A. MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Trong cuộc sống, âm nhạc có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng, đó là món
ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của mỗi con người. Âm nhạc là ngôn
ngữ chung của nhân loại, dường như âm nhạc đã len lỏi vào tận ngóc ngách
trong tâm hồn mỗi con người. Và đặc biệt với trẻ mầm non thì những nốt nhạc
bay bổng, những giai điệu mượt mà vui tươi, trong trẻo của các tác phẩm âm
nhạc như là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng cho tâm hồn trẻ thơ, quá trình trẻ
tiếp xúc và hoạt động âm nhạc như nghe cô hát, trẻ tự ca hát, vận động theo
nhạc và chơi các trò chơi âm nhạc sẽ góp phần phát triển toàn diện về các mặt
giáo dục: Thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, thẩm mỹ và tình cảm kỹ năng xã hội.
Âm nhạc là sự lựa chọn tự nhiên của lí trí và của trái tim, đối với trẻ đó là một thế
giới kỳ diệu đầy cảm xúc, tác động tới con người ngay từ khi nằm trong nôi và được
nghe lời hát ru à ơi của mẹ. Tâm hồn trẻ thơ ngây thơ trong sáng, luôn luôn vui vẻ cho
nên tiếp xúc với âm nhạc là nhu cầu không thể thiếu đối với trẻ. Bởi chính ở đây âm
nhạc được coi như một phương tiện giáo dục toàn diện nhân cách trẻ.
“Thăng trầm lịch sử dạng ngời
Trồng cây đã khó, trồng người khó hơn”
Đúng vậy trồng cây đã khó trồng người khó hơn, chính điều đó đã thúc
giục tình yêu nghề, yêu trẻ trong tôi. Bản thân là một giáo viên mầm non đuợc
phụ trách lớp mẫu giáo 3-4 tuổi, tôi thấy rằng ở lứa tuổi mầm non các cháu rất
thích ca hát, thích được biểu diễn mỗi khi trường đón khai giảng và các ngày
ngày hội. Ngoài các hoạt động khác trong nhà trường, tôi thấy rằng khi tham
gia hoạt động học âm nhạc các cháu tham gia học rất sôi nổi vì âm nhạc là hoạt
động nghệ thuật có tác dụng giáo dục thẩm mỹ giúp trẻ phát triển trí tuệ có khả
năng nghe và cảm thụ những sắc thái biểu hiện trong âm nhạc. Đồng thời âm
nhạc còn dẫn dắt trẻ đến với những hiện tượng sống động trong cuộc sống hằng
ngày.
Giáo dục âm nhạc là một trong các bộ môn nghệ thuật giáo dục cái đẹp
cho trẻ, lời ca, bản nhạc, giai điệu của bài hát đã giúp trẻ tưởng tượng, học nói
lên cảm xúc của mình, trẻ thấy được mình có thể diễn tả những ý nghĩ ước mơ,
những cảm xúc mạnh mẽ. Âm nhạc có sức lay động tâm hồn mạnh mẽ, không
có gì có thể đánh thức tâm hồn con người bằng âm nhạc .
Đối với trẻ thơ âm nhạc còn là nhịp cầu đưa trẻ đến với những sự vui tươi
trong sáng, tô điểm thêm những sắc màu tươi đẹp trong cuộc sống. Không chỉ
dừng lại ở đó âm nhạc còn đem lại cho trẻ những bài học quý giá trong cuộc
sống. Như biết yêu thương ông bà cha mẹ, yêu trường mến lớp, đồng thời xây đắp
cho trẻ tình yêu thương đất nước, niềm tự hào của dân tộc thông qua các bài hát.
Đối với trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi âm nhạc đã đem lại cho trẻ những ấn tượng,
những khái niệm âm nhạc, dần hình thành trong trẻ một tâm hồn tuổi thơ trong
sáng biết yêu quý bố mẹ làm lụng vất vả thông qua những bài hát về chủ điểm
nghề nghiệp như bài hát “Đưa cơm cho mẹ đi cày, Ba em là công nhân lái xe,
…”, biết yêu quý và chăm sóc những con vật sống trong rừng và trong gia đình
của bé . Vì vậy âm nhạc đưa tới con người được gần gũi với thiên nhiên hơn và
âm nhạc đưa tới con người một tình yêu quê hương đất nước.
