Hướng dẫn những sai lầm cần tránh
khi dạy trẻ tập nói
Khi trẻ bi bô tập nói những từ đầu tiên, cha mẹ thường mắc lỗi trong
việc hình thành kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ.
1
Lặp lại lỗi phát âm của trẻ
Khi mới học nói, trẻ khó tránh được việc phát âm ‘méo mó’ không
chuẩn nên một số người cảm thấy như thế thật ngộ nghĩnh, đáng yêu và
hay nhắc lại với niềm vui thích. Ví dụ: ‘Con thỏ’ thì trẻ nói thành ‘con
ỏ’ hoặc ‘con xỏ’…
Việc lặp lại lỗi phát âm của trẻ vô tình sẽ trở thành thói quen, khiến trẻ
dễ nói ngọng và càng khó sửa hơn. Vì vậy, khi dạy trẻ bạn cần phát âm
thật chuẩn xác. Nếu trẻ có nói sai thì nhẹ nhàng nhưng phải kiên quyết
uốn ngay. Và, hãy nói đi, nói lại từ đúng đó cho trẻ nghe.
Có nhiều lỗi người lớn cần tránh khi dạy con tập nói.
2
Dạy bằng ngôn ngữ ‘trẻ con’
Nhiều người nghĩ rằng việc dùng ngôn từ đơn giản hay dùng chính
ngôn ngữ ‘trẻ con’ để nói chuyện sẽ khiến trẻ nhận thức và tiếp thu vấn
đề nhanh nhạy hơn. Ví dụ, trẻ nói “Mẹ ơi! Lấy tơm cho con” thì mẹ
không nói lại lời của trẻ là “Tơm của con đây”, mà cần nhắc trẻ nói
đúng: “Con phải nói là mẹ ơi, lấy cơm cho con. Cơm của con đây”.
Người lớn tuyệt đối không nên nói theo những từ mà trẻ phát âm sai.
3
Nghe nhạc đoán chương trình’ quá nhanh
Khi trẻ chỉ bình nước, người lớn liền hiểu ngay là trẻ muốn uống nước,
thế là lấy ngay bình nước đưa cho chúng. Như thế bạn đã tước mất cơ
hội tập nói của trẻ.
Dù bạn có đoán đúng ý trẻ thì cũng không nên phản xạ quá nhanh mà
nên khích lệ trẻ phát ra âm thanh, dùng ngôn ngữ biểu đạt mong muốn
của mình.
Hướng dẫn dạy con học nói trong năm đầu đời
Mời các mẹ tham khảo thông tin dưới đây để thấy sự phát triển khả
năng ngôn ngữ của bé trong năm đầu tiên nhé.
1
Giai đoạn từ 1-3 tháng tuổi:
Ở giai đoạn này, bé ngủ nhiều hơn thức, nhưng bé vẫn có thể nghe
những gì bạn nói. Mẹ hãy kể chuyện cho bé nghe, vì bé rất thích nhịp
điệu trong giọng nói của mẹ.
2
Giai đoạn từ 4-6 tháng tuổi:
Bé đã bắt đầu biết quan sát xung quanh, bé thích nhìn những cử động
bằng miệng của mẹ và giao tiếp với mẹ bằng mắt, cử động chân tay tuy
chưa rõ rệt. Hãy bế bé ở tư thế thích hợp để bé nhìn thấy khuôn mặt mẹ
rõ nhất và lắng nghe mẹ nói nhé. Bé biết tặc lưỡi và khua tay chân để
đáp lại đấy mẹ ạ.
3
Giai đoạn từ 7-9 tháng tuổi:
Bé phân biệt được những tiếng nói khác xung quanh mình (ngoài tiếng
mẹ), như tiếng bố, tiếng ông bà… và những âm thanh của cuộc sống.
Bé biết hướng sự chú ý về nơi phát ra âm thanh, biết bắt chước nét mặt
của mẹ, bé thích nhìn ngắm mọi người đi lại và hóng chuyện nữa. Mẹ
nên lặp lại những gì bé nói, bé sẽ rất thích thú vì bé cảm thấy mẹ thực
sự quan tâm đến bé.
4
Giai đoạn từ 10 tháng -1 tuổi:
Ở giai đoạn này, bé đối thoại nhiều hơn, thậm chí nói một mình khi
chơi đồ chơi. Bé biết gọi khi mọi người chưa tập trung vào mình. Càng
ngày mẹ càng thấy bé đáng yêu hơn vì bé tỏ ra biết nói chuyện với mẹ.
Mẹ hãy thường xuyên nói những câu ngắn gọn, bé sẽ hiểu ngay và làm
theo mẹ đấy. Bé biết thể hiện thái độ bằng nét mặt, và cử động tay nữa.
Mẹ hãy dạy cho bé cả ngôn ngữ cử chỉ nhé, bé sẽ cần nó để diễn đạt ý
muốn của mình khi ngôn từ của bé còn hạn chế.
Quan điểm sai lầm khi dạy con học nói.
Nhiều người cảm thấy rất hào hứng mỗi khi con mình nói ra được một
từ mới, cho dù những từ đấy chẳng phù hợp với trẻ, thậm chí còn bậy
bạ. Điều này ảnh hưởng rất xấu tới sự phát triển ngôn ngữ và hành vi
giao tiếp của trẻ sau này.
