I. Lý thuy t: ế
1. Các khái ni m r i ro.ệ ủ
*khái ni mệ
- r i ro g n v i kh năng x y ra m t bi n c không l ng tr c, bi n c mà ta hoànủ ắ ớ ả ả ộ ế ố ườ ướ ế ố
toàn không bi t ch c. ế ắ
Ví dụ: B n đang t i m t cu c h n v i đ i tác thì b h ng xe gi a đ ng.ạ ớ ộ ộ ẹ ớ ố ị ỏ ữ ườ
- r i ro ng v i s sai l ch gi a d ki n và th c t ho c là r i ro là s không th dủ ứ ớ ự ệ ữ ự ế ự ế ặ ủ ự ể ự
đoán tr c đ c nguyên nhân d n đ n k t qu th c khác v i k t qu d đoán.ướ ượ ẫ ế ế ả ự ớ ế ả ự
* Trong th c t khi nói đ n r i ro ng i ta th ng có hai quan ni m:ự ế ế ủ ườ ườ ệ
+ r i ro ch liên quan đ n các thi t h i- r i ro không đ i x ng: v i quan ni m nàyủ ỉ ế ệ ạ ủ ố ứ ớ ệ
chúng ta có th th y m t s khái ni m r i ro t ng ng nh : r i ro là toàn b bi nể ấ ộ ố ệ ủ ươ ứ ư ủ ộ ế
c ng u nhiên tiêu c c tác đ ng lên quá trình đ u t làm thay đ i k t qu theo chi uố ẫ ự ộ ầ ư ổ ế ả ề
h ng b t l i, r i ro là kh năng x y ra m t s c không may ho c r i ro là s k tướ ấ ợ ủ ả ả ộ ự ố ặ ủ ự ế
h p c a nguy c ho c r i ro là kh năng x y ra t n th t và vì v y thông th ngợ ủ ơ ặ ủ ả ả ổ ấ ậ ườ
chúng ta coi r i ro là s ng u nhiên, là s c gây t n th t và là s ki n ngoài mongủ ự ẫ ự ố ổ ấ ự ệ
mu n.( m t s quan ni m th ng g p: r i ro là s không ch c ch n ho c các m iố ộ ố ệ ườ ặ ủ ự ắ ắ ặ ố
nguy hi m, r i ro đ c hi u là khi các k t qu th c t ch ch h ng kh i d báo,ể ủ ượ ể ế ả ự ế ệ ướ ỏ ự
r i ro đ c hi u là m t mát).ủ ượ ể ấ
Ví d :ụ tai n n p đ n và 1 tòa nhà b đ s p hoàn toàn.ạ ậ ế ị ổ ậ
+ r i ro liên quan đ n c thi t h i và may m n- r i ro đ i x ng: r i ro là kh năngủ ế ả ệ ạ ắ ủ ố ứ ủ ả
sai l ch x y ra gi a giá tr th c t và kỳ v ng k t qu , sai l ch càng l n, r i ro càngệ ả ữ ị ự ế ọ ế ả ệ ớ ủ
nhi u.ề
Ví d :ụ m t tr n đ ng đ t hay sóng th n s mang l i thi t h i n ng n song v n cóộ ậ ộ ấ ầ ẽ ạ ệ ạ ặ ề ẫ
s may m n là nhi u ng i thoát ch t trong gang t t.ự ắ ề ườ ế ấ
* Đ c tr ng c a r i roặ ư ủ ủ
Khi đã xác đ nh đ c các v n đ ti m n đáng k và hi n nhiên chúng ta không đị ượ ấ ề ề ẩ ể ể ủ
tài nguyên đ ng phó v i m i v n đ ti m n này. Vì v y c n xác đ nh đ cể ứ ớ ọ ấ ề ề ẩ ậ ầ ị ượ
nh ng v n đ nào là l n nh t có kh năng đe do d án l n nh t. Có nhi u ph ngữ ấ ề ớ ấ ả ạ ự ớ ấ ề ươ
pháp song có m t ph ng pháp đ c s d ng ph bi n và cũng là đ n gi n nh t đóộ ươ ượ ử ụ ổ ế ơ ả ấ
