Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng tại trường Mầm Non 3
I. TÊN SÁNG KIẾN KIẾN KINH NGHIỆM:
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ CHO TRẺ 24 – 36 THÁNG
TẠI TRƯỜNG MẦM NON 3
II. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI, MÔ TẢ NỘI DUNG
1. Lý do chọn đề tài:
Như chúng ta đã biết ngôn ngữ luôn có vai trò to lớn trong sự hình thành và phát
triển nhân cách của trẻ. “Ngôn ngữ là phương tiện để phát triển tư duy”, là công cụ để
giúp phát triển tư duy và là phương tiện để giáo dục tình cảm, thẩm mỹ cho trẻ. Trong giáo
dục trẻ mầm non hiện nay, chúng ta càng thấy rõ vai trò của ngôn ngữ đối với việc giúp trẻ
trở thành những con người phát triển về mọi mặt: đức, trí, thể, mỹ và hình thành những cơ
sở ban đầu của nhân cách con người. Vấn đề phát triển ngôn ngữ một cách có hệ thống cho
trẻ ngay từ nhỏ là nhiệm vụ vô cùng quan trọng.
Từ 2 tuổi đến 3 tuổi (24- 36 tháng), vốn từ vựng của bé được mở rộng liên tục và bé
có thể cảm nhận được tất cả những điều người lớn nói. Ở giai đoạn 3 tuổi, bé có thể giao
tiếp lưu loát với người lớn trong một cuộc trò chuyện khá dài. Hơn nữa, nó có thể kết nối
nhiều từ hơn để tạo thành câu dài.
Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, phần lớn các bố mẹ đều bận rộn lo toan cho cuộc
sống, thời gian bố mẹ trò chuyện với trẻ để phát triển vốn từ còn ít. Một số cha mẹ của trẻ
nhận thức về tầm quan trọng của ngôn ngữ còn hạn chế. Do vậy vốn từ của trẻ em ngày nay
phát triển chậm và ít, chủ yếu trẻ được tiếp xúc và phát triển ngôn ngữ thông qua ti vi, phim
ảnh… chưa được sự chỉ bảo, uốn nắn của người lớn. Rất nhiều phụ huynh khi đưa con tới
trường nhập học ở lứa tuổi nhà trẻ thường nói với các cô giáo: B chưa biết nói cô ơi! Bạn
này nói ít lắm! Phải làm sao để b nói được nhiều hơn nữa hả cô?
Năm học 2019 - 2020, tôi phụ trách nhóm trẻ 24- 36 tháng với số trẻ đầu năm là 25
trẻ. Đa số trẻ chưa học qua nhóm nhỏ và nhóm nhb nên còn nhút nhát, đến lớp còn khóc
nhiều, có trẻ chưa biết mình tên gì, mọi thông tin về bé tôi đều phải tìm hiểu qua phụ huynh.
Trẻ rụt rc trong giao tiếp với cô, với bạn do ngôn ngữ nói còn hạn chế. Trước tình hình thực
tế của lớp trong năm học 2019 - 2020, tôi đã chọn đề tài: “Một số giMi pháp phát triển vốn
từ cho trẻ tuổi 24-36 tháng tại trường Mầm Non 3”
2. Mô tM nội dung:
Phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng, là phát triển ở trẻ khả năng nghe, hiểu lời nói
và trả lời được các câu hỏi của những người xung quanh trong quá trình giao tiếp, trò
chuyện. Trẻ phải nói to, nêu được yêu cầu, phát âm rõ ý muốn nói để người nghe hiểu và hỗ
trợ trẻ kịp thời. Trẻ phải mạnh dạn, tự tin có vốn từ phong phú thì trẻ mới thể hiện được
mon muốn của mình. Hiểu được vấn đề đó, nên tôi đã suy nghĩ và tìm ra các giải pháp tối
ưu nhất để phát triển ngôn ngữ cho trẻ, giúp vốn từ của trẻ ngày càng mở rộng, đa dạng và
phong phú. Thông qua quá trình dạy và tác động đến trẻ hằng ngày tại nhóm lớp mình phụ
trách, tôi đã nghiên cứu và thực hiện các giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ trong năm qua
và đã đạt ít nhiều thành công rõ rệt từ trẻ của lớp mình. Cụ thể:
2.1. KhMo sát:
Để biết được vốn từ và đặc điểm ngôn ngữ của trẻ ở lớp, vào đầu năm học tôi đã tiến
hành khảo sát kết quả thực tế cụ thể như sau: đầu năm số trẻ là 25 trẻ
Gv: Tăng Thị Cẩm Vân Lớp: Nhà trẻ
1
Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng tại trường Mầm Non 3
STT Nội dung khMo sát KXt quM khMo sát đầu
năm
Số trẻ đạt T[ lệ
1 Phát âm rõ tiếng, không nói ngọng, nói lắp. 10/25 40%
2Nói được câu đơn, câu 5-7 tiếng, có các từ thông dụng
chỉ sự vật, hoạt động, đặc điểm quen thuộc 9/25 36%
3Biết bày tỏ nhu cầu của bản thân (con muốn uống nước,
con đói bụng, con mắc đi vệ sinh…) 7/25 28%
4Trả lời các câu hỏi: Ai đây? Cái gì đây? Làm gì? Thế
nào? 8/25 32%
5Hỏi về các vấn đề cần quan tâm như: “Con gì đây?”, “Cái
gì đây?” 6/25 24%
2.2. Nguyên nhân thực trạng:
Thuận lợi:
+ Được sự quan tâm của Phòng giáo dục, hàng năm đã tổ chức chuyên đề bồi dưbng
chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ giáo viên.
