bé khoa häc vµ c«ng nghÖ – uû ban thÓ dôc thÓ thao
------------------------------
b¸o c¸o khoa häc nghiÖm thu ®Ò tµi
" Nghiªn cøu qui tr×nh c«ng nghÖ khai th¸c c¸c ho¹t chÊt sinh
häc tõ c«n trïng vµ ®éng vËt biÓn ®Ó s¶n xuÊt thùc phÈm chøc
n¨ng t¨ng c−êng thÓ lùc cho vËn ®éng viªn"
M· sè: ®t®l - 2005/23G
Chñ nhiÖm ®Ò tµi : PGS.TS Lª QuÝ Ph−îng
C¬ quan chñ tr× : ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
6451
07/8/
2
00
7
hµ néi 2007
Mr.Nam - 2 - 8/8/2007
b¸o c¸o khoa häc
1. Tªn ®Ò tµi
“Nghiªn cøu qui tr×nh c«ng nghÖ khai th¸c c¸c ho¹t chÊt sinh häc tõ c«n trïng vµ ®éng vËt
biÓn ®Ó s¶n xuÊt thùc phÈm chøc n¨ng t¨ng c−êng thÓ lùc cho vËn ®éng viªn”
2. Chñ nhiÖm ®Ò tµi
• PGS.TS Lª QuÝ Ph−îng
- Chøc vô: Nghiªn cøu viªn cao cÊp
- C¬ quan c«ng t¸c: Trung t©m Y häc ThÓ thao - ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
- §Þa chØ: 141 NguyÔn Th¸i Häc - Hµ Néi
- §iÖn tho¹i: 7338643 Email: phuongyhtt@vnn.vn
3. Danh s¸ch c¸c céng sù vµ c¬ quan phèi hîp
TT Hä vµ tªn C¬ quan c«ng t¸c
1 PGS.TS Lª QuÝ Ph−îng ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
2 KS. NguyÔn Huy Nam ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc
3 TS. Lª V¨n Ty ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc
4 CN. Vâ ThÞ Ninh ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc
5 DS. TrÇn B×nh Duyªn C«ng ty CP D−îc liÖu TW
6 Ths. NguyÔn V¨n Phó ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
7 Ths. Vâ T−êng Kha ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
8 CN. §Æng TrÇn Hoµn ViÖn Khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao
9 BS. NguyÔn Träng HiÒn Trung t©m HLTTQG I
10 CN. TrÇn Thanh V©n Liªn ®oµn §iÒn Kinh Hµ Néi
11 CN. Vò ThÞ Men Trung t©m §µo t¹o V§V
12 TS. NguyÔn V¨n X¸ Trung t©m GD&PT S¾c ký
Mr.Nam - 3 - 8/8/2007
Më ®Çu
Trong lÜnh vùc thÓ thao vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ n¨ng l−îng vËn ®éng cña vËn ®éng viªn lµ rÊt cÇn
thiÕt. ViÖc nµy gióp cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o vËn ®éng viªn cÊp cao ®−îc rót ng¾n thêi gian, tiÕt kiÖm
kinh phÝ vµ cã hiÖu qu¶ cao. H¬n n÷a viÖc øng dông c¸c gi¶i ph¸p håi phôc nh− sö dông thùc phÈm
chøc n¨ng vµ d−îc liÖu còng nh− c¸c chÊt giµu n¨ng l−îng, c¸c ph−¬ng ph¸p sinh lý, ho¸ sinh häc
hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i thùc phÈm chøc n¨ng s¶n xuÊt tõ c¸c nguån nguyªn liÖu ho¹t chÊt tù
nhiªn lµ mét h−íng rÊt ph¸t triÓn nã kh«ng nh÷ng mang l¹i thµnh tÝch cao cho vËn ®éng viªn, mang
l¹i mµu cê s¾c ¸o cho quèc gia mµ cßn mang l¹i sù an toµn vÒ søc khoÎ cho mäi ng−êi.
