Tài liệu hướng dẫn kỹ thuật
Sổ tay vườn rau dinh dưỡng
Biên soạn
Nguyễn Xuân Xanh
Nguyễn Ngọc Sơn
Hà Nội, 4/2016
TRUNG TÂM SINH THÁI NÔNG NGHIỆP
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội
Điện thoại: 04.38765607
Fax: 0.4.38766642
Web: www.cares.org.vn
ii
Lời nói đầu
Rau xanh là loại thức ăn cần thiết trong mỗi bữa ăn hàng ngày.
Ăn đủ các loại rau không chỉ tăng sự hấp dẫn trong bữa ăn
còn cung cấp dinh dưỡng một cách đầy đủ cân đối. Tuy nhiên,
đa số các hộ dân còn trồng rau theo thói quen, chưa chú trọng
đến cân bằng dinh dưỡng, đồng thời còn gặp nhiều khó khăn
trong kỹ thuật chọn giống, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh.
Cuốn sổ tay này được xây dựng trên cơ sở điều kiện thực tế của
địa phương, với mong muốn giúp người dân ứng dụng được hiệu
quả trong sản xuất rau tại nông hộ. Tuy nhiên, thực tiễn sản xuất
rau rất đa dạng, sinh động phức tạp, việc ứng dụng các k
thuật cần linh hoạt để phù hợp với từng điều kiện đất đai, thời
tiết và đặc điểm nông hộ.
Biên soạn cuốn sổ tay này là một hoạt động trong khuôn khổ d
án “Cải thiện sự đa dạng khẩu phần dinh dưỡng trên cơ sở các
giải pháp hệ thống (nông nghiệp & dinh dưỡng) Nghiên cứu thí
điểm tại huyện Mai Sơn, Sơn La, Việt Nam” do Trung tâm Sinh
thái nông nghiệp Học viện Nông nghiệp Việt Nam thực hiện
dưới sự tài trcủa tổ chức Đa dạng Sinh học Quốc tế (Bioversity
International).
Nếu có câu hỏi, anh/chị vui lòng liên lạc:
Anh Nguyễn Xuân Xanh
Trung tâm Sinh thái Nông nghiệp
Học viện Nông nghiệp Việt Nam
ĐT: 0936534212
iii
MỤC LỤC
1. Thông tin chung ....................................................................... 1
1.1 Thế nào là vườn rau dinh dưỡng gia đình? ........................ 1
1.2 Tại sao phải xây dựng vườn rau dinh dưỡng? ................... 1
1.3 Yêu cầu của vườn rau dinh dưỡng ..................................... 1
2. Kỹ thuật cơ bản ........................................................................ 2
2.1 Quy hoạch vườn rau ........................................................... 2
2.2 Đất trồng rau ........................................................................ 3
2.3 Nước tưi ............................................................................ 6
2.4 Phân bón cho rau ................................................................ 7
3. Ươm cây giống ........................................................................ 9
3.1 Chuẩn bị vườn ươm ............................................................ 9
3.2 Lựa chọn hạt giống ............................................................ 10
3.3 Xử lý hạt trước khi gieo ..................................................... 10
3.4 Gieo hạt ............................................................................. 11
3.5 Chăm sóc cây giống .......................................................... 11
4. Trồng rau ................................................................................ 11
4.1 Bứng cây giống.................................................................. 11
4.2 Thời điểm trồng ................................................................. 11
4.3 Mật độ trồng ....................................................................... 12
4.4 Chăm sóc vườn rau ........................................................... 12
4.5 Phòng trừ sâu bệnh ........................................................... 14
5. Kỹ thuật để giống và bảo quản hạt giống ........................... 16
5.1 Kỹ thuật để giống ............................................................... 16
5.2 Dụng cụ bảo quản hạt giống rau ....................................... 17
6. Kỹ thuật trồng và chăm sóc một số cây rau quả ............... 18
6.1 Kỹ thuật trồng cải mèo ....................................................... 18
6.2 Kỹ thuật trồng cà rốt .......................................................... 20
6.3 Kỹ thuật trồng mồng tơi ..................................................... 21
6.4 Kỹ thuật trồng đậu tương .................................................. 23
6.5 Kỹ thuật trồng lạc ............................................................... 25
6.6 Kỹ thuật trồng bí đỏ ........................................................... 27
6.7 Kỹ thuật trồng đu đủ .......................................................... 29
Phụ lục .................................................................................... 32
1
1. Thông tin chung
1.1 Thế nào là vườn rau dinh dưỡng gia đình?
Vườn rau dinh dưỡng gia đình là một tập hợp nhiều loại cây rau
được trồng xung quanh nhà nhằm mục tiêu đáp ứng được nhu
cầu đa dạng về rau ăn hàng ngày, vừa có tác dụng sử dụng tại
chỗ, vừa có tác dụng hỗ trợ, bổ sung nhau về mặt dinh dưỡng.
