Rủi ro và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại ở Việt Nam

Rủi ro và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng tài trợ xuất nhập

khẩu của ngân hàng thương mại ở Việt Nam

Tác giả

 Lê Tuấn Anh

Rủi ro trong tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu của ngân hàng thương mại

Rủi ro trong hoạt động tín dụng tài trợ XNK là một dạng rủi ro trong hoạt

động của ngân hàng thương mại. Đó là những biến cố bất thường, không

mong đợi xảy ra, dẫn đến tổn thất cho ngân hàng. Trong nền kinh tế thị

trường với xu hướng toàn cầu hoá ngày càng rõ rệt và quan hệ thương mại

quốc tế ngày càng được mở rộng thì đồng thời hoạt động XNK cũng đồng

thời cũng phát triển với quy mô ngày càng lớn. Điều này đóng vai trò quan

trọng trong việc phát huy lợi thế của các quốc gia trong quan hệ kinh tế đối

ngoại với các quốc gia khác. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng của hoạt động

XNK thì vai trò của ngân hàng trong việc hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong

hoạt động XNK ngày càng lớn, và cũng do vậy những rủi ro với các ngân

hàng cũng ngày càng lớn hơn. những rủi ro tín dụng tài trợ XNK là rất đa

dạng và khó quản lý. Bởi vì khác với hoat động tín dụng thông thường, hoạt

động tín dụng tài trợ XNK chịu tác động của nhiều yếu tố ngẫu nhiên, bất

ngờ khó nắm bắt như: tình hình kinh tế, chính trị trên thế giới, các cuộc

khủng hoảng kinh tế chính trị ảnh hưởng rất lớn đến các quan hệ kinh tế đối

ngoại, tác động trực tiếp đến tâm lý, nhu cầu cũng như nguồn cùn cấp các

mặt hàng nhập khẩu. Bên cạnh đó, các yếu tố liên quan đến tỷ giá, yếu tố thời

vụ cũng ảnh hưởng đến giá trị hàng hoá XNK, qua đó tác động xấu đến hoạt

động của doanh nghiệp và ảnh hưởng đến lợi ích của ngân hàng, dẫn tới tổn

thất cho ngân hàng và nền kinh tế.

Như chúng ta đã biết,trong quan hệ XNk thường luôn có một phía đối tác

nước ngoài, và như vậy, các doanh nghiệp kinh doanh XNK trong nước cũng

như ngân hàng tài trợ rất khó nắm bát được tất cả các thông tin cần thiết về

đối tác một cách chính xác. Do đó, khả năng xảy ra rủi ro đã xảy ra thì tổn

thất không thể tránh khỏi đối với doanh nghiệp cũng như ngân hàng. Mặc dù,

về nguyên tắc trong hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng và đơn vị được tài trợ

luôn có những điều khoản quy định roc ràng quyền hạn của ngân hàng cũng

như trách nhiệm của doanh nghiệp, các điều khoản này nhằm đảm bảo khả

năng trả nợ của doanh nghiệp và sử dụng vốn đúng mục đích, có hiệu quả.

Đông thời đơn vị được tài trợ cũng luôn phải có tài sản thế chấp đảm bảo

khoản vay. Tuy nhiên, những tài sản thế chấp này lại chính là lô hàng đó.

Thậm chí ngay cả khi hợp đồng XNK hàng hoá của doanh nghiệp là hoàn hảo

và doanh nghiệp thực hiện hợp đồng một cách suôn sẻ thì rủi ro vẫn có thể

xảy ra do sự vi phạn các điều khoản trong hợp đồng tín dụng, ngay cả khi các

đơn vị được tài trợ hoàn toàn có khả năng thực hiện các cam kết đó.

