1
TÀI LIỆU HỘI THẢO
HOẠT ĐỘNG THAM VẤN NGƯỜI DÂN TẠI LÂM ĐỒNG
Một chặng đường nhìn lại và đi tới
Chương trình UN-REDD Việt Nam
Đà lạt, ngày 3 0tháng 9 năm 2010
2
Mục lục
Báo cáo tóm tắt........................................................................................................................................... 4
Phần 1. Bối cảnh ........................................................................................................................................ 8
Phần 2. Mục tiêu hoạt động .................................................................................................................... 10
Phần 3. Hoạt động theo quy trình 8 bước ............................................................................................ 11
Phần 3.0 Bước Chuẩn bị ................................................................................................. 11
Phần 3.1 Bước Nâng cao nhận thức cấp huyện, xã, thôn ............................................... 16
Phần 3.2 Bước Tuyển chọn Tuyên truyền viên ................................................................ 20
Phần 3.3 Bước Đào tạo Tuyên truyền viên ...................................................................... 22
Phần 3.4 Bước Chuẩn bị cuộc họp thôn .......................................................................... 24
Phần 3.5 Bước Tiến hành cuộc họp thôn ........................................................................ 27
Phần 3.6 Bước Ghi chép quyết định đồng thuận ............................................................. 36
Phần 3.7 Bước Tư liệu hóa và báo cáo UN-REDD VN ...................................................... 38
Phần 3.8 Bước Theo dõi và đánh giá quá trình FPIC ....................................................... 38
Phần 4. Tự đánh giá hoạt động FPIC ................................................................................................... 39
Phần 5. Phụ lục ........................................................................................................................................ 43
3
Bảng những chữ viết tắt
CEM
Central Commitee of Ethnic Minority
DARD
Department of Agriculture and Rural Development
DONRE
Department of Natural Resources and Environment
DPI
Department of Planning and Investment
FPIC
Principles of Free, Prior, Informed and Consent
Lam Dong TV
Lam Dong Television
MARD
Minisitry of Agriculture and Rural Development
PPC
Provincial People’s Committee
PS Consultant
Planning and Suppervision Consultant
Sub-CEM
Provincial Commitee of Ethnic Minority
TC Consultant
Trainer for Interlocutors and Communications Consultant
TV DL
Televion of Di Linh district
TV LH
Televion of of Lam Ha district
UNDP
United Nations Development Programme
UN-REDD Viet Nam
Programme
The United Nations Collaborative Programme on Reducing
Emissions from Deforestation and Forest Degradation in
Developing Countries in Viet Nam.
4
Báo cáo tóm tắt
Chương trình “Giảm phát thải khí nhà kính bằng các nỗ lực hạn chế mất rừng và suy thoái rừng
của Liên hiệp quốc tại Việt Nam” thuộc Chương trình “Giảm phát thải khí nhà kính bằng các nỗ
lực hạn chế mất rừng và suy thoái rừng tại các nước đang phát triển của Liên Hiệp Quốc” (gọi
tắt là Chương trình UN-REDD) được Chính phủ Na Uy và một số quốc gia khác tài trợ thông
qua Sáng kiến các hành động khởi động nhanh (Quick Start Actions Initiative).
Cơ quan chủ quản Chương trình là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, và Cục Lâm
nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là Cơ quan chủ trì thực hiện Chương trình phối
hợp thực hiện với Ủy ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng thông qua Sở Nông nghiệp và PTNT.
Là chương trình quốc gia đầu tiên chuẩn bị và triển khai chính thức các hoạt động REDD trên
thực địa, Chương trình UN-REDD Việt Nam đi tiên phong trong quá trình tham vấn người dân
(FPIC) ở hai huyện thí điểm, là Lâm Hà và Di Linh. Việt Nam có 53 tộc người, thuộc 8 nhóm
ngôn ngữ, chiếm khoảng 16 triệu dân. Hầu hết các nhóm dân tộc ít người này sống ở các vùng
rừng núi cao. Ở hai huyện thí điểm tỉnh Lâm Đồng nơi dự định triển khai các hoạt động của
Chương trình UN-REDD Việt Nam có khoảng 30 dân tộc ít người, song trong đó chỉ có 6 tộc
người thực sự là các dân tộc bản địa, còn các dân tộc khác đến định cư trong mấy thập kỷ qua
từ các nơi khác trong nước.
Tham vấn người dân (FPIC - Free, Prior, Informed, Consent) là một nguyên tắc dựa vào các
quyền, diễn đạt cụ thể quyền tự quyết, các quyền liên quan đến đất đai, lãnh thổ và tài nguyên
thiên nhiên, quyền về văn hoá, cũng như quyền không bị phân biệt chủng tộc.
