LUẬN VĂN:
Hoàn thiện pháp luật về cán bộ chính quyền
cấp cơ sở theo yêu cầu xây dựng Nhà nước
pháp quyền ở nước ta hiện nay
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính quyền cơ sở là bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống chính trị ở cơ sở,
trực tiếp giải quyết những công việc cụ thể ở cơ sở liên quan tới nhân dân, gắn bó mật thiết
với đời sống nhân dân. Vì vậy, năng lực, hiệu lực và hiệu quả hoạt động của chính quyền
cơ sở tác động trực tiếp đến việc phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân, bảo đảm
cho sự ổn định và phát triển của đất nước. Thực tiễn cho thấy ở đâu chính quyền cơ sở
mạnh, ở đó mọi chủ trương, chính sách, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước được
chấp hành nghiêm chỉnh, quyền làm chủ của nhân dân lao động được phát huy; ở đâu
chính quyền cơ sở yếu kém thì ở đó phong trào quần chúng kém phát triển, đời sống kinh
tế, văn hóa của nhân dân gặp nhiều khó khăn, trật tự an ninh mất ổn định.
Từ khi khai sinh Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay, nhất là từ khi đổi
mới, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm nhiều đến việc củng cố kiện toàn về mặt tổ chức và
nâng cao chất lượng hoạt động của chính quyền cơ sở và đội ngũ cán bộ chính quyền cơ
sở. Nghị quyết Trung ương 8 khóa VII; Nghị quyết Trung ương 3; Trung ương 6 khóa VIII
đều coi vấn đề kiện toàn chính quyền cấp cơ sở và đội ngũ cán bộ chính quyền cơ sở
(CBCQCS) là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước.
Hiến pháp, luật, pháp luật nước ta đã có những qui định về tổ chức bộ máy, chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ chế vận hành của bộ máy chính quyền cơ sở; về chế độ
sinh hoạt phí... đối với cán bộ xã, phường, thị trấn. Đặc biệt, từ khi "Quy chế thực hiện dân
chủ ở cơ sở" được triển khai thực hiện, hệ thống chính trị cơ sở có nhiều chuyển biến tích
cực.
Tuy nhiên, trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền (NNPQ) ở nước ta hiện
nay, pháp luật về chính quyền cơ sở và CBCQCS chậm được đổi mới, đang ngày càng bộc
lộ rõ hơn những hạn chế, bất cập như còn chung chung, thiếu định tính và định lượng, rất
khó thực hiện. Việc bố trí các thành viên ủy ban nhân dân (UBND) và các chức danh
chuyên môn của UBND như hiện nay (theo Nghị định 174/CP và Nghị định 09/CP của
Chính phủ) còn gò bó, cứng nhắc, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ cụ thể của từng cơ
sở, có nơi thiếu, nơi thừa, số lượng cán bộ được hưởng phụ cấp, sinh hoạt phí ngày càng
đông, trình độ kiến thức, năng lực, phương pháp công tác của cán bộ còn yếu kém về nhiều
mặt, chính sách tuyển dụng, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và chế độ đãi ngộ đối với cán bộ
cơ sở không ổn định, thiếu nhất quán, không đồng bộ và còn nhiều bất hợp lý, chưa có tác
dụng khuyến khích động viên cán bộ đang công tác ở cơ sở yên tâm chịu khó phấn đấu rèn
luyện, giữ gìn phẩm chất đạo đức và học tập để nâng cao trình độ; không có tác dụng thu
hút cán bộ trẻ, được đào tạo cơ bản về công tác ở cơ sở. Hơn nữa, pháp luật về CBCQCS
còn chắp vá, tản mạn, thiếu những chế định: Quy định về tổ chức bộ máy chính quyền và
các tổ chức thuộc hệ thống chính trị xã, phường, thị trấn theo từng loại; số lượng định biên
và tiêu chuẩn đối với các đối tượng cán bộ xã, phường, thị trấn theo từng vùng và từng loại
cơ sở. Xác định những nguyên tắc cơ bản về công tác cán bộ xã, phường, thị trấn từ bầu cử,
tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, sử dụng, điều động, đến cho thôi việc, khen
thưởng và kỷ luật cán bộ.
