ấ hình th c lý lu n th ng nh t và hoàn ch nh. ả    Phá v  s  th ng nh t gi a b n

ể ậ ớ ư ứ ậ ọ ậ th  lu n, nh n th c lu n và lô gíc h c. V i t cách là hình thái ý th c t ứ ư ả    s n

ở ộ ư ả ủ ả ắ ế ọ ươ ạ  giai đo n xã h i t s n lâm vào kh ng ho ng sâu s c, tri t h c ph ng Tây

ứ ệ ạ ậ ấ ộ ố ỉ hi n đ i đã không còn mang m t hình th c lý lu n th ng nh t và hoàn ch nh.

ấ ủ ả ỡ ự ố ể ậ ứ ậ ậ ọ Nó phá v  s  th ng nh t c a b n th  lu n, nh n th c lu n và lôgíc h c, đ ề

ể ạ ấ ọ ế ọ ế ọ ợ ủ ự ổ cao khoa h c đ  h  th p tri t h c, quy tri t h c là s  t ng h p c a các khoa

ề ươ ự ủ ằ ặ ự ọ ụ ể h c c  th  ho c s  phân tích v  ph ấ ng pháp mà th c ch t là nh m th  tiêu

ế ọ tri t h c.

ứ ủ ấ ư ả ư ướ ­ Là hình thái ý th c c a giai c p t s n nh ng khuynh h ng chính tr ị

ườ ạ ự ệ ượ ư ủ c a các tr ng phái l i có s  khác bi ấ ị t nh t đ nh ặ . Đ t ra đ c nh ng không

7

ả ộ ố ấ ề ấ ủ ệ ế ạ gi i quy t đúng m t s  v n đ  c p bách hi n nay c a nhân lo i. Tri ế ọ   t h c

ươ ư ả ớ ư ệ ệ ạ ấ ứ ủ ph ng Tây t s n hi n đ i xu t hi n v i t cách là hình thái ý th c c a giai

ư ướ ị ủ ườ ấ ư ả c p t s n, nh ng khuynh h ng chính tr  c a các tr ự ng có s  khác bi ệ   t

ủ ệ ộ ư ả ộ ộ ạ nhau. Bi n h  cho ch  nghĩa t b n, b c l ủ ầ    tr ng thái hoang mang c a t ng

ố ớ ự ủ ộ ư ả ủ ả ớ l p trung gian đ i v i s  kh ng ho ng c a xã h i t s n v.v.

ệ ữ ậ ỹ ườ ự ế ọ Quan h  gi a khoa h c k  thu t và con ng ọ   ộ ủ i. S  ti n b  c a khoa h c

ố ớ ờ ố ủ ậ ườ ủ ả ỹ k  thu t có ý nghĩa gì đ i v i đ i s ng c a con ng i? Ch  nghĩa ta b n có

ề ồ ộ ẽ ạ ố ệ ti n đ  hay không? nhân lo i r t cu c s  ra sao? Đã phát hi n đúng m t s ộ ố

ượ ỹ ị ủ ủ ể ế ọ ữ nh c đi m c a ch  nghĩa k  tr  và tri ạ t h c duy lý, đã v ch ra nh ng mâu

ệ ượ ủ ấ ẫ ộ ươ ả thu n, kh ng ho ng, nh t là hi n t ủ ng tha hoá c a xã h i ph ệ   ng Tây hi n

ư ế ọ ươ ị ạ ế ở ậ ườ ạ đ i, nh ng các nhà tri t h c ph ng Tây b  h n ch l p tr ng duy tâm

ể ủ ế ậ ổ ọ không t ng k t và khái quát đúng quy lu t phát tri n c a khoa h c.

ế ọ ươ ệ ả ượ ư ậ Nh  v y tri t h c ph ạ ng Tây hi n đ i ph n ánh đ ộ ố ấ c m t s  v n đ ề

ờ ạ ớ ủ ạ ượ ữ ệ ề m i c a th i đ i hi n nay, đã có nh ng tìm tòi và đ t đ c nhi u thành qu ả

ế ề ậ ấ ị ứ ậ ạ ườ ấ nh n th c nh t đ nh, song do h n ch  v  l p tr ư   ng giai c p nên không đ a

ượ ả ờ ể ỉ ề ấ ọ ra đ c câu tr  l i khoa h c cho các v n đ  đó, càng không th  ch  ra ph ươ   ng

ướ ạ h ể ủ ng phát tri n c a nhân lo i.

Ề Ơ Ả Ữ Ủ Ủ Ầ Ấ Ệ PH N II: NH NG V N Đ  C  B N C A CH  NGHĨA HI N SINH

Ự Ế Ệ Ệ VÀ LIÊN H  TH C T  HI N NAY

ế ọ ư ả 1. Trào l u tri t h c nhân b n phi lý tính

ư ừ ầ ế ỷ ế Nh  đã trình bày phía trên, t ấ  đ u th  k  XX, nh t là sau chi n tranh th ế

ớ ứ ế ọ ươ ừ ệ ạ gi i th  hai, tri t h c ph ng Tây hi n đ i không ng ng phân hóa thành

ườ ủ ế ư ủ ư ề nhi u tr ng phái, nh ng xoay quanh hai trào l u ch  y u, đó là ch  nghĩa

ủ ả ọ Ở ờ ỳ ủ ư ả duy khoa h c và ch  nghĩa nhân b n phi duy lý . th i k  ch  nghĩa t b n đi

ừ ủ ủ ạ lên, ch  nghĩa duy lý và ch  nghĩa nhân đ o đã t ng là hai vũ khí t ư ưở  t ủ   ng c a

ấ ư ả ố ạ ế ộ ủ ế ọ giai c p t s n ch ng l ầ i ch  đ  phong ki n và th n h c và ch  nghĩa kinh

ấ ư ả ệ ủ ề ọ vi n. Lúc đó, giai c p t s n tôn sùng lý tính, đ  cao khoa h c và ch  nghĩa

ể ạ ố ạ ế ộ ế nhân đ o đ  dùng chúng ch ng l ế   i tôn giáo và ch  đ  chuyên ch  phong ki n.

ấ ư ả ủ ể ấ ằ ộ Trong cu c đ u tranh c a giai c p t ậ  s n nh m xác l p và phát tri n ch ủ

8

ư ả ấ ớ ủ ủ ạ ố nghĩa t b n, thì ch  nghĩa duy lý và ch  nghĩa nhân đ o th ng nh t v i nhau

ử ế ị ượ và đã có vai trò l ch s  ti n b . ộ  Sau khi giành đ ề c chính quy n, giai c p t ấ ư

ả ố ự ượ ữ ộ ớ ẫ ộ ớ ả s n bu c ph i đ i phó v i nh ng l c l ng xã h i m i và các mâu thu n xã

ộ ộ ớ ắ ầ ọ ố ạ ầ ộ h i m i ngày càng b c l gay g t. H  không còn nhu c u ch ng l ọ   i th n h c,

ư ướ ấ ủ ư ể tôn giáo nh  tr ố ự ố   ể ứ ả c đây. Nh ng đ  phát tri n s c s n xu t, c ng c  s  th ng

ị ủ ả ấ ư ả ầ ọ ỹ ể ậ ọ tr  c a b n thân h , giai c p t ậ    s n c n phát tri n khoa h c k  thu t. Vì v y,

ữ ề ấ ẫ ọ ướ   giai c p này tìm cách đi u hoà mâu thu n gi a khoa h c và tôn giáo. D i

ế ộ ư ả ọ ỹ ẩ ả ộ ủ ế ấ ch  đ  t ể   ậ  b n, ti n b  c a khoa h c k  thu t đã thúc đ y s n xu t phát tri n

ẽ ư ư ạ ự ẫ ạ ẳ ạ m nh m  nh ng v n không đ a l i “t do, bình đ ng, bác ái”. Trái l i, nó còn

ủ ủ ủ ế ả ả ầ ộ ộ ả   ẫ d n đ n các cu c kh ng ho ng xã h i, kh ng ho ng tinh th n, kh ng ho ng

ắ ẩ ườ ạ sinh thái ngày càng sâu s c, đ y con ng ệ   i vào tình tr ng tha hoá toàn di n

ề ơ ặ ngày càng n ng n  h n.

