1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Đề tài:
Nghiên cứu gian lận báo cáo tài chính của doanh nghiệp
trong thẩm định tín dụng
Môn học: Nghiệp vụ ngân hàng thương mại
Lớp: Ngân hàng Đêm 1 – Khóa 22
GVHD: PGS. TS. Trầm Thị Xuân Hương
Danh sách thành viên:
Nguyễn Thị Nhật Vy
Phạm Thành Đạt
Vương Thị Thùy Linh
Triệu Quốc Phú
2
MỤC LỤC
MỤC LỤC .......................................................................................................................................................... 2
MỞ BÀI .............................................................................................................................................................. 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHIÊN CỨU GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRONG THẨM
ĐỊNH TÍN DỤNG ............................................................................................................................................... 5
1.1 Gian lận là gì? ............................................................................................................................................ 5
1.2 Báo cáo tài chính: ...................................................................................................................................... 5
1.2.1 Báo cáo tài chính là gì? ................................................................................................................ 5
1.2.2 Hệ thống báo cáo tài chính: .......................................................................................................... 6
1.2.3 Nguyên nhân gian lận BCTC: .............................................................................................................. 8
1.2.4 Các dạng gian lận tài chính thường gặp: ............................................................................................10
CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRONG THẨM ĐỊNH TÍNH DỤNG .........11
2.1 Mục tiêu của việc phân tích BCTC: .....................................................................................................11
2.2 Các bước phân tích báo cáo tài chính: ..................................................................................................12
2.2.1 Phân tích tình hình hoạt động ......................................................................................................12
2.2.2 Phân tích và đánh giá các chỉ số tài chính ...................................................................................15
2.2.3 Phân tích dòng tiền doanh nghiệp ................................................................................................27
2.2.4 Phân tích so sánh ........................................................................................................................32
2.3 Các dấu hiệu gian lận báo cáo tài chính ...............................................................................................33
2.4 Các thủ thuật gian lận trong BCTC: .....................................................................................................34
2.4.1 Che dấu công nợ và chi phí .........................................................................................................34
2.4.2 Bóp méo doanh thu trong kỳ ........................................................................................................35
2.4.3 Ghi nhận sai niên độ ....................................................................................................................36
2.4.4 Không khai báo đầy đủ thông tin .................................................................................................37
2.4.5 Giao dịch với công ty con ............................................................................................................37
2.4.6 Ghi nhầm chỗ ..............................................................................................................................38
2.4.7 Che giấu giao dịch ......................................................................................................................39
2.4.8 Thay đổi chính sách kế toán .........................................................................................................39
2.4.9 Thực hiện các ước tính kế toán không phù hợp ...................................................................................40
2.5 Một số phương pháp- kỹ thuật phát hiện gian lận báo cáo tài chính ......................................................40
3
2.6 Xử lý khi phát hiện gian lận trong BCTC khi TĐTD:...........................................................................43
2.7 Phân tích ví dụ thực tiến nhằm phát hiện gian lận và các dấu hiệu nhận biết:........................................43
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP KHUYẾN NGHỊ KIỂM SOÁT GIAN LẬN VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRONG
CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH TÍN DỤNG .............................................................................................................46
3.1 Ngân hàng, tổ chức tín dụng ................................................................................................................46
3.2 Chính phủ ...........................................................................................................................................46
3.3 Doanh nghiệp ......................................................................................................................................47
3.4 Công ty kiểm toán ...............................................................................................................................47
KẾT LUẬN........................................................................................................................................................49
4
MỞ BÀI
Tín dụng là hoạt động kinh doanh chiếm tỷ trọng cao nhất, cũng là hoạt động mang lại
nguồn thu lớn nhất của ngân hàng. Vấn đề lo ngại nhất của ngân hàng thương mại khi cho vay là
rủi ro nợ xấu luôn có khả năng xảy ra, nhất là trong thời kỳ mà nợ xấu của các ngân hàng đang ở
mức báo động. Rủi ro này có rất nhiều nguyên nhân, đều có thể gây ra tổn thất làm giảm thu
nhập, gây thiệt hại về tài chính cũng như uy tín của cả ngân hàng cũng như doanh nghiệp. Chính
vì vậy, vấn đề chất lượng thẩm định tín dụng luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu của các ngân
hàng.
Trước khi tiến hành thẩm định tài chính doanh nghiệp, ngân hàng phải tiến hành thẩm
định mức độ tin cậy của báo cáo tài chính do doanh nghiệp cung cấp. Đây là yếu tố quyết định
đến chất lượng thẩm định tín dụng. Một báo cáo tài chính sẽ trở nên vô nghĩa với ngân hàng khi
nó được “làm đẹp” và phản ánh không chính xác tình hình tài chính thực tế của doanh nghiệp.
Vấn đề đặt ra chính là các gian lận đó là gì và làm sao để phát hiện ra những gian lận đó
trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp? Các mánh khóe gian lận có thể không dễ bị phát hiện,
vì đó là gian lận các con số và không có sự mất mát tài sản hữu hình. Thậm chí, trong nhiều
trường hợp, khó có thể đánh giá cách hạch toán đó là đúng hay sai. Vì vậy, Nhóm 2 xin trình
bày đề tài “Nghiên cứu gian lận báo cáo tài chính của doanh nghiệp trong thẩm định tín
dụng” để phần nào làm rõ hơn về điều này.
5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHIÊN CỨU GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH TRONG THẨM ĐỊNH TÍN DỤNG
1.1 Gian lận là gì?
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 240 (VAS 240), gian lận là những hành vi cố ý
là sai lệch thông tin kinh tế, tài chính do một hay nhiều người trong Hội đồng quản trị, Ban
Giám đốc, các nhân viên hoặc bên thứ ba thực hiện, làm ảnh hưởng đến Báo cáo tài chính.
Thông thường, gian lận phát sinh khi hội đủ các yếu tố sau:
- Một cá nhân hay một tổ chức cố ý trình bày sai một yếu tố hay sự kiện quan trọng.
- Việc trình bày sai này sẽ làm cho người bị hại tin vào đó (người bị hại có thể là cá nhân
hay tổ chức).
- Người bị hại dựa vào và ra các quyết định trên cơ sở sự trình bày sai này.
- Người bị hại chịu các khoản lỗ về tiền, tài sản… do việc dựa trên sự trình bày sai này.
Gian lận có thể mang lại lợi ích cho cá nhân hay tổ chức. Khi cá nhân thực hiện gian lận,
lợi ích có thể là trực tiếp (như nhận tiền hay tài sản), hay gián tiếp (có ảnh hưởng nào đó, tăng
quyền lực, sự đền ơn, tiền thưởng…). Khi tổ chức (thường là nhân viên hành động trên tư cách
tổ chức) thực hiện gian lận thì lợi ích thu được thường là trực tiếp dưới hình thức thu nhập của
công ty tăng lên.
1.2 Báo cáo tài chính:
1.2.1 Báo cáo tài chính là gì?
Báo cáo tài chính là các báo cáo kế toán cung cấp các thông tin về tình hình tài chính,
tình hình kinh doanh và các luồng tiền của doanh nghiệp đáp ứng các cầu cho những người sử
dụng chúng trong việc đưa ra các quyết định về kinh tế.
Báo cáo tài chính được lập theo chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán dùng để tổng hợp
và thuyết minh về tình hình kinh tế, tài chính của đơn vị kế toán.