Nghiệp vụ thanh toán thẻ tín dụng và những rủi ro

Nghiệp vụ thanh toán thẻ tín dụng và những rủi ro

 Đại Học Kinh Tế Quốc Dân

Điều kiện để một ngân hàng tham gia vào quá trình thanh toán thẻ cũng

tương tự như ngân hàng phát hành, một ngân hàng muốn tham gia vào quá

trình thanh toán thẻ thì nó phải đáp ứng được các yêu cầu về pháp lý cũng

như các yêu cầu về tài chính. Riêng đối với Visa và Marters card thì để là

ngân hàng thanh toán thì phải là thành viên chính thức của tổ chức thẻ quốc

tế đó. Và ngân hàng thanh toán phải chịu trách nhiệm hình thành và quản lý

các cơ sở chấp nhận thẻ.

Tra sát, khiếu nại và bồi hoàn

Khái niệm

Giải quyết các tra soát, khiếu nại của chủ thẻ là một quy trình được thực hiện

theo quy định của tổ chức thẻ quốc tế. Quy định này yêu cầu các bên tham

gia thực hiện giao dịch thanh toán thẻ phải tuân theo đúng các điều khoản về

nghiệp vụ của mình và đồng thời đảm bảo cung cấp chính xác và đầy đủ các

chứng từ có giá trị chứng minh cho hành vi của mình.

 Yêu cầu xuất trình chứng từ: ngân hàng phát hành yêu cầu CNTT xuất

trình các chứng từ có liên quan đến giao dịch chủ thẻ có thể thác mắc,

khiếu nại.

 Đòi bồi hoàn : ngân hàng phát hành đòi tiền CNTT đối với giao dịch

chủ thẻ khiếu nại.

 Tái xuất trình: CNTT xuất trình lại giao dịch đã bị ngân hàng phát hành

đòi bồi hoàn không đúng.

 Hoà giải: Các thành viên có liên quan trực tiếp thương lượng nhằm giải

quyết tranh chấp.

 Giải quyết tranh chấp qua trọng tài.

Giải quyết tra sát, khiếu nại khi ngân hàng thương mại là ngân hàng

phát hành thẻ

 Chủ thẻ có thể yêu cầu tra soát khiếu nại về phí và lãi, về một giao dịch

bị ghi nợ nhiều lần, về số tiền giao dịch không chính xác.

 Sử lý tra soát.

 Sử lý giao dịch.

 Giao dịch đòi bồi hoàn và tái xuất trình.

Hoà giải, giải quyết tranh chấp qua trọng tài

 Hoà giải :

Khi ngân hàng thanh toán không chấp nhận bồi hoàn lần 2 của ngân hàng

phát hành thì sẽ tiến hành thủ tục hoà giải. Nhận được yêu cầu hoà giải từ

ngân hàng thanh toán, căn cứ vào các chứng từ do ngân hàng thanh toán và

ngân hàng phát hành cung cấp thẻ tín dụng sẽ tiến hành xem xét đưa ra ý kiến

chấp nhận hay từ chối hoà giải. Nếu chấp nhận sẽ thông báo cho NHPH.

Nhận được thông báo tcủa thẻ tín dụng, ngân hàng phát hành thông báo ngay

cho chủ thẻ để đưa ra quyết định cuối cùng. Nếu chấp nhận hoà giải thì thẻ

tín dụng sẽ đòi tiền ngân hàng phát hành và ghi có ngân hàng thanh toán. Nếu

không chấp nhận thì thẻ tín dụng sẽ đưa tranh chấp trọng tài.

 Giải quyết tranh chấp qua trọng tài:

Hồ sơ giao dịch bị khiếu nại được trình hội đồng trọng tài của tổ chức thẻ

quốc tế giải quyết. Phán quyết của trọng tài có giá trị trung thẩm và bên nào

thua thì bên đó phải chịu án phí.

Những rủi ro trong thanh toán bằng thẻ tín dụng

Về khía cạnh rủi ro thì thẻ tín dụng có độ an toàn cao hơn nhiều dạng đầu tư

và cho vay khác. Tính an toàn thể hiện ngay ở hình thức phát hành của nó.

Hiện nay thẻ tín dụng được phát hành dưới ba hình thức đó là:

 Thế chấp.

 Tín chấp.

 Kết hợp cả hai.

Trong lần phát hành đầu tiên chủ thẻ phải thế chấp 125% hạn mức tín dụng

được cấp. Đương nhiên hình thức này thì an toàn tuyệt đối cho NH. Nhưng

nếu phát hành theo cách này sẽ gây khó khăn cho lỗ lực phát triển thị trường

thẻ và nó chỉ phù hợp trong giai đoạn thử nghiệm.

Tín chấp được quan tâm đến như mộ nhân tố mở rộng thị trường thẻ. NH căn

cứ vào nhân thân, mức thu nhập hằng năm để quyết định hạn mức tín dụng.

