PHẦN NGHIÊN CỨU<br />
<br />
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG<br />
VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG DO ENTEROVIRUS 71<br />
TẠI TRUNG TÂM NHI KHOA BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG HUẾ<br />
Ngô Thị Hoa, Phạm Thị Minh Khoa<br />
1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
Bệnh tay chân miệng (TCM) ở trẻ em đang là<br />
vấn đề sức khỏe gây quan tâm hàng đầu ở nhiều<br />
nước châu Á - Thái Bình Dương. Tác nhân gây bệnh<br />
thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 (CA16).<br />
Bệnh cũng có thể do một số tác nhân khác như<br />
Enterovirus 71 (EV71); Coxsackieviruses A (CA)<br />
5, 7, 9, 10 và Coxsackieviruses B 2 và 5. Trong đó,<br />
EV71 là tác nhân đáng quan tâm nhất vì có thể<br />
gây ra các bệnh cảnh trầm trọng đưa đến tử vong<br />
nhanh chóng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.<br />
Ở vùng châu Á- Thái Bình Dương, kể từ năm<br />
1997, nhiều trận dịch lớn và sự lưu hành địa<br />
phương mức độ cao của EV71 đã được báo cáo,<br />
đặc biệt là 2 trận dịch TCM lớn ở Sarawak (năm<br />
1997) và Đài Loan (năm 1998). Một đặc tính cảnh<br />
báo của các trận dịch trên là sự xuất hiện của hội<br />
chứng phù phổi thần kinh kèm với viêm não thân<br />
não gây tử vong nhanh chóng, thường là trong<br />
vòng 24 đến 48 giờ sau khởi bệnh. Với tỉ lệ mắc<br />
và biến chứng cao, tử vong nhanh nếu suy tuần<br />
hoàn hô hấp.<br />
Ở nước ta, trong 5 năm trở lại đây bệnh xuất<br />
hiện tại miền Nam Việt Nam với số lượng mắc<br />
ngày càng cao và là nguyên nhân gây tử vong<br />
hàng đầu trong số các bệnh truyền nhiễm ở trẻ<br />
em. Riêng năm 2011 và đầu năm 2012 bệnh xảy<br />
ra nhiều tỉnh ở miền Trung như Bình Thuận, Nha<br />
Trang, Tuy hòa, Quãng Ngãi, Đà Nẳng, Huế với số<br />
lượng mắc ngày càng cao và đều đã có tử vong.<br />
Vì những lý do trên chúng tôi tiến hành<br />
nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ,<br />
lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị bệnh tay chân<br />
miệng do Enterovirus 71 tại Khoa Nhi Bệnh viện<br />
<br />
Trung ương Huế năm 2012” với các mục tiêu sau:<br />
1. Mô tả đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm<br />
sàng bệnh tay chân miệng do Enterovirus 71 tại<br />
Khoa Nhi Bệnh viện Trung ương Huế.<br />
2. Đánh giá kết quả điều trị bệnh tay chân<br />
miêng do Enterovirus 71 tại Khoa Nhi Bệnh viện<br />
Trung ương Huế.<br />
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br />
CỨU<br />
2.1. Đối tượng nghiên cứu<br />
- Tiêu chuẩn chọn bệnh: Tất cả các trẻ nhập<br />
viện tại Khoa Nhi Bệnh viện Trung ương Huế,<br />
được chẩn đoán bệnh tay chân miệng có huyết<br />
thanh chẩn đoán do EV71.<br />
- Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân có bệnh lý nền<br />
mạn tính hay các bệnh lý khác kèm theo bệnh tay<br />
chân miệng.<br />
2.2. Thiết kế nghiên cứu<br />
Nghiên cứu hồi cứu.<br />
2.3. Phương pháp chọn mẫu<br />
Tất cả hồ sơ bệnh án đáp ứng tiêu chuẩn chọn<br />
bệnh, được thu thập theo phiếu điều tra.<br />
2.4. Phương pháp xử lý số liệu<br />
Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê y<br />
học. Sử dụng phần mềm SPSS 18.0.<br />
3. KẾT QUẢ<br />
3.1. Đặc điểm dịch tễ<br />
3.1.1. Phân bố bệnh tay chân miệng theo tuổi<br />
và giới<br />
<br />
19<br />
<br />
TẠP CHÍ NHI KHOA 2015, 8, 2<br />
Bảng 1. Phân bố theo tuổi<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
