Bài thi nh p h c (Hay là s tích cây Nhân Sâm)ậ ọ ự
Chuy n hoa chuy n qu - Ph m Hệ ệ ả ạ ổ
Ngày x a, x a, x a. t i m t n c n có m t c u bé r t thông minhư ư ư Ở ạ ộ ướ ọ ộ ậ ấ
và ham h c. L n đ u, c u h c nhà. ông b d y c u đ c n a nămọ ầ ầ ậ ọ ở ố ạ ậ ượ ử
thì h t ch . C u đi h c ông đ d y làng bên. Đ c m t năm thì ôngế ữ ậ ọ ồ ạ ở ượ ộ
đ cũng h t sách. M i ng i đ n r ng vùng tít trên xa, có m t ôngồ ế ọ ườ ồ ằ ở ộ
th y sách đ y ba gian. Và không ph i ai cũng đ c ông nh n cho vàoầ ầ ả ượ ậ
h c.ọ
C u bé li n xin phép cha m lên đó. C u đi đã m y ngày đ ng màậ ề ẹ ậ ấ ườ
h i ai, ai cũng b o: "Hãy còn xa!". Nghe nói đã có nhi u ng i ch điỏ ả ề ườ ỉ
đ n n a đ ng là đu i s c và n n chí quay v . ế ử ườ ố ứ ả ề
Đ n ngày th m i, ngôi nhà c a ông th y m i hi n ra tr c m t.ế ứ ườ ủ ầ ớ ệ ướ ặ
Nhà g n m t ngôi chùa khá l n. C u bé lên ti ng. Ch ng m t aiở ầ ộ ớ ậ ế ẳ ộ
th a. Nhìn qua các ch n song c a, qu là sách đ ch t ba gian. C u béư ắ ử ả ể ậ ậ
ng i ngoài hiên, ch ng i đ h i. Ch t tr a cho đ n x chi u.ồ ở ờ ườ ể ỏ ờ ừ ư ế ế ề
M t quá, c u bé n m xu ng ng thi p, quên c chuy n đem gói c mệ ậ ằ ố ủ ế ả ệ ơ
n m t lúc sáng ra ăn. H ng hoa ngâu, hoa đ i bay sang, th m ph ngắ ừ ươ ạ ơ ả
ph t. Ti ng khánh gió khua c kêu lanh canh lanh canh. C u bé gi tấ ế ứ ậ ậ
mình m m t thì th y m t c già cao dong d ng, v m t lành nhở ắ ấ ộ ụ ỏ ẻ ặ ư
m t Ph t đang cúi xu ng đ nh đánh th c c u bé d y. ặ ậ ố ị ứ ậ ậ
-Cháu đ n đây lúc nào? Đ n đ làm gì? ế ế ể
-Th a c , cháu đ n t tr a và đ n đ xin c nh n cho vào h c. ư ụ ế ừ ư ế ể ụ ậ ọ
ông c d t tay c u bé, đ a vào trong phòng c a mình. Sau khi h iụ ắ ậ ư ủ ỏ
chuy n c n k , ông c li n vui v b o c u bé: ệ ặ ẽ ụ ề ẻ ả ậ
-Nhi u ng i đã đ n đây tìm ta. Ta cũng đang mu n ch n ng i đề ườ ế ố ọ ườ ể
m l p. ở ớ
-Th a c , xin c hãy r lòng th ng, nh n cho con đ c vào h c... ư ụ ụ ủ ươ ậ ượ ọ
-Ta tr ng s công b ng. Vì v y v i ai ta cũng đ a m t bài thi. Cọ ự ằ ậ ớ ư ộ ứ
mang v nhà ng m nghĩ cho k r i tr lên đây tr l i cho ta hay. Conề ẫ ỹ ồ ở ả ờ
th y đ c ch ? ấ ượ ứ
-Th a c , con xin làm theo đúng l i c d y ! ư ụ ờ ụ ạ ạ
-Nh ng con c l i đây vài ngày, ngh ng i cho l i s c r i hãy trư ứ ở ạ ỉ ơ ạ ứ ồ ở
v ... ề
C u bé li n cám n ông c và lui vào phòng trong.ănc m xong, c uậ ề ơ ụ ơ ậ
n m im m m t, nghe ngóng xem ông c phòng ngoài đang làm gì.ằ ở ắ ụ ở