+ Thường xuyên được tham dự các buổi sinh hoạt cụm chuyên môn giữa các trường
để trau dồi kinh nghiệm.
+ Trường lớp có qui mô gọn gàng sạch sẽ, phòng học rộng rãi, thoáng mát đảm bảo
hợp vệ sinh an toàn cho trẻ.
+ Trẻ cùng một độ tuổi.
+ Đồ dùng phục vụ cho việc phát triển vốn từ cho trẻ phonng phú về hình ảnh, màu
sắc, hấp dẫn (tranh ảnh, vật thật).
Khó khăn:
+ Trẻ 24 – 36 tháng do tôi phụ trách đa số chưa học qua nhóm bé và nhóm nhb, có
nhiều trẻ chưa biết nói, một số cháu phát âm chưa chuẩn, trẻ còn nhút nhát trong sinh hoạt
tập thể.
+ Các cháu bắt đầu đi học còn khóc nhiều, chưa quen với cô và các bạn, hay nghỉ học
do ốm vì chưa thích nghi với điều kiện sinh hoạt và các hoạt động ở lớp.
+ Đa số phụ huynh buôn bán tự do hay tính chất công việc chiếm nhiều thời gian nên
nhận thức về tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ còn hạn chế, hay cho trẻ xem ti vi
hoặc điện thoại mà ít dành thời gian trò chuyện, đọc sách cho trẻ nghe.
Đứng trước một số khó khăn như vậy, tôi đã tìm tòi suy nghĩ và nghiên cứu tài liệu
để tìm ra một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ.
2.3. Đề ra giMi pháp:
- Tìm hiểu đặc điểm vốn từ và ngôn ngữ của trẻ nhà trẻ ở lứa tuổi 24-36 tháng nói
chung và khả năng ngôn ngữ của trẻ lớp tôi nói riêng
Gv: Tăng Thị Cẩm Vân Lớp: Nhà trẻ
2
Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng tại trường Mầm Non 3
- Tạo cơ hội cho trẻ được giao tiếp, học từ mới mọi lúc, mọi nơi.
- Linh hoạt trong phương pháp giáo dục, hình thức tổ chức hoạt động.
- Đảm bảo các nguyên tắc của giáo dục: tính vừa sức, hệ thống và liên tục.
- Đưa trò chơi, đồng dao, ca dao để phát triển ngôn ngữ, vốn từ cho trẻ.
- Tuyên truyền, phối kết hợp với cha mẹ trẻ trong giáo dục, phát triển vốn từ cho trẻ.
2.4. Những nội dung cần đạt:
- Từ 92% trở lên trẻ phát âm rõ tiếng, không nói ngọng, nói lắp.
- Có từ 85% đến 90% nói được câu đơn, câu 5-7 tiếng, các từ thông dụng chỉ sự vật,
hoạt động, đặc điểm quen thuộc.
- 100% trẻ biết bày tỏ nhu cầu mong muốn của bản thân (con muốn uống nước, con
đói bụng, con mắc đi vệ sinh…)
- Trẻ hỏi và trả lời các câu hỏi: Ai đây? Cái gì đây? Làm gì? Thế nào?,…đạt từ 95%
trở lên.