là đ a ra các phán đoán ch quan v 2 đ c tính c a v n đ ti m n là t n s và biênư ủ ề ặ ủ ấ ề ề ẩ ầ ố
đ .ộ
+ T n s : đ ng nghĩa v i vi c thích r i ro nhi u hay thích r i ro ít. Đ c thầ ố ồ ớ ệ ủ ề ủ ượ ể
hi n b ng xác su t ho c kh năng xu t hi n c a bi n c .ệ ằ ấ ặ ả ấ ệ ủ ế ố
+ Biên đ : m i l n x y ra có l n hay không? L n bao nhiêu? Đ c th hi n b ngộ ồ ầ ả ớ ớ ượ ể ệ ằ
giá tr c a các bi n c ho c tác đ ng c a các bi n c .ị ủ ế ố ặ ộ ủ ế ố
Đ i v i các nhà qu n tr r i ro h chú tr ng t n su t l n, biên đ l n c a r i ro. Vì:ố ớ ả ị ủ ọ ọ ầ ấ ớ ộ ớ ủ ủ
R i ro = T n su t * biên đ .ủ ầ ấ ộ
V i nh ng lo i r i ro này luôn đ c các nhà đ u t đ ý đ n đ có các bi n pháp đớ ữ ạ ủ ượ ầ ư ể ế ể ệ ề
phòng r i ro m t cách có hi u qu nh t.ủ ộ ệ ả ấ
2. Phân lo i r i ro trong đ u t ? Ý nghĩa c a các cách phân lo i?ạ ủ ầ ư ủ ạ
a. Theo các giai đo n c a quy t đ nh đ u tạ ủ ế ị ầ ư
- R i ro tr c khi ra quy t đ nh (r i ro thông tin): đây là lo i r i ro x y ra khiủ ướ ế ị ủ ạ ủ ả
thu th p các thông tin không đ y đ , không chính xác d n đ n nh n di n sai v b nậ ầ ủ ẫ ế ậ ệ ề ả
ch t c a các y u t liên quan đ n ph ng án đ u t , đi u này d n t i ra các quy tấ ủ ế ố ế ươ ầ ư ề ẫ ớ ế
đ nh đ u t sai.ị ầ ư
- R i ro khi ra quy t đ nh (r i ro c h i): r i ro này x y ra khi chúng ta l aủ ế ị ủ ơ ộ ủ ả ự
ch n các ph ng án không t i u. ọ ươ ố ư
- R i ro sau quy t đ nh: là lo i r i ro th hi n s sai l ch gi a d ki n vàủ ế ị ạ ủ ể ệ ở ự ệ ữ ự ế
th c t ự ế
u: Ư
+ R i ro đ c nh n di n theo t ng giai đo n nên thu n l i cho vi c qu n lý ủ ượ ậ ệ ừ ạ ậ ợ ệ ả
+ Các giai đo n có quan h m t thi t v i nhau theo trình t làm t t công vi c tr cạ ệ ậ ế ớ ự ố ệ ướ
s t o đi u ki n thu n l i cho giai đo n sau đ c th c hi n d dàng h n.ẽ ạ ề ệ ậ ợ ạ ượ ự ệ ễ ơ
Nh c :ượ
+ Mang tính ch quan caoủ
+ S li u d ki n và nó có quan h trình t theo các giai đo n nên d d n đ n saiố ệ ự ế ệ ự ạ ễ ẫ ế
l m, r i ro trong đ u t .ầ ủ ầ ư
b. Theo ph m viạ
- R i ro theo ngành d c (r i ro cá bi t): là r i ro nh h ng đ n t ng khâu,ủ ọ ủ ệ ủ ả ưở ế ừ
t ng b ph n riêng bi t trong ho t đ ng đ u t . Đây là r i ro có th gi m thi uừ ộ ậ ệ ạ ộ ầ ư ủ ể ả ể
b ng cách đa d ng hóa đ u t .ằ ạ ầ ư
- R i ro chung: là r i ro nh h ng đ n t t c các khâu, các b ph n trongủ ủ ả ưở ế ấ ả ộ ậ
ho t đ ng đ u t nh chính sách tài chính - kinh t c a chính ph nh chính sách tàiạ ộ ầ ư ư ế ủ ủ ư