Xét một cách tổng thể, ta có thể thấy rằng, rủi ro trong tín dụng tài trợ XNK

cũng giống ngư của tín dụng ngân hàng nói chung nó luôn là một yếu tố bất

lợi, tiềm ẩn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, với hậu quả không thể lường trước

được. Vị vậy, đòi hỏi các ngân hàng phải tìm ra biện pháp phòng ngừa, hạn

chế tối đa rủi ro và thiệt hại có thể xảy ra. Muốn vậy các ngân hàng phải têưjc

hiện có hiệu quả trong việc tìm hiểu thông tin về đối tác, về thị trường, về dự

báo và đưa ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Các biện pháp phải được thiết lập một cách đồng bộ và phải được thưc hiện

một cách nghiêm túc và có sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng chuyên

trách. Có như vậy mới có thể thực hiện tốt được công tác phòng ngừa ruỉ ro,

hạn chế tối đa tổn thất, thúc đẩy sự phát triển của hoạt động XNK nhằm tăng

nguồn thu ngoại tệ cho đất nước, đổi mới công nghệ, thúc đẩy nền kinh tế

phát triển.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu của

ngân hàng thương mại ở Việt Nam

Do việc cho vay có liên quan chặt chẽ đến cả ngân hàng và khách hàng mà nó

phục vụ, các chính sách cho vay phải được phác hoạ một cách cẩn thận sau

khi đã xem xét nhiều yếu tố. Sau đây là một số yếu tố quan trọng nhất ảnh

hưởng đến tín dụng tài trợ XNK của NHTM.

Chủ trương chính sách phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước

Các hoạt động kinh tế nói chung và XNK nói riêng chịu tác động rất lớn bởi

chính sách chủ trương đường lối phát triển kinh tế của Nhà nước.

- Về mặt tích cực: chính sách vĩ mô của Nhà nước có thể tạo điều kiện cho

vay XNK của ngân hàng được mở rộng và phát triển. Nếu Nhà nước dùng

chính sách tiền tệ mở rộng thì NHTM được cấp thêm vốn dự trữ, khả năng

cho vay của ngân hàng sẽ gia tăng. Các ngân hàng có thể có chính sách cho

vay tự do hơn. Chính sách lãi suất linh hoạt, lãi suất thực dương luôn là đòn

bẩy thúc đẩy hoạt động tín dụng của ngân hàng. Hoạt động tín dụng tài trợ

XNK chủ yếu diễn ra theo hình thức cho vay bằng ngoại tệ. Vì vậy nếu Nhà

nước cho phép tập trung ngoại tệ vào ngân hàng, quản lý ngoại tệ một cách

chặt chẽ thì ngân hàng sẽ có nhiều nguồn ngoại tệ đáp ứng nhu cầu nhập máy

móc, thiết bị, nguyên liệu của nhà nhập khẩu.

- Về mặt tiêu cực: Chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước có thể gây ra nhiều

rủi ro cho hoạt động tín dụng XNK của ngân hàng. Nếu Nhà nước không có

chiến lược hướng về xuất khẩu thì hoạt động kinh doanh của các doanh

nghiệp XNK rất hạn chế. Từ đó dẫn đến hoạt động cho vay của ngân hàng sẽ

ít đi lợi nhuận của ngân hàng sẽ giảm xuống. Khi Nhà nước áp đặt một hàng

rào thuế quan, phi thuế quan thì nó sẽ dẫn đến tăng giá của một số loại hàng

nhập khẩu, lượng hàng nhập khẩu giảm dẫn đến nhu cầu vay vốn giảm.

Ngoài ra, việc thay đổi nhỏ trong chính sách lãi suất, tỷ giá hối đoái cũng tác

động không ít đến hoạt động tín dụng tài trợ XNK của Ngân hàng. Môi

trường pháp không ổn định, cơ chế chính sách hay thay đổi làm ảnh hưởng

đến chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, làm đảo lộn chính sách tín

dụng của từng ngân hàng. Đây chính là nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng

cho các NHTM.

Môi trường kinh tế chính trị, xã hội trong và ngoài nước

Đất nước, khu vực mà có nền kinh tế bị rơi vào khủng hoảng hoặc luôn luôn

bị chao đảo, biến động mạnh về kinh tế, chính trị dễ dẫn đến hoạt động tín

dụng của Ngân hàng bị thu hẹp. Ngược lại, nếu kinh tế ổn định sẽ dẫn đến

chính sách cho vay tự do hơn. Thực tiễn cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ

năm 1997 ở khu vực Đông Nam á đã chứng minh điều đó. Tất cả hoạt động

của các ngành các lĩnh vực của các quốc gia trong khu vực, đặc biệt hoạt

động của hệ thống ngân hàng đã bị ảnh hưởng sâu sắc. Hàng loạt ngân hàng

của Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia bị tàn phá do không thu lại được các

khoản nợ, không cho vay được để bù đắp chi phí khi nhu cầu tín dụng của

khu vực giảm.