ệ ị ử ề ế ọ ươ ự Trong đi u ki n l ch s  đó, trong tri t h c ph ễ ng Tây đã di n ra s  tách

ệ ự ố ậ ủ ữ ủ ể ả bi ể   t và s  đ i l p gi a ch  nghĩa duy lý và ch  nghĩa nhân b n. Đ  phát tri n

ấ ợ ấ ư ả ư ế ậ ầ ọ ạ ả s n xu t, gia tăng l i nhu n, giai c p t s n c n đ n khoa h c, nh ng l i lý

ả ư ọ ộ ế ọ gi i khoa h c m t cách duy tâm, do đó đã hình thành trào l u tri t h c duy

ậ ọ ườ ề ẩ ấ ườ khoa h c theo l p tr ẫ ng duy tâm đ y mâu thu n trong v n đ  con ng i và

ấ ư ả ừ ậ ậ ộ ố xã h i, giai c p t s n không mu n th a nh n các quy lu t khách quan c a s ủ ự

ọ ề ủ ể ư   phát tri n nên h  đ  cao ch  nghĩa phi duy lý. Do đó đã hình thành trào l u

ủ ủ ả ả ọ ch  nghĩa nhân b n phi duy lý. Ch  nghĩa nhân b n phi duy lý hay còn g i là

ế ọ ả ứ ự ả ố ạ ư trào l u tri t h c nhân b n phi lý tính chính là s  ph n  ng ch ng l i ch ủ

ố ạ ự ố ậ ủ ị ỹ ủ ự ứ nghĩa duy lý, ch ng l i s  th ng tr  k  thu t c a ch  nghĩa th c ch ng duy

ủ ữ ứ ằ ẳ ộ ọ ị ả   khoa h c. Nó là m t th  ch  nghĩa phi duy lý nh m kh ng đ nh nh ng b n

ườ ể ể ế ư ủ ệ ạ ắ ủ s c c a con ng i mà đ i di n có th  k  đ n nh : ch  nghĩa Phreud, tri ế   t

ờ ố ọ ế ọ ả ọ ệ ượ ủ ọ ọ h c đ i s ng, nhân h c tri t h c, chú gi i h c, hi n t ng h c, ch  nghĩa

ự ụ ủ ủ ấ ệ th c d ng, ch  nghĩa hi n sinh, ch  nghĩa c u trúc …

ơ ả ủ ủ ữ ủ ệ ệ   ộ 2. Ch  nghĩa hi n sinh và nh ng n i dung c  b n c a ch  nghĩa hi n

sinh

ố ả ử ị ờ 2.1 B i c nh l ch s  và nguyên nhân ra đ i

ề ố ả ị ử * V  b i c nh l ch s

9

ộ ườ ủ ế ọ ủ ế ệ Ch  nghĩa hi n sinh là m t tr ng phái tri ư   t h c ch  y u trong trào l u

ủ ế ọ ệ ặ ầ ị ả ch  nghĩa nhân b n phi duy lý Tri t h c hi n sinh đ t lên v  trí hàng đ u tính

ủ ồ ạ ộ ườ ể ậ ộ ặ đ c thù đ c đáo c a t n t i con ng ứ   i. Tính đ c đáo này không th  nh n th c

ể ễ ủ ữ ệ ạ ệ   ằ b ng khái ni m và cũng không th  di n đ t qua ngôn ng . Ch  nghĩa hi n

ồ ừ ọ ế ủ ế ắ ơ ở ộ sinh b t ngu n t h c thuy t c a Ki ckeg  và tr thành m t trào l u t ư ư

ưở ổ ế ở ứ ế ỷ ủ ữ ướ t ng ph  bi n Đ c vào nh ng năm 20 c a th  k  XX. Lúc đó n ứ   c Đ c

ế ớ ế ậ ứ ấ ọ ị thua tr n trong chi n tranh th  gi i th  nh t và b  tàn phá nghiêm tr ng. Tri ế   t

ơ ơ ủ ệ ủ ạ ả ộ ọ h c hi n sinh c a Hâyđ gi ứ    ph n ánh tâm tr ng bi quan c a xã h i Đ c

ướ ự ế ớ ế ủ ủ tr c s  tàn phá đó. Trong chi n tranh th  gi i II, trung tâm c a ch  nghĩa

ệ ứ ể ướ ế ớ hi n sinh t ừ ướ  n c Đ c chuy n sang n ế c Pháp. Sau chi n tranh th  gi i II,

ủ ẫ ư ả ế ụ ể ắ ộ mâu thu n trong ch  nghĩa t ủ    b n ti p t c phát tri n gay g t. Các cu c kh ng

ớ ạ ứ ủ ệ ả ả ộ ho ng nhiên li u, kh ng ho ng sinh thái cùng v i đ o đ c xã h i suy thoái đã

ự ủ ả ồ ộ ề làm tăng s  kh ng ho ng v  tâm h n trong xã h i các n ướ ư ả c t ủ  b n ch  nghĩa,

ế ệ ướ ề ỹ khi n cho t ư ưở  t ng hi n sinh lan tràn trên n c M  và sang nhi u n ướ   c

ươ ế ỷ ủ ệ ộ ồ ph ầ ng Tây khác. Ch  nghĩa hi n sinh đ u th  k  XX có c i ngu n sâu xa

ự ế ấ ế ọ ở ế ỷ mà tr c ti p nh t là tri t h c phi duy lý th  k  XIX.

ủ ệ ề ờ ủ *V  nguyên nhân ra đ i c a ch  nghĩa hi n sinh

ờ ừ ủ ự ế ệ Ch  nghĩa hi n sinh ra đ i t hai nguyên nhân tr c ti p sau đây:

ứ ừ ộ ư ả ­ Nguyên nhân th  nh t ấ  là t ẫ ủ  mâu thu n c a xã h i t b n. PTSX TBCN

ạ ợ ậ ố ườ ạ ch y theo l i nhu n t ẩ i đa đã đ y con ng ự   i vào tình tr ng tha hoá cùng c c,

ủ ọ ị ườ ự ữ ệ ạ ấ l y đi c a h  cái v  trí làm ng i đích th c. Nh ng t ộ  n n xã h i cùng v i s ớ ự

ế ừ ế ế ế ộ ố ủ tàn phá kh ng khi p t ủ  hai cu c th  chi n do ch  nghĩa đ  qu c gây ra đã

ườ ờ ố ủ ả ắ ộ ộ ẩ đ y con ng ầ   i vào m t cu c kh ng ho ng sâu s c trong đ i s ng tinh th n.

ủ ủ ệ ệ ề ể ậ ớ Nhi u lu n đi m c a ch  nghĩa hi n sinh cùng v i phong trào hi n sinh th ể

ệ ự ổ ộ ư ả ạ ằ ố ạ hi n s  n i lo n trong lòng xã h i t b n nh m lên án nó, ch ng l i nó, kêu

ườ ả ự ứ ấ ể ứ ư ự ọ g i con ng i ph i t c u l y mình. Nh ng d a vào cái gì đ  c u mình và

ọ ư ộ ứ c u xã h i thì h  ch a rõ.

ứ ướ ệ ướ ươ ­ Nguyên nhân th  hai ả ứ   là ph n  ng tr c vi c các n c ph ng Tây

ạ ấ ỏ ơ ủ ậ ố ọ ỵ ỹ tu êt đ i hoá vai trò c a khoa h c, sùng bái k  thu t đã h  th p, b  r i con

ườ ẹ ặ ặ ậ ế ặ ấ ồ ỉ ng ờ   i ho c ch  quan tâm đ n m t v t ch t mà xem nh  m t tâm h n, đ i

10

ủ ọ ả ế ọ ấ ị ừ ự ố s ng tình c m c a h . Tri t h c duy lý đã t ng có vai trò tích c c nh t đ nh

ệ ướ ươ ạ ượ ữ trong vi c làm cho các n c ph ng Tây đ t đ c nh ng thành t u v ự ượ ậ   t b c

ụ ự ệ ệ ằ ạ ọ ồ trong chinh ph c t ờ    nhiên b ng khoa h c, công ngh  hi n đ i. Đ ng th i

ắ ọ ỹ ườ ả ậ ị ậ khoa h c k  thu t cũng b t con ng ả ặ   ữ i ph i gánh ch u nh ng h u qu  n ng

ườ ẻ ộ ộ ộ ươ ề ề n  v  môi tr ứ ng, xã h i, sinh thái, s c kho . M t xã h i ph ng Tây giàu có

ấ ạ ề ầ ưở ề ề ậ v  v t ch t l i nghèo nàn v  văn hoá, tinh th n; tăng tr ng nhanh v  kinh t ế

ạ ứ ề ạ ế ọ ệ l i suy thoái nhanh v  văn hóa, đ o đ c. Các nhà tri t h c hi n sinh hoàn toàn

ọ ị ệ ệ ố ự ủ ủ có lý khi h  k ch li ọ   t phê phán s  tuy t đ i hoá vai trò c a lý trí, c a khoa h c

ề ả ọ ạ ủ ự ụ ế ầ ạ khi h  v ch rõ s  thi u h t tinh th n nhân đ o trong chính n n t ng c a văn

ươ ỉ ừ ư ắ ậ ọ minh ph ủ   ầ ng Tây.  Nh ng h  đã m c sai l m khi ch  th a nh n vai trò c a

ứ ủ ủ ả ả ả c m giác, c a xúc c m cá nhân, t c là ng  sang phía ch  quan phi duy lý.