2 - 12 tháng<br />
<br />
Nhóm tuổi<br />
<br />
58<br />
<br />
27,9<br />
<br />
13 - 24 tháng<br />
<br />
95<br />
<br />
45,7<br />
<br />
25 tháng - 5 tuổi<br />
<br />
53<br />
<br />
25,5<br />
<br />
> 5 tuổi<br />
<br />
2<br />
<br />
1,0<br />
<br />
208<br />
<br />
100,0<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
Nhận xét: Phần lớn bệnh tay chân miệng xảy ra ở trẻ từ 2 tuổi trở xuống, trong đó nhóm tuổi 13 - 24<br />
tháng chiếm 45,7%. Tuổi nhỏ nhất: 6 tháng, lớn nhất 6 tuổi, trung bình: 22,23 ± 12,49 tháng tuổi.<br />
Biểu đồ 1. Phân bố theo giới<br />
<br />
38,9 %<br />
<br />
Nam<br />
61,1%<br />
<br />
Nữ<br />
<br />
Nhận xét: Nam mắc bệnh tay chân miệng nhiều hơn nữ (61,1%) so với 38,9%, p = 0,0018.<br />
3.1.2. Phân bố theo địa phương<br />
Bảng 2. Phân bố theo địa phương mắc bệnh<br />
Địa phương<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
Quảng Bình<br />
<br />
5<br />
<br />
2,4<br />
<br />
Quảng Trị<br />
<br />
57<br />
<br />
27,4<br />
<br />
Thừa Thiên Huế<br />
<br />
146<br />
<br />
70,2<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
208<br />
<br />
100<br />
<br />
Nhận xét: Số bệnh nhân nhập viện ở Thừa Thiên Huế chiếm tỉ lệ cao nhất (70,2%), tiếp đến là Quảng<br />
Trị (27,4%) và Quảng Bình (2,4%).<br />
3.2. Đặc điểm lâm sàng<br />
Bảng 3. Ngày nhập viện kể từ khi phát bệnh<br />
Ngày thứ<br />
<br />
Tần số<br />
<br />
Tỷ lệ %<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
15<br />
84<br />
71<br />
23<br />
11<br />
3<br />
1<br />
208<br />
<br />
7,2<br />
40,5<br />
34,1<br />
11<br />
5,3<br />
1,4<br />
0,5<br />
100<br />
<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
<br />
Nhận xét: Trẻ thường nhập viện vào ngày thứ 2-3 của bệnh(74,6%), sớm nhất là 1 ngày và dài nhất<br />
là 7 ngày.<br />
<br />
20<br />
<br />
PHẦN NGHIÊN CỨU<br />
Bảng 4. Triệu chứng lâm sàng<br />
Triệu chứng lâm sàng<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
Sốt<br />
<br />
172<br />
<br />
82,7<br />
<br />
Sang thương ở da, niêm mạc miệng<br />
<br />
208<br />
<br />
100<br />
<br />
Giật mình<br />
<br />
118<br />
<br />
56,7<br />
<br />
Bứt rứt<br />
<br />
45<br />
<br />
21,6<br />
<br />
Run cơ<br />
<br />
22<br />
<br />
10,6<br />
<br />
Co giật<br />
<br />
5<br />
<br />
2,4<br />
<br />
Yếu chi<br />
<br />
6<br />
<br />
2,9<br />
<br />
Rối loạn nhịp thở<br />
<br />
30<br />
<br />
14,4<br />
<br />
Rối loạn tri giác<br />
<br />
13<br />
<br />
6,3<br />
<br />
Gan lớn<br />
<br />
7<br />
<br />
3,4<br />
<br />
Rối loạn tiêu hóa (nôn, tiêu chảy)<br />
<br />
21<br />
<br />
10,1<br />
<br />
Nhận xét: Các triệu chứng khi bệnh nhân mới nhập viện thường gặp nhất là sang thương ở da niêm mạc (100%), tiếp đến sốt (73,6%), giật mình (56,7%), bứt rứt (21,6%), rối loạn nhịp thở (14,4%).<br />
Bảng 5. Đặc điểm của sốt<br />
Nhiệt độ<br />
> 37 - 38<br />
> 38 - 39<br />
> 39<br />
Tổng<br />
<br />
n<br />
75<br />
65<br />
32<br />
172<br />
<br />
%<br />
43,6<br />
37,8<br />
18,6<br />
100<br />
<br />
Nhận xét: Phần lớn bệnh nhân sốt nhẹ (43,6%) và vừa (37,8%). Có 18,6% trường hợp sốt cao >39oC.<br />
Có 5 trường hợp sốt 41oC (2,4%).<br />
Bảng 6. Đặc điểm sang thương da, niêm mạc<br />
Đặc điểm sang thương<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Sang thương da<br />
<br />
6<br />
<br />
2,8<br />
<br />
Sang thương niêm mạc<br />
<br />
90<br />
<br />
43,3<br />