khóa chính sách ti n t , lãi su t, các lo i thu đ c bi t và chúng ta không th lo i trề ệ ấ ạ ế ặ ệ ể ạ ừ
b ng ph ng pháp đa d ng hóa đ u t .ằ ươ ạ ầ ư
u:Ư + Có cái nhìn t ng th v nh ng r i ro có th g p ph i trong ng n h n và dàiổ ể ề ữ ủ ể ặ ả ắ ạ
h n.ạ
+ Ph ng pháp qu n tr đ n gi n h n.ươ ả ị ơ ả ơ
Nh c ượ :+ Ch mang tính đ nh tính, không đ nh l ng đ c m c đ tác đ ng ỉ ị ị ượ ượ ứ ộ ộ
c. Theo tính ch t tác đ ngấ ộ
- R i ro theo suy tính (r i ro mang tính ch t đ u c ): là lo i r i ro ph thu củ ủ ấ ầ ơ ạ ủ ụ ộ
vào mong mu n ch quan c a nhà đ u t , nó x y ra trong tr ng h p nhà đ u tố ủ ủ ầ ư ả ườ ợ ầ ư
ch đ ng l a ch n ph ng án cho dù bi t r ng có th có l i ho c b thi t h i.ủ ộ ự ọ ươ ế ằ ể ợ ặ ị ệ ạ
- R i ro thu n túy: là r i ro mang tính khách quan, không ph thu c vào ý chíủ ầ ủ ụ ộ
ch quan c a ch đ u t , r i ro này th ng ch mang l i nh ng thi t h i cho cácủ ủ ủ ầ ư ủ ườ ỉ ạ ữ ệ ạ
ph ng án đ u t . Nó di n ra ngoài d tính và b t ng nh tai n n,cháy nhà…ươ ầ ư ễ ự ấ ờ ư ạ
u nh c đi m:Ư ượ ể
u:Ư +Mang c tính khách quan và ch quan, giúp nhà qu n lý n m b t và x lý v nả ủ ả ắ ắ ử ấ
đ góp ph n t o thói quen s ng và đ i di n v i r i roề ầ ạ ố ố ệ ớ ủ
Nh c :ượ + Ch mang tính đ nh tính, không đ nh l ng đ c m c đ tác đ ngỉ ị ị ượ ượ ứ ộ ộ
d. Theo b n ch tả ấ
- R i ro t nhiên: mang tính ch t t nhiên mà ta không th đ phòngủ ự ấ ự ể ề
đ c,trong tr ng h p này thì th ng ch p nh n r i ro.ượ ườ ợ ườ ấ ậ ủ
- R i ro v công ngh và t ch c: công ngh l c h u quy trình s n xu t ho củ ề ệ ổ ứ ệ ạ ậ ả ấ ặ
qu n lý thi u ch t ch và khoa h c s nh h ng l n đ n k t qu đ t đ c.ả ế ặ ẽ ọ ẽ ả ưở ớ ế ế ả ạ ượ
- R i ro v kinh t - tài chính c p vi mô và vĩ mô: y u t kinh t cũng mang l iủ ề ế ấ ế ố ế ạ
cho doanh nghi p nói chung và d án nói riêng nh ng thi t h i không nh . Kh ngệ ự ữ ệ ạ ỏ ủ
ho ng kinh t toàn c u, l m phát, chênh l ch t giá…đ u có th gây ra nh ng thi tả ế ầ ạ ệ ỷ ề ể ữ ệ
h i n ng n .ạ ặ ề
- R i ro v chính tr - văn hóa - xã h i: S b t n v tài chính, chính tr có nhủ ề ị ộ ự ấ ổ ề ị ả
h ng sâu r ng đ n toàn b ho t đ ng c a n n kinh t .ưở ộ ế ộ ạ ộ ủ ề ế
S khác bi t phong t c t p quán, l i s ng khác nhau, s thi u hi u bi t, tu iự ệ ụ ậ ố ố ự ế ể ế ổ
tác…đ u là nh ng nguyên nhân gây ra nh ng m t mát, h n ch trong kinh doanh, cóề ữ ữ ấ ạ ế
th làm d án g p nhi u khó khăn.ể ự ặ ề