Thuy nhiên trường hợp này chứa nhiều rủi ro, nhất là khi chủ thẻ không thể

thanh toán được do nguyên nhân chủ quan từ phía chủ thẻ hay nguyên nhân

khách quan ảnh hưởng đến việc trả nợ của chủ thẻ. Và trên thực tế thì các

ngân hàng hiện nay đều kết hợp sử dụng cả hai biện pháp trên, đó là thẩm

định KH và yêu cầu ký quỹ rồi từ đó quy định HMTD.

Hoạt động của thẻ tín dụng góp phần tạo ra cho NH những đối tác lâu dài và

mang tính ổn định cao vì nó là hình thức tín dụng tiêu dùng và mang tính

ngắn hạn nên ít chịu biến động của chu kỳ kinh tế. Và khi hợp đồng thẻ tín

dụng được ký kết sẽ gắn NH với khách hàng, trong quá trình kinh doanh thẻ

số lượng khách hàng của NH chỉ tăng chứ không giảm (rất ít khi chủ thẻ chủ

động chấm dứt hợp đồng sử dụng thẻ trừ khi họ bị ngân hàng rút hợp

đồng).Việc tạo lập được những quan hệ tín dụng, thanh toán lâu dài trong bối

cảnh môi trường kinh doanh luôn biến động và tình hình cạnh tranh gay gắt

như hiện nay là môt lợi thế lớn mạnh của kinh doanh thẻ.

 Rủi ro tín dụng: NH phát hành thẻ cho khách hàng có đơn xin phát

hành thẻ với đơn xin giả mạo (Fraudulen Applications). Thẻ do không

thẩm định kỹ các thông tin khách hàng trên hồ sơ xin phát hành thẻ.

Trường hợp này có dẫn đến rủi ro về tín dụng cho NHPH khi chủ thẻ

sử dụng thẻ mà không có khả năng về tài chính, không có khả năng

thanh toán.

 Rủi ro khi sử dụng thẻ:Thẻ giả (Couterfeit Card). Thẻ do cá tổ chức tội

phạm hoặc cá nhân làm giả căn cứ từ nhưng thông tin có được từ các

chứng từ giao dịch thẻ hoạc thẻ mất cắp thất lạc. Thẻ giả được sử dụng

tạo ra các giao dịch giả mạo sẽ gây tổn thất cho NHPH, chịu hoàn toàn

trách nhiệm với mọi giao dịch có mã số(Pin) của NHPH.

 Tài khoản thẻ bị lợi dụng (Account takeover). Đến kỳ phát hành lại thẻ,

NHPH nhận được thông báo thay đổi địa chỉ của chủ thẻ và được yêu

cầu gửi thẻ mới về địa chỉ mới. Không kiểm tra tính xác thực của thông

báo nên NHPH gửi thẻ cho người không phải là chủ thẻ theo địa chỉ đó.

Tài khoản của chủ thẻ bị người khác sử dụng chỉ được phát hiện khi

chủ thẻ đích thực không nhận được thẻ liên lạc với NHPH hoặc khi NH

yêu cầu chủ thẻ thanh toán sao kê.

 Chủ thẻ thật không nhận được thẻ phát hành: thẻ bị đánh cắp trên

đường gửi từ NHPH đến chủ thẻ. Chủ thẻ không hề biết là thẻ đã được

gửi cho mình trong khi đó thẻ được sử dụng. Rủi ro này NH sử dụng

phải chịu.

 Giao dịch giả trên thẻ đã mất: thẻ bị đánh cấp, thất lạc, bị người khác

sử dụng.

 Rủi ro khi thanh toán thẻ. Bồi hoàn giao dịch không theo quy định của

tổ chức thẻ quốc tế.

Thanh toán giao dịch giả mạo: Nếu NH vẫn không thanh toán cho những giao

dịch giả mạo thì NH đó phải chịu rủi ro này.

Nhân viên Dịch vụ chấp nhận thẻ in nhiều hoá đơn thanh toán cho một

thẻ(Multiple irmiisnt): khi thực hiện giao dịch nhân viên của đơn vị chấp

nhận thẻ cố tình in nhiều bộ hoá đơn thanh toán nhưng chỉ cho chủ thẻ ký

một bộ hoá đơn để hoàn thành giao dịch. Sau đó anh ta sẽ giả mạo chữ ký

chủ thẻ để nộp hoá đơn thanh toán cho ngân hàng.

 Tạo băng từ giả (skimming). Lấy cắp thông tin trên băng từ của thẻ thật

để tạo băng từ trên thẻ giả.

 Rủi ro trong hệ thống: Khi hệ thống vi tính không hoạt động hoặc có

lỗi trong sử lý dữ liệu.