ơ ả ủ ủ ộ ệ 2.2. Các n i dung c  b n c a ch  nghĩa hi n sinh

ủ ệ ộ ườ ế ọ ấ ứ ạ Ch  nghĩa hi n sinh là m t tr ng phái tri t h c r t ph c t p. Quan

ủ ể ể ạ ế ọ ườ ấ ớ ự ữ đi m c a nh ng đ i bi u tri t h c này th ng có s  khác nhau r t l n. Ngoài

ệ ư ủ ứ ủ ệ ệ ố ự s  phân bi t qu c gia nh  ch  nghĩa hi n sinh Đ c, ch  nghĩa hi n sinh Pháp

ủ ể ệ ỹ ệ ủ ệ ủ và ch  nghĩa hi n sinh c a M , còn có th  phân bi t ch  nghĩa hi n sinh theo

ư ủ ộ ớ ủ ệ ầ ệ thái đ  v i tôn giáo nh  ch  nghĩa hi n sinh vô th n và ch  nghĩa hi n sinh

ị ớ ữ ữ ữ ề ấ ầ ế ọ ữ h u th n. Trên nh ng v n đ  chính tr  l n, gi a nh ng nhà tri ệ t h c hi n sinh

ệ ớ ư ấ ả ườ ủ ữ cũng có nh ng khác bi t l n. Nh ng t ữ t c  nh ng ng ệ   i theo ch  nghĩa hi n

ự ệ ơ ả ủ ề ộ sinh đ u coi s  hi n sinh c a cá nhân là n i dung c  b n trong tri ế ọ ủ   t h c c a

ự ể ự ả ề ệ ệ ụ ủ mình, đ u coi hi n sinh là s  c m th  ch   quan, s  th  nghi m tâm lý có tính

ơ ả ủ ủ ủ ệ ấ ộ ch t phi lý tính c a cá nhân. Các n i dung c  b n c a ch  nghĩa hi n sinh th ể

ệ ở hi n các đi m ể c  th ụ ể như sau:

ề ặ ả ủ ệ ệ ấ ạ ứ   ể ậ  Ch  nghĩa hi n sinh nh n m nh vi c nghiên c u V  m t b n th  lu n:

ể ậ ủ ư ế ể ằ ả ế ọ ả b n th  lu n nh ng cho r ng khuy t  đi m căn b n c a tri ề   t h c truy n

ể ậ ứ ả ả ố ươ ướ th ng không ph i là đã nghiên c u b n th  lu n mà là ph ng h ng nghiên

ả ố ớ ệ ệ ắ ở ứ c u không đúng, không gi i thích đúng đ n đ i v i hi n sinh. B i vì hi n sinh

ướ ơ ơ ả ả ấ ư ề ế ệ có tr c b n ch t. Xact r  gi i thích đi u này nh  sau: Th  nào là hi n sinh

ướ ề ả ấ ườ ữ ệ có tr c b n ch t? Đi u đó có nghĩa là con ng i hi n h u tr ướ ự ổ c, t n i lên

ế ớ ớ ượ ị ườ ế trong th  gi i, và sau đó nó m i đ c đ nh nghĩa. Con ng ư i n u nh  nó không

11

ượ ả ườ ị đ nh nghĩa đ c, đó là vì không có cái gì c . Con ng i không có cái gì khác

ệ ngoài cái mà nó đang hi n ra.

ệ ệ ữ ữ ệ ể ệ Các nhà hi n sinh phân bi ệ   t hai khái ni m h u th  và hi n h u (hi n

ộ ậ ỉ ộ ữ ể ệ ộ ườ sinh). H u th  là khái ni m ch  m t cái gì đó (m t v t,m t ng ồ   i) đang t n

ạ ụ ể ả ư ư ư ệ ặ ộ t ạ   i, đang có m t nh ng ch a là m t cái gì đó c  th  c , ch a có di n m o,

ộ ồ ạ ư ư ố ồ ứ ch a có cá tính. Đó là m t t n t ư   ự i ch a s ng đích th c, vô h n t c là ch a

ỉ ộ ữ ữ ữ ệ ệ ệ ộ hi n h u. Còn hi n h u là m t khái ni m ch  m t cái gì đó không nh ng là

ặ ồ ạ ự ớ ệ ạ ố đang có m t (t n t i) mà còn là đang s ng đích th c v i di n m o riêng.

ệ ả ặ Do đó hi n sinh không ph i là gi ớ ự i t ự ậ  nhiên ho c s  v t, mà là con

ườ ở ườ ể ớ ượ ự ồ ạ ủ ả ng ỉ i. B i vì ch  có con ng i m i hi u đ c s  t n t ủ   i c a b n thân và c a

ỉ ườ ủ ệ ệ ớ ự ậ s  v t khác. Ch  có con ng i m i có hi n sinh. Hi n sinh c a con ng ườ   i

ự ồ ạ ị ử ụ ẻ ủ ữ ệ ả ọ không ph i là s  t n t ộ   i l ch s  c  th  c a h  trong nh ng quan h  xã h i,

ự ồ ạ ủ ầ ấ ỉ ị ừ mà là s  t n t i tinh th n c a nhân v . Ch  có xu t phát t tinh th n t n t ầ ồ ạ   i

ể ả ộ ế ớ ủ ệ ị ớ ủ c a nhân v  m i có th  lý gi i ý nghĩa c a toàn b  th  gi i. Do đó nhi m v ụ

ầ ủ ế ọ ố ớ ặ ả ể ậ ệ hàng đ u c a tri ứ   t h c là phân tích vè m t b n th  lu n đ i v i hi n sinh, t c

ả ự ồ ạ ả ườ ạ ộ ứ là mô t s  t n t ấ ủ i b n ch t c a con ng i trong ho t đ ng ý th c phi duy lý

ể ậ ự ả ấ ấ ớ ả   ủ c a các cá nhân. Đó m i là b n th  lu n duy nh t đúng. Th c ch t đây là b n

ể ậ ủ th  lu n duy tâm ch  quan.

ề ặ ể ậ ề ả ứ ấ ủ   ậ  do đã coi v n đ  b n th  lu n trung tâm c a ậ V  m t nh n th c lu n:

ế ọ ụ ủ ử ủ ự ả ộ ứ ủ tri t h c là s  c m th  ch  quan và thái đ   ng x  c a cá nhân nên ch  nghĩa

ứ ứ ệ ậ ọ ọ ạ hi n sinh không chú tr ng nghiên c u nh n th c khoa h c. Trái l ủ i, ch  nghĩa

ứ ữ ệ ằ ọ ượ hi n sinh cho r ng nh ng tri th c khoa h c thu đ ư ả   c do lý tính là h   o.

ườ ố ừ ự ế ọ ị Ng i ta càng d a vào lý tính, khoa h c thì càng khi n mình b  chi ph i, t đó

ọ ể ạ ế ể ự ẹ ỉ ự   ị b  tha hoá. Theo h  đ  đ t đ n hi n sinh chân chínhch  có th  d a vào tr c

ộ ố ệ ọ ơ ổ ợ ỉ giác phi lý tính. Ch  có trong cu c s ng đau kh , cô đ n, s  hãi, tuy t v ng…

ườ ể ự ế ả ậ ớ ượ ự ạ ủ con ng i m i có th  tr c ti p c m nh n đ c s  tòn t i c a mình. Nh ư

ậ ủ ủ ứ ủ ứ ậ ậ ệ ậ v y, nh n th c lu n c a ch  nghĩa hi n sinh là nh n th c duy tâm ch  quan

phi duy lý.

ề ế ị ứ ủ ệ ả ố ọ ậ    Ch  nghĩa hi n sinh ph n đ i m i hình th c quy t đ nh lu n V  luân lý:

ủ ậ ự ồ ạ ạ ứ ắ ạ ứ ổ ế ủ trong đ o đ c, ph  nh n s  t n t i ph  bi n c a các nguyên t c đ o đ c.

