68
5. c¸c nguyªn t¾c vµ chØ dÉn
quy ho¹ch thiÕt kÕ KCNST
5.1. Qu¸ tr×nh quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ
5.1.1. Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ ®ång bé vµ hîp nhÊt
§èi víi c¸c KCN hiÖn nay ë ViÖt Nam, viÖc thiÕt kÕ chia
lµm 3 giai ®o¹n:
Giai ®o¹n 1 - Quy ho¹ch KCN: quy ho¹ch sö dông ®Êt,
chia l« ®Êt, quy ho¹ch hÖ thèng HTKT, quy ho¹ch c¶nh
quan m«i trêng.
Giai ®o¹n 2 - ThiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh: nhµ ®iÒu hµnh,
c¸c c«ng tr×nh c«ng céng dÞch vô, c¸c c«ng tr×nh HTKT.
Giai ®o¹n 3 - ThiÕt kÕ c¸c nhµ m¸y n»m trong c¸c l«
®Êt
Ba giai ®o¹n nµy thêng ®îc tiÕn hµnh ®éc lËp vµ do
c¸c tæ chøc t vÊn thiÕt kÕ kh¸c nhau ®¶m nhiÖm. HÇu nh kh«ng
cã sù hîp t¸c gi÷a c¸c tæ chøc t vÊn thiÕt kÕ nµy.
Kh¸c víi c¸c KCN th«ng thêng, mçi c«ng tr×nh, mçi nhµ
m¸y, mçi ®êng èng kü thuËt trong KCNST ®Òu lµ c¸c “m¾t xÝch”
trong chu tr×nh ho¹t ®éng cña HSTCN. ViÖc quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ
c¸c “m¾t xÝch” nµy cÇn tiÕn hµnh ®ång thêi, ®ång bé vµ ®ßi hái
cã sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c tæ chøc t vÊn thiÕt kÕ. Ch×a
khãa cña thµnh c«ng lµ t¹o ra mét sù hîp nhÊt mét c¸ch hÖ
thèng vµ hiÖu qu¶ gi÷a c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c nhau ngay
tõ khi b¾t ®Çu thiÕt kÕ KCNST.
ViÖc quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ KCNST cßn ®ßi hái sù hîp t¸c
chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ níc vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ, quy ho¹ch, ph¸p luËt, m«i trêng, …. CÇn tËn dông c¸c
c¬ quan chøc n¨ng nµy nh lµ ngêi t vÊn, chØ dÉn vµ chÝnh hä
sÏ quyÕt ®Þnh th«ng qua c¸c ®Ò xuÊt trong KCNST.
69
5.1.2. C¸c chØ dÉn cho viÖc hîp nhÊt
Cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô ®Ó thùc hiÖn sù hîp
nhÊt. Sau ®©y lµ mét sè c¸c chØ dÉn c¬ b¶n:
Hîp t¸c toµn bé ngay tõ ®Çu ®Ó thèng nhÊt quan
®iÓm trong suèt qu¸ tr×nh thiÕt kÕ KCNST.
Cã mét chØ dÉn tæng thÓ c¬ b¶n víi sù tËp trung vµo
c¸c nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi sö dông.
KhuyÕn khÝch sù hîp t¸c lµm viÖc vµ tiÕt kiÖm chi phÝ tõ
viÖc quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ ®ång bé.
KhuyÕn khÝch c¸c ý tëng cña c¸c chuyªn gia trong
mäi lÜnh vùc cña dù ¸n.
T¹o mét kªnh th«ng tin më cho chñ ®Çu t, c¸c nhµ
thiÕt kÕ vµ mäi ®èi tîng quan t©m tíi dù ¸n KCNST.
C¸c nhµ thiÕt kÕ cÇn hiÓu râ yªu cÇu vÒ gi¶m chi phÝ,
gi¶m chÊt th¶i vµ gi¶m t¸c ®éng m«i trêng trong viÖc
x©y dùng thùc tÕ.
5.2. C¸c c«ng cô quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ c¬ b¶n
5.2.1. §Æt sù hîp nhÊt trong quan ®iÓm cña STHCN
STHCN lµ mét trong nh÷ng khoa häc cã tÝnh hÖ thèng vµ
hîp nhÊt. C¸c nguyªn lý vµ ph¬ng ph¸p cña nã sÏ chØ dÉn c¸c
nhµ thiÕt kÕ trong viÖc:
Nh×n nhËn KCNST vµ m«i trêng nã t¹o ra lµ mét phÇn
cña hÖ sinh th¸i tù nhiªn.
Hîp t¸c quy ho¹ch, thiÕt kÕ vµ hµnh ®éng mäi n¬i mäi
lóc (tõ cÊp ®Þa ph¬ng tíi cÊp toµn cÇu, tõ ng¾n h¹n
®Õn dµi h¹n).
