Những khởi điểm của nghệ thuật hiện đại.
Năm 1968, ở nơi sơ tán chợ Bún tỉnh Hà Tây, tôi có dịch xong cuốn
"Lịch sử Hội hoạ hiện đại" của Herbert Read viết năm 1959, để
chuyền tay bạn bè đọc cho vui. Vì, thực ra ngày đó, ở miền Bắc Việt
Nam không có quyển gì mới hơn, và, theo tôi, là đáng tin cậy hơn. ở
thế giới, cuốn sách của Read đã được dịch ra nhiều thứ tiếng từ những
năm 70.
Đến năm 1991, tạp chí Nghiên cứu Văn hóa nghệ thuật - Bộ Văn Hoá
đã giúp tôi công bố được 3 chương, trong đó có chương 1: "Những
khởi điểm của nghệ thuật hiện đại".
Nhiều ý nghĩ của Read tôi tán thưởng và lấy làm bài học nghiệp vụ, tuy
tôi không quên rằng thời điểm ông viết cuốn sách này là năm 1959.
Trước tiên, tôi xin giới thiệu nhân vật Read và cuốn sách của ông để
độc giả nhận xét. Sau đó, là nguyên văn chương "Những khởi điểm của
nghệ thuật hiện đại" mà tôi đã dịch.
1.QUYỂN LỊCH SỬ HỘI HOẠ HIỆN ĐẠI VÀ TÁC GIẢ HERBERT
HERBERT READ là người Anh, đã qua đời ngày 12 tháng 6 năm
1968, khi ông 75 tuổi.
Lần cuối cùng ông xuất hiện trước đại chúng văn hóa là ở cuộc Hội
nghị Văn hóa thế giới họp ở LaHabana - Cuba, vào tháng giêng năm
đó. Người ta còn nhắc tới bản tham luận nổi tiếng của ông bấy giờ về
chủ nghĩa quốc tế trong nghệ thuật. ở đó, một lần nữa, ông bảo vệ lý
tưởng chính nghĩa của xã hội về tự do con người, bao hàm cái hạnh
phúc và khả năng dùng nghệ thuật để làm cho sự hiểu biết lẫn nhau
trong phạm vi quốc tế trở thành hiện thực.
Khi còn sống, ông là một nhà giáo dục nghệ thuật lừng danh bởi hoạt
động và sách viết của mình về nghệ thuật, thi ca. Chỉ nói riêng về nghệ
thuật tạo hình, thư mục của ông đã gồm:
1931: The Meaning of Art - ý nghĩa của nghệ thuật.
1933: Art Now - nghệ thuật ngày nay.
1934: Art and industry - Nghệ thuật và công nghiệp.
1936: Art and Society - Nghệ thuật và xã hội.
1943: Education through Art - Giáo dục bằng nghệ thuật.
1952: The Philosophy of Modern Art - Triết học của nghệ thuật hiện
đại.
1959: A Concise History Modern Painting - Lược sử hội họa hiện đại.
1962: A letter to young Painter - Thư gửi họa sĩ trẻ.
1964: Art and Education - Nghệ thuật và giáo dục.
1967: Art and Alienation - Nghệ thuật và sự tha hóa v, v...
Từ năm 1922 đến năm 1931 ông làm chủ tịch bộ môn gốm ở Bảo tàng
Victoria và Albert ở Luân Đôn.
Từ năm 1931 dạy nghệ thuật ở Đại học Edimbourg; từ năm 1935 dạy ở
Đại học Liverpool; từ năm 1936 đứng đầu tờ Burlington Magazine, tạp
chí chủ chốt của nước Anh về Lịch sử nghệ thuật.
Năm 1954 trong một hội nghị quốc tế về giáo dục nghệ thuật họp ở
Paris, chính Herbert Read là người đã đề xướng ra Tổ chức quốc tế
Giáo dục bằng nghệ thuật - International Society for Education through
Art, viết tắt là INSEA, nằm trong UNESCO, và được giữ chức chủ tịch
Hội này cho tới khi chết.
Ông cũng từng là Viện trưởng Viện nghệ thuật hiện đại của nước Anh:
là chủ biên tờ tạp chí The British Journal of Aesthetics - Tạp chí Mỹ
học Anh; là chủ tịch AICA - Hội phê bình nghệ thuật quốc tế.
Năm 1953 - 1954, Read là giáo sư Đại học Harvard ở Mỹ.
Năm 1966, ông đoạt giải thưởng Erasme de Rotterdam, giải quốc tế về
khoa học.
Bởi cuộc đời hoạt động xuất chúng cho nghệ thuật, năm 1953, nữ
hoàng Anh tặng ông danh hiệu quý tộc là Sir Herbert Read - Ngài
Herbert Read.
Sách của Sir Herbert Read đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và phổ biến
rộng rãi trong các Đại học, thư viện, thị trường.
Ý nghĩa về việc giáo dục bằng nghệ thuật của Read là một ý nghĩa có
công. Read nhìn vào nền văn minh đương thời mà lo lắng cho thân
phận con người, cái thân phận bi thảm qua một sự giáo dục không
tương xứng và cân đối với thực tại đang chia xẻ nhân cách nó ra từng
mảnh. Ông đưa ra sự giáo dục bằng nghệ thuật làm phương tiện giáo
dưỡng toàn diện cho con người, làm phong phú đời sống cảm xúc, vừa
mở rộng giao tế xã hội, vừa đẩy mạnh trí tưởng tượng sáng tạo. Theo
ông, nghệ thuật là đồng nhất với quá trình tự thể hiện của con người,
bởi vậy nó phải trở thành cơ sở cho một sự giáo dục.
Ông không quan niệm nghệ thuật chỉ gồm tác phẩm nghệ thuật, mà
nghệ thuật phải là một lối sống. Nền giáo dục này sẽ là một sự giáo dục
thường xuyên, thực hiện trong cả đời người. Ông "tin tưởng một cách
sâu sắc, rằng cuộc sống không có nghệ thuật là một cuộc sống nghèo
khổ và tàn nhẫn".