12

ủ ệ ằ ự ủ ả Ch  nghĩa hi n sinh cho r ng, t ấ ủ ự ệ  do là b n ch t c a s  hi n sinh c a cá

ườ ụ ượ ế ề ặ nhân con ng i, nó không ph c tùng Th ấ ứ ng đ  ho c b t c  quy n uy nào,

ộ ủ ấ ứ ị ự ấ ế cũng không ch u s  ràng bu c c a b t c  tính t t y u khách quan nào, nó là

ệ ố ị ệ ủ ượ ể ệ ự ự tuy t đ i. Giá tr  hi n sinh c a cá nhân đ ọ ủ   c th  hi n trong s  l a ch n c a

ự ặ ự ủ ệ ủ ố t do cá nhân. Ch  nghĩa hi n sinh còn đ t t do c a cá nhân đ i ch i v i t ọ ớ ự

ủ ủ ự ở ị ườ do c a cá nhân khác. T  do c a cá nhân không b  gò bó b i ng i khác hay

ư ậ ể ộ ự ủ ấ ỳ ư ượ b t k  l c l ng xã h i nào. Nh  v y, quan đi m t ệ   ủ  do c a ch  nghĩa hi n

ể ự ự sinh là quan đi m t do cá nhân c c đoan.

ử ề ủ ấ ệ ộ  Ch  nghĩa hi n sinh xu t phát t ừ ự  t do cá ể ị V  quan đi m l ch s  xã h i:

ệ ố ự ệ ằ ộ ớ ỉ nhân tuy t đ i, cho r ng ch  có cá nhân m i là hi n sinh chân th c, xã h i ch ỉ

ươ ữ ủ ứ ệ ơ ươ ứ ệ ộ là m t ph ng th c hi n sinh c a cá nhân, h n n a là ph ng th c hi n sinh

ự ẽ ệ ặ ở ộ không chân th c. B i vì xã h i và cá nhân liên h  ch t ch  thì s  t n t ự ồ ạ ủ   i c a

ị ố ượ ự ự ẽ cá nhân s  không còn là cá nhân th c s  mà là cá nhân b  đ i t ng hoá, b ị

ấ ộ ớ ườ ớ ị m t cá tính do b  ràng bu c v i ng ị ậ   ộ i khác và v i xã h i, là cá nhân b  t p

ộ ấ ể ị ồ ạ ế ệ ộ th , b  xã h i l n át. Do đó, t n t i xã h i đã bóp ch t hi n sinh chân chính

ườ ụ ự ệ ủ ể ủ c a con ng i. Đ  khôi ph c s  hi n sinh chân chính c a mình, con ng ườ   i

ỏ ự ữ ủ ộ ườ ủ ộ ầ c n thoát kh i s  ràng bu c c a nh ng ng ộ   i khác và c a xã h i. Xã h i

ủ ả ậ ườ ả ả chính là s n v t tha hoá c a con ng i, b n thân nó không ph i là cái t n t ồ ạ   i

ự ể ậ ẫ ộ ớ ỉ khách quan t thân phát tri n theo quy lu t, mà ch  là m t m  ng u nhiên

ữ ườ ị ể ấ ự ộ nh ng con ng i b  tha hoá. Đ ng l c phát tri n t ằ   t nhiên cũng không n m

ế ị ủ ệ ả ộ ầ   trong b n thân xã h i mà là do hi n sinh c a cá nhân quy t đ nh. Do đó c n

ử ế ớ ở ủ ị ế ể ặ ườ tìm ti n trình và đ c đi m c a l ch s  th  gi i bên trong cá nhân con ng i.

ử ủ ệ ể ằ ậ ị Ch  nghĩa hi n sinh còn cho r ng, l ch s  là không th  nh n th c đ ứ ượ   c.

ủ ồ ạ ủ ử ẳ ự ể ọ ị ệ Theo h , l ch s  ch ng qua là s  bi u hi n ra bên ngoài c a t n t i c a con

ườ ự ồ ạ ủ ườ ể ế ượ ng i, mà s  t n t i c a con ng i là không th  bi t đ c. Vì chúng ta

ể ế ề ứ ể không hi u bi t v  quá kh , cũng không hi u bi ế ề ươ t v  t ng lai, nên chúng ta

ể ượ ự ự ệ ạ ố ớ ườ không hi u đ c th c s  hi n t i. Cho nên đ iv i con ng ộ   ử i thì lích  xã h i

ộ ỉ ố ể ế ộ ị mãi mãi ch  là m t vùng đen t i. L ch xã h i đã không th  bi ứ t thì đ ng tr ướ   c

ộ ấ ự ế ả ấ ố xã h i con ng ườ ấ i t t nhiên c m th y y u đu i, b t l c.

13

ử ự ủ ệ ộ ộ ủ ồ   ặ ị Theo ch  nghĩa hi n sinh, m t m t l ch s  xã h i là s  tha hoá c a t n

ạ ự ạ ả ặ t i cá   nhân, nên b n thân nó không có th c t i khách quan; m t khác con

ứ ữ ạ ở ọ ị ng ườ ạ ị i l i b  nô d ch b i nh ng cái mà h  sáng tao ra, đó là s c m nh tha hóa.

ọ ố ắ ỏ ự ữ ề ề ơ ị ị ấ ạ   H n n a, m i c  g ng thoát kh i s  nô d ch đó đ u vô ích, đ u b  th t b i.

ử ị ườ ế ậ ộ ỉ ị Do đó, l ch s  loài ng i ch  là m t bi k ch không có k t thúc. V y con ng ườ   i

ể ả ế ủ ọ ỏ ứ ủ ạ ị làm th  nào đ  gi i thoát kh i s c m nh tha hoá và bi k ch c a h ? Ch  nghĩa

ệ ằ ậ ọ ị ể ự hi n sinh nh n đ nh r ng không th  d a vào khoa h c và lý tính hay b t c ấ ứ

ể ự ứ ữ ằ ộ ỉ ự cái gì khác mà ch  có th  t c u mình b ng nh ng hành đ ng t ạ    phát, m o

ự ả ể ặ ở ự ượ ờ hi m ho c ch  mong s  gi i thoát các l c l ầ ng tôn giáo th n bí. Đó là con

ườ ế ắ ủ ệ ỉ ườ đ ng b  t c mà ch  nghĩa hi n sinh ch  ra cho con ng i.

ả ứ ủ ủ ệ ự Ch  nghĩa hi n sinh là s  ph n  ng c a con ng ườ ướ i tr ấ   ạ c tình tr ng b t

ổ ệ ủ ờ ỳ ủ ủ ề ả ộ ư ả n v  xã h i trong th i k  kh ng ho ng toàn di n c a ch  nghĩa t b n nh ư

ệ ọ ự ề ế ọ ổ lo s  chi n tranh, không tin vào khoa h c, đau kh , phi n não, tuy t v ng vì

ế ả ưở ố ớ ẽ ộ ế ớ ạ ươ th  nó có  nh h ng m nh m , r ng rãi đ i v i th  gi i ph ng Tây.

ừ ố ủ ữ ữ ế ầ T  cu i nh ng năm 60 đ u nh ng năm 70 đ n nay, khi mà ch  nghĩa t ư

ờ ươ ố ổ ủ ủ ệ ị ả b n đi vào th i kì t ng đ i  n đ nh thì vai trò c a ch  nghĩa hi n sinh t ươ   ng

ế ở ạ ờ ế ọ ủ ị ố đ i m  nh t và b  thay th  b i các tri ư t h c khác. Nh ng vì ch  nghĩa t ư ả    b n

ộ ố ủ ả ỏ không có cách nào căn b n thoát kh i các mâu thuãn xã h i v n có c a nó, nên

ữ ư ủ ệ ủ ế ủ ch  nghĩa hi n sinh tuy đã suy thoái nh ng nh ng t ư ưở  t ng ch  y u c a nó

ế ụ ả ưở ế ế ọ ọ ẫ v n ti p t c có  nh h ọ ng đ n khoa h c nhân văn, tri t h c và khoa h c xã

ướ ươ ả ố ớ ủ ủ ệ ộ ở h i ề  nhi u n c ph ng Tây. Gi i pháp c a ch  nghĩa hi n sinh đ i v i các

ộ ơ ả ư ự ệ ề ấ v n đ  xã h i c  b n là tiêu c c.Nh ng các nhà hi n sinh đã đóng vai trò tích

ề ề ả ọ ặ ụ ứ ề ệ ấ ấ ự c c khi h  đ t ra và đ  cao nhi m v  nghiên c u các v n đ  v  b n ch t con

ườ ề ự ị ườ ề ự ề ự ng i, v  s  tôn vinh các giá tr  con ng i, v  t do cá nhân, v  s  tha hoá do

ư ệ ọ ứ ỉ ị ủ ậ ọ ườ ự ố s  th ng tr  c a kĩ thu t v. v. cũng nh  vi c h  th c t nh m i ng ả i ph i trăn

ở ề ệ ượ ủ ề ấ ợ ộ ố tr  v  ý nghĩa c a cu c s ng và v  các hi n t ng b t h p lý trong xã h i t ộ ư

ạ ệ ả b n hi n đ i.

