Thủ thuật bổ tả trong châm: Bài 9 hướng dẫn chi tiết

Bµi 9

THñ THUËT Bæ T¶ TRONG CH©M

MôC TIªU

1. Nªu ®−îc chØ ®Þnh cña phÐp bæ vµ phÐp t¶.

2. Tr×nh bµy ®−îc ph−¬ng ph¸p ch©m bæ, t¶ theo h¬i thë; theo chiÒu mòi kim;

theo thø tù ch©m; theo kÝch thÝch tõng bËc; theo bÞt vµ kh«ng bÞt lç ch©m.

3. Tr×nh bµy ®−îc ph−¬ng ph¸p Thiªu s¬n háa, ThÊu thiªn l−¬ng.

4. Nªu ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p bæ t¶ hiÖn nay ®ang dïng.

Trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ bÖnh nh©n, ng−êi thÇy thuèc ch©m cøu, ph¶i

quan t©m ®Õn thñ thuËt bæ t¶. Tïy theo tr−êng hîp chän lùa cña thÇy thuèc

mµ thñ thuËt nµy sÏ ®−îc tiÕn hµnh ®ång thêi hoÆc sau khi ®· ®¹t ®−îc c¶m

gi¸c “®¾c khÝ”.

I. CHØ §ÞNH CñA PHÐP Bæ

− Nh÷ng bÖnh mµ Y häc cæ truyÒn chÈn ®o¸n lµ h−, th−êng lµ nh÷ng bÖnh

m¾c ®· l©u.

− C¬ thÓ suy nh−îc, søc ®Ò kh¸ng gi¶m

II. CHØ §ÞNH CñA PHÐP T¶

− Nh÷ng bÖnh mµ Y häc cæ truyÒn chÈn ®o¸n lµ thùc, th−êng lµ nh÷ng bÖnh

míi m¾c.

− C¬ thÓ bÖnh nh©n cßn kháe, ph¶n øng víi bÖnh cßn m¹nh.

III. NH÷NG LO¹I THñ THUËT Bæ Vµ T¶ KINH §IÓN

Cã c¸ch bæ t¶ dïng ®¬n thuÇn mét thñ thuËt, cã c¸ch bæ t¶ dïng phèi hîp

2 ®Õn 3 thñ thuËt. Ng−êi x−a ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng thñ thuËt sau ®©y:

1. Bæ t¶ theo h¬i thë

− Bæ: khi ng−êi bÖnh thë ra th× ch©m kim vµo, g©y ®−îc c¶m gi¸c “ ®¾c khÝ”,

chê lóc ng−êi bÖnh hÝt vµo th× rót kim ra. Nh− thÕ, khÝ ®−îc ®Çy ®ñ ë trong

nªn cã t¸c dông bæ h−.

194

− T¶: khi ng−êi bÖnh hÝt vµo th× ch©m kim vµo, g©y ®−îc c¶m gi¸c “ ®¾c khÝ”,

chê lóc ng−êi bÖnh thë ra th× rót kim ra.

2. Bæ t¶ theo chiÒu mòi kim, thø tù ch©m

− Bæ: sau khi ®¹t c¶m gi¸c “®¾c khÝ”, h−íng mòi kim ®i theo chiÒu vËn hµnh

cña kinh m¹ch ®Ó dÉn khÝ, do ®ã cã t¸c dông bæ, (vÝ dô: ch©m c¸c kinh ©m

ë tay th× h−íng mòi kim vÒ phÝa ngãn tay, ch©m c¸c kinh d−¬ng ë tay th×

mòi kim h−íng vÒ phÝa ®Çu); nÕu ch©m nhiÒu huyÖt trªn mét kinh th×

ch©m c¸c huyÖt theo thø tù thuËn víi chiÒu vËn hµnh cña kinh khÝ, (vÝ dô:

ch©m c¸c kinh ©m ë tay th× ch©m c¸c huyÖt ë ngùc, c¸nh tay tr−íc; huyÖt ë

bµn tay, ngãn tay sau).

− T¶: sau khi ®¹t c¶m gi¸c “®¾c khÝ”, h−íng mòi kim ®i ng−îc chiÒu vËn

hµnh cña kinh m¹ch ®Ó ®ãn khÝ, chuyÓn khÝ, do ®ã cã t¸c dông cña t¶ (vÝ

dô: ch©m c¸c kinh ©m ë ch©n th× h−íng mòi kim vÒ phÝa ngãn ch©n, ch©m

c¸c kinh d−¬ng ë ch©n th× h−íng mòi kim vÒ phÝa ®Çu). NÕu ch©m nhiÒu

huyÖt trªn mét kinh th× ch©m c¸c huyÖt theo thø tù nghÞch víi chiÒu vËn

hµnh cña kinh khÝ (vÝ dô: ch©m c¸c kinh ©m ë ch©n th× ch©m c¸c huyÖt ë

ngùc, bông tr−íc, c¸c huyÖt ë bµn ch©n, ngãn ch©n sau; ch©m c¸c kinh

d−¬ng ë ch©n th× ch©m c¸c huyÖt ë ngãn ch©n, bµn ch©n tr−íc, c¸c huyÖt ë

®Çu, mÆt sau).