- Từ 70% phụ huynh trở lên tham gia phối kết hợp tích cực, nhiệt tình với giáo viên
trong quá trình mở rộng vốn từ cho trẻ: rcn trẻ phát âm, dạy trẻ nói, cung cấp thêm từ mới,
… để phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN “MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ
CHO TRẺ 24 – 36 THÁNG TẠI TRƯỜNG MẦM NON 3”
“Trẻ lên ba, cả nhà học nói”. Vì sao chúng ta thường nghe câu nói ví von này? Đó
là do đặc điểm phát triển và nhu cầu giao tiếp của trẻ ở giai đoạn 24 – 36 tháng tuổi phát
triển rất nhanh và mạnh mẽ. Để biết rõ ngôn ngữ của trẻ 24- 36 tháng phát triển cụ thể ra
sao, tôi đã nghiên cứu tìm hiểu qua sách báo tài liệu nhằm đề ra các giải pháp giúp trẻ lớp
tôi phát triển ngôn ngữ và vốn từ một cách có hiệu quả.
1. Tm hiu đc đim vn t và ngôn ng" c#a trẻ nhà trẻ $ l%a tu&i 24-36 th,ng
nói chung và khả năng ngôn ng" c#a trẻ l/p tôi nói riêng
Đặc điểm chung:
Bước sang tuổi thứ hai (24- 36 tháng), trẻ bước sang giai đoạn bùng phát về mặt
ngôn ngữ trên cả phương diện từ vựng lẫn phương diện tổ chức ngôn ngữ (cũng bắt đầu từ
đây, cá tính của trẻ đã được bộc lộ). Ở giai đoạn này, trẻ học từ mới rất nhanh. Năng lực sử
dụng từ ngữ cũng được cải thiện đáng kể, có thể gây ngạc nhiên cho người lớn. Trẻ không
chỉ học cách gọi tên sự vật, hiện tượng, mà còn học cả những từ chỉ quan hệ ngữ pháp (cái,
của, rồi, chưa, à,…). Trẻ thường xuyên nói chuyện một mình, nói chuyện với đồ chơi, quan
sát và bắt chước lời nói của người lớn (cũng như bắt chước làm theo việc người lớn làm).
Các nhu cầu, mong muốn của trẻ đều có thể được thể hiện trực tiếp bằng các hành động
ngôn ngữ (Con muốn uống, đi tc…). Trẻ có thể hiểu, nhớ và làm theo một số mệnh lệnh đơn
giản liên tiếp (đi ra ngoài, đóng cửa; bê ghế, ngồi vào bàn,…). Ở lứa tuổi này, trẻ có nhu cầu
giao tiếp với mọi người, trẻ thích tìm hiểu những điều mới lạ trong cuộc sống xung quanh.
Những từ các cháu được sử dụng hầu hết là những từ chỉ tên gọi, những gì gần gũi xung
quanh mà hàng ngày trẻ tiếp xúc. Ngoài ra, trẻ cũng nói được một số từ chỉ hành động, chỉ
những công việc của bản thân và mọi người xung quanh, chỉ hành động của những con vật
mà trẻ biết.
Cụ thể : máy bay, tàu hoả, con cá; ba, mẹ, bà, máy bay bay, tàu hoả chạy, con cá bơi.
Gv: Tăng Thị Cẩm Vân Lớp: Nhà trẻ
3
Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng tại trường Mầm Non 3
Khả năng ngôn ngữ của trẻ lớp tôi nói riêng, qua quá trình tìm hiểu thực tế, tôi nhận
thấy sự chênh lệch về vốn từ của trẻ ở cùng một độ tuổi trong lớp là khá lớn. Vốn từ của trẻ
không phụ thuộc vào điều kiện vật chất, kinh tế của gia đình mà liên quan rất nhiều đến thời
gian giao lưu trò chuyện với trẻ. Cô và cha mẹ có lắng nghe trẻ kể chuyện về sinh hoạt và
bạn bc hay không? Có thường xuyên kể chuyện cho bé nghe và hướng dẫn bé kể lại không?
Ngày nghỉ bé có được đi chơi công viên hay đi thăm họ hàng hay không?... Tất cả những
điều đó không chỉ làm tăng số lượng vốn từ của trẻ, sự hiểu biết nghĩa của từ, cách dùng từ
của trẻ mà còn làm phong phú hiểu biết và xúc cảm của trẻ. Đa số phụ huynh ít có thời gian
trò chuyện với trẻ, giờ rảnh rỗi thì cho trẻ xem ti vi, xem điện thoại, chơi đồ chơi một mình;
Vì thế trẻ còn nhút nhát trong giao tiếp do ngôn ngữ hạn chế, vốn từ nghco nàn.