Tình hình chính trị xã hội chiến tranh cũng như thiên tia, dịch hoạ cũng là

một trong những nguyên nhân gây ra rủi ro bất khả kháng đối với các khoản

cho vay của Ngân hàng.

Khả năng ý thức thanh toán của doanh nghiệp XNK

Nhu cầu tín dụng của ngân hàng là yếu tố quyết định đến hoạt động tín dụng

ngân hàng được mở rộng hay thu hẹp. Song nếu có nhu cầu vay vốn để nhập

máy móc thiết bị từ nước ngoài để sản xuất hàng xuất khẩu nhưng khả năng

hoàn trả của doanh nghiệp không cao thì ngân hàng cũng sẽ không cho vay.

Mặt khác, khi ngân hàng cấp vốn cho vay các doanh nghiệp XNK, nhưng vì

một nguyên nhân nào đó các ngân hàng này gặp rủi ro trong quá trình hoạt

động kinh doanh (bị huỷ bỏ hợp đồng, hàng bị mất cắp giảm giá trị... ) làm

cho họ không thu hồi đủ vốn để trả lại các khoản vay cho ngân hàng. Đối với

ngân hàng khi mà có quá nhiều khách hàng đến hạn trả mà khôn có khả năng

thanh toán hoặc cố ý chây ỳ thiếu ý thức tôn trọng các điều khoản thoả thuận

trong hợp đồng tín dụng thì ngân hàng sẽ mất khả năng thanh toán của mình

thậm chí ngân hàng còn rơi vào tình trạng phá sản.

Tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng nói chung và của doanh

nghiệp hoạt động XNK nói riêng với thái độ ý thức thanh toán của doanh

nghiệp sẽ thúc đẩy hay kìm hãm hoạt động tín dụng của ngân hàng.

Năng lực cho vay của ngân hàng

Khả năng huy động vốn của năng lực cho vay phụ thuộc vào vốn tự có của

ngân hàng. Do đó nếu doanh nghiệp kinh doanh XNK có nhu cầu vốn lớn,

trong khi nguồn vốn của ngân hàng nhỏ thì sẽ không thoả mãn yêu cầu của

doanh nghiệp. Tín dụng XNK của NHTM gắn liền với nguồn vốn ngoại tệ.

Do đó làm thế nào để huy động đủ ngoại tệ đáp ứng nhu cầu vay của doanh

nghiệp nhập khẩu đang là vấn đề lớn đối với nhiều NHTM.

Các nhân tố khác

Trình độ quản lý kinh doanh, quản lý vốn cũng như trình độ chuyên môn của

đội ngũ nhân viên tín dụng không phải là không có ý nghĩa đối với hoạt động

cho vay XNK của ngân hàng. Với một đội ngũ nhân viên có kinh nghiệm, có

trình độ trong thẩm định dự án, xem xét đơn vay vốn của khách hàng thì chất

lượng tín dụng sẽ cao và ngược lại.

Bên cạnh đó, hoạt động tín dụng tài trợ XNK của NHTM cũng luôn phải đối

mặt với rủi ro lãi suất hay tỷ giá hối đoái. Tỷ giá hối đoái luôn luôn biến

động, sự biến động này có thể diễn ra hàng ngày. Nếu tỷ giá hối đoái hợp lý

sẽ khuyến khích cả nhập khẩu và xuất khẩu, tạo điều kiện cho nền kinh tế nói

chung và hoạt động kinh doanh của ngân hàng nói riêng sẽ phát triển.

Hoạt động cho vay của ngân hàng chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau.

Có nhân tố tác động tích cực khuyến khích mở rộng hoạt động cho vay. Song

cũng có không ít những nhân tố kìm hãm, gây rủi ro cho hoạt động này của

ngân hàng. Các ngân hàng khi cấp tín dụng cho doanh nghiệp XNK phải

lường trước mọi rủi ro có thể xảy ra trong hoạt động ngoại thương để từ đó

có những quyết định đúng đắn, kịp thời, đạt hiệu quả kinh tế cao nhất.