Hîp t¸c trong lùa chän thiÕt kÕ víi nh÷ng kiÕn thøc míi
nhÊt vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng cÊp b¸ch (tõ toµn cÇu
®Õn ®Þa ph¬ng).
C©n b»ng c¸c yÕu tè kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng (nhu
cÇu vµ søc Ðp ®èi víi con ngêi vµ hÖ sinh th¸i)
70
C©n b»ng gi÷a kh¶ n¨ng thÝch øng vµ hiÖu qu¶ trong
toµn hÖ thèng
Nhµ thiÕt kÕ cÇn nh×n nhËn KCNST nhmét thùc thÓ sèng
trong hÖ tù nhiªn vµ cÇn sö dông c¸c gi¸ trÞ, c¸c c«ng cô cña
STHCN hç trî thiÕt kÕ KCNST trong mét bèi c¶nh tù nhiªn.
C¸c ph¬ng ph¸p thiÕt kÕ c«ng nghiÖp th«ng thêng lµ
cha ®ñ ®Ó mét KCNST cã thÓ cïng tån t¹i bÒn v÷ng vµ hoµ hîp
trong m«i trêng tù nhiªn. STHCN khuyÕn khÝch sù phèi hîp quy
ho¹ch vµ thiÕt kÕ trong mäi thêi ®iÓm vµ mäi møc ®é, kh«ng chØ
cã sù hîp t¸c chÆt chÏ trong néi bé nhãm thiÕt kÕ mµ cÇn c¶ sù
phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc ph¸t
triÓn vïng cho mét sù ph¸t triÓn bÒn vòng chung. ViÔn c¶nh t¬ng
lai l©u dµi cña KCNST gióp cho viÖc hîp t¸c thiÕt kÕ: hiÓu c¸c vÊn
®Ò cÊp b¸ch vÒ m«i trêng vµ c¬ héi kinh tÕ.
C¸c bíc quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ cña STHCN bao gåm:
Thèng kª c¸c ®iÒu kiÖn vµ søc Ðp sinh th¸i cña khu vùc
(sinh th¸i häc)
§iÒu tra vÒ c¸c dßng nguyªn vËt liÖu vµ n¨ng lîng
(céng sinh c«ng nghiÖp)
C¸c ph¬ng ¸n c¶i thiÖn trong khu vùc c«ng nghiÖp,
th¬ng m¹i vµ gia ®×nh vÒ viÖc sö dông n¨ng lîng
(tiÕt kiÖm n¨ng lîng) vµ nguyªn vËt liÖu (gi¶m «
nhiÔm vµ t¸i chÕ)
C¸c gi¶i ph¸p thay thÕ (thiÕt kÕ b¶o vÖ m«i trêng vµ
c¸c m« h×nh ®Çu ra-vµo linh ho¹t).
Bé phËn thiÕt kÕ KCNST cÇn mét nhµ sinh th¸i häc t vÊn.
Ngêi nµy cÇn cã ®ñ c¸c kiÕn thøc vÒ nhiÒu hÖ sinh th¸i kh¸c
nhau, kü n¨ng giao tiÕp tèt vµ c¶ nh÷ng kinh nghiÖm trong c¸c
dù ¸n kh«i phôc hÖ sinh th¸i hay c¸c dù ¸n sinh th¸i kh¸c. Nhµ t
vÊn nµy cã mét vai trß chøc n¨ng gi¸ trÞ: §ãng vai trß chñ chèt
trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Þa ®iÓm; Tham gia qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ®Ó gióp
thö nghiÖm sù ph¸t triÓn KCNST nh mét hÖ sinh th¸i trong tù nhiªn;
Hç trî thiÕt kÕ c¶nh quan KCNST.
71
5.2.2. Ph¬ng ph¸p kü thuËt vµ qu¶n lý “logistic”
Logistic ®îc ¸p dông ®Çu tiªn trong lÜnh vùc quèc phßng
®Ó qu¶n lý, cung cÊp, vËn hµnh, hç trî c¸c ho¹t ®éng qu©n sù,
sau ®ã lµ trong c¸c hÖ thèng nghiªn cøu vò trô (nh ch¬ng tr×nh
Appolo), vµ b©y giê ®îc ¸p dông réng r·i trong d©n sù, ®Æc biÖt
lµ trong thiÕt kÕ c«ng nghiÖp b¶o vÖ m«i trêng.
Logistic lµ mét “khoa häc” vµ “nghÖ thuËt” vÒ qu¶n lý, kü
thuËt vµ c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n liªn quan tíi c¸c yªu cÇu,
thiÕt kÕ, cung cÊp vµ duy tr× c¸c nguån lùc ®Ó hç trî c¸c môc
tiªu, quy ho¹ch vµ ho¹t ®éng (Theo The International Society of
Logistic). Nãi mét c¸ch kh¸c Logistic lµ mét qu¸ tr×nh quy ho¹ch,
triÓn khai thùc hiÖn vµ ®iÒu khiÓn cã hiÖu qu¶ dßng chuyÓn ®éng
vµ lu tr÷ cña hµng hãa, dÞch vô vµ c¸c th«ng tin liªn quan tõ
®iÓm ®Çu ®Õn ®iÓm tiªu thô cuèi cïng ®Ó phï hîp víi c¸c yªu
cÇu cña kh¸ch hµng (Theo Council of Logistic management).
