Sáng tạo máy cắt, tách hạt điều tự
động
Lâu nay việc bóc tách vỏ hạt điều để lấy nhân xuất khẩu, hoàn
toàn bằng thủ công. Mỗi người một thiết bị đạp chân cắt tách
từng hạt một, năng suất không cao, tốn nhiều nhân công. Từ
thực tế đòi hỏi, ông Mai Vĩnh Thạnh- chủ Cơ sở Cơ khí Vũ
Thạnh (Quy Nhơn) sau nhiều năm nghiên cứu đã chế tạo thành
công máy cắt, tách hạt điều tự động. Máy thay thế được hàng
chục công nhân. Đây là thành công lớn cho ngành chế biến hạt
điều, mở ra hướng đi mới, giảm nhân lực, đem lại lợi nhuận cao
cho doanh nghiệp
Chiếc máy độc đáo
Máy có cấu trúc khá đơn giản và gọn, nhẹ; kích thước (1,25 x 0,6 x
0,9m). Dùng công nghệ PLC- (công nghệ tự động dùng khí nén)
kết hợp cơ khí. Hoạt động theo chương trình được lập sẵn trên máy
tính. Chủ yếu dùng thiết bị Tiben, để đóng mở dao cắt, đẩy hạt tới
hay khi lùi vào. Bên cạnh đó có kết hợp thiết bị cơ khí như: hệ
thống ru lô để điều chỉnh vị trí hạt, hệ thống rung để hạt rơi xuống
theo trình tự, hệ thống phân loại hạt, mô-tơ để vận hành các thiết bị
cơ khí... và nhiều thiết bị phụ trợ khác.
Hạt điều sau khi hấp hoặc chao được phân loại, theo băng tải,
vào phễu đặt bên trên máy. Nhờ hệ thống rung, hạt tuần tự rơi
xuống, đi vào 4 cửa và vào khe của các cửa. Mỗi cửa đều có khe,
mỗi khe có gắn 2 trục ru lô. Khi 2 ru lô quay, hạt điều ở khe giữa
được điều chỉnh, sao cho khi đến vị trí dao cắt, hạt phải nằm
nghiêng giữa 2 dao cắt. Lúc này hạt vừa đến vị trí là dao cắt tự
động khép lại và hạt điều được cắt làm đôi, sau đó tách khỏi vỏ.
Nhân và vỏ rơi xuống. (Hạt kích cỡ nhỏ không cắt được thì rơi
xuống một cửa khác). Chu kỳ cứ vậy liên tục và hoàn toàn tự động.
Nếu chỉ một máy hoạt động đơn lẻ như vậy thì không hiệu quả,
mà phải là hệ thống. Tức là kết hợp 9-10 máy như vậy tạo thành
dây chuyền khép kín. Cụ thể: Hạt điều từ hệ thống hấp liên tục
(hay chao dầu - tức là hấp cho chín) được cho vào băng tải vào hệ
thống phân loại thành 8-9 loại cỡ hạt khác nhau. Từng loại cỡ hạt
cũng theo băng tải vào các máy cắt tách hạt điều phù hợp (tìm máy
có điều chỉnh dao cắt thích ứng cho từng cỡ hạt khác nhau) như đã
mô tả trên. Sau khi hạt được cắt tách, nhờ băng tải chuyển vào hệ
thống phân loại để tách riêng hạt vỡ và hạt còn nguyên, sau đó vào
tiếp hệ thống sàn để loại bỏ vỏ, lấy nhân thành phẩm.
Điều khó khăn nhất là làm sao hạt nằm đúng vị trí cắt - tức nằm
nghiêng, để khi cắt, 2 vỏ hạt điều tách ra, mà không làm vỡ nhân
bên trong. Vị trí lắp đặt, độ đóng mở dao cắt phù hợp kích cỡ hạt,
để sau khi cắt tỷ lệ hạt vỡ ở mức cho phép và thấp nhất. Nhiều lần
thử nghiệm thất bại, nhưng tác giả giải pháp vẫn kiên trì điều
chỉnh. Sau 3 năm nghiên cứu ròng rã, hiện nay đã thành công. Máy
có tỷ lệ hạt vỡ trên dưới 11% là tỷ lệ chấp nhận được (cắt thủ công
tỷ lệ này trung bình từ 5-7%).