Đêm yên tĩnh đ n kỳ l . N u không có con chim gì đó lúc lúc l i kêuế ạ ế ạ
lên, c u bé s có c m giác nh gian nhà đang trôi n i trên l ng ch ngậ ẽ ả ư ổ ư ừ
tr i và trên đ i này ch có ông c cùng c u v i mùi h ng hoa ngâu,ờ ờ ỉ ụ ậ ớ ươ
hoa đ i, v i ti ng khánh c kêu lanh canh, lanh canh nh đang to nhạ ớ ế ứ ư ỏ
v i nhau đi u gì. ông c phòng ngoài v n th c ng i đ c sách bênớ ề ụ ở ẫ ứ ồ ọ
c nh ng n đèn d u đ n quá khuya m i đi n m. Sáng ra, c u bé d yạ ọ ầ ế ớ ằ ậ ậ
đ nh đi n u n c pha trà cho ông c thì th y ông c đã u ng xong vàị ấ ướ ụ ấ ụ ố
đang chu n b đi đâu. ẩ ị
-Ta đi vào r ng hái thu c cho bà con, x m chi u m i v . nhà con cừ ố ẩ ề ớ ề ở ứ
n u c m mà ăn. G o có s n trong cái hũ kia. Còn rau qu , con tìm háiấ ơ ạ ẵ ả
ngoài v n.ở ườ
C u bé l i v i ông c hai hôm. Đ n ngày th hai, ông c g i c u béậ ở ạ ớ ụ ế ứ ụ ọ ậ
lên và h i: ỏ
-Con đ nh sáng mai v ph i không? ị ề ả
-Th a c vâng S!ư ụ
C u bé r t nóng lòng mu n bi t đ bài thi ông c s p ra cho mình.ậ ấ ố ế ề ụ ắ
ông c li n đ ng d y, đ n bên cái k con có đ m y t p sách m ng,ụ ề ứ ậ ế ệ ể ấ ậ ỏ
rút ra hai t gi y tr ng r i g p đôi l i thành b n t nh . C l y bút,ờ ấ ắ ồ ấ ạ ố ờ ỏ ụ ấ
ch m vào nghiên m c r i hoa bút v r t nhanh. t đ u, c v m tấ ự ồ ẽ ấ ở ờ ầ ụ ẽ ộ
đôi đũa. t hai, m t cái nhà. t ba, m t v n rau có c m y quở ờ ộ ở ờ ộ ườ ả ấ ả
m p treo l ng l ng nhìn r t vui. T cu i cùng, c v m t cây n nướ ủ ẳ ấ ờ ố ụ ẽ ộ ế
đang cháy. V xong, c đ a cho c u bé r i b o: ẽ ụ ư ậ ồ ả
- đây ta không vi t ra mà v n có ch . V y thì có m y ch và là chở ế ẫ ữ ậ ấ ữ ữ
gì? Đ y bài thi c a ta ra ch có th thôi! ông c l i d n ti p: ấ ủ ỉ ế ụ ạ ặ ế
-Con ph i t mình tìm ra câu tr l i, và ta ch mu n con tr l i ta m tả ự ả ờ ỉ ố ả ờ ộ
l n thôi! Con nh ch ? ầ ớ ứ
-Th a c , con nh . ư ụ ớ ạ
C u bé mang b n cái tranh v tr v phòng, xem đi, xem l i. Đôiậ ố ẽ ở ề ạ
đũa... Cái nhà... V n rau... Cây n n... B n cái này có liên quan gì v iườ ế ố ớ
nhau không? B n cái tên y k t l i có thành câu và thành ý nghĩa gìố ấ ế ạ
không? Tr t t nh ng th y có th đ o lên, đ o xu ng đ c ch ? ậ ự ữ ứ ấ ể ả ả ố ượ ứ ở
phòng ngoài, ông c l i v n ng i im đ c sách đ n t n khuya r i m iụ ạ ẫ ồ ọ ế ậ ồ ớ
đi n m. Sáng hôm sau, c u bé chào ông c tr v làng: ằ ậ ụ ở ề
-Th a c , khi nào tìm đ c l i đáp, con xin phép đ c lên đây ngayư ụ ượ ờ ượ
v i c ! ớ ụ