ủ ế ủ ạ ể ủ ệ 2.3. Đ i bi u ch  y u c a ch  nghĩa hi n sinh

2.3.1. Kierkegaard (1812 – 1855):

14

ế ạ ơ Ki ckeg   sinh   ra   t ạ   i   Đan   M ch

ượ ủ ông đ ẻ ủ c coi là cha đ  c a ch  nghĩa

ệ ế .  Ông là tri ầ t gia  đ u tiên  đã hi n sinh

ể ờ ờ đem  đ i  mình,   đ i   cha   mình  ra  đ   suy

ề ỗ ổ ủ ệ ố nghi m v  n i th ng kh  c a con ng ườ   i.

ớ ườ ả V i   ông,   con   ng i   không   ph i   là   con

ườ ừ ượ ườ ng i tr u t ng, con ng ổ i ph  quát,

ậ con ng ườ ượ i đ ể ể   c đem ra làm v t th  đ  lý

ậ ế ọ ư lu n   nh   trong   tri ủ   t   h c   duy   lý   c a

ườ ả Heghen,   con   ng i   mà   ông   kh o   sát ở

ữ ả ớ đây là chính b n thân ông, v i nh ng giai

ạ ườ ế ờ ở ổ đo n trong đ ng đ i. Đó là lý do khi n ông tr thành ông t ự ủ    đích th c c a

ế ọ ườ ệ ượ ứ ọ tri ệ t h c Hi n Sinh. Ng ằ i ta nói r ng “ hi n t ng h c Đ c + kierkegaard =

ủ ủ ủ ệ ế ch  nghĩa hi n sinh” . Ông ti n hành phê phán ch  nghĩa duy lý c a A.Comte,

ệ ủ ữ ủ ệ ể ặ đ c bi t là c a heeghen, có th  nói ch  nghĩa hi n sinh đã rút ra nh ng ch  đ ủ ề

ừ ự ế ủ ọ ế ủ c a   mình   t s   phê   phán   Heghen.   Tri t   h c   c a   Kierkergaard   là   tri ọ   t   h c

ệ ả nghi m sinh trên cá nhân tác gi .

2.3.2. Martin Heiderger (1889 –1976):

ộ ế t gia Martin Heiderger   là m t tri

ứ ả ị ưở Đ c.   Ông   ch u   nh   h ng   c a ủ  tri tế

ứ h cọ  Brentano,   sau   khi   nghiên   c u,   ông

ế ể ị quy t   đ nh   tìm   hi u   ý   nghĩa   c a ủ  khái

ả ấ ni mệ  t n t ể ủ ồ   ồ ạ  và c u trúc b n th  c a t n i

ạ ườ ừ ọ t i ng i. Ông t ng là h c trò và là tr ợ

ế ụ ả gi ng cho Huxec, sau đó đã k  t c Huxec

ạ ả ế ọ ạ ạ ọ ổ gi ng d y tri ợ   i đ i h c t ng h p t h c t

Freiburg.

ườ Heiderger là ng ừ i đã th a nh n t ậ ư

ưở ứ ố t ng Đ c qu c xã, năm 1933 ­1934, ông

15

ệ ở ưở ạ ọ ư ủ ả ị tr  thành hi u tr ng đ i h c Freiburg nh ng sau đó do b  kh ng ho ng tinh

ầ th n ông đã t ừ ứ  ch c

ộ ố ồ ạ ủ ể ẩ ờ M t s  tác ph m tiêu bi u c a ông: "T n t i và th i gian" đây là tác

ổ ế ư ẩ ở ượ ấ ả ph m đã đ a ông tr  nên n i ti ng đ c xu t b n năm 1927; " Kant và v nấ

ậ ọ ọ ọ ề đ  siêu hình h c"; "Nh p môn siêu hình h c" (1935); " H c thuy t ế  Platon về

ư ề ủ ữ ứ ạ chân lý" (1942); "B c th  v  ch  nghĩa nhân đ o" (1947); "Nh ng con đ ườ   ng

ữ ữ ế ế ừ r ng" (1950); Nh ng bài thuy t trình và nh ng bài vi ư t (1952); "T  duy là gì"

(1954); "Nietzsche" (1961);….

ế ề ồ ạ ể ậ ủ ả ọ ườ B n th  lu n c a Heidegger là h c thuy t v  t n t i con ng ề ấ   i, v  c u

trúc c a t n t ủ ồ ạ  con ng i iườ .

ế ọ ướ ỉ ặ ấ Heidegger cho r ng,ằ tri t h c châu Âu tr ề ệ   c đó ch  đ t ra v n đ  hi n

ự ệ ữ ố ứ ề ấ ặ ữ h u nói chung và s  hi n h u t i cao là Chúa, ch  không đ t ra v n đ : thông

ấ ả ọ ự ệ ữ ệ ữ ứ ể ớ qua cái gì mà t t c  m i s  hi n h u m i có th  là hi n h u? T c là tri ế ọ   t h c

ề ồ ạ ề ặ ấ ố ườ truy n th ng đã không đ t ra v n đ  t n t i ng i.

ồ ạ ằ ườ ự ệ ể ấ Heidegger cho r ng t n t i ng ầ   i là xu t phát đi m, là hi n th c đ u

ồ ạ ữ ứ ệ ấ ườ tiên có tính th  nh t. Khác các hi n h u khác, t n t i ng ệ   ộ i là m t hi n

ượ ự ệ ữ ủ ứ ả ậ h uữ  ý th cứ  đ c s  hi n h u c a chính mình, t c là có kh  năng ứ ,   nh n th c

ả ự ỏ ề ấ ồ ạ ữ ự ậ ả kh  năng t ề ệ  h i v  v n đ  hi n h u. T n t i không ph i là các s  v t và nó

ồ ạ ữ ườ ố ủ ề ả ồ ệ cũng khác hi n h u. T n t i ng i là n n t ng, là ngu n g c c a toàn b ộ

ệ ữ hi n h u.

ố ượ ế ứ ủ ả ể ậ ể ề ậ ố N u đ i t ng nghiên c u c a b n th  lu n truy n th ng là v t th , hay

ữ ơ ố ượ cao h n n a là ờ  Chúa tr i thì đ i t ng nghiên c u c a ả ứ ủ  b n th  lu n ể ậ  chính là

ồ ạ ạ ự ậ ự ậ ư ị ồ ạ t n t i. Theo Heiderger t n t i chính là cái đ nh đo t s  v t nh  là s  v t, là

ự ậ ơ ở ượ cái trên c  s  đó s  v t đã đ ể c hi u.

ể ườ ạ ặ ộ ệ ệ ậ Trong các v t th , con ng i là m t lo i đ c bi ự ặ t. S  đ c bi t đó, theo

ự ồ ạ ủ ườ ệ ự ể ự ệ Heiderger là do trong s  t n t i c a con ng i có s  hi n di n s  hi u bi ế   t

ự ồ ạ ủ ỉ ườ ớ ề ẩ ộ ự ể ề ồ ạ v  t n t i. Ch  trong s  t n t i c a con ng i m i ti m  n m t s  hi u bi ế   t

ể ệ ủ ố ườ ề ồ ạ v  t n t i. Nó th  hi n trong cách s ng c a con ng i, trong cách con ng ườ   i

ệ ớ ể ậ liên h  v i các v t th  khác.

16

ệ ớ ồ ạ ữ ệ ữ ệ ộ Heidegger phân bi t hi n h u là khác v i t n t i, hi n h u là m t cái gì

ượ ượ ằ ộ đó đ c hình thành và có đ c b ng m t cách nào đó.

ữ ữ ữ ệ ệ ả ạ ặ ề   B n thân hi n h u có tính h u h n và tính đ c thù. Hi n h u có n n

ồ ạ ườ ố ượ ệ ọ ự ủ ả t ng là t n t i ng ữ i. Hi n h u là đ i t ng c a các khoa h c t ậ    nhiên (v t

ử ọ ọ ọ ộ ộ ọ   ọ lý, hóa h c, sinh h c…) và các khoa h c xã h i nhân văn (s  h c, xã h i h c,

ồ ạ ọ ỉ ườ ố ượ ớ ế ọ nhân h c…), trong khi đó ch  có t n t i ng i m i là đ i t ủ ng c a tri t h c.

