13
häc kü thuËt, nã gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. Sù
ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ë níc ta hiÖn nay
cÇn ph¶i tu©n theo c¸c qóa tr×nh cã tÝnh quy luËt sau:
Thø nhÊt, tû träng vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn; tû
träng vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng c«ng nghiÖp ngµy mét t¨ng lªn.
Thø hai, tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng vµ chiÕm u thÕ so víi
lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng lao ®éng x· héi.
Thø ba, tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh phi s¶n xuÊt vËt chÊt t¨ng
nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt.
§èi víi níc ta, ph¬ng híng ph©n c«ng lao ®«ng x· héi hiÖn nay cÇn
triÓn khai c¶ hai ®Þa bµn: t¹i chç vµ n¬i kh¸c ®Ó ph¸t triÓn vÒ chiÒu réng kÕt
hîp ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i u tiªn ®Þa bµn t¹i chç, nªn
cÇn chuyÓn sang ®Þa bµn kh¸c ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o. §i ®«i ví qu¸ tr×nh
ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi, mét c¬ cÊu kinh tÕ míi còng dÇn dÇn ®îc h×nh
thµnh.
b. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh
ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸. §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· x¸c ®Þnh nhiÖm vô " bíc ®Çu t¹o ra mét c¬
cÊu kinh tÕ hîp lý nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh quy luËt vÒ sù
ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ®Êt níc
vµ phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng, hîp t¸c quèc tÕ ". Nh÷ng kÕt qu
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®îc thÓ hiÖn
14
ë c¸c khÝa c¹nh c¬ cÊu kh¸c nhau, trong ®ã râ nÐt nhÊt vµ ®Æc trng nhÊt lµ tõ
gãc ®é c¬ cÊu ngµnh.
* C«ng nghiÖp ho¸ cho phÐp c«ng nghiÖp n«ng th«n tån t¹i vµ ph¸t triÓn
víi tèc ®é t¨ng trëng cao
N«ng th«n ViÖt Nam chiÕm 80% d©n sè, 72 % nguån lao ®éng x· héi,
nhng míi t¹o ra kháang 1/3 tæng s¶n phÈm quèc d©n (1996). Do vËy, CNH-
H§H n«ng th«n kh«ng nh÷ng lµ quan träng, mµ cßn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi
víi quy m« vµ tèc ®é CNH-H§H ®Êt níc. VÊn ®Ò nªu trªn kh«ng ph¶i lµ ®Æc
thï cña ViÖt Nam mµ ®îc rót ra tõ thùc tÕ vµ kinh nghiÖm c¸c níc trong
khu vùc ch©u ¸. Kinh nghiÖm nhiÒu níc cho thÊy H§H kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i
®îc khëi ®Çu hoÆc ®îc duy tr× bëi sù ph¸t triÓn nhanh cña c«ng nghiÖp nÆng
ë mét sè Ýt trung t©m c«ng nghiÖp, t¹i c¸c ®« thÞ lín mµ cã thÓ ®îc khëi ®Çu
ë n«ng th«n vµ phô thuéc vµo khu vùc vµy.
ë ViÖt Nam , §¶ng vµ Nhµ níc rÊt coi träng vai trß cña n«ng th«n,
n«ng nghiÖp trong sù nghiÖp CNH-H§H. NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VIII cña
§¶ng chØ râ: "§Æc biÖt coi träng CNH-H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n; ph¸t
triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng,
l©m, thuû s¶n; ph¸t triÎn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt
khÈu". Nhê qu¸n triÖt nh÷ng chñ, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc nh×n
chung, sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong thêi gian qua ®¬c ®¸nh
gi¸ tæng qu¸t nh sau:
-VÒ c¬ b¶n, c«ng nghiÖp kÓ c¶ dÞch vô n«ng th«n, chØ ®îc xem nh
nh÷ng ngµnh phô ®Ó gi¶i quyÕt thêi gian n«ng nhµn vµ lao ®éng d thõa ë
n«ng th«n. Tuy vËy, trong mÊy n¨m gÇn ®©y, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng
th«n ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn .
15
-C«ng nghiÖp n«ng th«n ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc thùc sù. Sù qu¶n
lý cøng, gß bã tríc ®©y ®· ®îc xo¸ bá vÒ c¬ b¶n. Nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh
s¸ch vÒ ®êi sèng kinh tÕ ®· dÇn dÇn thÊm vµo mçi ngêi d©n; c¬ cÊu vèn ®Çu
t ë n«ng th«n ®· chuyÓn theo híng g×anh cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu
thñ c«ng nghiÖp nhiÒu h¬n.
-C¬ cÊu c«ng nghiÖp n«ng th«n ®· thay ®æi theo híng thÝch øng víi c¬
chÕ kinh tÕ míi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Sù thay ®æi râ nhÊt lµ trong c¬ cÊu
thµnh phÇn kinh tÕ. Kinh tÕ hé vµ c¸c doanh nghiÖp tnh©n, tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng, trong khi c¸c hîp t¸c x· vµ kinh tÕ Nhµ
níc gi¶m ®i râ rÖt .
-NhiÒu ngµnh nghÒ, s¶n phÈm truyÒn thèng tõng bÞ mai mét ®· dÇn dÇn
®îc kh«i phôc l¹i do yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cña thÞ trêng
trong níc vµ quèc tÕ. Sù phôc håi nµy thêng g¾n liÒn víi sù ®æi míi, hiÖn
®¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ truyÒn thèng. MÆt kh¸c, nhiÒu lµng truyÒn
thèng ®îc kh«i phôc l¹i cã søc lan to¶ kh¸ m¹nh sang c¸c khu vùc l©n cËn.