C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt c«ng tr×nh vµ qu¶n lý cña Logistic
cÇn thiÕt trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KCNST. Nã cung cÊp mét
khung hÖ thèng vµ c¸c c«ng cô ®Ó tæng hßa c¸c yÕu tè m©u
thuÉn trong ph¸t triÓn, ho¹t ®éng, duy tr× vµ kÕt thóc cña nh÷ng
hÖ thèng quy m« lín nh KCNST.
Trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña KCNST còng nh cña
tõng doanh nghiÖp, Logistic ®¶m b¶o 8§ yªu cÇu sau:
§óng s¶n phÈm
§óng khèi lîng
§óng ®iÒu kiÖn
§óng vÞ trÝ
§óng thêi gian
§óng kh¸ch hµng
§óng gi¸ c¶
§óng th«ng tin
C«ng cô quan träng nhÊt cña Logistic lµ Hç trî hîp nhÊt
(ILS-Integrated Logistics Support). §©y lµ mét nhãm c¸c ph¬ng
ph¸p vµ c«ng cô phøc t¹p gióp hîp nhÊt mét c¸ch hÖ thèng tÊt
c¶ c¸c yªu cÇu cña KCNST víi qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ tæng
thÓ. ILS cã thÓ hç trî thiÕt kÕ hÖ thèng níc KCNST, ®¶m b¶o sù
hiÖu qu cña viÖc phèi hîp sö dông níc trong c¸c nhµ m¸y,
c¸c c«ng tr×nh phô trî vµ c¶nh quan, chi phÝ hiÖu qu¶ cho ho¹t
®éng vµ duy tr× KCN, kh¶ n¨ng t¸i thiÕt kÕ ®Ó ®¸p øng c¸c yªu
72
cÇu c«ng nghiÖp vµ m«i trêng míi. ILS còng t¹o ®iÒu kiÖn cho
viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng níc hßa hîp víi hÖ thèng n¨ng lîng,
nguyªn vËt liÖu vµ th«ng tin liªn l¹c.
Trong quy ho¹ch, ILS cã thÓ:
Liªn tôc ph¸t triÓn n©ng cÊp quy ho¹ch tæng thÓ trong
tiÕn tr×nh dù ¸n
§¸nh gi¸ tÊt c¶ c¸c c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p luËn ®Ó
lùa chän c¸c gi¶i ph¸p phï hîp víi nhau.
Hßa nhËp viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô ®· lùa chän.
§a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c lÜnh vùc kh¸c
nhau thµnh mét c¬ së d÷ liÖu toµn diÖn.
Hç trî tÊt c¶ c¸c quy t¾c, nhiÖm vô kinh tÕ vµ m«i
trêng trong c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ph¸t triÓn vµ thiÕt kÕ.
Ph¬ng ph¸p kü thuËt c«ng tr×nh vµ qu¶n lý Logistic cã t¸c
dông trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña dù ¸n. Nã gióp gim thiÓu sè
lîng vµ møc ®é c¸c ph¸t sinh tõ sù phô thuéc lÉn nhau vÒ vËt
chÊt, chuyÓn hãa vµ chøc n¨ng trong KCNST.
5.2.3. ThiÕt kÕ b¶o vÖ m«i trêng
ThiÕt kÕ b¶o vÖ m«i trêng (DfE- Design for Environment) lµ
mét gi¶i ph¸p hÖ thèng nh»m tÝch hîp c¸c yÕu tè vÒ m«i trêng
vµo viÖc thiÕt kÕ s¶n phÈm. DfE cã ba ®Æc trng c¬ b¶n sau ®©y:
ThiÕt kÕ cã tÝnh to¸n theo vßng ®êi cña s¶n phÈm.
¸p dông gi¶i ph¸p ngay tõ giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn
s¶n phÈm.
Sö dông mét hÖ thèng khung, quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ
STHCN ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh.
DfE cung cÊp gi¶i ph¸p hç trî cho c¸c quyÕt ®Þnh cña
nhµ thiÕt kÕ. Nã liªn quan tíi c¸c vÊn ®Ò kü thuËt vµ vßng ®êi cña
s¶n phÈm nh lµ mét chu tr×nh cña STHCN. Ban ®Çu, DfE ®îc ¸p
dông cho mäi vÊn ®Ò liªn quan tíi m«i trêng cña s¶n phÈm vµ
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: sö dông n¨ng lîng vµ nguyªn liÖu, s¶n xuÊt vµ
®ãng gãi, vËn chuyÓn, tiªu thô, t¸i sö dông hay t¸i chÕ, tiªu hñy.