ấ ừ ề ồ ạ ư ậ ệ ữ ệ Xu t phát t quan ni m nh  v y v  t n t i và hi n h u, Heidegger đã đi

ế ọ ằ ế ế đ n   phê   phán   tri t   h c   châu   Âu   sau Socrate.   Ông   cho   r ng   tri ọ t   h c   sau

ệ ượ ự ữ ồ ạ Socrate đã không phân bi c s  khác nhau gi a t n t t đ i ng ườ ớ ự ệ   i v i s  hi n

ự ậ ồ ạ ườ ư ồ ạ ủ ố ữ ủ h u c a các s  v t khác. Nó coi t n t i ng i cũng gi ng nh  t n t i c a các

ấ ồ ạ ồ ư ậ ữ ệ ớ ự ậ s  v t khác, nó đã đ ng nh t t n t i và hi n h u v i nhau. Và nh  v y, quan

ư ế ệ ề ệ ầ ườ ườ ni m cũ đó đã đ a đ n quan ni m sai l m v  con ng i, coi con ng ộ   i là m t

ầ ậ ọ con v t thu n túy sinh h c.

ơ ả ủ ồ ạ ư ặ ườ ệ Nét đ c tr ng c  b n c a t n t i ng i là siêu vi t, theo Heiderger thì s ự

ệ ở ự ồ ạ ư ặ ế ớ ọ ố siêu vi t này đ c tr ng b i s  t n t i trong th  gi ệ ữ   i. M i m i liên h  gi a

ườ ớ ậ ể ạ ồ ượ ệ con ng i v i v t th  và đ ng lo i có đ ự c là do s  siêu vi ế t này th  nên con

ườ ủ ể ư ả ứ ậ ế ng i không ph i là "ch  th " t duy, đ ng ngoài quan sát và nh n bi t th ế

ớ ườ ự ồ ạ ủ ớ ư gi i bên ngoài mà con ng i, trong s  t n t i c a mình v i t cách là t n t ồ ạ   i

ế ớ ở ế ớ ớ trong th  gi i đã luôn ậ  trong, hóa nh p v i th  gi i đó.

ơ ơ 2.3.3. GI.P.Xáct r  (1905­1980)

ầ ủ ủ ự ơ ơ ủ ệ ả ẩ Ch  nghĩa hi n sinh vô th n c a Gi.P.Xáct r  là s n ph m c a s  dung

ự ế ợ ủ ộ ướ hoà, s  k t h p theo m t cách riêng c a ba khuynh h ng t ư ưở  t ạ   ệ ng hi n đ i ­

ệ ượ ủ ơ ơ ủ ệ ọ ch  nghĩa Mác, hi n t ng h c Huxéc và ch  nghĩa hi n sinh Haiđ g  ­ trên

ủ ể ướ ấ ơ ở ấ c  s  l y quan đi m chung c a ba khuynh h ng t ư ưở  t ng này làm xu t phát

ự ủ ể ể ẳ ị ườ đi m ­ quan đi m kh ng đ nh vai trò tích c c c a con ng i trong vi c t ệ ự

ề ả ấ ủ ủ ủ ả ạ sáng t o nên b n ch t c a chính mình. Nguyên lý n n t ng c a ch  nghĩa

ồ ạ ệ ướ ề ả ấ ấ ầ hi n sinh vô th n này là “T n t i có tr c b n ch t”, còn v n đ  trung tâm

ự ự ủ ườ ườ ự ườ ủ c a nó là s  t do c a con ng i. Con ng i là t do nên con ng i có th ể

ể ệ ồ ạ ớ ư ự ữ ở ộ làm cho mình tr  thành m t th c th  hi n h u, t n t i v i t ộ  cách m t “nhân

ữ ả ộ ườ ể ượ ị ể ị v ”, m t “h u th ”. B n tính con ng i là cái không th  đ c “đ nh nghĩa”

17

ượ ế ộ tr ở cướ  b i Th ấ   ng đ  hay m t Đ ng

ạ sáng t o nào đó. Con ng ườ ự ạ    t o i t

ự ự ủ ằ ả nên b n tính c a mình b ng s  t do

ồ ạ ọ ự l a ch n sau khi đã t n t ư ộ   i nh  m t

ữ ồ ạ ộ ể “h u   th ”,   t n   t ệ   i   m t   cách   hi n

sinh.

ườ ế Là ng ọ   i có năng khi u văn h c

ừ ấ ớ ơ ơ t r t   s m,   Gi.P.Xáct r coi   “văn

ạ ộ ấ ủ ọ h c là ho t đ ng cao nh t c a con

ườ ể ớ ng i”   và   v i   quan   đi m   này,   ông

ệ ọ ặ đ c bi ọ   ử ụ t chú tr ng s  d ng văn h c

ươ ể ả ệ ọ làm ph ng ti n chuy n t ữ i nh ng t ư ưở  t ng tri ế ọ Ở t h c. ông, văn h c và

ế ọ ọ ở ấ ệ ọ ế ọ tri t h c là b t phân. Văn h c ông là văn h c hi n sinh, còn tri t h c là tri ế   t

ệ ậ ườ ớ ế ọ ệ ọ h c hi n sinh. Do v y, đã có ng ằ i cho r ng, nói t i tri ủ   t h c hi n sinh c a

ư ậ ơ ơ ủ ệ ỏ ọ ư ớ   Gi.P.Xáct r  mà b  qua văn h c hi n sinh c a ông thì nh  v y, coi nh  m i

ỉ ế ế ọ ệ ạ ch  bi ộ ử t có “m t n a” tri ọ   ự t h c đó mà thôi. Trong s  nghi p sáng t o văn h c,

ơ ơ ể ạ ữ ạ ả ườ Gi.P.Xáct r đã đ  l i cho nhân lo i, trong đó có c  nh ng ng i yêu văn

ữ ể ề ẩ ỉ ọ ở ướ h c   n ộ   c ta, nh ng tác ph m vào hàng kinh đi n mà không ch  nhi u đ c

ả ế ớ ở ế ỷ ạ ẽ ộ gi trên ph m vi toàn th  gi th  k  XX và có l i ề  còn nhi u đ c gi ả ữ    n a

ế ỷ ữ ẫ ọ ộ ớ ẩ   trong th  k  XXI này v n đ c chúng m t cách say mê. V i nh ng tác ph m

ọ ế ặ ế ọ ệ ặ ầ văn h c đ y tính tri t lý và mang n ng t ư ưở  t ng tri t h c hi n sinh, đ c bi ệ   t

ề ộ ượ ả ọ ị ồ là Bu n nôn và Ru iồ  mà nhi u đ c gi ả ướ  n c ta đã đ c đ c qua b n d ch

ệ ủ ấ ả ơ ơ ọ ế sang ti ng Vi t c a Nhà xu t b n Văn h c, vào năm 1964, Gi.P.Xáct r đã

ượ Ủ ả ề ị ả ư ế ọ đ c  y ban gi i Nôben đ  ngh  trao gi ậ   i Nôben văn h c. Th  nh ng, th t

ơ ơ ờ ừ ả ưở ớ ấ b t ng , Gi.P.Xáct r đã t ố  ch i gi i th ng cao quý này v i lý do “Tôi

ộ ơ ế ế ố ẽ không mu n bi n nó thành m t c  ch ” và theo chúng tôi, có l còn vì ông đã

ướ ế ơ ế ọ nghĩ tr ế c h t và h n h t, ông là nhà tri t h c.