3. Bæ t¶ theo kÝch thÝch tõng bËc

− Bæ: ch©m nhanh vµo d−íi da (bé thiªn), g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét

chiÒu 9 lÇn (sè d−¬ng) råi ch©m nhanh vµo líp c¬ n«ng (bé nh©n) g©y “®¾c

khÝ”, vª kim theo mét chiÒu 9 lÇn; l¹i ch©m nhanh vµo líp c¬ s©u (bé ®Þa)

g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét chiÒu 9 lÇn; sau ®ã tõ tõ rót kim ®Õn d−íi

da, dõng l¹i mét l¸t, tõ tõ rót kim ra h¼n. NÕu bÖnh t×nh cÇn thiÕt, cã thÓ

ch©m l¹i nh− trªn lÇn thø hai.

− T¶: lµm ng−îc l¹i víi c¸ch bæ. Tr−íc tiªn, tõ tõ ch©m th¼ng vµo líp c¬ s©u

(bé ®Þa), g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét chiÒu 6 lÇn (sè ©m); rót kim nhanh

lªn líp c¬ n«ng (bé nh©n), g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét chiÒu 6 lÇn råi l¹i

rót kim nhanh lªn d−íi da (bé thiªn), g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét chiÒu

6 lÇn; sau ®ã dõng l¹i mét l¸t råi rót kim nhanh ra ngoµi. NÕu bÖnh t×nh

cÇn thiÕt, cã thÓ ch©m l¹i nh− trªn lÇn thø hai.

4. Bæ t¶ theo bÞt vµ kh«ng bÞt lç ch©m

− Bæ: rót kim ra nhanh (Néi kinh) hoÆc rót kim ra tõ tõ (§¹i thµnh), day Ên

®Ó bÞt ngay lç ch©m kh«ng cho khÝ tho¸t ra ngoµi.

− T¶: rót kim ra tõ tõ (Néi kinh) hoÆc rót kim ra nhanh (§¹i thµnh), kh«ng

day bÞt lç kim ®Ó cho khÝ t¶n ra ngoµi.

195

B¶ng 10.1. B¶ng tãm t¾t c¸c c¸ch bæ t¶

Ph−¬ng ph¸p Bæ T¶

H¬i thë Thë ra, ch©m kim vµo

HÝt vµo, rót kim ra

HÝt vµo, ch©m kim vµo

Thë ra, rót kim ra

ChiÒu mòi kim H−íng mòi kim ®i

thuËn chiÒu kinh m¹ch

H−íng mòi kim ®i

ng−îc chiÒu kinh m¹ch

Thø tù ch©m Ch©m c¸c huyÖt theo thø tù thuËn

chiÒu kinh m¹ch

Ch©m c¸c huyÖt theo thø tù

ng−îc chiÒu kinh m¹ch

KÝch thÝch tõng bËc Ch©m vµo nhanh 3 bËc

Rót kim chËm 1 lÇn

Ch©m vµo chËm 1 lÇn

Rót kim nhanh 3 bËc

BÞt hay kh«ng bÞt lç kim Rót kim chËm hay nhanh, day Ên

bÞt lç kim

Rót kim nhanh hay chËm, kh«ng

day bÞt lç kim

5. Ph−¬ng ph¸p bæ t¶ hçn hîp

a. Thiªu s¬n háa, ThÊu thiªn l−¬ng

− Bæ: dïng thñ thuËt Thiªu s¬n háa cã thÓ g©y ®−îc c¶m nãng Êm ë chç

ch©m hoÆc cã khi c¶ toµn th©n. Thñ thuËt nµy phèi hîp ba thñ thuËt trªn

cïng lµm

B¶o ng−êi bÖnh hÝt vµo b»ng mòi 1 lÇn, thë ra b»ng miÖng 5 lÇn. Khi

ng−êi bÖnh ®ang thë ra ch©m mau vµo d−íi da, g©y “®¾c khÝ”, vª kim theo mét

chiÒu 3 hoÆc 9 lÇn (sè d−¬ng); ch©m tiÕp vµo líp c¬ n«ng, g©y “®¾c khÝ”, vª kim

theo mét chiÒu 3 hoÆc 9 lÇn; l¹i ch©m tiÕp vµp líp c¬ s©u, g©y “®¾c khÝ”, vª kim

theo mét chiÒu 3 hoÆc 9 lÇn. Sau khi tiÕn hµnh vµ kÝch thÝch 3 bËc, tõ tõ kÐo

kim lªn d−íi da, dõng l¹i mét l¸t, ®îi ng−êi bÖnh hÝt vµo th× rót h¼n kim vµ day

bÞt ngay lç kim (Ch©m cøu ®¹i thµnh).