Tính ưu việt của máy
Theo ông Mai Vĩnh Thạnh: Hệ thống cắt tách hạt điều tự động
có năng suất 180 kg hạt nguyên liệu/giờ (khoảng 2 tấn/ngày). Tính
ra thay thế được 50 lao động (mỗi công lao động cắt tách thủ công
trung bình 40kg hạt điều thô). Nếu trừ 15 công nhân vận hành cho
hệ thống thì vẫn giảm được 35 lao động so với làm thủ công, để cắt
tách khoảng gần 2 tấn hạt điều nguyên liệu trong một ngày. Như
vậy nhiều cơ sở sản xuất lớn hàng chục tấn/ngày, thì số công nhân
giảm là con số khổng lồ. Đó là chưa kể chi phí vận chuyển, quản
lý, tỷ lệ thất thoát khi chuyển hạt điều đến nhiều địa điểm “vệ tinh”
trong vùng để gia công cắt tách từ nhà máy chính.
Theo số liệu của Hiệp hội điều Việt Nam, cả nước có trên 300
ngàn lao động trong ngành điều (mới chiếm 60% nhu cầu nhân lực
cho chế biến) để tạo ra trên 130 ngàn tấn nhân điều thô xuất khẩu
một năm. Riêng ở Bình Định mỗi năm chế biến chừng 750 đến 980
tấn nhân điều xuất khẩu, (chủ yếu của 3 công ty lớn và vài đơn vị
gia công nhỏ lẻ) cũng cần hàng trăm lao động thủ công. Như vậy
khi máy cắt tách hạt điều ra đời sẽ giải quyết được tình trạng thiếu
lao động cho ngành chế biến hạt điều.
Nếu tính nguồn nhiên liệu, năng lượng (điện, khí) để vận hành và
khấu hao thiết bị so với giảm lượng nhân công thì không đáng kể.
Do đó nguồn lợi đem lại khi dùng hệ thống thiết bị cắt, tách hạt
điều tự động này là rất lớn. Từ đó giảm giá thành, cạnh tranh được
trên thị trường thế giới, lợi nhuận đem lại cũng cao hơn.
Đưa vào thực tế sản xuất
Là cơ sở cơ khí chuyên gia công sản xuất lắp đặt thiết bị chế
biến hạt điều 10 năm nay, Cơ sở Cơ khí Vũ Thạnh có kinh nghiệm
và thành công trong sản xuất thiết bị lĩnh vực này. Đáng chú ý là
Cơ sở này cũng đã sáng tạo thành công nhiều thiết bị như Hệ thống
hấp hạt điều liên tục (đạt huy chương vàng Techmart Vietnam
2005, giải Sáng tạo kỹ thuật Việt Nam - VIFOTECH), Hệ thống
sản xuất cơm dừa sấy khô - đạt giải Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh
Bình Định năm (2006-2007). Do sản xuất từ nhu cầu thực tế đòi
hỏi, nên sản phẩm làm ra của Vũ Thạnh được nhiều cơ sở sản xuất
trong và ngoài tỉnh sử dụng rộng rãi.
Sau khi thử nghiệm thành công, cơ sở Vũ Thạnh chuẩn bị lắp đặt 2
hệ thống cắt tách hạt điều tự động cho Công ty CP xuất nhập khẩu
nông sản Hà Việt (Phù Mỹ) trong năm 2008. Ngoài ra Cơ sở còn
chào bán thiết bị trên hệ thống email, website và trực tiếp đến các
cơ sở chế biến hạt điều trên toàn quốc. Ông Thạnh cho biết: Chưa
công bố nhưng giá máy không cao lắm, chắc chắn thị trường chấp
nhận được.
Được biết đây là lần đầu tiên ở Việt Nam chế tạo thành công
máy cắt tách hạt điều đạt kết quả. Trước đó vào thập niên 1990
cũng có một số đơn vị nhập máy cắt hạt điều của Ý.
Đây là máy thuộc dạng bán cơ giới - dùng hệ thống xích và nhét
từng hạt vào mắt xích đến vị trí cắt Sau đó ở Việt Nam cũng có
một số đơn vị sản xuất thử loại máy này nhưng không thể ứng
dụng vào thực tế vì cơ cấu cắt chưa hợp lý và không hiệu quả.
Hiện nay cũng có một số loại máy cắt hạt điều, bóc nhân lụa hạt
điều của Ý nhưng giá nhập về Việt Nam rất cao, nên khó được
chấp nhận.
Máy cắt tách hạt điều của Cơ sở cơ khí Vũ Thạnh tuy còn phải tiếp
tục hoàn thiện để đạt hệ số kỹ thuật tối ưu, sẽ giảm tỷ lệ hạt vỡ còn
khoảng 8% nhưng thực tế cho thấy đây là thành công rực rỡ, mở ra
hướng mới cho ngành chế biến hạt điều Việt Nam, giảm lao động,
giảm giá thành, cạnh tranh được trên thị trường thế giới và đem lại
hiệu quả kinh tế cao.