II. Cơ sở khoa học của vấn đề
1. Cơ sở lý luận
Âm nhạc là loại hình nghệ thuật xuất hiện sớm nhất trong lịch sử xã hội
loài người, là phương tiện truyền đạt lời kêu gọi tới cái tốt đẹp. Đối với trẻ âm
nhạc là một thế giới đầy cảm xúc với những lời ca giai điệu trầm bổng sự phong
phú của âm hình tiết tấu, âm sắc, cường độ, trường độ. Qua lời ca trong sáng,
giai điệu trầm bổng, tiết tấu nhịp nhàng, giúp trẻ thơ khám phá biết bao điều bí
ẩn của thế giới xung quanh một cách tự nhiên cùng với thời gian đã làm thu hút
tình cảm của trẻ. Đặc biệt âm nhạc giúp trẻ thụ động nhút nhát trở nên mạnh dạn
hơn. Thông thường khi nghe nhạc, ai cũng đều có ý muốn cử động theo tiết tấu,
tay đung đưa chân gõ nhịp, đầu lắc lư đó là hình thức múa tự phát. Nhiều khi các
em nhỏ vừa nghe nhạc vừa ngẫu hứng điệu múa có tiết tấu độc đáo của mình.
Các bài hát bản nhạc tạo cho trẻ cảm xúc mạnh mẽ, trẻ vận động phù hợp với
đặc thù của âm nhạc.
Giáo dục âm nhạc trong trường mầm non là môn học nghệ thuật giúp trẻ
phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc và hướng tới cái đẹp trong cuộc sống hàng
ngày. Khi ở độ tuổi mẫu giáo các cháu 3-4 tuổi lại cảm nhận âm nhạc rõ rệt
hơn thông qua giai điệu bài hát. Tuy nhiên lòng yêu âm nhạc của các cháu lại ở
nhiều mức độ khác nhau, có cháu yêu thích đến độ say mê, có cháu hờ hững với
âm nhạc, và mức độ yêu âm nhạc phần lớn do hoàn cảnh cuộc sống. Vì thế âm
nhạc là giáo dục thẩm mỹ, giáo dục đạo đức góp phần phát triển trí tuệ có sự tác
động lớn tới sự phát triển tâm sinh lý của trẻ.
2. Cơ sở thực tiễn
Trong năm học 2020-2021 tôi được phân công phụ trách lớp mẫu giáo 3-
4 tuổi, các cháu đa phần là con em nông thôn nên việc cảm thụ âm nhạc của các
2
cháu còn hạn chế. Khi dạy trẻ học hát tôi nhận thấy các cháu nói ngọng tiếng địa
phương rất nhiều, chính vì điều đó tôi luôn chăn trở làm sao cho trẻ không nói
ngọng để khi biểu diễn trẻ hát đúng lời ca, tròn vành rõ tiếng .
Ca hát là một trong những nội dung của giáo dục âm nhạc, nó là loại hình
nghệ thuật có giá trị biểu cảm cao vì nó tác động đến người nghe cả về âm nhạc
và lời ca, nó phản ánh cuộc sống sinh hoạt, tâm tư tình cảm của con người và nó
gấn gũi với con người, được đông đảo công chúng yêu thích.
Nhạc trưởng Xtolkovxki nói: “ Đối với trẻ, giọng hát là nhạc cụ âm nhạc
đầu tiên và vừa sức nhất”. Trong quá trình phát triển cơ thể, ca hát giúp cho trẻ
thở sâu, phát triển giọng, củng cố thanh quản, phát triển ngôn ngữ, phát triển tư
duy, đặc biệt là sự nhảy cảm và khả năng tái hiện chính xác âm điệu, nhịp điệu
tri nhớ âm nhạc.
