NGỘ ĐỘC : PHUƠNG PHÁP XỬ TRÍ CHUNG
(GENERAL APPROACH TO POISONINGS)
PHẦN I
1/ LIỆT KÊ 16 NGUYÊN NHÂN TỬ VONG THÔNG THƯỜNG
NHẤT DO NGỘ ĐỘC CẤP TÍNH ĐƯỢC BÁO CÁO Ở CÁC TRUNG
TÂM CHỐNG ĐỘC CHẤT (POISON CENTERS) ?
Các thuốc giảm đau : 10,5 %
Các chất tẩy (cleaning substances) : 9,5 %
Các mỹ phẩm và các chất dùng cho cá nhân : 9,4 %
Các di vật : 5.0 %
Thực vật (Plants) : 4,9 %
Thuốc pha chế chống cảm cúm và ho : 4,5 %
Vết cắn/ Trúng nọc (Bites/envenomations) : 4,2 %
Thuốc an thần/Thuốc ngủ/Thuốc chống loạn tâm thần : 4,1 %
Thuốc dùng tại chỗ (topicals) : 4,1 %
Thuốc trừ sâu (pesticides) : 4%
Thuốc chống trầm cảm (antidepressants) : 3,9 %
Thức ăn, ngộ độc thức ăn : 3,1 %
Cồn (alcohols) : 2,9 %
Hydrocarbons : 2,8 %
Antihistamines : 2,7 %
Các thuốc kháng khuẩn : 2,7%
2/ VAI TRÒ HIỆN NAY CỦA XI RÔ IPECAC TRONG ĐIỀU
TRỊ NGỘ ĐỘC CẤP TÍNH ?
Mặc dầu xi rô ipecac gây mửa trong vòng 20-30 phút nơi hầu hết các
bệnh nhân được cho một liều lượng điều trị, nhưng ít chất độc đã được loại
bỏ ; có những phương tiện hiệu quả hơn để khử độc đường tiêu hóa. Ipecac
có thể có một vai trò trong điều trị trẻ em tại nhà, thường có thể được cho
một liều sau khi trẻ uống thuốc ngộ độc.Tuy nhiên, vào lúc hầu hết các bệnh
nhân đến bệnh viện thì quá nhiều thời gian đã trôi qua để xi rô ipecac có thể
có lợi ích. Việc sử dụng ipecac cũng làm trì hoãn việc cho than hoạt hóa
(activated charcoal), mà than hoạt hóa này cần phải cho càng nhanh càng tốt
để có lợi ích tối đa.
3/ VAI TRÒ HIỆN NAY CỦA RỬA DẠ DÀY TRONG ĐIỀU TRỊ
NGỘ ĐỘC CẤP TÍNH ?
Rửa dạ dày tác dụng nhanh hơn xi rô ipecac trong việc tống xuất các
chất chứa trong dạ dày, và than hoạt hóa có thể cho vào trong ống rửa dạ dày
trước khi ống này được rút ra. Rửa dạ dày có thể được thực hiện mà không
phải thông khí quản nơi hầu hết các bệnh nhân, nhưng dụng cụ đường khí,
gồm cả máy hút, phải được chuẩn bị sẵn bên giường. Đặt bệnh nhân nghiêng
về phía trái, theo tư thế Trendelenbourg nhẹ, giúp ngăn ngừa hít dịch nếu
mửa xảy ra. Những ống mũi-dạ dày quá nhỏ không thể lấy đi các viên thuốc
hay những mảnh thuốc lớn ; bất cứ khi nào thực hiện rửa dạ dày, nên đặt qua
miệng một ống rửa cỡ lớn (36F hay 40F). Đặt một canule de Guedel để ngăn
bệnh nhân không cắn vào ống. Sự định vị thích hợp của ống rửa dạ dày phải
được kiểm tra lâm sàng hay quang tuyến trước khi rửa hay cho than hoạt
hóa. Những trường hợp tử vong đã được báo cáo do cho than hoạt hóa vào
trong khí quản qua ống mũi-dạ dày. Rửa dạ dày thường dành cho những
bệnh nhân ngộ độc nghiêm trọng hay đe dọa đến tính mạng, đến phòng cấp
cứu 1-2 giờ sau khi nuốt.
4/ VAI TRÒ HIỆN NAY CỦA THAN HOẠT HÓA
(ACTIVATED CHACOAL) ?
Trong nhiều công trình nghiên cứu, than hoạt hóa đã được chứng tỏ là
ưu việt hơn những thủ thuật rửa dạ dày để điều trị ngộ độc cấp tính.Thủ
thuật rửa dạ dày đòi hỏi thời gian và gây vài nguy cơ cho bệnh nhân. Thời
gian, trong đó thủ thuật rửa dạ dày hay gây mửa bệnh nhân với ipecac, là lúc
thuốc đang được hấp thụ một cách tích cực. Bằng cách cho một liều than
hoạt hóa ngay khi bệnh nhân đến phòng cấp cứu, như thế phương tiện hiệu
quả nhất để khử nhiễm đường tiêu hóa đã được thực hiện. Tuy nhiên, không
phải tất cả các thuốc đều được than hoạt hóa hấp thụ. Các thuốc không được
hấp thụ gồm có lithium, axít và kiềm, potassium, sắt, và có lẽ những thuốc
khác chưa được nghiên cứu. Những bệnh nhân nuốt với số lượng nhỏ, do bất
cẩn (thường là trẻ em), không cần phải điều trị bằng than hoạt hóa.
5/ THÁI ĐỘ XỬ TRÍ ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN NGỘ ĐỘC
KHÔNG CÓ TRIỆU CHỨNG ?
Vài tác giả chủ trương chỉ cần quan sát theo dõi những bệnh nhân ngộ
độc không có triệu chứng, và chỉ điều trị khi các triệu chứng phát triển. Mặc
dầu thái độ xử trí này là an toàn đối với nhiều bệnh nhân đã uống thuốc quá
liều nhưng không đáng kể, nhưng nếu bệnh nhân đã uống vào cái gì đó rất
nguy hiểm, thì một cơ hội ngăn ngừa sự hấp thụ có thể bị mất đi nếu không
làm gì trước khi các triệu chứng xuất hiện. Cấp một liều than hoạt hóa cho
tất cả những bệnh nhân với một bệnh sử ngộ độc thuốc cố ý, được thực hiện
dễ dàng và giúp đảm bảo xử lý bệnh nhân an toàn và đúng lúc.
6/ CÓ VAI TRÒ CỦA THUỐC XỔ TRONG ĐIỀU TRỊ NGỘ
ĐỘC CẤP TÍNH HAY KHÔNG ?
Theo lý thuyết thì các thuốc xổ (cathartics) làm gia tốc thời gian
chuyển vận qua đường tiêu hóa, cho phép tống than hoạt hóa bắt kịp các
viên thuốc trong ruột và ngăn ngừa sự tách rời thuốc khỏi than hoạt hóa. Các
thuốc xổ không được chứng tỏ làm giảm sự hấp thụ thuốc hay cải thiện tiên
lượng đáng kể sau khi ngộ độc, nhưng chúng có thể gây mửa, đau bụng, và
các bất thường điện giải. Việc sử dụng thuốc xổ không được biện minh.
7/ VAI TRÒ CỦA TƯỚI RỬA TOÀN BỘ RUỘT (WHOLE-
BOWEL IRRIGATION) TRONG ĐIỀU TRỊ NGỘ ĐỘC CẤP TÍNH