ỉ ế ơ ơ ượ ế ở ộ Không ch  th , Gi.P.Xáct r  còn đ c tôn vinh b i ông là m t chi n sĩ

ườ ủ ậ ặ ố kiên c ng trên m t tr n ch ng ch  nghĩa phát xít (ông tham gia phong trào

ứ ế ế ố ư ộ ố kháng chi n ch ng Đ c qu c xã chi m đóng Pari trong t cách m t quân nhân

18

ứ ắ ố ị ạ   Pháp và b  quân Đ c b t giam năm 1940, năm sau ông tr n thoát), là nhà ho t

ộ ừ ị ườ ấ ế ệ ỏ ộ đ ng chính tr  ­ xã h i l ng danh, ng i đ u tranh không bi t m t m i cho

ả ự ự hòa bình, công lý, cho phong trào gi ộ i phóng dân t c và cho s  t ủ  do c a con

ườ ự ữ ớ ớ ượ ng i. V i nh ng đóng góp l n lao trên lĩnh v c này, ông đã đ c Chính ph ủ

ế ị ươ ẩ ắ ươ Pháp quy t đ nh trao Huân ch ộ ng B c đ u b i tinh ­ Huân ch ng cao quý

ấ ủ ướ ạ ậ ấ ờ ừ ố nh t c a Nhà n c Pháp. Song, cũng l i th t b t ng , ông đã t ch i không

ạ ộ ậ ấ ớ ị nh n vinh quang này v i lý do đã d n thân vào ho t đ ng chính tr  mà ông cho

ớ ư ộ ườ ủ ộ ệ ự là “m t cách tích c c”. Năm 1967, v i t cách là ng i  ng h  nhi t thành

ủ ế ộ ệ ố ố ỹ cu c chi n tranh chính nghĩa c a nhân dân Vi ế t Nam ch ng đ  qu c M  xâm

ượ ơ ơ ượ ố ế ủ ị ầ ử ộ l c, Gi.P.Xáct r  đã đ c b u làm Ch  t ch Tòa án qu c t xét x  t i ác

ế ở ệ ứ ở ị chi n tranh Vi ầ   t Nam. Và, nhân d p Tòa án này m  phiên chính th c đ u

ử ế ủ ị ồ tiên, ngày 6 tháng 5 năm 1967, Ch  t ch H  Chí Minh đã g i đ n ông và các v ị

ờ ả ơ ừ trong Tòa án l i chúc m ng và c m  n chân thành.

ườ ầ ị ơ ơ Gi.P.Xáct r  còn là ng i c m bút ở ươ  c ng v  nhà báo, là ng ườ ồ   i đ ng

ậ ờ ả ờ ạ i phóng sáng l p t báo Gi (Liberation) và t t p chí Th i đ i ờ ạ  (Les Temps

ướ ề ả ớ ư Modernes) có khuynh h ng nghiêng v  cánh t . V i t cách nhà báo, ông đã

ế ổ ế ề ậ vi t nhi u bài chính lu n n i ti ng.

ườ ổ ế ơ ơ ạ ộ ố ơ Là con ng ư i n i ti ng, nh ng Gi.P.Xáct r l ơ   i có cu c s ng đ n s ,

ỏ ở ậ ộ ộ ể ồ ự th m chí còn nghèo khó trong m t căn h  nh Pari đ  r i dành s  viên mãn

ạ ộ ạ ế ọ ạ ộ ọ ị cho ho t đ ng sáng t o tri ữ t h c và văn h c, cho nh ng ho t đ ng chính tr  ­

ộ ờ ế ế ư ị ầ xã h i và qua đ i khi đã vi t đ n g n nh  b  mù.

ị ả ưở ủ ủ ủ ơ ơ Gi.P.Xáct r  ch u  nh h ng sâu xa c a ch  nghĩa Mác, coi ch  nghĩa

ế ờ ạ ủ ế ọ ủ ấ Mác là tri t lý c a th i đ i, đánh giá cao tri t h c Mác, nh t là ch  nghĩa duy

ử ừ ế ề ướ ả ộ ậ ị v t l ch s  và cũng đã t ng đi đ n nhi u n ế   c có phong trào c ng s n, ti p

ư ề ạ ớ ờ ở xúc v i nhi u nhà lãnh đ o phong trào này, song ông ch a bao gi tr  thành

ư ậ ư ẽ ả ả ộ ớ ả đ ng viên c ng s n v i lý do là làm nh  v y, “Tôi s  ph i quay l ng l ạ   i

ồ ạ i và h  vô v iớ T n t ủ ư  c a mình”.

ủ ữ ế ệ ặ ạ ấ ị M c dù còn có nh ng h n ch  nh t đ nh, song ch  nghĩa hi n sinh vô

ơ ơ ẫ ầ ủ ượ ừ ậ ạ ộ th n c a Gi.P.Xáct r  v n đ ộ   ủ c th a nh n là m t ch  nghĩa nhân đ o, m t

ế ế ọ ộ ị ế ỷ ạ ư trào   l u   tri t   h c   ti n   b   trong   l ch   s   t ử ư ưở   t ng   nhân   lo i   th   k   XX.

19

ị ạ ớ ư Gi.P.Xáct r   v n ơ ơ ẫ đi vào l ch s  t ử ư ưở  t ng nhân lo i v i t cách “nhà tri ế ọ   t h c

ế ỷ ườ ủ ệ ầ ậ ủ c a th  k  XX”, ng i sáng l p ch  nghĩa hi n sinh vô th n Pháp.

ố ố ớ ẻ ệ ệ 3. L i s ng hi n sinh trong gi i tr  hi n nay

ệ ố ố ườ ả ộ Hi n sinh là l i s ng mà con ng i hành đ ng theo b n năng, theo s ở

ấ ố ộ ộ ồ thích đôi khi là mu n làm cái gì đó m t cách b ng b t trong lúc m t đi s ự

ủ ệ ể ở ố ố ầ ki m soát c a chính mình. Hi n sinh i s ng thanh niên đa ph n là hành l

ố ố ứ ệ ả ầ ớ ộ đ ng theo c m tính ch  ít lý tính. L i s ng hi n sinh trong t ng l p thanh niên

ệ ệ ợ ượ ủ ả Vi t Nam hi n nay  đôi khi cũng có  l i phát huy đ c kh  năng c a con

ườ ự ư ệ ầ ố ố ủ ng ể i; nh ng đa ph n là bi u hi n tiêu c c trong l i s ng c a không ít gi ớ   i

ẻ ệ ư ườ ệ ố ẹ ợ tr  hi n nay. Ví d ụ ở ố ố  l i s ng hi n sinh, nh  tr ng h p không ít b  m  áp

ề ườ ệ ề ố ố ặ đ t ngành ngh  cho con em mình. Ng i Vi t Nam có truy n th ng l i dõi

ườ ẹ ố ố tông đ ề ng, “con ông cháu cha”, cha truy n con n i. Cha m  luôn mu n con

ườ ự ệ ằ ọ ườ đi theo con đ ố ng s  nghi p mà h  mu n và cho r ng đó là con đ ng an

ế ướ ể ấ ạ ố ọ toàn và h nh phúc nh t cho con mình; h  không mu n đ  ý đ n c m , s ơ ở

ứ ữ ủ ẻ ủ ữ thích c a con cái. Nh ng  đ a tr ư ậ    là con cái c a nh ng gia  đình nh  v y

ườ ướ ố ẹ ư ệ ớ ữ ườ th ng có xu h ng theo b  m , nh ng cá bi t v i nh ng tr ợ ng h p có ướ   c

ủ ơ ẽ ệ m  hoài bão c a riêng mình v i t ớ ư ưở  t ng hi n sinh chúng s  không làm theo

ữ ẹ ạ ố ồ ớ   cha m , chúng làm nh ng gì chúng thích và r i chúng s ng h nh phúc v i

ể ệ ở ệ ệ ệ ề ọ ố ố ngh  nghi p mình ch n. L i s ng hi n sinh còn th  hi n vi c gi ớ ẻ ế   i tr  k t

ớ ượ ư ệ ế ể ổ ị hôn v i nhau v t lên trên đ nh ki n gia đình. Đi n hình nh  vi c tu i tác

ợ ệ không h p nhau trong hôn nhân, v i t ớ ư ưở  t ư ng hi n sinh nh ng đôi yêu nhau s ẽ

ữ ế ế ả ầ ị ể ấ l y nhau vì tình c m mà không c n đ  ý đ n nh ng đ nh ki n xung quanh

ư ệ ợ ợ ổ ườ ệ ằ nh  không h p tu i, h p m nh, nhà ng ề i này không đi u ki n b ng nhà

ườ ề ệ ườ ng ủ i kia… Nhi u khi theo ch  nghĩa hi n sinh con ng i có th  đ ể ượ ố   c s ng

ậ ớ ả ủ ủ ữ ặ ớ ệ   th t v i b n thân mình v i nh ng gì mình có. M t trái c a ch  nghĩa hi n

ố ố ủ ụ ự ớ ẻ ệ sinh đó là l i s ng th c d ng c a gi i tr hi n nay. ộ ự   Thanh niên là m t l c

ượ ự ượ ế ả ố ộ l ng đông đ o chi m trên 1/3 dân s  và trên 1/2 l c l ng lao đ ng trong xã

ệ ổ ự ự ệ ả ọ ố ộ h i, có vai trò quan tr ng trong s  nghi p xây d ng và b o v  T  qu c; là

ườ ủ ươ ủ ướ ng i ch  t ng lai c a n c nhà.

20

ế ờ ố ể ầ ấ ậ Kinh t phát tri n, đ i s ng v t ch t và tinh th n ngày càng nâng cao.

