MARKETING TRONG HOẠT ĐỘNG
TỔ CHỨC BIỂU DIỄN NGHỆ THUẬT
Biểu diễn nghệ thuật là một dạng hoạt động trong các hoạt động văn hóa nhằm đáp ứng
nhu cầu văn hóa tinh thần của con người trong đời sống xã hội. Muốn cho văn học nghệ
thuật nói chung và nghệ thuật biểu diễn nói riêng phục vụ xã hội một cách hiệu quả, phát
huy được hết tác dụng của mình thì công tác quản lý phải đảm bảo điều kiện cần thiết cho
lĩnh vực này vừa hoạt động đúng tính chất, vừa đảm bảo nâng cao khả năng cảm thụ,
thưởng thức nghệ thuật của công chúng...
Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, xây dựng một xã hội vừa có đời sống
vật chất đầy đủ, vừa có đời sống tinh thần lành mạnh, phong phú là mục tiêu
mà Đảng và Nhà nước ta đã đề ra. Muốn được như vậy công tác quản lý hoạt
động biểu diễn nghệ thuật rất cần thiết đảm bảo những tiêu chí như:
Xây dựng một cơ chế, chính sách, chế tài ổn định, phù hợp với hoạt động
biểu diễn nghệ thuật. Quản lý trong điều kiện của chủ nghĩa xã hội là tác động
có định hướng, có mục đích đến các hoạt động văn hóa, phù hợp với quy luật
khách quan của sự phát triển văn hóa tinh thần, ở đó nhà nước là chủ thể duy
nhất có
nghĩa vụ định hướng, chỉ đạo, điều khiển mọi hoạt động văn hóa
theo một con
đường đã định.
Định hướng giá trị thẩm mỹ, nghệ thuật cho công chúng xuất phát từ mục
tiêu thỏa mãn nhu cầu tinh thần cũng như hình thành nhu cầu tinh thần của
khán giả.
Mở rộng giao lưu quốc tế về văn hóa nghệ thuật chống sự xâm nhập của
các loại văn hóa phẩm độc hại, lai căng.
Tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi thông qua hệ thống các văn bản pháp
quy, quy định, những biện pháp tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn phương pháp
chuyên môn cho sự phát triển của nghệ thuật biểu diễn.
Lập kế hoạch, điều hành, kiểm tra mọi hoạt động theo một quy trình thống
nhất nhằm đạt mục tiêu phát triển nghệ thuật biểu diễn.
Phát huy tính năng động chủ động, tạo điều kiện và thúc đẩy năng lực
sáng tạo của nghệ sĩ. Tạo nên mối quan hệ giữa nghệ sĩ và công chúng không
những nhằm mục đích giới thiệu nghệ thuật đến công chúng mà còn tạo cơ hội
phát triển nghệ thuật.
Nâng cao thẩm mỹ nghệ thuật của công chúng qua các hoạt động biểu
diễn nghệ thuật và khuyến khích, giúp đỡ họ được tham gia sáng tạo nghệ thuật
nhằm thỏa mãn nhu cầu của đông đảo công chúng. Phát huy mọi nguồn lực để
phát triển sự nghiệp nghệ thuật biểu diễn.
Biểu diễn nghệ thuật là loại lao động đặc thù, đó là sự sáng tạo ra những
giá trị văn hóa tinh thần. Đây là một quá trình sản xuất tinh thần đặc biệt, nên
không thể tuân thủ máy móc theo quy trình sản xuất sản phẩm vật chất. Giá trị
của những sản phẩm do lao động sáng tạo của các nghệ sĩ, nghệ nhân... (có thể
do tập thể hoặc cá nhân) không thể lượng hóa được nhưng lại có tác động rất
mạnh đến tinh thần của toàn xã hội. Đồng thời, hiệu quả của nó là vô cùng lớn,
không những về mặt tinh thần, mà còn mang về mặt vật chất cho xã hội. Vì
vậy, trong công tác quản lý, nếu áp đặt những chính sách, cơ chế không phù
hợp với hoạt động biểu diễn nghệ thuật sẽ dẫn tới hạn chế tính năng động, sáng
tạo của nghệ sĩ cũng như nhu cầu hưởng thụ của quảng đại quần chúng.
Theo PGS, TS Trần Ngọc Thêm trong Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam
thì sân khấu truyền thống (SKTT) vừa là loại hình nghệ thuật, vừa là một thực
thể văn hóa, một thành tố quan trọng cấu thành văn hóa, cho nên nghệ thuật
SKTT nói riêng và văn hóa nói chung còn hướng tới hai chức năng khác nữa là
chức năng đảm bảo tính kế tục lịch sử và chức năng định hướng, đánh giá, xác
định chuẩn mực, điều chỉnh cách ứng xử của con người.
Thực tế đó, đã đặt ra nhiều yêu cầu cho công tác quản lý hoạt động biểu
diễn nghệ thuật, đặc biệt là SKTT, cần biết trân trọng, ưu ái, động viên, khích
lệ sự đam mê của người nghệ sĩ, những người sáng tạo ra những tác phẩm nghệ
thuật. Nếu có thái độ đúng đắn sẽ tạo tinh thần thoải mái, không khí nghệ thuật
rộng mở để các nghệ sĩ có cảm hứng sáng tạo, thăng hoa trong nghệ thuật.
Đồng thời, trong chỉ đạo quản lý không nên máy móc tính toán, hoạch toán
cung - cầu quá chặt chẽ bởi hiệu quả của sự sáng tạo giá trị tinh thần không thể
dùng phương pháp tính toán cụ thể. Cũng vì thế không nên dập khuôn công
thức
cho việc tạo kế hoạch hoạt động, định mức đầu tư, phân bổ kinh phí
cho hoạt
động biểu diễn nghệ thuật SKTT.
