Ngũ vị t - V thuc tr chng phế hư
Ngũ vị t còn gi là huyn cp, ngũ mai tử, sơn hoa tiêu... n khoa hc là
Schisandra chinensis (Turcz) Baill.
B phn dùng làm thuc là qu, ht. Thành phn hóa hc: trong ngũ vị t có tinh
du, các dn cht thuộc nhóm lignan, vitamin C và E… Theo Đông y, ngũ vị t v
chua, tính ôn. Vào kinh phế và thn. Có tác dng c biu, cm m hôi, còn dùng
lim phế, c tinh, sinh tân dịch. Công năng: an thần, lim phế, b thn, chí hãn sáp
tinh ch t sinh tân chỉ khát. Dùng cho các trường hp: viêm khí phế qun mn tính
gây hen suyn, sau các bnh st nhim khun, mất nước, khát nước, hi hộp đánh
trng ngực, tim đập mnh lon nhp, mt ng, ng hay mê, quên ln gim trí nh.
Liu dùng: 4 - 8g.
Ngũ vị tđược dùng làm thuốc trong các trưng hp sau:
Cơ thhư nhược, ra nhiu m i (t ra nhiu m hôi hoc m i trm):
t nhân 125g, bán h khúc 125g, mu l 63g, nhân m 63g, ma hoàng căn 63g,
bch trut 63g, ngũ vị tử 63g, đại táo 30 quả. Đio nu nh, loi b ht, nghin
nát. Các v khác nghin chung thành bt mn, nhào với nước đặc đại táo để làm
hoàn to bng ht ngô. Có thlàm dưới dng bt. Ngày ung 2 ln, mi ln 20 - 30
viên.
Chng phế hư, ho hen suyễn: đảng sâm 12g, mạch môn đông 12g, ngũ vị t 6g,
tang phiêu tiêu 12g. Sc ung.
Người già phi yếu, th suyn: ngũ vị t 5g, sa sâm bc 12g, mạch môn đông 10g,
ngưu tất 10g. Sc ung.
Ích thn, c tinh: tang phiêu tiêu 12g, ngũ vị t 8g, long ct 12g, ph t 12g. Tt
c làm thành viên hn, hoc sc ung. Cha thận dương , hoạt tinh.
Chng tân dịch không đ, ming khô, khát nước: đảng sâm 12g, mch môn
đông 12g, ngũ vị t 6g. Sc ung.
Di mng tinh: ngũ vị t 100g, hồ đào nhân 250g. Ngũ vị tngâm nước na ngày
cho mm, bóc tách b hạt, đem sao cùng hồ đào, để nguin thành bt mn. Mi
ln ung 9g vi nước sôi hoặc nước hồ nước m.
Viêm gan mn tính: ngũ vị t sao khô tán mn, mi ln ung 3g, ngày 3 lần. Đợt
dùng 30 ngày, ung vi c i hoặc nước cơm, thêm chút muối đường.
Đơn thuốc này làm thành viên bằng đậu xanh, ung 30 viên vi mt chút dm. Tt
với người thn , đái trắng đục, đau eo lưng, cứng xương sống.
Mt s món ăn - rượu thuc cha bnh có ngũ vị t:
Rượu ngũ vị t: ngũ vị tử 40g, rượu 200ml. Ngâm 2 ln, mi ln 100ml trong 10
ngày, lc riêng, sau loi b thuc, trn hai thứ rượu thuc vi nhau, có th thêm
ít nước ct cho lng, mi ln ung 2,5ml, ngày 3 ln. Dùng cho các bnh nhân suy
nhược thn kinh.
Rượu nhânm, ngũ vị, câu k: nhân sâm 10 - 20g, ngũ vị t 30g, câu k t 30g,
rượu 500ml. Ngâm 7 ngày. Uống trước khi đi ngủ 15 - 20ml. Dùng cho các trường
hợp suy nhược thn kinh, hi hộp, đánh trống ngc, mt ng.
Tim ln hm ngũ v t: tim ln 1 cái, ngũ vị t 9g. Rch tim ln, ra sch, cho
ngũ vị t vào trong, khâu kín, hp cách thy. Dùng cho các bnh nhân hi hp lon
nhp tim, mt ng, th gp, vã m hôi, kích ứng, khát nước.
Kiêng k: Nhngnh nhân bên ngoàibiu tà, trong có thc nhiệt không được
dùng.