- R i ro v thông tin khi ra quy t đ nh đ u t : có ý nghĩa quy t đ nh là t p h pủ ề ế ị ầ ư ế ị ậ ợ
phân tích c a nh ng lo i trên đ có cái nhiên t ng th và đ y đ nh t v d án, n uủ ữ ạ ể ổ ể ầ ủ ấ ề ự ế
nhân đ nh v thông tin sai s đi đôi v i quy t đ nh sai l m, cho nên tr c khi ra quy tị ề ẽ ớ ế ị ầ ướ ế
đ nh đ u t thì các nhà qu n lý ph i cân nh c và phân tích th t k thông tin và cácị ầ ư ả ả ắ ậ ỹ
y u t tác đ ng tr c khi ra quy t đ nh cu i cùng.ế ố ộ ướ ế ị ố
u:Ư+ Tính đ n t t c các r i ro có th g p ph i,giúp nh n d ng đ y đ và tôngế ấ ả ủ ể ặ ả ậ ạ ầ ủ
quát các r i ro trong t ng lĩnh v c, giúp cho vi c qu n lý r i ro d dàng h n.ủ ừ ự ệ ả ủ ễ ơ
Nh c :ượ + T n nhi u th i gian, chi phí đ phân tích.ố ề ờ ể
e. Theo n i phát sinhơ
- R i ro do b n thân d án gây ra: phát sinh ngay trong n i b doanh nghi pủ ả ự ộ ộ ệ
nh Ban lãnh đ o, chính sách ho t đ ng, trình đ nhân công, v n… là các y u t như ạ ạ ộ ộ ố ế ố ả
h ng tr c ti p t i d án. Nhà qu n tr d án trong nhi u tr ng h p b ph thu cưở ự ế ớ ự ả ị ự ề ườ ợ ị ụ ộ
vào các y u t n i t i c a doanh nghi p. Đ có th h n ch s tác đ ng t doanhế ố ộ ạ ủ ệ ể ể ạ ế ự ộ ừ
nghi p, nhà qu n tr d án nên ch đ ng xây d ng k ho ch làm vi c chi ti t c thệ ả ị ự ủ ộ ự ế ạ ệ ế ụ ể
theo t ng giai đo n, xây d ng l trình làm vi c đ có th ti n hành công vi c m từ ạ ự ộ ệ ể ể ế ệ ộ
cách ch đ ng.ủ ộ
- R i ro x y ra bên ngoài (môi tr ng) và tác đ ng x u đ n d án: phát sinhủ ả ườ ộ ấ ế ự
ngoài doanh nghi p nh ô nhi m môi tr ng, lãi su t tăng cao, s bi n đ ng t giáệ ư ễ ườ ấ ự ế ộ ỷ
l n s làm phát sinh thêm chi phí làm gi m hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi pớ ẽ ả ệ ả ạ ộ ủ ệ
ho c nh h ng tr c ti p đ n d án theo nhi u m c đ khác nhau.ặ ả ưở ự ế ế ự ề ứ ộ
u:Ư+ Nh n di n t ng quát và c th theo t ng n i phát sinh giúp d dàngậ ệ ổ ụ ể ừ ơ ễ
lên k ho ch qu n lý.ế ạ ả
Nh c :ượ + Không có cái nhìn t ng th v kh năng x y ra r i ro trongổ ể ề ả ả ủ
t ng lai, ch chú ý đ n r i ro bên trong mà vô tình làm gi m hi u qu c a vi cươ ỉ ế ủ ả ệ ả ủ ệ
qu n tr r i ro.ả ị ủ
f. Theo m c đ kh ng ch r i roứ ộ ố ế ủ
- R i ro không th kh ng ch đ c (b t kh kháng): Thông th ng đây là cácủ ể ố ế ượ ấ ả ườ
r i ro do môi tr ng thiên nhiên mang l i. Đây là các y u t n m ngoài t m kh ngủ ườ ạ ế ố ằ ầ ố
ch c a con ng i. Đ qu n tr đ c các r i ro này, nhà qu n tr c n tìm hi u k vế ủ ườ ể ả ị ượ ủ ả ị ầ ể ỹ ề