1
Tán thưởng khi trẻ nói từ "lạ"
Trong giai đoạn từ 2 - 3 tuổi, trẻ học nói rất nhanh. Bất kể từ nào lọt
vào tai trẻ cũng có thể khiến trẻ ghi nhớ dù người lớn có muốn hay
không. Điều này giải thích tại sao có những câu, những từ cha mẹ
chẳng dạy mà con cũng nói khiến cả nhà ngạc nhiên. Rất có thể bé đã
nghe được ở đâu đó trong lúc đi chơi, từ những người hàng xóm...
Chính vì đặc điểm như vậy mà đôi khi, trẻ học được những từ "lạ",
những từ bậy bạ, không phù hợp lứa tuổi. Nhiều cha mẹ giật mình lo
lắng khi thấy con tự dưng văng "Đéo" hay "Mẹ mày"... Nhưng có
những gia đình lại vỗ tay tán thưởng vì cho rằng con mình như thế là
lanh lợi, học nhanh. Họ cũng ỷ lại rằng: Đằng nào lúc lớn lên nó chẳng
phải sửa. Nhờ sự khích lệ động viên ấy mà đứa trẻ sẽ thích thú nhắc đi
nhắc lại những từ "lạ" và vận dụng từ đó vào các cuộc giao tiếp như
những gì chúng từng được xem ở người lớn.
Thực chất những tiếng nói đầu đời rất ý nghĩa với con trẻ, là cột mốc
đầu tiên cho những câu nói khác để mở rộng kỹ năng giao tiếp xã hội,
vậy nên mọi từ ngữ bé học được đều được vận dụng và khó sửa đổi về
sau. Vì lẽ đó, bạn nên chỉnh ngay lời nói có văn hóa cho trẻ từ nhỏ,
cung cấp và làm giàu vốn từ tích cực cho trẻ. Mỗi khi thấy bé nói bậy,
cha mẹ cần tỏ thái độ không hài lòng để trẻ biết và không tái phạm lần
sau. Tuyệt đối không nặng lời với trẻ.
2
Để bé bắt chước hành vi ứng xử không tốt của người lớn
Bạn có thể vẫn chú ý đến việc dạy con nói, dạy con lễ phép trong giao
tiếp. Nhưng trong sinh hoạt hành ngày, khi giao tiếp với trẻ và với
những người khác, bạn lại quên mất mình phải là tấm gương sáng cho
con. Có người mẹ hay chỉ tay, trừng mắt mắng con "Ngồi im" khi con
nghịch. Đến khi người lớn làm trẻ tức giận, chúng cũng lườm, chỉ tay
vào mặt người lớn và quát "Ngồi im". Việc bắt chước này của bé không
chỉ trong lời nói mà còn trong hành động. Chính vì vậy, đến lúc bé đi
học ở nhà trẻ, nhiều khi về nhà, bé còn bắt chước cách cô giáo mắng
các bạn trong lớp.
Thật ra, người lớn là tấm gương rất thực cho con trẻ noi theo khi chúng
bước vào tuổi “học ăn học nói”, vì thế bạn nên chú ý cách cư xử, giao
tiếp của mình để con học được những điều hay, đẹp. Những từ ngữ
không hay khi qua miệng con trẻ bi bô dù nghe dễ thương thế nào thì
cũng cần chấn chỉnh, vì bạn không thể biết con có thể vận dụng thường
xuyên và nhớ dai thế nào, để lâu về sau muốn sửa cũng không dễ.
3
Giải thích không thống nhất và không giữ lời hứa
Trẻ ở tuổi tập nói rất thường hay hỏi, nhiều khi những câu hỏi rất ngu
ngơ, chi tiết và nhắc đi nhắc lại làm người lớn khó chịu. Ba mẹ khi này
cũng hay nghĩ con còn nhỏ nên chỉ giải thích qua loa. Tuy nhiên, nếu
vấn đề không quá phức tạp, bạn nên dành thời gian giải thích một cách
dễ hiểu nhất cho con và tuyệt đối tránh việc mẹ nói thế này ba lại nói
thế khác bởi điều đó rất dễ làm mất lòng tin ở con trẻ.
Ví dụ: Khi trẻ thắc mắc mình sinh ra từ đâu, mẹ thì ngại ngùng trả lời
từ nách còn bố thì cười xòa bảo từ rốn mẹ. Vậy là trẻ chẳng biết nên tin
ai, và như nào là đúng. Từ đó, chúng cho rằng bố mẹ đang nói dối và
đâm mất lòng tin từ cha mẹ. Cũng giống như vậy với lời hứa, cha mẹ
nhiều khi cứ hứa đại để trẻ yên tâm không quấy nhiễu. Nhưng rồi họ
cũng quên tiệt những lời đã hứa với trẻ. Vì vậy, trẻ mất lòng tin và
cũng hay hứa xuông như cha mẹ. Hôm nay trẻ vẽ bậy ra bàn ghế, khi
mẹ phạt, trẻ hứa sẽ không làm nữa, rồi đến ngày mai, việc đâu lại hoàn
đấy.
Dành thời gian giải thích cho trẻ tùy theo mức độ nhận thức của con và
biết giữ lời hứa không những là cách giúp trẻ học nói mà còn là phương
pháp giúp trẻ phát triển nhân cách tốt.
