1
NGUỒN NHÂN LỰC TÀI CHÍNH- NGÂN HÀNG CHẤT LƯỢNG
CAO, ĐÁP ỨNG ĐƯỢC YÊU CẦU XÃ HỘI-
GIẢI PHÁP TỪ NHIỀU PHÍA
(22/07/2010)
Hội thảo khoa học ngành ngân hàng với chủ đề: “ Phát triển nguồn nhân lực chất
lượng cao cho ngành ngân hàng Việt Nam”, sẽ diễn ra vào ngày 19 tháng 4 năm
2010 tại Học viện Ngân hàng, do Lãnh đạo Ngân hàng nhà nước Việt Nam chủ trì.
Được Ban tổ chức đặt hàng với chủ đề này, xin được chia sẻ một số suy nghĩ về
nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành nói chung và cho từng ngân hàng thương
mại nói riêng.
1. Thực trạng chất lượng tân cử nhân tài chính - ngân hàng.
Nâng cao năng lực hoạt động của các tổ chức tín dụng nói chung – ngân hàng thương
mại nói riêng đang là vấn đề được xã hội quan tâm. Do hội nhập kinh tế quốc tế, cạnh
tranh giữa các quốc gia, giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt với nhiều hình thức đa
dạng, phong phú.
Thực trạng này, các tổ chức tài chính – ngân hàng Việt nam vẫn còn nhiều khó khăn về
công nghệ, trình độ quản lý, năng lực tài chính và nguồn nhân lực có chất lượng cao.
Với chiến lược mở rộng thị trường, các tổ chức tài chính – ngân hàng nước ngoài vào
Việt Nam mang theo rất nhiều cái mới: Tư duy mới; công nghệ mới; sản phẩm, dịch vụ
mới và trình độ quản lý hiện đại…Họ muốn sử dụng nguồn nhân lực sẵn có của Việt
nam để triển khai những dịch vụ tài chính, ngân hàng, nhưng nguồn nhân lực của các cơ
sở đào tạo( Đại học/ Học viện) cử nhân tài chính – ngân hàng nhìn chung chưa đáp ứng
được yêu cầu của các ngân hàng cả về số lượng và chất lượng. Có thể chỉ ra một vài hạn
chế lớn của các tân cử nhân tài chính – ngân hàng:
(1) Khả năng giao tiếp, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng viết; kỹ năng làm việc theo
nhóm; kỹ năng lắng nghe, kỹ năng ứng xử…: Đây là các kỹ năng quan trọng trong quá
trình làm việc ở nhiều vị trí trong ngân hàng. Đa số các tân cử nhân vào làm việc trong
ngân hàng được bố trí là cán bộ quan hệ khách hàng, các giao dịch viên, những cán bộ
này thực hiện nhiệm vụ bán các sản phẩm/ dịch vụ ngân hàng cho khách hàng. Nhưng
bán cho ai? Bán như thế nào? Làm thế nào để khách hàng sử dụng sản phẩm/ dịch vụ của
ngân hàng mình mà không chạy đến ngân hàng khác…đều là những vấn đề rất bỡ ngỡ
với tân cử nhân.
(2). Do không được tiếp cận với thực tế, không ít tân cử nhân vào vị trí công việc
không biết bắt đầu từ đâu, các thao tác rất lúng túng, hiệu năng công việc không cao,
ở một chừng mục nhất định đã hạn chế tính năng động sáng tạo trong công việc được
được giao.
2
(3). Tiếng Anh. Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, yêu cầu nắm bắt thông tin và xử lý
thông tin ngày càng bức thiết. Một trong những kênh cung cấp thông tin nhanh và đa
dạng chính là Internet. Muốn “lướt” tin trên các trang tin nhanh chóng thì đòi hỏi tiếng
anh không chỉ dừng lại ở mức cơ bản, tiếng anh giao tiếp, mà phải có được “vốn” tiếng
anh để giúp đọc hiểu tin tức và thu thập thông tin thị trường. Nhưng trên thực tế, không
nhiều tân cử nhân đáp ứng được yêu cầu này khi tuyển dụng.
Hiện cả nước có khoảng 40 cơ sở đào tạo ngành tài chính – ngân hàng, trong đó có 24
trường đại học với số lượng sinh viên ra trường mỗi năm khoảng 11.000, và khoảng
7.000 sinh viên ra trường mỗi năm của 16 trường cao đẳng. Trong số này, rất ít sinh viên
được các ngân hàng tuyển dụng. Một điều tra mới đây của tổ chức chuyên nghiệp cho
thấy cứ 25 đến 30 tân cử nhân xin việc, thì có 1 người nhận được việc làm . Ngay cả với
tỷ lệ chọn lọc như vậy, nhưng các tân cử nhân này cũng rất ít thích nghi được ngay (nếu
có thì mức độ rủi ro rất tác nghiệp cao). Vì thế, các tân cử nhân này vẫn cần ít nhất từ 5
đến 8 tuần đào tạo cho từng vị trí mới có thể bắt tay vào công việc ở một số công đoạn
nhất định. Như vậy, chất lượng đào tạo tân cử nhân của các Đại học/ Học viện còn có
khoảng cách xa so với yêu cầu thực tế.
Kết quả khảo sát của Trung tâm đào tạo và tư vấn ngân hàng năm 2009 về trình độ và
năng lực của tân cử nhân tài chính - ngân hàng Việt Nam cho thấy rõ vấn đề này:
- Thiếu hụt nghiêm trọng kiến thức về ngân hàng như một ngành kinh doanh.
- Không ít tân cử nhân không rõ tầm quan trọng của khách hàng, không hiểu rõ rủi ro
luôn đi kèm với lợi nhuận
- Thiếu tự tin trong giao tiếp, dẫn đến thiếu khả năng trình bày một cách thuyết phục.