Việc đa dạng các loài cây rau không chỉ góp phần nâng cao tính
chủ động chất lượng dinh dưỡng cho hộ gia đình, còn
giảm thiểu những rủi do liên quan sâu bệnh hại, cân bằng dinh
dưỡng đất, phân bổ công lao động của gia đình trong việc
chăm sóc vườn rau…
1.2 Tại sao phải xây dựng vườn rau dinh dưỡng?
Giao thông đi lại khó khăn, xa chợ trung tâm, thói quen phụ
thuộc các loại rau sẵn (từ vườn, hoặc thu hái tnhiên),
các rào cản chính trong việc nâng cao chất lượng bữa ăn của
các gia đình hai dự án. vậy, xây dựng được vườn rau dinh
dưỡng gia đình là việc làm quan trọng giúp người dân chủ động
được nguồn rau an toàn, đảm bảo dinh dưỡng tiết kiệm chi
phí.
1.3 Yêu cầu của vườn rau dinh dưỡng
Một là có cơ cấu các loại rau phù hợp để tận dụng các khoảng
đất trống xung quanh nhà, tạo được nguồn rau sử dụng quanh
năm, tối ưu hóa lợi thế sinh thái (Ví dụ: hạn chế sâu bệnh
hại, hạn chế mất cân bằng dinh dưỡng đất, điều hòa nhu cầu
lao động cần thiết...).
Hai là, đủ các thành phần rau nhằm cung cấp đủ các vitamin,
chất khoáng, chất cho bữa ăn của gia đình mùi vị hấp dẫn
các món ăn. Nếu được thiết kế quản tốt, vườn rau dinh
dưỡng gia đình luôn đảm bảo cho thu hoạch ít nhất 3 loại rau
quả thuộc ba nhóm thực phẩm khác nhau, cần thiết để đảm bảo
chất lượng dinh dưỡng cho các thành viên.
2
Ba là, đủ lượng rau sử dụng theo nhu cầu của gia đình
đảm bảo an toàn.
Vườn rau trồng trong vườn nhà cần được chăm sóc chu đáo,
không sử dụng phân tươi, không sử dụng thuốc trừ sâu, bệnh
độc hại để đảm bảo sản phẩm rau an toàn đủ lượng cung
cấp cho nhu cầu sử dụng của gia đình.
Xem danh mục các cây rau quả mùa trồng thể áp dụng
cho gia đình trong phần phụ lục.
2. Kỹ thuật cơ bản
2.1 Quy hoạch vườn rau
Quy hoạch vườn rau là bước đầu tiên rất quan trọng. Nếu đủ
đất thì cần chọn khoảng đất tốt nhất trong vườn theo tiêu chuẩn:
thoáng đãng và thuận tiện chăm sóc, thu hoạch. Phần đất này
cần được rào cẩn thận để tránh gia súc, gia cầm. Vườn này
thể trồng các loại rau cần được chăm sóc và sử sử dụng thường
xuyên như rau cải, rau muống, mồng tơi, đậu đỗ…
Vườn rau gia đình cần duy trì thường xuyên 3 nhóm chính
dưới đây:
Nhóm rau màu xanh đậm (mồng tơi, rau ngót, cải mèo,
rau muống, ngô…) giàu chất sắt vitamin giúp bổ máu,
sáng mắt và phòng bệnh nhiễm trùng.
Nhóm rau củ quả chín có ruột màu đỏ hoặc vàng (khoai
lang ruột vàng, rốt, đu đủ, ngô, dền đỏ…) rất giàu vitamin
A vitamin C giúp phát triển thông minh, tốt cho tim mạch,
sáng mắt và phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng.
Nhóm các loại hạt, đậu đỗ (đậu ve, đậu ván, lạc, đậu
tương...) nhiều chất sắt, can xi, chất béo đạm thực vật
giúp cơ thể cao lớn, xương chắc khỏe.