B GIO DC V ĐO TO
VIN HN LÂM KHOA HC
V CÔNG NGH VIT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
-----------------------------
Trần Lâm Thanh Thiện
PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH
VÀ BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ RỦI RO SỨC KHỎE
CỦA CÁC ESTER ORGANOPHOSPHATE TRONG
MỘT SỐ LOÀI CÁ BIỂN Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
HÀ NỘI - 2025
B GIO DC V ĐO TO
VIN HN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
-----------------------------
Trần Lâm Thanh Thiện
PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH
VÀ BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ RỦI RO SỨC KHỎE
CỦA CÁC ESTER ORGANOPHOSPHATE TRONG
MỘT SỐ LOÀI CÁ BIỂN Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT
Ngành: Hóa Phân tích
Mã số: 9 44 01 18
Xác nhận của Học viện
Khoa học và Công nghệ
Người hướng dẫn 1
(Ký, ghi rõ họ tên)
Người hướng dẫn 2
(Ký, ghi rõ họ tên)
Hà Nội - 2025
i
LI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án: "Phát triển phương pháp phân tích và bước đầu đánh
giá rủi ro sức khỏe của các ester organophosphate trong một số loài cá biển ở Việt
Nam" là công trình nghiên cứu của chính mình dưới sự hướng dẫn khoa học của tập
thể hướng dẫn. Luận án sử dụng thông tin trích dẫn từ nhiều nguồn tham khảo khác
nhau và các thông tin trích dẫn được ghi rõ nguồn gốc. Các kết quả nghiên cứu của
tôi được công bố chung với các tác giả khác đã được sự nhất trí của đồng tác giả khi
đưa vào luận án. Các số liệu, kết quả được trình bày trong luận án là hoàn toàn trung
thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác ngoài các công
trình công bố của tác giả. Luận án được hoàn thành trong thời gian tôi làm nghiên
cứu sinh tại Học viện Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ
Việt Nam.
Hà Nội, ngày tháng năm 2025
Tác giả luận án
Trần Lâm Thanh Thiện
ii
LI CẢM ƠN
“C'est grâce aux racines que l'arbre atteint le ciel”
Trước khi công bố những kết quả đạt được, tôi muốn gửi lời cảm ơn chân thành đến
nhưng người mà tôi yêu quí và kính trọng nhất.
Đầu tiên, tôi xin cảm ơn gia đình, là nguồn cội, nuôi nấng và dạy dỗ tôi trưởng
thành.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới GS.TS. Lê Trường
Giang và TS. Đào Hải Yến, những người thầy, cô đã luôn tận tình hướng dẫn, hỗ trợ
và tạo mọi điều kiện thuận lợi để em có thể hoàn thành tốt nhất luận án này. Sự động
viên, chỉ bảo và ủng hộ quý báu của thầy, cô là nguồn động lực lớn lao giúp em vượt
qua mọi khó khăn trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Thạc sĩ Phạm Thị Phương và Tập thể cán bộ Phng
Hóa sinh Môi trường - Viện Hóa học đã tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị
nghiên cứu và giúp đ tôi hết sức nhiệt tình trong suốt quá trình thực nghiệm.
Tôi xin chân thành cảm ơn Viện Cơ học và Tin học ứng dụng, Trung tâm Nghiên
cứu và Phát triển công nghệ cao, Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm
Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đ tôi hoàn
thành mọi thủ tục cần thiết trong quá trình làm nghiên cứu.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học đã giúp đ, đóng góp
nhiều kiến quí báu liên quan đến luận án cng như đánh giá chất lượng luận án để
bản luận án được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày tháng năm 2025
Tác giả luận án
Trần Lâm Thanh Thiện
iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ....................................................................................... 4
1.1. Giới thiệu về chất chống cháy .......................................................................... 4
1.2. Chất chống cháy cơ phốt pho ........................................................................... 6
1.2.1. Ứng dụng làm chất chống cháy ................................................................. 6
1.2.2. Ứng dụng làm chất hóa dẻo ...................................................................... 8
1.2.3. Tình hình sử dụng chất chống cháy OPE .................................................. 8
1.3. Tính chất hóa lý của OPE và ứng dụng.......................................................... 10
1.4. Độc tính của OPE ........................................................................................... 15
1.5. Chất chuyển hóa ............................................................................................. 17
1.6. Sự hiện diện OPE trong môi trường ............................................................... 19
1.6.1. Nguồn phát thải OPE trong môi trường .................................................. 19
1.6.2. Sự hiện diện và các yếu tố ảnh hưởng dến quá trình phân bố/chuyển hóa
của OPE trong môi trường biển ........................................................................ 21
1.6.3. Nguồn gốc và chuyển hóa của OPE trong sinh vật biển ......................... 24
1.7. Hiện trạng khai thác và tiêu thụ cá biển ở Việt Nam ..................................... 26
1.7.1. Hiện trạng khai thác ................................................................................ 26
1.7.2. Mức độ tiêu thụ cá biển ở Việt Nam ....................................................... 27
1.8. Rủi ro sức khỏe của OPE ............................................................................... 28
1.8.1. Đánh giá rủi ro sức khỏe ......................................................................... 28
1.8.2. Rủi ro sức khỏe của OPE đối với con người ........................................... 30
1.9. Phương pháp phân tích OPE trong mẫu sinh vật ........................................... 33
1.9.1. Chiết mẫu và tinh sạch dịch chiết ........................................................... 33
1.9.2. Phương pháp phân tích OPE ................................................................... 37
1.10. Thiết kế thí nghiệm trong phát triển phương pháp phân tích ....................... 45
1.10.1. Tổng quan về thiết kế thí nghiệm .......................................................... 45
1.10.2. Phân loại thiết kế thí nghiệm ................................................................. 45
1.10.3. Phạm vi ứng dụng của thiết kế thí nghiệm ............................................ 47
1.10.4. Thiết kế trung tâm tổng hợp dạng mặt phẳng (CCF) ............................ 47
1.10.5. Xác nhận thiết kế thí nghiệm ................................................................ 48
1.11. Tình hình nghiên cứu trong nước ................................................................. 49
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG V PHƯƠNG PHP NGHIÊN CỨU ........................ 51