Chính từ hạn chế, bất cập của pháp luật về CBCQCS là một trong những nguyên
nhân chủ yếu dẫn đến việc đội ngũ CBCQCS trong hoạt động quản lý, điều hành hành
chính còn nhiều yếu kém, tùy tiện. ở một số địa phương đã và đang xuất hiện một số vấn
đề đáng lo ngại. Quyền làm chủ của nhân dân ở những mức độ khác nhau đang bị vi phạm,
có những nơi khá nghiêm trọng; trật tự xã hội, kỷ cương, pháp luật bị buông lỏng; tình
trạng bất lực của chính quyền cơ sở, sự tha hóa, tham ô, lãng phí, quan liêu của một số
CBCQCS ở một số địa phương chậm được khắc phục.
Nghị quyết của Trung ương 5 khóa IX của Đảng chủ trương từ nay đến năm 2005
phải tập trung:
Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở có năng lực tổ chức và vận động nhân
dân thực hiện đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, biết hướng dẫn và
phát huy tính tự quản của dân, công tâm, thạo việc, tận tụy với dân, không tham
nhũng, ức hiếp dân, được dân tín nhiệm; chăm lo đào tạo, bồi dưỡng giải quyết
hợp lý và đồng bộ chính sách đối với cán bộ xã, phường, thị trấn cả về quyền
lợi và trách nhiệm [13].
Để đạt được mục tiêu trên, cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về CBCQCS.
Từ những lý do trên đây, chúng tôi quyết định chọn đề tài: " Hoàn thiện pháp luật về
cán bộ chính quyền cấp cơ sở theo yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta
hiện nay ".
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề CBCQCS được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Liên quan trực
tiếp đến vấn đề CBCQCS và pháp luật về CBCQCS có một số công trình và bài viết đó là:
- Đề tài khoa học cấp Bộ: Nghiên cứu củng cố chính quyền các tỉnh, thành phố
vùng duyên hải miền Trung giai đoạn 2000 - 2005 và những năm tiếp theo, cơ quan chủ
trì: Cơ quan thường trực miền Trung, Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ),
Chủ nhiệm đề tài: Huỳnh Thanh Bình, Nha Trang, 1999.
- Đề tài khoa học cấp Bộ: Đổi mới chính sách đối với cán bộ chính quyền cơ sở
đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, cơ quan chủ trì: Vụ Chính quyền địa phương, Ban
Tổ chức - Cán bộ chính phủ (nay là Bộ Nội vụ), Chủ nhiệm đề tài: Trần Hữu Thắng, Hà
Nội, 2001.
- PGS.TS Nguyễn Phú Trọng và PGS.TS Trần Xuân Sầm: Luận cứ khoa học cho
việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001.
- Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ): Chính quyền xã và quản lý
nhà nước ở cấp xã, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000.
- Vũ Đặng Minh: Dự báo xu hướng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước
những năm đầu thế kỷ 21, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 81 (48)/2000.
- Vũ Hiền: Những quyết sách hướng về cơ sở, Tạp chí Cộng sản, số 8/2002.
- TS. Lê Minh Thông: Quan điểm và giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của
chính quyền xã ở nước ta hiện nay, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 3 (167)/2002.
- GS.TSKH Vũ Huy Từ: Một số giải pháp tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ cơ
sở, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 5 (76)/2002.
- TS. Lê Chi Mai: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính quyền cơ sở - vấn đề và giải
pháp, Tạp chí Cộng sản, số 20/2002.
- TS. Đặng Quốc Tiến: Thực hiện đồng bộ các giải pháp để đổi mới và nâng cao
hiệu lực của chính quyền cơ sở, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 5/2002.
- Đỗ Quang Trung: Quán triệt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX - Xây
dựng chính quyền cơ sở trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả. Tạp chí Tổ chức nhà
nước, số 4/2002...
Về cơ bản các công trình và bài viết trên đây mới chỉ đề cập đến việc xây dựng
chính quyền cơ sở và đội ngũ CBCQCS. Cho đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên
cứu một cách toàn diện quá trình hình thành, phát triển của pháp luật về CBCQCS, đặc
biệt là chưa có một công trình nào đề cập đến thực trạng và hiệu lực của pháp luật về
CBCQCS.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của của luận văn
3.1. Mục đích
Mục đích của luận văn là thông qua việc nghiên cứu làm rõ về mặt lý luận và thực
tiễn của pháp luật về CBCQCS; từ đó đưa ra những đề xuất kiến nghị mang tính giải pháp
nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật về CBCQCS theo yêu cầu xây dựng NNPQ ở nước ta
hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau:
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật
về CBCQCS.