Trong trường mầm non, ca hát là một hoạt động được thực hiện thường
xuyên liên tục và được lồng ghép trong các hoạt động của trẻ, nó là cầu nối giữa
hoạt động này với hoạt động khác và nó là nguồn tạo hứng thú mạnh mẽ nhất để
trẻ tham gia vào các hoạt động. Tuy nhiên khi trẻ ca hát ta thường nhận thấy đôi
lúc có phần không chính xác về giai điệu hoặc về lời ca, thậm chí trẻ còn tự sáng
tác lời không phù hợp nội dung... Mặt khác kỹ thuật hát của trẻ còn hạn chế về
giọng, về hơi, về âm vực tiết tấu vì thế nó làm giảm đi tính nghệ thuật của bài
hát. Ngoài ra cơ quan phát âm của trẻ chưa thực sự hoàn chỉnh, âm phát ra yếu,
hơi thở ngắn, nông và đặc biệt sự phối hợp giữa tai nghe và giọng chưa thật chủ
động. Do đó trẻ hát chưa có tính nghệ thuật. Vậy làm thế nào để trẻ hát hay, hát
chính xác một tác phẩm âm nhạc?
Chính vì những lý do trên mà năm học này tôi đi sâu nghiên cứu đề tài:
''Một số biện pháp rèn kỹ năng ca hát cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi''.
3. Mục đích viết sáng kiến kinh nghiệm.
Nhằm tìm ra các biện pháp rèn kỹ năng ca hát cho trẻ giúp trẻ cảm thụ âm
nhạc. Từ đó tạo cơ sở vững chắc cho trẻ có kỹ năng hát đúng nhạc, hát hay và rõ
tiếng.
III. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu.
1. Đối tượng nghiên cứu.
- Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi.
2. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp đàm thoại dẫn dắt.
- Phương pháp thực hành nghệ thuật.
3. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu.
3
- Thời gian nghiên cứu 1 năm
- Bắt đầu từ tháng 8 năm 2020 đến tháng 4 năm 2021
B. NỘI DUNG
I. Khảo sát thực tế
Năm học 2020- 2021 dưới sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường, tôi
được phân công phụ trách lớp mẫu giáo 3- 4 tuổi với tổng số trẻ 30 trẻ. Qua điều
tra về đặc điểm tâm sinh lý của trẻ cũng như các điều kiện của lớp, tôi thấy có
những thuận lợi và khó khăn sau:
a. Thuận lợi.
- Được sự quan tâm cuả nhà trường, các cấp lãnh đạo.
- Lớp có 2 giáo viên đều đạt trình độ trên chuẩn.
- Giáo viên được tham dự nhiều tiết kiến tập hoạt động âm nhạc do Phòng
Giáo dục tổ chức.
- Có phòng hoạt động âm nhạc riêng cho trẻ
b. Khó khăn.
- Số lượng trẻ trong một lớp đông.
- Khả năng âm nhạc của trẻ không đồng đều.
- Một số phụ huynh chưa quan tâm đến việc học của trẻ.
Bảng 1 Số liệu điều tra trước khi thực hiện( ở phần minh chứng)
Với kết quả trên tôi tìm hiểu nguyên nhân vì sao trẻ chưa có kỹ năng ca hát
đúng, hát hay là do trẻ ở nhà hay hát tự do thành thói quen, trẻ tri giác câu hát
của cô chưa trọn vẹn, bộ phát âm của trẻ chưa hoàn chỉnh, tai nghe âm nhạc của
trẻ và năng khiếu âm nhạc của trẻ còn hạn chế. Đứng trước những khó khăn vậy
tôi tìm ra: “Một số biện pháp rèn kỹ năng ca hát cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi”
II. Các biện pháp thực hiện
1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ.