-Con càng lên s m, tr l i đúng, ta càng vui! ớ ả ờ
Trên đ ng v , c u bé đã nghĩ ra hàng trăm câu tr l i, nh ng ch ngườ ề ậ ả ờ ư ẳ
câu nào v a ý. C u r t hi u là ông c không th nào ra nh ng câu h iừ ậ ấ ể ụ ể ữ ỏ
quá d . Nh ng câu tr l i nào đúng nh t thì c u nghĩ là mình ch a tìmễ ư ả ờ ấ ậ ư
ra. C u l i nh đ n cái đi u ông c đã d n: ch đ c tr l i m t l n.ậ ạ ớ ế ề ụ ặ ỉ ượ ả ờ ộ ầ
Nghĩa là n u tr l i sai thì xem nh h ng h t. ế ả ờ ư ỏ ế
Đ n ngày th m i, s p b c chân vào c ng nhà, c u bé b ng kêuế ứ ườ ắ ướ ổ ậ ỗ
lên:
- i! Không khéo ta đã tìm ra đ c câu tr l i r i! Nh ng li u đã đúngạ ượ ả ờ ồ ư ệ
th t ch a? ậ ư
Th y con tr v , cha m c u m ng r h i han đ m i th chuy n.ấ ở ề ẹ ậ ừ ỡ ỏ ủ ọ ứ ệ
C u bé v a tr l i cha m , v a nghĩ đ n cách gi i đáp mình v a tìmậ ừ ả ờ ẹ ừ ế ả ừ
ra. Sáng hôm sau, tr c s ng c nhiên c a c nhà, c u bé xin phép chaướ ự ạ ủ ả ậ
m đ c tr lên ngay v i ông c . ẹ ượ ở ớ ụ
Đ ng lên m i ngày l n này c u bé đi ch m t có năm. Chính c uườ ườ ầ ậ ỉ ấ ậ
cũng h t s c l lùng. Vì v y khi g p l i ông c , c u li n h i ngay vế ứ ạ ậ ặ ạ ụ ậ ề ỏ ề
chuy n y. ông c kh g t đ u và đáp: ệ ấ ụ ẽ ậ ầ
-Cũng con đ ng y, nh ng thu c r i, ta s đi chóng đ n h n... V iườ ấ ư ộ ồ ẽ ế ơ ớ
l i, ai l n đ u lên đây, ta cũng mu n th thách xem h kiên trì đ nạ ầ ầ ố ử ọ ế
m c nào... ứ
Cùng lên v i c u bé l n này còn có hai anh h c trò khác. C hai đ uớ ậ ầ ọ ả ề
l n h n c u bé vài ba tu i. Ngay đêm hôm đó, ông c l i đã g i baớ ơ ậ ổ ụ ạ ọ
ng i lên và h i anh h c trò l n tu i nh t: ườ ỏ ọ ớ ổ ấ
-Con hãy tr l i cho ta nghe đi. Trong b n cái tranh ta v có nh ng chả ờ ố ẽ ữ ữ
gì và m y ch ? ấ ữ
-Th a c , con xem tranh và nghĩ: s ng trên đ i ph i lo cái ăn (đôiư ụ ố ở ờ ả
đũa), ph i lo cái (cái nhà), ph i có đ t (đ làm v n) và mu n cóả ở ả ấ ể ườ ố
đ c nh ng th y ph i bi t chăm cúng t và c u xin Th n Ph t (câyượ ữ ứ ấ ả ế ế ầ ầ ậ
n n). Nh v y là có tám ch : Cái ăn, ch , đ t đai, Th n Ph t! ôngế ư ậ ữ ỗ ở ấ ầ ậ
c li n kh m m c i và h i l i: ụ ề ẽ ỉ ườ ỏ ạ
-Theo con, s ng trên đ i ch có th và nh th thôi ? anh h c tròố ở ờ ỉ ế ư ế ư ọ
l n tu i lúng túng ch a bi t th a l i th nào thì ông c đã ch vàoớ ổ ư ế ư ạ ế ụ ỉ
ng i th hai r i h i: ườ ứ ồ ỏ
-Còn theo con, con hi u th nào? ể ế
-Th a c , con nghĩ là đũa thì ph i có đôi m i g p đ c. Con ng i vìư ụ ả ớ ắ ượ ườ