<br />
Sang thương 2 vị trí<br />
<br />
112<br />
<br />
53,9<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
208<br />
<br />
100<br />
<br />
Nhận xét: Phần lớn sang thương ở 2 vị trí (niêm mạc + da: 53,9%), sang thương đơn độc ở niêm<br />
mạc (43,3%), ở da (2,8%).<br />
Bảng 7. Phân độ lâm sàng bệnh tay chân miệng<br />
Phân độ lâm sàng<br />
Độ 1<br />
Độ 2a<br />
Độ 2b nhóm 1<br />
Độ 2b nhóm 2<br />
Độ 3<br />
Độ 4<br />
<br />
n<br />
69<br />
78<br />
11<br />
14<br />
35<br />
1<br />
<br />
%<br />
33,2<br />
37,5<br />
5,3<br />
6,7<br />
16,8<br />
0,5<br />
<br />
Nhận xét: Chủ yếu bệnh tay chân miệng độ 1 (33,2%) và độ 2a (37,5%). Bệnh tay chân miệng nặng<br />
(từ độ 2b nhóm 2 trở lên) chiếm 24%.<br />
3.3. Đặc điểm cận lâm sàng<br />
<br />
21<br />
<br />
TẠP CHÍ NHI KHOA 2015, 8, 2<br />
Bảng 8. Xét nghiệm huyết học<br />
Thay đổi công thức máu<br />
Giảm hồng cầu<br />
Giảm Hb<br />
Tăng bạch cầu<br />
Tăng hoặc giảm tiểu cầu<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
30<br />
9<br />
14<br />
20<br />
<br />
14,4<br />
4,3<br />
6,7<br />
9,6<br />
<br />
Nhận xét: Thay đổi công thức máu chiếm tỷ lệ thấp: giảm hồng cầu 14,4%, giảm Hb 4,3%, tăng<br />
bạch cầu 6,7%, tăng hoặc giảm tiểu cầu 9,6%.<br />
Bảng 9. Xét nghiệm sinh hóa máu<br />
Thay đổi sinh hóa máu<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
Tăng CRP<br />
<br />
29<br />
<br />
13,9<br />
<br />
Tăng ure<br />
<br />
1<br />
<br />
0,5<br />
<br />
Tăng creatinin<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
Tăng SGOT<br />
<br />
20<br />
<br />
9,6<br />
<br />
Tăng SGPT<br />
<br />
1<br />
<br />
0,5<br />
<br />
Tăng CK<br />
<br />
10<br />
<br />
4,8<br />
<br />
Tăng glucose<br />
<br />
9<br />
<br />
4,3<br />
<br />
Rối loạn điện giải đồ<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
Nhận xét: Phần lớn các chỉ số sinh hóa máu trong giới hạn bình thường. Chỉ có 13,9% trường hợp<br />
tăng CRP và 9,6% tăng SGOT.<br />
Bảng 10. Xét nghiệm dịch não tủy (n=33)<br />
Dịch não tủy<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
Thay đổi màu sắc<br />
<br />
6<br />
<br />
18,2<br />
<br />
Tế bào bạch cầu tăng<br />
<br />
26<br />
<br />
78,8<br />
<br />
Protein tăng<br />
<br />
9<br />
<br />
4,3<br />
<br />
Glucose giảm<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
Nhận xét: Trong 33 trường hợp được chọc dịch não tủy, 78,8% có biến đổi thành phần tế bào bạch<br />
cầu dịch não tủy. Không có trường hợp giảm glucose dịch não tủy.<br />
3.4. Đặc điểm điều trị<br />
Bảng 11. Đặc điểm điều trị bệnh tay chân miệng<br />
Biện pháp điều trị<br />
Hạ sốt<br />
An thần<br />
Kháng sinh<br />
Truyền dịch<br />
Chống phù não<br />
Immunoglobulin<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
172<br />
103<br />
22<br />
54<br />
2<br />
60<br />
<br />
82,7<br />
49,5<br />
10,6<br />
26,0<br />
1,0<br />
28,8<br />
<br />
Nhận xét: Bên cạnh các biện pháp điều trị triệu chứng, 28,8% trường hợp được điều trị với<br />
Immunoglobulin, trong đó 9 trường hợp dùng Immunoglobulin trong 1 ngày (4,3%) và 51 trường<br />
hợp dùng trong 2 ngày liên tiếp (24,5%).<br />
<br />
22<br />
<br />
PHẦN NGHIÊN CỨU<br />
Bảng 12. Kết quả điều trị<br />
Kết quả điều trị<br />
Sống<br />
Di chứng<br />
Tử vong<br />
Tổng<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
207<br />
0<br />
1<br />
208<br />
<br />
99,5<br />
0<br />
0,5<br />
100<br />
<br />