ặ ớ Song hành cùng v i nó là m t trái c a n ủ ền kinh t ế ị ườ  th  tr ng đang h àng ngày,

ờ ờ ố ự ủ ế ộ ọ ộ hàng gi ấ    tác đ ng đ n m i ngõ ngách c a đ i s ng. Trong s  tác đ ng  y,

ọ ớ ả ươ ủ ộ ầ t ng l p thanh niên, h c sinh­sinh viên ­ hình  nh t ự   ng lai c a xã h i là l c

ượ ưở ự ệ ề ậ ạ ấ l ị ả ng ch u  nh h ng nhi u nh t. Do đó, nh n di n đúng th c tr ng văn hóa

ự ễ ọ ọ ố ố l i s ng thanh niên, h c sinh­sinh viên là c  s ệ   ơ ở khoa h c và th c ti n cho vi c

ự ẫ ị ướ ườ ể xây d ng m u hình văn hóa l ố ố , đ nh h i s ng ng con đ ng phát tri n cho

gi ớ ẻ   i tr .

ộ ố ệ ạ ạ ộ ế ậ Trong cu c s ng hi n đ i ngày nay ẫ   ,  đ i b  ph n thanh thi u niên v n

ữ ữ ứ ạ ạ ố ố ạ ạ ị gi v ng đ o đ c cách m ng, l ả i s ng trong s ch, gi n d , lành m nh bi ế   t

ệ ị ưở ề v ươ ớ n t ỹ ố i giá tr  Chân, Thi n, M ; s ng có hoài bão, có lý t ng, có ni m tin ở

ươ ươ ể ả ủ ệ ấ ộ ọ t ng lai t ả   i sáng c a dân t c. H  dám đ u tranh đ  b o v  cái đúng, b o

ệ ự ả ả ấ ằ ố ệ ẽ v  l ph i, b o v  s  công b ng, lên án cái x u, cái ác… Đa s  thanh niên

ự ọ ậ ữ ầ ộ ố ệ   ạ tích c c h c t p, lao đ ng, s ng lành m nh, tình nghĩa, đi đ u vào nh ng vi c

ứ ự ệ ả ấ ấ ạ ớ ổ ệ   khó, vi c m i, không qu n ng i gian kh , hi sinh, ra s c ph n đ u th c hi n

ụ ướ ủ ạ ằ ộ m c tiêu “Dân giàu, n c m nh, xã h i dân ch , công b ng, văn minh”, đóng

ớ ủ ấ ướ ự ổ ớ góp to l n vào thành t u đ i m i c a đ t n c.

ề ườ ố ắ ầ ộ ấ Trong khi r t nhi u ng ứ   i đang c  g ng đóng góp m t ph n công s c

ộ ố ẹ ộ ộ ủ ậ ỏ ố ộ ơ nh  bé c a mình mong mu n m t xã h i t t đ p h n thì m t b  ph n không

ậ ự ữ ư ươ ủ ấ ướ ả ít thanh niên ch a th t s  v ng tin vào t ng lai c a đ t n c, gi m sút ý chí

ấ ấ ươ ấ ả ố ụ ự ạ ỷ ph n đ u v n lên, ng i khó khăn, v t v , s ng th c d ng, ích k , buông

ờ ơ ả ử ạ ạ ậ ướ ặ th , th , hành x  thô b o, vi ph m pháp lu t nhà n ị ậ   c, coi n ng giá tr  v t

ờ ữ ọ ố ữ ễ ấ ớ ố ch t... H  s ng h  h ng v i nh ng gì di n ra xung quanh, s ng theo quan

ượ ế ệ ế ố ố ư ni m: “Đ c đ n đâu thì hay đ n đó”. Trong đó l ự ụ i s ng th c d ng nh  căn

ả ượ ầ ố ố ẽ ể ệ b nh nguy hi m c n ph i đ c lo i tr . ự ụ ạ ừ  L i s ng th c d ng s  làm tha hóa

ườ ơ ậ ơ ộ ữ ả ạ ố con ng i, kh i d y nh ng ham mu n b n năng, c  h i, ch y theo h ưở   ng

ữ ợ ế ướ ữ ụ ắ ấ ờ ạ l c, nh ng l ự i ích tr c ti p, tr ấ   c m t, xa r i nh ng m c tiêu ph n đ u.

ữ ệ ộ ườ ớ ườ ữ ạ Trong quan h  xã h i gi a ng i v i ng ả i, nh ng tình c m lành m nh b ị

ệ ụ ợ ế ằ ờ ố ậ ấ ọ ữ thay th  b ng nh ng quan h  v  l i, v t ch t. Trong đ i s ng h  vô trách

21

ệ ả ấ ố ủ   nhi m, bàng quan, vô c m, không đ u tranh ch ng cái sai và cũng không  ng

ệ ộ ả h , b o v  cái đúng...

ư ậ ủ ệ ệ ạ Nh  v y có th  th y ể ấ   Ch  nghĩa hi n sinh trong giai đo n hi n nay đã

ượ ế ự ế ạ ả ị ể ễ ợ đ c các th  l c thù đ ch c i bi n l i cho phù h p đ  d  dàng t n t ồ ạ ở ướ   c n i

ụ ớ ộ ả ạ ự ộ ườ ư ta v i m t m c đích gi ẩ  t o đó là “thúc đ y đ ng l c con ng ự   i” nh ng th c

ứ ế ấ ộ ộ ỉ ườ ấ ả ch t đó là m t th  lý thuy t ph n đ ng nó ch  làm cho con ng ề   i m t ni m

ặ ệ ầ ầ ớ ộ ố tin vào cu c s ng đ c bi ệ t là t ng l p thanh niên hi n nay. Chúng ta c n giáo

ứ ủ ớ ươ ủ ậ ấ ướ ụ d c nh n th c c a vai trò c a thanh niên v i t ng lai đ t n ệ   ự c và s  nghi p

ấ ướ ủ ạ ờ ạ ớ cách m ng chung c a đ t n c trong th i đ i m i đó là kiên trì đi lên ch ủ

ỏ ế ộ ư ả ủ ữ ộ ố nghĩa xã h i xóa b  ch  đ  t b n ch  nghĩa, ch ng nh ng t ư ưở  t ủ ng c a ch ủ

ư ả ặ ệ ủ ệ

.

nghĩa t b n đ c bi t là ch  nghĩa hi n sinh

22

Ậ Ế K T LU N

ế ọ ươ ể ở ệ ạ ươ Tri t h c ph ng Tây hi n đ i hình thành và phát tri n ph ng Tây t ư

ở ứ ấ ị ủ ể ậ ộ ủ ả b n ch  nghĩa, m c đ  nh t đ nh có th  nói đó là hình thái lý lu n c a th ế

ớ ấ ư ả gi i quan và nhân sinh quan giai c p t s n.

ế ọ ươ ủ ể ệ ệ ạ Tri t h c ph ớ ng Tây hi n đ i tiêu bi u v i ch  nghĩa hi n sinh đã cho

ấ ủ ề ả ườ ớ chúng ta th y đ ượ ố ố c l i s ng cá nhân đ  cao b n tính c a con ng ữ   i, v i nh ng

ể ố ể ọ ạ ự ạ ể ể ả b n năng có th  tìm m i cách đ  ch ng l i th c t ấ   i bi đát. Có th  hi u rõ nh t

ở ủ ệ ậ ườ ể ộ ị ch  nghĩa hi n sinh trên l p tr ấ ằ   ử ng quan đi m l ch s  xã h i, khi th y r ng

ệ ố ớ ỉ ấ nó xu t phát t ừ ự  t ệ   ằ  do cá nhân tuy t đ i, cho r ng ch  có cá nhân m i là hi n

ự ộ ộ ỉ ươ ơ ữ ứ ệ sinh chân th c, xã h i ch  là m t ph ủ   ng th c hi n sinh c a cá nhân, h n n a là

ươ ự ứ ệ ph ng th c hi n sinh không chân th c

ứ ể ệ ế ọ ươ ạ ọ ậ Vi c tìm hi u, h c t p và nghiên c u tri t h c ph ệ ng Tây hi n đ i giúp

ượ ế ợ ứ ệ ậ ẩ ắ ộ chúng ta có đ ữ   c m t nh n th c toàn di n, đúng đ n; thúc đ y k t h p gi a

ứ ệ ế ọ ươ ạ ủ ướ ớ vi c nghiên c u tri t h c ph ệ ng Tây hi n đ i c a n ệ c ta v i vi c nghiên

ế ọ ủ ạ ớ ứ c u tri t h c ch  nghĩa Marx trong giai đo n m i.

23