− T¶: dïng thñ thuËt ThÊu thiªn l−¬ng, cã thÓ g©y ®−îc c¶m gi¸c m¸t ë chç

ch©m hoÆc cã khi c¶ toµn th©n. §©y còng lµ thñ thuËt phèi hîp ba thñ

thuËt ®¬n gi¶n trªn.

+ B¶o ng−êi bÖnh thë vµo b»ng miÖng 1 lÇn, thë ra b»ng mòi 5 lÇn. Khi

ng−êi bÖnh ®ang thë vµo, ch©m tõ tõ vµo líp c¬ s©u, g©y “®¾c khÝ”, vª

kim theo mét chiÒu 6 lÇn; rót nhanh lªn líp c¬ n«ng, ch©m xuèng tõ tõ

råi rót kim nhanh 3 lÇn; sau ®ã rót kim nhanh lªn d−íi da, dõng l¹i

mét l¸t, ®îi khi ng−êi bÖnh thë ra th× rót kim nhanh ra ngoµi vµ kh«ng

day bÞt lç kim (Ch©m cøu ®¹i thµnh).

IV. NH÷NG LO¹I THñ THUËT Bæ Vµ T¶ TH−êNG DïNG HIÖN NAY

Trªn c¬ së kinh nghiÖm cña ng−êi x−a, hiÖn nay c¸c thñ thuËt bæ t¶

th−êng dïng gåm:

− Bæ t¶ theo h¬i thë bÖnh nh©n.

− Bæ t¶ theo c−êng ®é kÝch thÝch kim.

196

− Bæ t¶ theo thêi gian l−u kim.

− Bæ t¶ theo kü thuËt lóc rót kim.

B¶ng 10.2. Thñ thuËt bæ t¶ th−êng dïng

Ph−¬ng ph¸p Bæ T¶

Theo h¬i thë Thë ra, ch©m kim vµo

HÝt vµo, rót kim ra

HÝt vµo, ch©m kim vµo

Thë ra, rót kim ra

C−êng ®é Ch©m ”®¾c khÝ”, ®Ó nguyªn kh«ng

vª kim

Ch©m ”®¾c khÝ”, vª kim nhiÒu lÇn

Thêi gian L−u kim l©u L−u kim ng¾n

Rót kim Rót kim nhanh Rót kim tõ tõ

BÞt lç ch©m Rót kim bÞt ngay lç ch©m Rót kim kh«ng bÞt lç ch©m

ThÇy thuèc ch©m cøu hiÖn nay cã khi phèi hîp c¶ 5 yªu cÇu trªn, nh−ng

rÊt th−êng chØ phèi hîp 2 yªu cÇu c−êng ®é vµ thêi gian.

V. NH÷NG THñ THUËT Vµ CHØ §ÞNH TH−êNG DïNG

Tªn gäi ph−¬ng ph¸p Thao t¸c chÝnh Chøng thÝch hîp

PhÐp bæ

TiÕn kim chËm, vª kim nhÑ

nhµng, khi rót kim ®Õn s¸t

ngoµi da nghØ mét chót råi

rót kim nhanh

H− chøng

PhÐp ®iÒu hßa TiÕn lui kim võa ph¶i Kh«ng h− kh«ng thùc

Ph−¬ng ph¸p

bæ, t¶; b×nh

bæ, b×nh t¶

dùa theo tèc

®é tiÕn lïi vµ

vª kim PhÐp t¶ TiÕn kim nhanh, vª kim

nhanh vµ rót kim chËm r·i

Thùc chøng

KÝch thÝch nhÑ Vª kim chËm vµ nhÑ nhµng TrÎ con, bÖnh nh©n sî kim

hay xØu

KÝch thÝch võa C−êng ®é

kÝch thÝch võa

C¸c lo¹i bÖnh

Ph−¬ng ph¸p

dùa theo

c−êng ®é kÝch

thÝch KÝch thÝch

m¹nh

(nh− h«n mª), viªm khíp,

nhiÖt chøng t¹i biÓu

Ph−¬ng ph¸p

dùa theo ®é

n«ng s©u cña

ph¸p

C¸c bÖnh m¹n chøng nhiÖt

chøng (ë lý)

Ph−¬ng ph¸p

dùa theo thêi

gian ch©m

khíp, phong thÊp m¹n tÝnh),

®au nhøc, kinh liÖt, co rót

197

Tù l−îng gi¸

E. Kh«ng bÞt lç kim sau khi rót kim

E. BÞt lç kim sau khi rót kim

D. Rót kim nhanh 3 bËc

E. BÞt lç kim sau khi rót kim

198

Bài 9: Thủ thuật bổ tả trong châm

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi