3
VAI TRÒ CỦA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
I. Mở đầu
Công nghệ thông tin (CNTT) chỉ các thiết bị, công cụ hoặc
ứng dụng thông tin và truyền thông, cho phép thu nhập – trao
đổi dữ liệu thông qua việc tương tác hoặc truyền tải, ví dụ:
radio, vệ tinh, điện thoại di động, internet, điện toán đám mây,
ứng dụng thanh toán điện tử, phần mềm quản lý tài chính, hệ
thống tự động hóa,… Ngày nay, công nghệ thông tin đã đi vào
mọi ngõ ngách của đời sống xã hội. Với sự phát triển không
ngừng của công nghệ thông tin đã đưa tin học thâm nhập sâu
vào nhiều lĩnh vực khoa học và đời sống, mở ra một giai đoạn
mới trong quá trình phát triển khoa học, xu hướng phát triển của
công nghệ thông tin hiện nay chủ yếu xuất phát từ nhu cầu đa
dạng hoá thông tin; chính xác hoá thông tin; xu hướng phát triển
phần cứng và phần mềm hệ thống; sự phát triển của kỹ thuật xử
lý thông tin; sự phát triển trong xây dựng các cơ sở dữ liệu; và
sự phát triển trong kỹ thuật thu nhận và cung cấp thông tin phát
triển mạng thông và kỹ thuật truyền tin. Từ những năm 50 con
người bắt đầu cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ hai có
bản chất là hoá trình tin học hoá nội dung là sử dụng “công
nghệ thông tin” để thay thế một phần lao động trí óc, để trợ giúp
phần điều khiển bằng trí tuệ của con người. Công nghệ thông tin
là tập hợp các ngành khoa học kỹ thuật nhằm giải quyết vấn đề
thu nhận thông tin, quản lý thông tin, xử lý thông tin, truyền
thông tin và cung cấp thông tin. Để giải quyết những vấn đề
này, người ta đã tập trung vào các nội dung gồm xác định hệ
4
thống thông tin; thu nhận thông tin; quản lý thông tin; xử lý
thông tin; truyền thông tin; và cung cấp thông tin.
Công nghệ thông tin trong nông nghiệp được biết đến là e-
agriculture, là việc phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin
vào khu vực nông thôn, chú trọng vào phát triển nông nghiệp.
E-agriculture, còn gọi là “nông nghiệp thông minh” hay “nông
nghiệp điện tử” – đang trở thành xu thế mới, cải thiện đáng kinh
ngạc nền nông nghiệp ở nhiều nơi trên thế giới. E-agriculture
mang nhiều giải pháp nhằm khắc phục những khó khăn trong
ngành nông nghiệp. Khi những thách thức của nông nghiệp
ngày càng gia tăng, cũng là lúc Công nghệ thông tin phát triển
đủ mạnh để trở thành một công cụ kịp thời và hữu hiệu. Hình
ảnh nhà nông vất vả và lạc hậu đang trở thành lỗi thời, thay vào
đó là những nông dân ứng dụng thuần thục công nghệ và kỹ
thuật hiện đại vào thương mại, sản xuất. Khi được ứng dụng
trong nông nghiệp, công nghệ thông tin giúp người nông dân
nâng cao khả năng tiếp cận thông tin, cải thiện năng lực thanh
toán, nâng cao năng suất, nâng cao năng lực quản lý, ứng phó
hiệu quả với rủi ro, thậm chí hưởng lợi nhờ đón đầu thay đổi.
Các văn phòng tự động là ứng dụng của máy tính, mạng máy
tính, mạng điện thoại, và các công cụ tự động hóa văn phòng
như máy photocopy, máy quét, máy in, thiết bị làm sạch, và các
hệ thống an ninh điện tử để tăng năng suất của các tổ chức. Có
rất nhiều chính phủ, tư nhân và các tổ chức phi chính phủ tham
gia vào lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Tất cả họ
đều phải làm việc với nhau để cung cấp cho dịch vụ tốt hơn cho
cộng đồng nông nghiệp. Do đó, ứng dụng tự động hóa văn
phòng là một trong những giải pháp để nâng cao hiệu quả và
liên kết nối của các nhân viên làm việc trong các tổ chức nêu
5
trên. Nhiều ứng dụng máy tính như MS Office, Internet
Explorer, OpenOffice.org và thích hợp thực hiện khác phần
mềm tự động hóa văn phòng gói được cung cấp tiềm năng
không giới hạn cho các tổ chức, cá nhân để hoàn thành ngày của
họ để yêu cầu xử lý dữ liệu ngày để cung cấp cho một dịch vụ
hiệu quả cho khách hàng của họ.
Trong ngành nông nghiệp, việc áp dụng công nghệ thông tin,
tự động hóa sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng giá trị
sản phẩm hay tăng năng suất lao động. Công nghệ thông tin kết
hợi với điện tử, viễn thông, tự động hóa đã giải được các bài
toán về dự báo lũ, ngập lụt, nước biển dâng; dự báo về dịch
bệnh ở cây trông vật nuôi; dự báo thị trường tiêu thụ sản phẩm
nông, ngư nghiệp... Ngoài ra công nghệ thông tin đã tạo ra các
hệ thống tự động hóa cao có thể tự động tính toán nhu cầu nước,
phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và các vật tư khác một cách
chính xác, điều hành cung cấp các loại vật tư vừa đủ cho cây
trồng, xác định sức khỏe của vật nuôi bằng các thiết bị tự động
đã nâng cao hiệu quả nuôi trồng, góp phần kiểm soát và giảm
dư lượng các chất độc hại trong sản phẩm nông nghiệp khi cung
cấp cho người sử dụng, kiểm soát chặt chẽ môi trường bằng các
chương trình công nghệ thông tin ít tốn kém mà hiệu quả rất
cao.
Trên thế giới, nền nông nghiệp điện tử đã rất phát triển.
Nông nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao được các nước
chú trọng như tại Hàn Quốc, Nhật Bản hay Isarel. Điển hình
như Isarel, thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, 1 ha đất có
thể đạt năng suất hơn 3 triệu bông hoa hồng, 1 con bò cho ra 11
tấn sữa/năm; với chỉ 3% dân số làm nông nghiệp trong điều
kiện thời tiết khắc nghiệt nhưng nền nông nghiệp điện tử của
6
nước này tạo ra giá trị sản lượng gần 23 tỉ USD/năm, xuất khẩu
nông sản đạt trên 3 tỉ USD/năm. Hay như tại Mỹ, nông nghiệp
điện tử giúp người nông dân tiết kiệm 7% chi phí phân bón và
hàng chục % chi phí khác. Trung bình một nông dân Mỹ sản
suất lương thực đủ nuôi 140 người.
Tại Việt Nam, trong thời gian qua, công nghệ thông tin kết
hợp với công nghệ viễn thám, hệ thống thông tin địa lý - viễn
thám tạo thành hệ thống thông tin cho phép theo dõi tiền độ
mùa vụ, gieo trồng, thu hoạch, tình hình sâu bệnh, dự báo năng
suất lúa, cập nhật và dự báo tình hình nông nghiệp thế giới, do
đó góp phần tích cực cho việc chủ động trong phòng trừ sâu
bệnh, chủ động cây trồng và mùa màng, về công tác thu hoạch
và thị trường xuất khẩu nông sản. Chính các hệ thống công nghệ
thông tin này cũng giúp Chính phủ hoạch định chính sách trong
sản xuất nông nghiệp... Nhờ vậy, từ một đất nước thiếu lương
thực vào những năm 1980 của thế kỷ XX đến nay Việt Nam đã
trở thành quốc gia xuất khẩu đứng hàng đầu thế giới.
Ngày 20/8/2008 Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ra
Chỉ thị số 87/2008/CT-BNN về việc tăng cường ứng dụng công
nghệ thông tin trong quản lý điều hành của Bộ Nông nghiệp và
Phát triển nông thôn. Bên cạnh đó các Sở Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn căn cứ các nội dung, nhiệm vụ trong Kế hoạch
ứng dụng công nghệ thông tin trong cơ quan nhà nước. Tuy
nhiên, thực tế thời gian qua, một số bộ, ngành, doanh nghiệp và
nông dân vẫn còn biểu hiện chưa quan tâm đúng mức về vai trò
của công nghệ thông tin, chỉ coi công nghệ thông tin là công cụ
sử dụng đơn giản, riêng lẻ, thiếu tính kết nối đa chiều, đa lĩnh
vực, manh mún. Bên cạnh đó, tỉ trọng đầu tư cho công nghệ
thông tin vào sản suất, vào nông nghiệp còn thấp hơn nhiều so
7
với những ngành khác. Một cách tổng quan, chưa nhìn thấy sự
tác động mạnh mẽ của công nghệ thông tin trong nông nghiệp,
làm gia tăng giá trị trong sản xuất và phân phối sản phẩm nông
nghiệp. Bài viết này đánh giá tổng quan vai trò của công nghệ
thông tin quản lý, điều hành và sản xuất nông nghiệp đồng thời,
giới thiệu các tiến bộ kỹ thuật mới và kinh nghiệm áp dụng
công nghệ thông tin vào quản lý, sản xuất nông nghiệp ở một số
nước trên thế giới.
II. Nhận biết và áp dụng
Nông nghiệp điện tử là một trong những hành động được xác
định trong tuyên bố và kế hoạch hành động của Hội nghị
Thượng đỉnh Thế giới về Xã hội Thông tin (WSIS). "Tunis
Agenda for the Information Society" được công bố vào ngày 18
tháng 11 năm 2005 và nhấn mạnh vai trò tạo điều kiện hàng đầu
mà các cơ quan Liên Hợp Quốc cần phải thực hiện trong việc
thực hiện Kế hoạch hành động Geneva. Tổ chức Nông Lương
Liên Hiệp Quốc (FAO) đã được giao nhiệm vụ tổ chức các hoạt
động liên quan đến dòng hành động theo chương 7 về việc áp
dụng công nghệ thông tin - truyền thông trong ngành Nông
nghiệp.
Nhiều ứng dụng công nghệ thông tin đã được phát triển và
thử nghiệm trên thế giới với nhiều thành công khác nhau để
giúp nông dân cải thiện sinh kế thông qua tăng năng suất và thu
nhập nông nghiệp và giảm rủi ro. Một số tài nguyên hữu ích để
học về nông nghiệp điện tử trong thực tiễn là tài liệu điện tử
công nghệ thông tin trong nông nghiệp do Ngân hàng Thế giới
cung cấp - kết nối nông dân nhỏ với kiến thức, mạng lưới và tổ
chức, ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng trong các chuỗi giá