Sau khi hiểu rõ đặc điểm của từng bé, tôi từng bước áp dụng các giải pháp nhằm thúc
đẩy phát triển ngôn ngữ và vốn từ cho trẻ một cách hệ thống hơn.
2. T1o cơ h4i cho trẻ đư6c giao ti7p, học t m/i mọi l8c, mọi nơi.
Như chúng ta đã biết, lứa tuổi nhà trẻ nói riêng và trẻ mầm non nói chung,
đang ở giai đoạn phát triển và hoàn thiện các hệ cơ quan, trong đó có các cơ quan phát âm.
Vì thế mà trẻ rất hay mắc lỗi khi phát âm. Vậy nên giáo viên và các bậc phụ huynh đều cần
xác định được các lỗi đó để sửa kịp thời cho trẻ. Muốn vậy chúng ta cần quan sát lời nói của
trẻ, nghe xem trẻ nói gì và cho trẻ nhắc lại những từ, những câu nói chưa chuẩn của trẻ. Khi
nhắc lại chúng ta cần khẳng định những câu nói đúng. Khi cần người lớn phải đưa ra các
mẫu câu để cho trẻ biết và nói theo.
Cụ thể: Khi cho trẻ dạo chơi trong sân trường, trẻ nhìn thấy con chim bồ câu. Có trẻ
nói: “Con chim”, trẻ khác lại nói: “Chim bồ câu”. Cô phải cho trẻ nhắc lại đầy đủ: “Con
chim bồ câu”. Như vậy cô đã sửa từ sai cho trẻ mà còn giúp trẻ khác cũng phát âm được
đúng từ: “Con chim bồ câu”.Hay trong giờ đón trẻ. Có một trẻ muốn nhờ cô cởi áo khoác,
trẻ nói: “Cô cởi áo”. Tôi liền nhắc lại: “Cô cởi áo dùm con” và cho trẻ nhắc lại. Có những
trẻ đứng bên cạnh thấy thế cũng bắt chước nói theo bạn. Như vậy vừa giúp trẻ có thói quen
cởi áo khi nóng mà còn giúp trẻ nói được câu lễ phép,đúng mực.
Khi trẻ đang chơi một đồ chơi nào đó, tôi gợi ý hỏi trẻ: Con đang chơi trò
gì ? Đồ chơi này dùng để làm gì?...Có thể trẻ nói, kể chưa đúng, chưa lưu loát, đôi khi còn
ngọng thì tôi đưa ra mẫu câu đúng và đề nghị trẻ nhắc lại. Như vậy ở mọi lúc mọi nơi tôi
đều có thể luyện phát âm và phát triển ngôn ngữ cho trẻ: Khi tập thể dục, khi dạo chơi, khi
đón trả trẻ... không nhất thiết là chỉ trong tiết học, quan trọng là cô phải nắm được khả năng
phát âm của từng trẻ để lựa chọn thời điểm thích hợp luyện phát âm và phát triển ngôn ngữ
cho trẻ. Để phát triển ngôn ngữ cho trẻ ở độ tuổi 24 - 36 tháng tôi đã luôn áp dụng các biện
pháp khác nhau. Do đó tất cả những gì liên quan đến trẻ tôi luôn chú ý phải diễn đạt bằng
lời để cho trẻ dễ hiểu và nói theo. Song chỉ hiểu đúng một tên gọi đơn giản thì chưa đủ. Vì
thế tôi đã đưa ra lời giải thích tỉ mỉ để chỉ ra ý nghĩa của đồ vật (để làm gì ?) so sánh cái trẻ
đang nhìn thấy với cái trẻ đã nhìn thấy từ trước để giúp trẻ có tư duy lôgic và phát triển trí
nhớ. Từ đó phát triển khả năng phát âm, hiểu ý nghĩa của lời nói, khả năng khái quát hóa và
khả năng giao tiếp ngôn ngữ ở trẻ.
Cung cấp vốn từ cho trẻ qua hoạt động học
- Đối với các giờ học cô phải sử dụng đồ dùng trực quan, đồ dùng trực quan và hệ
thống câu hỏi của cô là nền tảng để tổ chức việc phát triển ngôn ngữ và vốn từ của trẻ.
Trong khi trẻ trả lời cô hướng dẫn trẻ nói đúng từ, đủ câu, không nói cụt lủn hoặc cộc lốc.