v y không th s ng m t mình. Nhà c a thì ph i có con, cháu, s ngậ ể ố ộ ử ả ố
m t thân ch th y kh . Trong thiên nhiên có cây m i có lá, có hoa m iộ ỉ ấ ổ ớ ớ
có qu , m i s đ u liên quan đ n nhau. Còn cây n n mà sáng đ c làả ọ ự ề ế ế ượ
chính nh có sáp và có b c. Theo con, c mu n d y chúng con luônờ ấ ụ ố ạ
ph i nh : "Không ch có mình ta trên đ i". Nh v y là có b y ch t tả ớ ỉ ờ ư ậ ả ữ ấ
c S! ông c li n quay sang c u bé và h i: ả ụ ề ậ ỏ
-Còn con, con đ nh tr l i ta ra sao? V m t c u bé tuy có thoáng m tị ả ờ ẻ ặ ậ ộ
chút lo âu nh ng c u v n r t bình tĩnh: ư ậ ẫ ấ
-Th a c , ch c là con đoán sai m t r i! ư ụ ắ ấ ồ
-Con c nói đi! ứ
-Th a c , theo con nghĩ, bài c a c ra ch có... m t ch thôi ! ư ụ ủ ụ ỉ ộ ữ ạ
-Vì sao l i ch có m t ch ? ạ ỉ ộ ữ
-Th a c vì ăn b ng đũa thì ch có con ng i; loài v t hang, h c,ư ụ ằ ỉ ườ ậ ở ở ố
c t nhà mà ch có con ng i; cây c không tr ng cũng m c, nh ngấ ở ỉ ườ ỏ ồ ọ ư
tr ng thành v n rau, v n qu , ch có con ng i; loài v t ăn r i loồ ườ ườ ả ỉ ườ ậ ồ
ng , bi t h c hành ch có con ng i. Vì v y, bài c a c ra tóm l i chủ ế ọ ỉ ườ ậ ủ ụ ạ ỉ
có m t ch : ng i! Và ý c là mu n d y b o chúng con ph i nhộ ữ ườ ụ ố ạ ả ả ớ
mình là ng i, và h c tr c h t là đ làm ng i. ông c t t đ ngườ ọ ướ ế ể ườ ụ ừ ừ ứ
d y, v m t t i h n lên: ậ ẻ ặ ươ ẳ
-Con tr l i r t đúng ý ta... Hai anh h c trò kia nghe ông c nói, t vả ờ ấ ọ ụ ỏ ẻ
lo l ng. ông c li n vui v nói ti p: ắ ụ ề ẻ ế
-Th là đ c r i! Ta s nh n c ba con vào h c vì c ba đ u hamế ượ ồ ẽ ậ ả ọ ả ề
h c. Nh ng h c có thành ng i, thành tài hay không là do chính cácọ ư ọ ườ ở
con.
ông c cu i cùng đã ch n đ c m i ng i vào l p. H c đ c ch ngụ ố ọ ượ ườ ườ ớ ọ ượ ừ
n a tháng, tính n t m i ng i đã l rõ ra. Anh h c trò l n tu i d oử ế ỗ ườ ộ ọ ớ ổ ạ
nào đ c tr l i bài thi tr c nh t v i ông c , h t giành ch n m t tượ ả ờ ướ ấ ớ ụ ế ỗ ằ ố
l i tranh mi ng ăn ngon v i b n bè. Còn vi c h c hành thì càng ngàyạ ế ớ ạ ệ ọ
càng l i nhác. Anh em trong l p sau đó còn b t g p anh ta đang háiườ ớ ắ ặ
tr m cam c a bà con xóm d i. ông c bi t chuy n, không m ngộ ủ ở ướ ụ ế ệ ắ
m l i nào, nh ng kiên quy t không cho anh ta h c n a. X u h , anhỏ ờ ư ế ọ ữ ấ ổ
ta h m h m mang khăn gói ra v . Chín ng i còn l i ai cũng t t vàằ ằ ề ườ ạ ố
chăm h c, chăm làm nên ông c r t vui. Nh ng h c đâu ph i chuy nọ ụ ấ ư ọ ả ệ
d . ễ