Mặt khác, do tính cách điệu, ước lệ cao trong chèo, tuồng mà người xem
muốn thưởng thức đầy đủ cũng cần phải làm quen với những ước lệ đó. Đặc
điểm này đòi hỏi nhà quản lý cần hiểu rõ để có những biện pháp khuyến khích
nâng cao khả năng thưởng thức nghệ thuật SKTT trong công chúng, đưa khán
giả trong thời kỳ hội nhập ngày càng đến gần gũi hơn với nghệ thuật SKTT.
Bởi vậy, muốn tạo nên những thay đổi tích cực của hoạt động biểu diễn nghệ
thuật nói chung và biểu diễn nghệ thuật truyền thống nói riêng thì bên cạnh
những giải pháp của hoạt động quản lý còn cần sự chủ động tự thân của mỗi
nhà hát, mỗi đơn vị nghệ thuật. Trong đó, công tác marketing trong tổ chức
hoạt động biểu diễn nghệ thuật rất cần được quan tâm xứng đáng với tầm quan
trọng của nó, nhất là trong giai đoạn bùng nổ các phương tiện thông tin như
hiện nay.
Các nhà hát cần nhận thức rõ vai trò và hiệu quả của hoạt động marketing
trong NTBD. Cần phải hiểu marketing vừa là một hoạt động chức năng nhưng
nó cũng là một quy trình quản lý ở đó các tổ chức đạt được mục đích của mình
bằng cách thỏa mãn nhu cầu của thị trường. Từ đó, có thể thấy, đẩy mạnh công
tác marketing trong tổ chức hoạt động BDNT nhằm thúc đẩy nghệ thuật biểu
diễn phát triển đã trở thành một nhu cầu và nhiệm vụ bức thiết. Nghệ thuật biểu
diễn SKTT phải được đưa tới khán giả thưởng thức, tuy nhiên, phải biết tổ chức
hoạt động biểu diễn nghệ thuật như thế nào để đủ sức lôi cuốn và đâu là đối
tượng chủ yếu cần thu hút là yếu tố vô cùng quan trọng.
Chiến lược marketing cần có cho các nhà hát gồm những nội dung chủ
yếu như sau:
Thâm nhập thị trường: Tăng lượng khán giả đến với nhà hát thông qua
tăng cường các cuộc giao lưu với các thành viên câu lạc bộ để thu hút khán giả;
trao đổi thường xuyên với khán giả bằng email, điện thoại, thư từ, hộp thư trên
báo, internet... Có mối quan hệ thân thiết với các trường học, các cơ quan hơn
nữa để xây dựng đội ngũ khán giả "ruột".
Tổ chức các câu lạc bộ sinh hoạt định kỳ dành cho nhiều đối tượng
khác nhau ở nhiều thể loại. Ví dụ: câu lạc bộ sân khấu truyền thống chèo,
tuồng, câu lạc bộ diễn xuất, câu lạc bộ những người bạn nhà hát... Hoạt động
của các câu lạc bộ này vừa thực hiện được chức năng giáo dục nghệ thuật
vừa mở rộng được đối tượng khán giả, quảng bá càng nhiều thương hiệu các
nhà hát, đồng thời cũng tạo sự hỗ trợ của xã hội về các mặt tuyên truyền
quảng bá và tài trợ kinh tế.
Tổ chức các cuộc điều tra xã hội hội học theo định kỳ (3 tháng hoặc 6
tháng 1 lần) về sở thích nghệ thuật, giá vé, chương trình của nhà hát... theo các
nhóm khán giả khác nhau: nhóm thanh niên, thiếu nhi, nhóm gia đình, nhóm
sinh viên, nhóm người cao tuổi, nhóm nông thôn, nhóm thành thị... Hiểu được
công chúng sẽ giúp cho nhà hát có kế hoạch tổ chức chương trình, cách tổ chức
chương trình và công tác quản lý tốt hơn. Bên cạnh đó, việc điều tra công
chúng cũng giúp tăng cường công tác tuyên truyền cho các chương trình biểu
diễn của nhà hát. Điều tra dưới hình thức câu hỏi thăm dò cho biết được các
phương tiện thông tin nào có thể tiếp cận được với công chúng và lý do nào
khiến họ đến xem chương trình của nhà hát. Qua đó có thể xác định được
những đặc điểm cơ bản của từng đối tượng trong công chúng đặc biệt quan tâm
đến chủ đề đó.
Phát triển thị trường: Củng cố hình ảnh của nhà hát thông qua các hoạt
động như tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về nhà hát, về vở diễn, giao lưu với các
nghệ sĩ nổi tiếng của nhà hát... Tăng cường các chương trình biểu diễn dành
cho khán giả trẻ với các buổi diễn định kỳ hàng tháng, hàng tuần, các hoạt động
tổ chức biểu diễn, lưu diễn ở các vùng sâu, vùng xa và nông thôn qua đó tạo
hiệu quả giáo dục, phổ biến kiến thức về nghệ thuật, những quảng cáo trên các
phương tiện thông tin đại chúng, phát tờ rơi (poster) tại các địa điểm đông
người, khuyến mại tặng vé cho đối tượng người cao tuổi, sinh viên, thanh thiếu
niên...; xây dựng các nhóm cộng tác viên tuyên truyền khi có chương trình mới.
Phát triển sản phẩm: Để phát triển được sản phẩm, khi đã tìm hiểu được
nhu cầu của công chúng thì sản phẩm đưa ra phải có chất lượng nghệ thuật, hấp
dẫn. Chương trình biểu diễn cần đa dạng, luôn đổi mới. Cơ sở vật chất phải
được nâng cấp, cải tạo phù hợp với đặc thù một rạp hát truyền thống. Có thể