Bốn nguyên tắc đơn giản chỉ đạo quá trình thí điểm tham vấn người dân:
1. Cần tiến hành tham vấn người dân ở tất cả cộng đồng lâm nghiệp và những cộng đồng
sống ngoài rìa rừng;
2. Phải chủ động quảng bá tham vấn người dân ở các cộng đồng, chứ không chờ cộng
đồng mới triển khai;
3. Không thể giả định tính đồng nhất giữa các cộng đồng;
4. Những người được hưởng các quyền sẽ hướng dẫn chủ yếu các quy trình thủ tục tham
vấn phù hợp.
Trong số nguyên tắc chủ đạo của Chương trình UN-REDD là nguyên tắc tham vấn các dân tộc
bản địa cũng như các cộng đồng khác sống dựa vào rừng phải được tôn trọng triệt để, cũng
như có ý nghĩa cốt yếu đảm bảo có được sự tham gia đầy đủ và thiết thực trong các quá trình
hoạch định chính sách và ra quyết định trong các hoạt động của Chương trình UN-REDD.
Việt Nam là một trong 9 nước đầu tiên trên thế giới của chương trình UN-REDD tổ chức hoạt
động này. Các hoạt động đang triển khai ở Việt Nam đang thu hút sự quan tâm rộng rãi của
không chỉ các chương trình khác trên thế giới mà còn của nhiều cơ quan, tổ chức trong nước
đặc biệt là các NGOs và các chương trình dự án khác. Kinh nghiệm thu được từ Việt Nam sẽ là
bài học rất tốt để các nước khác học hỏi.
5
Toàn bộ quá trình tham vấn được tiến hành theo quy trình 8 bước, chia ra làm 3 đợt. Đợt đầu
tiên là triển khai thử nghiệm ngay sau 2 ngày tập huấn cho TTV tại 2 xã và 2 thôn thuộc huyện
Lâm Hà, sau đó mở rộng ra 2 xã và thôn khác 13 thôn (Lâm Hà), 7 thôn (Di Linh). Đợt 2: 11 xã,
31 thôn. Đợt 3: 6 xã với 25 thôn.
Nếu như đợt tham vấn đầu tiên chưa đặt ra tiêu chí tỉ lệ người dân tham gia, nhưng thống kê
ban đầu cho thấy chỉ có khoảng 30% số thôn đạt trên 70% số hộ cử người tham gia, Di Linh đạt
56%, Lâm Hà đạt 43%, tính chung 2 huyện tỷ lệ tham gia khoảng trên 46%; việc nghiên cứu
điều chỉnh bổ sung quy trình, bằng những biện pháp tích cực tỷ lệ tham gia của người dân đã
được nâng lên rõ rệt, đợt 2 đạt 59,1%, tuy nhiên đợt 3 chịu ảnh hưởng của thời vụ, bà con
không thể tham gia nhiều do khi có mưa cần lên nương và làm cà phê nên tỷ lệ này có giảm chỉ
đạt 57%. Có thể thấy tỷ lệ 70% số hộ tham gia vẫn là thách thức lớn đòi hỏi có nhiều công sức
chuẩn bị hơn nữa.
Bảng 1: Tóm tắt kết quả qua 3 đợt FPIC
Đợt 1
Đợt 2
Đợt 3
Tổng cộng
10-17.4
17-23.5
6-11.6
21 ngày
Lâm Hà
935
1,295
523
2,753
42.7%
56.2%
63.9%
52.6%
Di Linh
454
1,014
1,642
3,110
56%
63.2%
55.1%
67.2%
Tổng cộng
1,389
2,309
2,165
5,863
46.3%
59.1%
57%
54.7%
Xã
7
7
6
20
Thôn
22
31
25
78
Có thể nói, Chương trình triển khai 3 đợt tham vấn kết hợp với nâng cao nhận thức trong
khoảng thời gian không dài, với tiếp cận tương đối phù hợp được sự tham gia hỗ trợ tích cực
của các cấp chính quyền địa phương, trong điều kiện: i) hạ tầng kinh tế - xã hội của địa phương
đặc biệt là cấp thôn/buôn còn hết sức hạn chế, ii) triển khai thí điểm khi kinh nghiệm về mô hình
tương tự chưa có, iii) những hạn chế về thể chế, chính sách giao đất, giao rừng, những nghiên
cứu về cơ chế trao đổi cácbon trong điều kiện Việt Nam còn sơ khai, iv) năng lực điều phối các
cấp, ngành trong chương trình đang dần được nâng cao, thì những kết quả thu được qua 3 đợt
tiến hành FPIC là tích cực, quy trình triển khai thực hiện đã bước đầu được điều chỉnh, bổ
sung. Nhận thức của các cấp chính quyền tại địa phương đã nâng lên đáng kể. Những cuộc hội
thảo nâng cao nhận thức cấp xã, tuyên truyền lưu động và họp thôn đã thu hút được đông đảo
người dân tham gia, trao đổi cởi mở về các nội dung khá mới mẻ với cán bộ, người dân, quan