Nguyên tắc sử dụng thuốc, hóa chất trong nuôi
trồng thủy sản
Trong những năm gần đây nghề nuôi cá nước ngọt,
đặc biệt là nuôi cá tra, basa đã thực sự có những bước
phát triển, nông dân đã chuyển dần từ nuôi quảng
canh sang bán thâm canh và thâm canh, con giống
được thả nuôi với mật độ dày, thức ăn chế biến tổng
hợp được sử dụng. Song hầu hết vẫn là phát triển tự
phát. Việc quy hoạch ở các địa phương chưa đuổi kịp
sự phát triển tự phát. Vấn đề bảo vệ môi trường sinh
thái chưa được chú trọng.
Đồng thời, một bộ phận không nhỏ người nuôi chưa
nắm bắt tốt kỹ thuật nuôi, quản lý sức khỏe của động
vật thủy sản trong ao, đầm nuôi nên dịch bệnh dễ
phát sinh, lây lan và gây nhiều tổn thất to lớn về mặt
kinh tế. Vì thế, vấn đề dịch bệnh vẫn luôn là mối
quan tâm hàng đầu của người nuôi trồng thủy sản, họ
đã tìm mọi cách làm giảm dịch bệnh phát sinh bằng
cách sử dụng thuốc và hóa chất trong quá trình nuôi.
Việc sử dụng hoá chất, thuốc kháng sinh trị bệnh cho
động vật thủy sản (tôm, cá) là điều tất yếu cần thiết.
Tuy nhiên, đã có nhiều trường hợp sử dụng hóa chất,
kháng sinh trong phòng trị bệnh cho vật nuôi thủy
sản không tuân thủ các quy định về sử dụng hóa chất,
kháng sinh nên đã có tác dụng ngược, tác động đến
môi trường, hệ sinh thái của khu vực hoặc để lại dư
lượng trong sản phẩm thủy sản; ít nhiều sẽ gây tác hại
đến sức khỏe của người tiêu dùng, nhất là đối với các
loại hóa chất, kháng sinh không được phép sử dụng
trong nuôi trồng thủy sản.
NHỮNG VẤN ĐỀ LƯU Ý KHI SỬ DỤNG HÓA
CHẤT TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN
Có một vài lưu ý khi sử dụng hóa chất trong nuôi
trồng thủy sản:
- Ảnh hưởng đến sức khoẻ người trực tiếp sử dụng.
- Ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm do dư lượng
hóa chất trong các sản phẩm thủy sản.
- Liên quan đến môi trường: Ảnh hưởng của hóa chất
sử dụng đến chất lượng nước và bùn đáy ao (phú
dưỡng hóa môi trường, gia tăng chất hữu cơ, …), tác
động đến cấu trúc và tính đa dạng sinh học; tồn lưu
trong môi trường, tác động đến hệ vi sinh vật trong
môi trường và đưa đến các dòng vi khuẩn kháng
thuốc.
- Sự thiếu hiểu biết trong việc sử dụng hóa chất sẽ
đưa đến việc để lại dư lượng hóa chất trong cơ thể
đối tượng nuôi, hoặc sử dụng hoá chất không hiệu
quả.
Do đó, để đạt hiệu quả cao khi sử dụng hóa chất cần
tuân thủ các yếu tố sau đây:
- Chọn loại hóa chất dễ sử dụng, đơn giản
- Hóa chất sử dụng phải có hiệu quả và tác dụng
nhanh
- Hiệu quả kinh tế sau khi sử dụng hóa chất
CÁC PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG THUỐC, HÓA
CHẤT TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN
Để phòng trị bệnh cho động vật thủy sản thường áp
dụng các phương pháp sau đây:
- Phương pháp tắm: Dùng thuốc với nồng độ tương
đối cao tắm cho động vật thủy sản theo thời gian quy
định (tương ứng với nồng độ thuốc cho phép),
phương pháp này chỉ áp dụng trong trại giống hoặc
môi trường nuôi có diện tích nhỏ.
- Phương pháp ngâm: Thuốc được dùng với nồng
độ thấp và thời gian kéo dài, thường áp dụng cho các
ao đầm nuôi với diện tích lớn. Để giảm lượng hóa
chất sử dụng cần hạ thấp mực nước trong ao đầm
nuôi, đồng thời cũng cần phải chuẩn bị một lượng
nước sạch để chủ động cấp vào ao nuôi phòng khi có
sự cố xảy ra.
- Phương pháp uống: Dùng thuốc hoặc các chế
phẩm trộn vào thức ăn, phương pháp này thường kém
hiệu quả đối với một số bệnh vì khi đối tượng nuôi bị
bệnh khả năng hoạt động sẽ kém, do đó hoạt động bắt
mồi thường kém đôi khi bỏ ăn nên kết quả điều trị
thường không cao. Khi sử dụng phương pháp này cần
bổ sung thêm dầu gan mực, dầu thực vật bao bên
ngoài viên thức ăn để hạn chế thuốc, hóa chất bị mất
đi do hòa tan trong môi trường nước nuôi.
- Phương pháp tiêm: Dùng thuốc tiêm trực tiếp vào
cơ thể động vật thủy sản (chỉ áp dụng cho động vật
quý hiếm hoặc đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao).
TS. Lý Thị Thanh Loan
Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II