NhiÒu n−íc nh− Anh, Ph¸p, Mü, Nga, §øc vµ Trung Quèc..v..v..®· cã nh÷ng thµnh c«ng lín
trong h−íng ®i nµy vµ ®· nghiªn cøu ®−îc rÊt nhiÒu c¸c lo¹i thùc phÈm chøc n¨ng t¨ng søc bÒn vµ
håi phôc nhanh thÓ lùc cho c¸c vËn ®éng viªn còng nh− c¸c ®èi t−îng lao ®éng nÆng nh− stimol,
Cao tô ®−êng, Khang thai..v..v..
Víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sinh häc trong
nh÷ng thËp kû gÇn ®©y trªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp míi: C«ng nghiÖp sinh
häc (Biotechnology industry) ®Ó øng dông nhanh c¸c thµnh tùu míi nhÊt cña c«ng nghÖ sinh häc
vµo trong cuéc sèng b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång nãi chung còng nh− trong lÜnh vùc thÓ thao nãi
riªng. NhiÒu c«ng ty ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn v−ît bËc trong viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm tõ viÖc
khai th¸c c¸c ho¹t chÊt sinh häc tù nhiªn t¹o ra c¸c s¶n phÈm giµu c¸c axit amin, c¸c isopeptid vµ
c¸c peptid. C¸c nguån nguyªn liÖu thiªn nhiªn tõ ®éng, thùc vËt cã chøa c¸c ho¹t chÊt hormon
steroid, c¸c chÊt vi kho¸ng cÇn thiÕt cho c¬ thÓ. Nh÷ng s¶n phÈm t¹o ra kh«ng nh÷ng ®· ®em l¹i
nguån lîi nhuËn khæng lå, mµ cßn gi¸ trÞ vµ hiÖu qu¶ cao ®èi víi søc khoÎ con ng−êi. §©y còng lµ
mét h−íng ®i míi cña loµi ng−êi trong thÕ kû 21.
ViÖt Nam lµ n−íc nhiÖt ®íi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, khÝ hËu ®Þa lý ë nhiÒu vïng kh¸c
nhau, cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn rõng vµng, biÓn b¹c phong phó vµ ®a d¹ng. ViÖt Nam l¹i cã
mét nÒn y häc d©n téc cæ truyÒn, cã truyÒn thèng tõ l©u ®êi. Nh©n d©n ta nhÊt lµ tõ c¸c vïng quª
miÒn nói cho ®Õn miÒn biÓn ®· biÕt dïng nh÷ng bµi thuèc d©n gian tõ c©y cá ®Õn con cua, con èc,
con c¸ d−íi s«ng, d−íi biÓn ®Ó lµm thuèc bæ d−ìng hay cßn gäi lµ thùc phÈm chøc n¨ng ®Ó ch÷a trÞ
bÖnh.
Mr.Nam - 4 - 8/8/2007
N−íc ta cßn lµ mét trong nh÷ng n−íc nghÌo trªn thÕ giíi, cã c¬ cÊu bÖnh tËt ®Æc thï cho
nh÷ng n−íc nhiÖt ®íi giã mïa nªn nhu cÇu vÒ thuèc rÊt cao. Hµng n¨m, chóng ta ph¶i tiªu tèn
l−îng lín ngo¹i tÖ ®Ó nhËp c¸c lo¹i thùc phÈm chøc n¨ng trong khi tiÒm n¨ng c¸c ho¹t chÊt sinh
häc dïng lµm thùc phÈm chøc n¨ng cña ta l¹i rÊt lín nh−ng ch−a ®−îc khai th¸c hîp lý. ViÖc thùc
hiÖn ®Ò tµi nµy sÏ gãp phÇn ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng
®ã, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm thùc phÈm chøc n¨ng chÊt l−îng, gi¸ thµnh h¹ phôc vô nh©n d©n.