Gv: Tăng Thị Cẩm Vân Lớp: Nhà trẻ
4
Một số giải pháp phát triển vốn từ cho trẻ 24 – 36 tháng tại trường Mầm Non 3
Ví dụ: Nhận biết tập nói Bài “ Quả khóm, quả đu đủ”. Tôi chuẩn bị đầy đủ các loại
quả thật để trẻ được nhìn, được sờ, được nếm. Tôi đặt câu hỏi :
+ Đây là quả gì? (Đây là quả khóm ạ!)
+ QuẢ có màu gì? (màu cam)
+ Vỏ quả khóm như thế nào? (Vỏ khóm “ Sần sùi”)
+ Quả khóm có “Vị” chua hay ngọt? (có quả ngọt , có quả chua)
+ Con hãy sờ xem vỏ của quả đu đủ có “Sần sùi” không? Vỏ đu đủ “nh„n” (hay láng)
Việc cho trẻ quan sát, sờ, nếm vật thật có ý nghĩ vô cùng to lớn đối với sự phát triển
ngôn ngữ cho trẻ. Điều này khêu gợi và duy trì sự chú ý có chủ định ở trẻ , lôi cuốn sự chú
ý, hứng thú của trẻ vào đối tượng, kích thích trẻ nói nhiều hơn. Mặt khác khi quan sát vật
thật trẻ được trực tiếp tiếp xúc với vật cụ thể (Trẻ được nhìn, nghe, được sờ vật ngay trước
mặt). Quan sát vật thật giúp trẻ nhận biết, tri giác một cách khái quát và cụ thể từng chi tiết.
Vì vậy tôi đã tổ chức cho trẻ quan sát vật thật ( tùy theo đối tượng) trong các giờ học để phát
triển ngôn ngữ cho trẻ .
Cung c:p vn t cho trẻ qua ho1t đ4ng vui chơi
Ví dụ: Khi hoạt động ngoài trời cho trẻ quan sát xe đạp. Tôi đưa ra những câu hỏi:
+ Xe gì đây? (xe đạp)
+ Xe đạp có mấy bánh? (Xe đạp có 2 bánh)
Sau đó tôi gợi mở cho trẻ kể lại những gì trẻ quan sát được. Nếu trẻ không kể
được, tôi đưa ra các câu hỏi hướng trẻ quan sát và trả lời (cái yên xe, tay cầm, giỏ xe, bánh
xe…). Sau đó tôi cho trẻ chơi mô phỏng động tác lái xe và kêu kính coong, kính coong giả
làm tiếng chuông xe đạp (qua đó rcn luyện phát âm từ “kính coong” cho trẻ).
Tôi tổ chức rộng rãi cho trẻ chơi nhiều trò chơi khác nhau để sử dụng những loại câu
đơn giản khi dạo chơi, hoạt động ngoài trời, hay tận dụng những tình huống có s„n (như trời
mưa, gió, tiếng chim hót...) để cung cấp từ mới cho trẻ.
Khi cho trẻ đi dạo: tôi cũng rất chú ý việc phát triển vốn từ của trẻ, trẻ được quan sát,
trò chuyện về sự vật, hiện tượng trong thiên nhiên, trò chuyện về các con vật cây cối trong
sân trường, tôi dùng các câu hỏi kích thích tư duy của trẻ hoạt động như :
+ Con nhìn thấy con mco đang làm gì?
+ Con mco đang ăn gì đấy?
Cho trẻ chơi trò chơi “Bắt chước tiếng kêu của con vật”:
Cô nói: con mco, trẻ kêu: meo meo;
Cô nói: con vịt, trẻ kêu: cạp cạp;
Cô nói: con chó, trẻ kêu: gâu gâu
Qua vui chơi các góc, tôi gợi ý nội dung chơi cho trẻ giao tiếp với cô và giao tiếp với
bạn, nhờ vậy vốn từ của trẻ được phát triển mạnh trong khi chơi.
Ví dụ: Trò chơi bế em, cô hướng dẫn trẻ bế và cho búp bê bú, búp bê ăn, ru búp bê
ngủ, trẻ sẽ bắt chước những từ cô nói như: “con của mẹ ngoan quá!”, biết hát ru “à ơi” cho
em bé ngủ và như vậy vốn từ của trẻ cũng được phát triển theo.
Gv: Tăng Thị Cẩm Vân Lớp: Nhà trẻ
5