Nhận xét: Hầu hết bệnh nhân được điều trị khỏi bệnh không để lại di chứng. Chỉ có một trường hợp<br />
tử vong (0,5%) có biểu hiện sốc và hôn mê ngay khi vào viện.<br />
Bảng 13. Thời gian nằm viện<br />
Thời gian nằm viện<br />
<br />
Số lượng (n)<br />
<br />
Tỷ lệ (%)<br />
<br />
3 ngày<br />
<br />
7<br />
<br />
3,4<br />
<br />
4 ngày<br />
<br />
26<br />
<br />
12,5<br />
<br />
5 ngày<br />
<br />
62<br />
<br />
29,8<br />
<br />
6 ngày<br />
<br />
40<br />
<br />
19,2<br />
<br />
7 ngày<br />
<br />
28<br />
<br />
13,5<br />
<br />
> 7 ngày<br />
<br />
45<br />
<br />
21,6<br />
<br />
Nhận xét: Phần lớn bệnh nhân ra viện sau 1 tuần điều trị (78,4%). Ra viện sớm nhất 3 ngày, lâu nhất<br />
12 ngày, trung bình 6,1ngày.<br />
4. BÀN LUẬN<br />
4.1. Đặc điểm dịch tễ<br />
- Giới tính: Trong NC của chúng tôi nam mắc<br />
bệnh nhiều hơn nữ. Tỷ lệ nam/nữ là 1,56/1, sự<br />
khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p = 0,001), theo<br />
y văn bệnh gặp ở nam nhiều hơn nữ, cũng tương tự<br />
như NC của các tác giả khác trong và ngoài nước<br />
[3],[6],[7],[8],[11].<br />
- Tuổi: Nhóm tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất là từ 13<br />
- 24 tháng tuổi (45,7%), không có trẻ nào dưới 6<br />
tháng tuổi, chỉ có 1% trẻ trên 5 tuổi. Theo y văn<br />
bệnh TCM gặp chủ yếu ở trẻ < 3 tuổi. Nghiên cứu<br />
của TTC Ngự [6], TĐ Hùng [5] và một số NC ở Đài<br />
Loan cũng có kết quả tương tự [7].<br />
4.2. Đặc điểm lâm sàng<br />
- Sốt: Trong nhóm NC của chúng tôi 82,7%<br />
có sốt, phần lớn là sốt nhẹ (43,6%) và sốt vừa<br />
(37,8%). Có 18,6% trường hợp sốt trên 390C và<br />
5 bệnh nhân sốt trên 41oC (2,4%). Những BN sốt<br />
cao đều có liên quan đến biến chứng. Kết quả này<br />
cũng tương tự tác giả CT Đoan [3], TTC Ngự [5].<br />
Chang L.Y và CS cũng ghi nhận sốt trên 390C và<br />
kéo dài có ý nghĩa tiên lượng biến chứng TK [7].<br />
- Sang thương ở da và niêm mạc: Phần lớn<br />
sang thương ở 2 vị trí (da và niêm mạc: 53,9%),<br />
<br />
sang thương đơn độc ở niêm mạc (43,3%), ở da<br />
(2,8%). Kết quả này tương tự tác giả TĐ Hùng [5].<br />
- Giật mình và run cơ: Kết quả của chúng tôi<br />
giật mình (56,7%) và run cơ chiếm tỷ lệ (10,6%),<br />
theo Chang Luan- Yin và CS: rung giật cơ gặp<br />
trong bệnh cảnh tổn thương viêm màng não vô<br />
trùng và viêm não do EV71 [7]. Theo Lu Hsiao - Kuo<br />
rung giật cơ có liên quan với tác nhân EV71[11].<br />
Giật mình và rung giật cơ là do kích thích từ vỏ<br />
não, thân não, tiểu não và tủy sống trong bệnh lý<br />
do EV71. Kết quả của chúng tôi thấp hơn CT Đoan<br />
(96,2%) [3] và TK Hảo (97,5%)[4]. Tuy nhiên hai<br />
tác giả trên chỉ NC những bệnh TCM thể nặng có<br />
điều trị Immunoglobulin nên dấu hiệu giật mình<br />
và run cơ chiếm tỷ lệ cao hơn.<br />
- Rối loạn hô hấp và tuần hoàn: RLHH: thở<br />
nhanh (25,9%), thở không đều (14,4%), có cơn<br />
ngưng thở (1,4% ), RLTH: nhịp tim nhanh > 150l/<br />
phút (19,2%), huyết áp tăng so với tuổi (14,4%) tất<br />
cả bệnh nhân tăng huyết áp đều được phát hiện<br />
cùng lúc với ghi nhận nhịp tim nhanh. Các dấu<br />
hiệu này biểu hiện rối loạn hệ thần kinh tự động,<br />
chúng được tạo nên bởi vai trò đáp ứng viêm của<br />
cytokin, do phóng thích quá mức các catecholamin,<br />
cũng như tác động trực tiếp đến trung tâm tuần<br />
hoàn, hô hấp ở thân não[7],[8],[9],[11],[13].<br />
<br />
23<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