ë c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi nh− Anh, §øc, Ph¸p, Mü, Trung Quèc…viÖc s¶n xuÊt
viªn t¨ng lùc, n−íc uèng dïng cho vËn ®éng viªn nh»m phôc håi vµ n©ng cao thÓ lùc trong tËp
luyÖn vµ thi ®Êu ®· cã tõ l©u. Víi sù ph¸t triÓn v−ît bËc vÊn ®Ò s¶n xuÊt thuèc cho vËn ®éng viªn
®· trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp d−îc, thùc phÈm chøc n¨ng, thËm chÝ s¶n xuÊt thuèc ë d¹ng
doping dïng cho vËn ®éng viªn, nhiÒu c«ng ty d−îc ®· giµu lªn nhanh chãng víi viÖc s¶n xuÊt
thuèc t¨ng lùc cho vËn ®éng viªn thÓ thao. §· cã kh«ng Ýt vËn ®éng viªn ®· ®¹t huy ch−¬ng vµng,
b¹c…nhê vµo dïng thuèc t¨ng lùc vµ chÊt kÝch thÝch. Song ®èi víi thÓ thao th× dïng doping còng
nh− c¸c chÊt kÝch thÝch lµ bÞ nghiªm cÊm vµ ph¶n ®èi. Tuy nhiªn viÖc dïng thùc phÈm chøc n¨ng
®Ó phôc håi vµ n©ng cao thÓ lùc cho vËn ®éng viªn trong tËp luyÖn, thi ®Êu lµ mét ®iÒu rÊt cÇn thiÕt
vµ ®−îc chÊp nhËn .
C¸c huÊn luyÖn viªn, c¸c b¸c sÜ ai còng muèn t×m kiÕm cho vËn ®éng viªn nh÷ng lo¹i thuèc
cã hiÖu qu¶ trong vÊn ®Ò phôc håi thÓ lùc. HiÖn nay trªn thÞ tr−êng cã rÊt nhiÒu c¸c lo¹i thuèc phôc
vô cho viÖc phôc håi vµ n©ng cao thÓ lùc vËn ®éng viªn nh−ng hÇu hÕt c¸c lo¹i thuèc nµy ®Òu cña
n−íc ngoµi s¶n xuÊt ra nh− (Cao tô ®−êng, khang thai, Power Plus…). Do kh«ng râ nguån gèc xuÊt
xø cña c¸c lo¹i thuèc nhËp ngo¹i lµ hîp chÊt tù nhiªn hay lµ tæng hîp ho¸ häc, v× vËy c¸c b¸c sÜ,
huÊn luyÖn viªn vµ ®Æc biÖt lµ vËn ®éng viªn rÊt lo l¾ng cho nh÷ng t¸c dông phô ®i kÌm. Trong thêi
gian qua nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu còng nh− c¸c c«ng ty d−îc ®· cho ra ®êi rÊt nhiÒu s¶n phÈm
thuèc t¨ng lùc tõ nguån nguyªn liÖu lµ c¸c ho¹t chÊt sinh häc tù nhiªn cã trong ®éng vËt vµ th¶o
d−îc nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng phôc håi thÓ lùc cho vËn ®éng viªn trong luyÖn tËp vµ thi ®Êu vµ ®·
cã t¸c dông rÊt tèt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, thÓ thao ViÖt
Nam còng ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ. T¹i c¸c §¹i héi thÓ thao ë khu vùc §«ng Nam ¸
(Sea Games), vËn ®éng viªn cña chóng ta lu«n cã sù tiÕn bé, sè huy ch−¬ng ë c¸c ®¹i héi sau lu«n
nhiÒu h¬n c¸c ®¹i héi tr−íc vµ còng ®· ®¹t ®−îc thµnh tÝch t¹i c¸c gi¶i Ch©u ¸ vµ gi¶i thÕ giíi. §iÒu
Mr.Nam - 5 - 8/8/2007
®ã ®· t¹o niÒm tin cho huÊn luyÖn viªn, vËn ®éng viªn còng nh− cho nÒn thÓ thao n−íc nhµ, kh¼ng
®Þnh ®−îc nÒn ThÓ thao ViÖt Nam ®· ®æi míi vµ ®ang ®i ®óng h−íng. §©y lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc lµ
lµm sao chóng ta ph¶i ph¸t huy ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®−îc ®Ó thÓ thao n−íc nhµ kh«ng chØ cã
mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong khu vùc mµ cßn c¶ trªn thÕ giíi. VÊn ®Ò lµ ë chç chóng ta cã thÓ thuª
®−îc huÊn luyÖn viªn giái, cã thÓ mua ®−îc c¸c thiÕt bÞ tËp luyÖn ®¾t tiÒn song chóng ta kh«ng thÓ
cã ®−îc thÓ lùc søc bÒn tèt nÕu chóng ta kh«ng quan t©m ®Õn dinh d−ìng håi phôc vµ thùc phÈm
chøc n¨ng cho vËn ®éng viªn. Víi sù ®Çu t− cho dinh d−ìng cña vËn ®éng viªn mµ hµng n¨m
chóng ta ph¶i mua thùc phÈm chøc n¨ng cho vËn ®éng viªn b»ng ngo¹i tÖ sè kinh phÝ kh«ng ph¶i
lµ Ýt nh−ng nÕu b»ng néi lùc vµ nguån tµi nguyªn s½n cã trong n−íc chóng ta cã thÓ ®¶m b¶o ®−îc
æn ®Þnh nguån thùc phÈm chøc n¨ng tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ cho ®Êt n−íc vµ mang l¹i sù an toµn cho
søc khoÎ cña vËn ®éng viªn.