Càng h c lên cao, càng thêm có ng i r i r ng. R t cu c ch còn cóọ ườ ơ ụ ố ộ ỉ
năm ng i đeo đu i h c đ n cùng. Trong s đó, c u bé kia, t tr cườ ổ ọ ế ố ậ ừ ướ
đ n sau, v n là ng i h c trò đ c ông c yêu quý nh t. ế ẫ ườ ọ ượ ụ ấ
M y năm sau, anh cùng các b n đi thi. Anh đ trông nguyên và đ cấ ạ ỗ ượ
nhà vua tr ng v ng. Anh tr v làng, võng l ng r c đ a. Anh v nọ ọ ở ề ọ ướ ư ẫ
không quên lên ch n cũ thăm th y. G p ông c , ông Trông tr s pố ầ ặ ụ ẻ ụ
xu ng quỳ l y đ t n. ông c b y gi râu tóc đã tr ng phau. ông cố ạ ể ạ ơ ụ ấ ờ ắ ụ
gi ông Trông tr ch i v i mình ba hôm. Ban ngày, ông c v n d tữ ẻ ở ơ ớ ụ ẫ ắ
con dao nh bên hông, vào r ng hái thu c.ỏ ừ ố
T i đ n, th y trò m i bàn chuy n văn ch ng và chuy n đ i. Ngàyố ế ầ ớ ệ ươ ệ ờ
th hai, ông c lên r ng, tr i đã xâm x m t i mà v n ch a v . ôngứ ụ ừ ờ ẩ ố ẫ ư ề
Trông tr s t ru t v i đi tìm và b t g p ông c đang n m ch t gi c ẻ ố ộ ộ ắ ặ ụ ằ ế ấ ở
d i m t cái v c, c nh m t con su i. ông Trông tr v i cõng th y vướ ộ ự ạ ộ ố ẻ ộ ầ ề
nhà, c u ch a cho ông c t nh l i. soi đèn xem k m i th y ngón tayứ ữ ụ ỉ ạ ỹ ớ ấ
út bàn tay bên trái c a ông c b đá s c x n g n mu n gãy lìa. ôngở ủ ụ ị ắ ắ ầ ố
c li n b o ông Trông tr l y con dao s c c t đ t h n đi, r i l yụ ề ả ẻ ấ ắ ắ ứ ẳ ồ ấ
thu c r t vào. ông Trông tr gi u th y, đem ngón út ra chôn m t gócố ị ẻ ấ ầ ở ộ
v n. Anh nghĩ: m t chút gì c a ng i th y cũng ph i đ c chăm lo,ườ ộ ủ ườ ầ ả ượ
c t gi . ông Trông tr v a chôn xong, quay tr vào nhà thì th y cóấ ữ ẻ ừ ở ấ
ng i quen xóm trên d t t i m t ng i l m t b trói qu t tay ra sauườ ở ắ ớ ộ ườ ạ ặ ị ặ
l ng: ư
-Chính th ng này đã n p ch và xô ông c ngã xu ng v c. Tôi b tằ ấ ờ ụ ố ự ắ
đ c, h i nó thì nó khai có ng i đã thuê nó m y quan ti n đ làmượ ỏ ườ ấ ề ể
vi c y. ệ ấ
ông Trông tr tra h i thêm m i bi t ng i đã thuê tên kia ch ng aiẻ ỏ ớ ế ườ ẳ
khác là gã h c trò ngày tr c đã b ông c đu i v không cho h c n a.ọ ướ ị ụ ổ ề ọ ữ
Nó v n căm t c và ch d p đ tr h n. Nghe tin ông Trông tr vẫ ứ ờ ị ể ả ậ ẻ ề
thăm nó càng t c sôi lên nên m i thuê tên vô l i kia đi r a h m i h nứ ớ ạ ử ộ ố ậ
cho mình. ông Trông tr li n nh ng i đi báo quan, b t luôn tên h cẻ ề ờ ườ ắ ọ
trò kh n ki p kia đ tr t i. Anh l i thêm m y ngày, chăm sóc s cố ế ể ị ộ ở ạ ấ ứ
kh e ông c . Th y v t th ng đã đ , anh m i l y t n th y l n n aỏ ụ ấ ế ươ ỡ ớ ạ ạ ơ ầ ầ ữ
r i ra đi.ồ