Việc tự học và nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân là
nhiệm vụ được đặt lên hàng đầu đối với mỗi giáo viên. Đây là vấn đề đặc biệt
quan trọng không thể thiếu. Vì muốn các cháu có năng lực biểu cảm, cảm thụ
qua những tác phẩm âm nhạc và có kỹ năng biểu diễn khi hát, hát hay thì người
giáo viên phải nắm chắc chuyên môn nghiệp vụ của mình. Muốn thực hiện được
điều đó tôi đã không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn là sưu tầm các băng
đĩa nhạc chuẩn để nghe giai điệu, tự học cách đánh một số loại đàn như: Đàn
organ, đàn ghi ta, đàn tranh, đàn tứ,… để có thể cung cấp cho trẻ nhiều âm thanh
và giai điệu khác nhau.
Hình ảnh 1 Tự rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn( phần minh chứng)
4
Tôi nhận thấy để hát những bài hát hay đúng giai điệu, truyền cảm đòi hỏi
phải có hơi khỏe và giọng cao như bài hát “Khúc hát ru của người mẹ trẻ”….
Thì tôi thấy hơi mình còn yếu, để có giọng hát cao hơn, bền hơn mà không bị
đau họng nên ngoài việc nghe và tập hát qua băng đĩa tôi còn tự rèn luyện chất
giọng của mình bằng cách hít hơi vào thật sâu và thở ra thật chậm hoặc “Thổi
nến” (Tập thở) thắp một ngọn nến để cách xa khoảng 50cm (Ngồi trong phòng
kín gió) lấy hơi sâu và thổi thật đều hơi sao cho ngọn nến rung đều hoặc nghiêng
đi một góc cố định nào đó cho đến khi dứt hơi.
Tìm hiểu nắm vững tâm sinh lý của trẻ, không để trẻ nhàm chán, im lặng,
phải lôi cuốn giúp trẻ hoạt động tích cực vào các hoạt động ở trường lớp.
Ngoài các giờ hoạt động âm nhạc theo thời khóa biểu tôi luôn tận dụng
thời gian buổi chiều để dạy và rèn kỹ năng cho các con. Luôn giao tiếp gần gũi
với trẻ mọi lúc mọi nơi để khi dạy trẻ không nhút nhát mà hăng hái tham gia
hoạt động. Luôn có ý thức học hỏi những người đi trước và tham gia các đợt
kiến tập mẫu của trường bạn nhằm trau dồi những kiến thức cho bản thân.
2. Biện pháp 2: Rèn trẻ có kỹ năng phát âm chuẩn, kỹ năng ca hát.
2.1. Rèn kỹ năng phát âm chuẩn.
Muốn thực hiện tốt phương pháp dạy trẻ hát, cần căn cứ vào cơ quan phát
âm của trẻ. Âm thanh phát ra yếu do các dây thanh đới còn mảnh và ngắn, hơi
thở ngắn, nông. Trẻ chưa điều khiển được hệ cơ thanh quản và hơi thở, do đó
giọng trẻ nói cao và yếu hơn người lớn, đồng thời sự phối hợp giữa tai và giọng
chưa thực chủ động, khoang ngực chưa phát triển. Vì vậy muốn trẻ có giọng tốt
tôi thường xuyên cho trẻ luyện thanh trước khi học hát từ đầu, tôi đã sử dụng
đàn organ để tập luyện thanh cho trẻ có hơi được trong và cao sáng hơn, để khi
học hát trẻ sẽ biểu cảm được nội dung bài hát.
- Trong giờ học tôi luôn tuyên dương kịp thời những cháu hát đúng, hát
hay, vận động thành thạo theo lời ca nhằm khuyến khích trẻ học tốt hơn. Tuyệt
đối không chê trẻ, tôn trọng trẻ, nhẹ nhàng sửa sai đối với những trẻ thực hiện
chưa đúng.
- Việc dạy học phụ thuộc vào việc giáo dục, do đó nội dung các bài dạy
không chỉ đơn thuần là một nội dung cần dạy cho trẻ mà còn là một phương tiện
giáo dục. Vì vậy tôi luôn quan sát và nhận xét xem trong quá trình học tập trẻ có
hoạt động không? Có thích thú không? Tìm hiểu nguyên nhân vì sao để có
hướng tìm cách cho trẻ hứng thú tham gia hoạt động.
2.2. Rèn kỹ năng ca hát.
5