§Ó hßa nhËp víi h−íng nghiªn cøu cña thÕ giíi trong viÖc khai th¸c sö dông nguån tµi
nguyªn sinh häc ®éng, thùc vËt quÝ ë trong n−íc nh− (cá, c©y, hoa, l¸, t«m, c¸, cua, ba ba, rïa rïa,
nh©n s©m, tam thÊt….). ViÖc khai th¸c øng dông nguån tµi nguyªn sinh häc vµo viÖc s¶n xuÊt thùc
phÈm chøc n¨ng hiÖn nay ®ang lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. HiÖn nay tuy ViÖt Nam ®·
cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt thùc phÈm chøc n¨ng tõ nguyªn liÖu trong n−íc phôc
vô cho viÖc bæ d−ìng vµ t¨ng c−êng thÓ lùc cho c¸c ®èi t−îng lao ®éng nÆng vµ vËn ®éng viªn,
còng ®· cã mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, nh−ng ®a sè c¸c lo¹i thùc phÈm chøc n¨ng ®Òu ®i tõ
nguån nguyªn liÖu ®éng thùc vËt quÝ hiÕm nh− (H¶i s©m, r¾n biÓn, nÊm linh chi……) ®iÒu nµy ®·
gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n v× khi nghiªn cøu ra ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ, nh−ng khi ®i vµo s¶n xuÊt lín
l¹i m¾c ph¶i kh«ng nh÷ng gi¸ thµnh nguyªn liÖu cao mµ sè l−îng lín l¹i kh«ng cã ®Ó ®¸p øng
®−îc. Trong khi ®ã tiÒm n¨ng tµi nguyªn d−îc liÖu trong thiªn nhiªn cña n−íc ta cßn rÊt phong phó,
chóng ta ch−a khai th¸c vµ ph¸t huy hÕt ®−îc thÕ m¹nh nµy.
Víi nh÷ng nç lùc lín vµ cã ®−îc sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc
trong n−íc. ViÖn khoa häc ThÓ dôc ThÓ thao phèi hîp víi ViÖn C«ng nghÖ sinh häc - ViÖn Khoa
häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam vµ Trung t©m Gi¸o dôc vµ Ph¸t triÓn S¾c ký - §¹i häc B¸ch khoa Hµ
Néi ®· nghiªn cøu thùc hiÖn ®Ò tµi “
Nghiªn cøu qui tr×nh c«ng nghÖ khai th¸c c¸c ho¹t chÊt
sinh häc tõ c«n trïng vµ ®éng vËt biÓn ®Ó s¶n xuÊt thùc phÈm chøc n¨ng t¨ng c−êng thÓ lùc
cho vËn ®éng viªn
”. §Ò tµi ®· nghiªn cøu khai th¸c c¸c ho¹t chÊt sinh häc tõ mét sè loµi c¸ c¬m,
c¸ ch×a v«i, hÇu vµ tõ kiÕn, mèi nh− c¸c steroid (testosteron, cortilson, progesteron, oestradion.),