- Thiếu khả năng kiểm soát cảm xúc, đặt biệt khi đặt vào tình huống giải quyết với
khách hàng khó tính hoặc mâu thuẫn về lợi ích.
- Thiếu khả năng tư duy sáng tạo, dẫn đến gặp khó khăn khi đặt vào tình huống cần sự
chủ động đưa ra giải pháp.
- Trình độ tiếng Anh chưa đạt yêu cầu nếu phải phục vụ các khách hàng nước ngoài tại
quầy….
Nguyên nhân của thực trạng này từ nhiều phía: từ các Đại học/ Học viện, từ phía cơ quan
quản lý nhà nước -BGD&ĐT và từ phía các ngân hàng thương mại – đơn vị sử dụng
nguồn lực.
Thứ nhất: Về phía cơ sở đào tạo (Đại học/ Học viện), cho đến nay vẫn chủ yếu đào tạo
theo khả năng sẵn có của mình. Một số chuyên ngành chuyên sâu như chuyên ngành
ngân hàng, chưa chú ý đến tính đặc thù để đầu tư công sức thoả đáng từ việc xây dựng
chương trình, khảo sát, phân tích nhu cầu nguồn nhân lực đến việc dự báo về sự phát
triển của ngành trong điều kiện hội nhập. Mặt khác, do nhu cầu người học rất lớn, các
3
Đại học/ Học viện đào tạo ngân hàng công lập đã có vài chục năm xây dựng và phát triển,
nên luôn có tỷ lệ thí sinh đăng ký dự thi cao, nhưng chủ yếu vẫn đào tạo theo khả năng
“sẵn có của mỗi trường “ mà chưa thực sự chú ý đến đào tạo theo “ cầu” của thị trường,
của các NHTM. Do phải giảng dậy nhiều (giảng đại học, cao đẳng, chuyển đổi, vừa học
vừa làm, cao học nghiên cứu sinh, bồi dưỡng... ), giáo viên không có thời gian nghiên
cứu khoa học, tiếp cận văn bản chế độ mới của ngành, của các Bộ ngành khác có liên
quan, cũng như đi thực tế tại các ngân hàng. Vì thế nhìn chung chất lượng đội ngũ giáo
viên cũng như chất lượng đào tạo được cải thiện qua mỗi năm không nhiều.
Thứ hai: Từ phía Bộ giáo dục và Đào tạo.
Hàng năm dựa vào một số tiêu chí về số lượng giáo viên quy đổi, cơ sở vật chất…bên
cạnh đó là cơ chế “xin – cho”, Bộ GD&ĐT giao chỉ tiêu đào tạo cho các cơ sở đào tạo.
Một khi cách phân bổ chỉ tiêu như vậy, thì cơ sở đào tạo chưa cần xem xét đúng mức sinh
viên ra trường có làm đúng nghề hay không, đã đáp yêu cầu của các cơ quan sử dụng lao
động chưa? Điều này không chỉ làm lãng phí lớn cho người học về thời gian, công sức và
tiền bạc do đã được đào tạo nhưng vẫn khó xin được việc làm hoặc không tìm được việc
làm theo đúng chuyên ngành đã được đào tạo.
Thứ ba; Về phía đơn vị sử dụng nguòn nhân lực đã được đào tạo: Do chưa có cơ chế
phối hợp chặt chẽ giữa đơn vị sử dụng lao động – các ngân hàng với cơ sở đào tạo dưới
hình thức “đặt hàng”.
Quan niệm đào tạo ra, sẽ có người sử dụng, ngân hàng chờ “sản phẩm” từ các cơ sở đào
tạo này. Hai bên gần như không tạo mối liên hệ bằng cơ chế trách nhiệm và quyền lợi, có
chăng chỉ mang tính cá biệt, tự phát. Do kinh phí hạn hẹp ( phần NSNN cấp, học phí của
người học, phần thu dịch vụ đào tạo), ngành ngân hàng gắn chặt chẽ với việc ứng dụng
công nghệ tin học( từ nghiệp vụ cho vay, thẩm định, TTTM, quản lý khách hàng , các
dịch vụ ngân hàng hiện đại, đến quản trị tài sản nợ tài sản có…) nhưng hầu hết học trên
…giáo trình/ bài giảng của Thày / cô, nếu có phòng thực hành, thì đó chỉ là phòng máy
tính, chưa phải là ngân hàng thực hành đúng nghĩa.
Tài liệu tham khảo cũng rất hạn chế, kết hợp với cách giảng dậy của giáo viên nên chưa
buộc sinh viên coi trọng tự học, tự nghiên cứu. Các ngân hàng thiếu chủ động trong việc
tham gia vào quá trình đào tạo của nhà trường như góp ý chương trình giảng dạy, báo
cáo thực tế cho giáo viên và sinh viên, giúp sinh viên thực tập tốt nghiệp…Về vấn đề này,
cả ngân hàng và cơ sở đào tạo luôn có hàng chục lý do để biện minh cho việc chưa có sự
phối hợp hiệu quả.
Bên cạnh đó phải kể đến chương trình và phương pháp đào tạo chưa chú ý đúng mức đến
yêu cầu và khả năng thích ứng với công việc trong điều kiện công nghệ tiên tiến và lĩnh
vực tài chính – ngân hàng luôn sôi động. Vì vậy, không ít tân cử nhân ra trường không
đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để làm việc theo trình độ của bằng cấp. Chất lượng đào
tạo chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội, không chỉ là sự bất cập của từng Đại học/ Học
viện, mà còn biểu hiện của sự yếu kém về mặt quản lý nhà nước của BGD&ĐT.