 Một nhược điểm nữa của chủ thẻ tín dụng là nó kích thích sự tiêu dùng

quá mức của KH. Nếu sử dụng tiền mặt để mua hàng,KH ý thức được

số tiền mang theo là giới hạn, vì vậy sẽ chọn những mặt hàng cần thiết,

phù hợp với số tiền mang theo. Nếu sử dụng thẻ để mua hàng hoá -dịch

vụ, do số tiền trên thẻ có giá trị rất lớn nên khi mua hàng bạn dễ dàng

lâm vào tình trạng mua bất cứ thứ gì mà mình thích dẫn đến lãng phí.

Hiệu quả kinh doanh thẻ tín dụng của Ngân hàng Thương mại

Thẻ đã mang lại cho NH nhiều nguồn thu khác nhau. Đầu tiên, phải kể đến

đó là những khoản phí thu được bao gồm :

 Thứ nhất: Các khoản phí mà chủ thẻ phải trả. Tuy số phí áp dụng cho

mỗi thẻ là không lớn, trong nhiều trường hợp phí thu là để bù chi,

nhưng với nhiều thẻ NH có thể tích lại được một nguồn thu.

 Thứ hai: các khoản phí cho giao dịch rút tiền mặt, phí chậm trả đối với

KH sử dụng thẻ tín dụng để ứng trước tiền của NH. Thông thường loại

phí này cao hơn lãi suất cho vay dài hạn của NH. Như trong trường hợp

rút tiền mặt phí có thể lên tới 4% cho NHPH và NH vẫn tính lãi khi

khách hàng không trả tiền đúng hạn. Với thẻ tín dụng lãi chậm trả có

thể vượt mức 2.5%.

 Thứ ba: phí thu từ các cơ sở chấp nhận thẻ khi họ muốn NH là người

thanh toán cuối cùng mà nhờ việc thanh toán đó họ đã thu hút được

nhiều hơn khách hàng, đem lại phần tăng trong doanh thu.

Kế đến, lợi nhuận mà NH thu được là từ hoạt động làm đại lý hay chi nhánh

thanh toán cho tổ chức phát hành thẻ. Đây có thể nói là nguồn thu lớn nhất,

như là một chiết khấu thương mại khi NH thanh toán lại tiền cho tổ chức phát

hành. Phần lớn các NH ở Việt Nam đều làm chi nhánh thanh toán cho tổ chức

thẻ quốc tế và đã thu đươc một khoản phí lớn cho hoạt động này.

Tập trung lại, NH có thể thu 6 loại phí khác nhau:

 Chiết khấu thương mại: Khoản thu phát sinh trên doanh số thanh toán

của các CSCNT. Khi các CSCNT trình hoá đơn thanh toán thẻ tín dụng

lên NH, NH sẽ tính chiết khấu một khoản trên doanh thu.

 Lệ phí thường niên: khoản phí mà chủ thẻ phải trả cho quyền sử dụng

thẻ tín dụng.

 Phí rút tiền mặt: Khoản phí thu được trên mỗi giao dịch rút tiền trực

tiếp tại quầy giao dịch hoặc các máy ATM. Khoản phí 4% này chủ thẻ

trực tiếp phải trả.

 Các khoản thu tài trợ:

 Tín dụng là một dạng thức cho vay. Lãi sẽ được tính trên số dư tuần

hoàn.Tại ngày đáo hạn nếu chủ thẻ thanh toán ít hơn số dư thực tế sẽ

phải chịu lãi suất theo lãi suất hiện hành của NH trên phần dư nợ còn

thiếu. Trường hợp chủ thẻ không thanh toán đủ số tiền thanh toán tối

thiểu theo quy định, còn phải chịu khoản phí chậm trả trên phần số dư

thanh toán tối thiểu còn lại.

 Phí đại lý thanh toán: Với các giao dịch thẻ mà NH thanh toán hộ

NHPH, Ngân hàng sẽ được hưởng một phần chiết khấu trên doanh số

thanh toán hộ.

Các khoản thu khác:

 Phí tăng hạn mức tín dụng tạm thời.

 Phí tra soát.

 Phí cấp lại thẻ mất cắp.

 Phí cập nhật thẻ mất cắp, thất lạc lên danh sách cấm lưu hành.

Tất cả những khoản thu từ nghiệp vụ thẻ đem lại một tỉ suất sinh lời lên tới

20%/năm cho NH. Vì vậy, dễ hiểu tại sao thẻ tín dụng có một sức hấp dẫn

lớn như vậy với những tổ chức kinh doanh thẻ.

Bên cạnh lợi ích làm tăng lợi nhuận cho NH, việc kinh doanh thẻ còn góp

phần đa dạng hoá các hình thức dịch vụ mà NH cung cấp. Mà điều này có tác

động không nhỏ đến uy tín của NH. Rõ ràng, khi lựa chọn một NH phục vụ

mình KH sẽ chọn NH nào có khả năng cung ứng nhiều hình thức dịch vụ

hơn, giao dịch tiện lợi hơn. Vì vậy kinh doanh thẻ chính là một hướng đi

đúng đắn cho các NH hiện đại để nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên

thị trường…