-Tuy nhiªn ®Õn nay c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Tríc hÕt lµ t×nh tr¹ng kinh tÕ thuÇn n«ng, c©y lóa chiÕm tû lÖ tuyÖt ®èi, søc
mua cßn rÊt nhá. Tr×nh ®é kü thuËt cña c«ng nghiÖp n«ng th«n cßn thÊp c¶ vÒ
s¶n phÈm, thiÕt bÞ lÉn c«ng nghÖ. Trõ mét sè mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ, s¶n
phÈm, cña c«ng nghiÖp n«ng th«n cã chÊt lîng thÊp, mÉu m·, kiªñ d¸ng
chËm thay ®æi, tèn nhiÒu nguyªn vËt liÖu, n¨ng l¬ng. PhÇn lín thiÕt bÞ vµ
c«ng nghÖ s¶n vuÊt cña c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ c«ng cô thñ c«ng c¶i tiÕn
hoÆc thiÕt bÞ th¶i lo¹i cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp ®« thÞ. C«ng nghiÖp n«ng
th«n níc ta ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, míi chØ tËp trung ë nh÷ng ®Þa ph¬ng
cã ngµnh nghÒ truyÒn th«ng, ë ven ®« thÞ, ®Çu mèi giao th«ng quan träng.
16
-Cho ®Õn nay, kinh nghiÖm kinh doanh cña ngêi d©n n«ng th«n trªn c¸c
lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, do ®ã hä cha d¸m chÊp nhËn rñi ro vµ
m¹nh d¹n kinh doanh. H¬n n÷a, hä còng thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vÒ kinh doanh
(kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc vÒ nghiªn cøu thÞ trêng, marketing...). §iÒu nµy
cã thÓ thÊy kh¸ râ khi quan s¸t sù khã kh¨n, chËm chËp cña viÖc triÓn khai c¸c
ngµnh nghÒ vµo vïng chØ quen s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tríc hÕt lµ trång trät
thuÇn tuý.
Nh÷ng yÕu kÐm trªn lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho sau nhiÒu
thËp niªn c«ng nghiÖp ho¸, vÒ c¬ b¶n, ViÖt Nam hiÖn nay vÉn lµ mét quèc gia
n«ng nghiÖp víi mét n«ng th«n réng lín thuÇn n«ng, mang nÆng tÝnh tù cÊp,
tù tóc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã mét chÝnh s¸ch hîp lý, thèng nhÊt cña nhµ
níc tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng ®Ó cã thÓ nhanh chãng c«ng nghiÖp ho¸
n«ng th«n-mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cña viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho nÒn
kinh tÕ níc ta.
*T¨ng tØ träng c«ng nghiÖp, dÞch vô, trong c¬ cÊu kinh tÕ níc ta
C¬ cÊu kinh tÕ theo 3 nhãm ngµnh lín: n«ng th«n (bao gåm n«ng nghiÖp,
l©m nghiÖp, ng nghiÖp), c«ng nghiÖp (bao gåm c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ) vµ
dÞch vô (bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i ) ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc.
Tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP t¨ng dÇn, tû träng n«ng nghiÖp
gi¶m dÇn
Nh×n vaß kÕt qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ thêi gian qua ta cã
thÓ nhËn thÊy 3 vÊn ®Ò :
- Thø nhÊt: Trong khi tû träng ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m dÇn qua c¸c
n¨m, th× níc ta vÉn v¬n lªn tõ mét quèc gia thiÕu l¬ng thùc ph¶i
17
nhËp khÈu, thµnh mét níc ®ñ ¨n, cã l¬ng thùc xuÊt khÈu kh¸ vµ
®ang v÷ng bíc thµnh mét níc b¶o ®¶m an ninh l¬ng thùc vµ xuÊt
khÈu l¬ng thùc lín trªn thÕ giíi. ChÝnh sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña
ngµnh n«ng nghiÖp ®· t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng
tÝch cùc - t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m tû träng
ngµnh n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh níc ta
- Thø hai: tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña c¸c nhãm ngµnh lín cña
nÒn kinh tÕ còng kh¸c nhau, t¨ng trëng nhanh nhÊt thuéc vÒ nhãm
ngµnh c«ng nghiÖp, sau ®Õn dÞch vô vµ thÊp nhÊt lµ nhßm ngµnh n«ng
nghiÖp
- Thø ba: C«ng nghiÖp tuy ®îc coi lµ ngµnh quan träng hµng ®Çu
nhng trong thêi gian ®Çu cña CNH, ë níc ta c«ng nghiÖp nhá bÐ
míi chØ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ khai th¸c s¶n phÈm th« tõ tµi
nguyªn thiªn nhiªn. Nhng do nh÷ng ®¬ng lèi ®æi míi cña §ng
trong ngµnh c«ng nghiÖp ®· xuÊt hiÖn nhiÒu nh©n tè míi, t¹o tiÒn ®Ò
cho s¶n xuÊt tiÕp tôc ph¸t triÓn. Cïng víi t¨ng trëng c«ng nghiÖp sÏ
chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ níc ta.
Còng kh«ng thÓ cã qu¸ tr×nh CNH b»ng hÖ thèng dÞch vô ®Æc biÖt lµ hÖ thèng
kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ thÊp kÐm. V× vËy ngay trong giai ®o¹n ®Çu cña CNH-
H§H, §¶ng ta ®· quan t©m tho¶ ®¸ng cho ph¸t triÓn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng
®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thu hót ®Çu t níc ngoµi
c, ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ
Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ ph¶n ¸nh t×nh h×nh ph©n
c«ng lao ®éng theo l·nh thæ. NÒn kinh tÕ-x· héi cña níc ta mang ®Ëm nÐt