THỨC ĂN & NUÔI DƯỠNG

NGUỒN THỨC ĂN

• THỨC ĂN XANH

THỨC ĂN & NUÔI DƯỠNG

• THỨC ĂN Ủ XANH

• CỎ KHÔ

• CỦ QUẢ

• PHỤ PHẨM CÂY TRỒNG

• PHỤ PHẨM CHẾ BIẾN

• THỨC ĂN BỔ SUNG

contents

Thức ăn xanh hoà thảo

thøc ¨n XANH

Ngon và giàu năng lượng (cid:206) giải phóng năng lượng dần dần từ 3 loại gluxít

xanh làà ththứức ăn chi

c ăn chiếến lưn lượợc cc củủa trâu bò

a trâu bò (cid:206)(cid:206) llàà khkhẩẩu phu phầần n

cho ăn đượợc cc cààng nhi

ng nhiềều cu cààng tng tốốt t

•• CCỏỏ xanh l cơ scơ sởở (cid:206)(cid:206) cho ăn đư •• BòBò ăn tự do khoảng10% th

10% thểể trtrọọngng

- đường từ thân cây - tinh bột từ hạt - xenluloza từ thân cây và các lõi (ít hoá gỗ)

TRỒNG CỎ

Thức ăn xanh hä ®Ëu

• Tính toán diện tích trồng cỏ

=> – Căn cứ vào nhu cầu về thức ăn thô xanh của bò: khoảng

10% thể trọng theo VCT hay 2% thể trọng theo VCK – Căn cứ vào năng suất của cỏ: phụ thuộc giống cỏ, đất

trồng và trình độ thâm canh

Leucaena leucocephala

Trichanthera gigantea

– Khả năng của các nguồn thức ăn thay thế • Chọn giống cỏ trồng

=>

– Căn cứ đặc điểm thổ nhưỡng và khí hậu thời tiết – Đặc điểm của các giống cỏ có thể tìm được – Kinh nghiệm trồng cỏ ở địa phương

• Thường sử dụng như là thức ăn bổ sung protein

• Có thể chứa chất kháng dinh dưỡng.

Ví dụ về tính toán diện tích trồng cỏ

THỨC ĂN Ủ XANH

Tính diện tích cỏ cần trồng để nuôi 10 bò sữa HF - Giả sử bò có khối lượng bình quân là 500 kg/con - Cỏ định trồng là cỏ voi, ước tính năng suất 180

tấn/ha/năm

Cách tính:

-Nhu cầu: 500kg/con x 10% x10 con x365 ngày/năm

= 182 500 kg/năm

- Diện tích cỏ voi cần trồng = 182 500//180 000 = 1 ha

<

Thức ăn có thể ñ chua

Mục đích ủ xanh?

Phụ phẩm xanh

100

• Cá t−¬i: – Cá voi – Cá tù nhiªn…

Ủ chua

TA thừa

Nhu cầu

• Th©n l¸ c©y ng«: – Sau thu b¾p non – Cây ng« gieo dµy

Sản lượng cỏ

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

• Phụ phẩm khác: – Ngọn lá mía – Thân lá l¹c – Ngän l¸ s¾n…

Bảo quản dự trữ thức ăn Khö ®éc (l¸ s¾n, cao lương…)

Chuẩn bị nguyên liệu ủ

Dụng cụ dùng để ủ chua

• Nguyên liệu ủ

– Số lượng thức ăn dự định ủ – Tình trạng thức ăn

• Xanh, non (nhiều nước) (cid:198) Phơi

héo

• Già, khô: trộn thêm cỏ non…

– Chặt, thái nhỏ 2-4cm

• Các chất bổ sung:

– Cám (Bột ngô, sắn): 2-3% – Rỉ mật: 2-3% – Muối: 0,5%

• Ủ c©y ng« cã b¾p xanh kh«ng cÇn thªm rØ mËt vµ

c¸m

Kü thuËt ñ chua b»ng tói nylon

Bước 3: Cho nguyên liệu đã được thái vào túi nylon theo từng lớp dày khoảng 20cm rồi nén

Bước 1: Chuẩn bị túi ủ • •

Cắt túi ủ: 2,5-3,5m dài ??? Kiểm tra túi ủ (có bị thủng không…) Buộc chặt đầu dưới của túi

•

Bước 4: Tưới rỉ mật và rắc các chất bổ sung (cám, bột sắn…) lên mỗi lớp rồi nén chặt cho đến khi đầy

Bước 2: Chuẩn bị nguyên liệu và

• •

dụng cụ Chặt, thái nhỏ (2-4 cm) Chuẩn bị các chất bổ sung (theo số lượng thức ăn ủ)

Kiểm tra chất lượng thức ăn ủ

Bước 5: Rải một lớp rơm khô lên trên thức ăn ủ chua rồi dùng dây cao su buộc chặt miệng túi

Thức ăn ủ có chất lượng tốt: Mùi chua nhẹ, màu vàng sáng

Thức ăn kém chất lượng: Mùi lạ, màu đen hoặc bị mốc

Bước 6: Để nơi râm mát, tránh nước mưa và chuột cắn làm hỏng túi và thức ăn ủ chua

Lấy thức ăn ủ chua

Sử dụng thức ăn ủ chua

Tập cho bò ăn dần

Kiểm tra thức ăn ủ chua xem có bị mốc không

Lấy vừa đủ lượng cho bò ăn

Có thể cho ăn 5-7kg/100 kg thể trọng

Đậy và buộc kín sau mỗi lần lấy

Lưu ý: Đối với bò sữa không cho ăn trước khi vắt sữa

Lợi ích của việc dự trữ cỏ khô

CỎ KHÔ

• Dự trữ thức ăn lâu dài • Phương pháp đơn giản • Không cần đầu tư nhiều trang thiết bị • Trâu bò ăn được nhiều, không gây rối

loạn tiêu hoá

Kỹ thuật làm khô cỏ

Nguyên liệu làm cỏ khô • Loại cỏ: Cỏ tự nhiên, cỏ trồng có thân cành nhỏ,

ít mọng nước

• Thời gian cắt cỏ: lúc cỏ mới ra hoa (28 – 42

• Cắt cỏ ở giai đoạn tối ưu •

ngày tái sinh)

25

Phơi khô cho đến lúc còn 85% chất khô: – Rải đều và mỏng phơi dưới nắng 4-5 giờ – Cào dồn cỏ thành băng để phơi 2– 3 ngày –

20

Lúc có mưa nên gom cỏ thành đống, che phủ giữ cho cỏ khỏi mất phẩm chất.

Protein

– Tránh phơi quá nắng, cỏ sẽ mất nhiều chất dinh

15

dưỡng, nhất là vitamin

B¾t ®Çu mïa m−a

10

Kho¸ng

• Cỏ khô phẩm chất tốt giữ được màu xanh,

5

thân, cuống và lá đều mềm và có mùi thơm dễ chịu.

0

Cất trữ cỏ khô

Sử dụng cỏ khô

• Đánh đống: nơi cao ráo, lót cành

• Trâu bß cã thÓ ¨n tù do ®−îc kho¶ng 2,5-3

kg cá kh«/100kg thÓ träng

• Không nên cho ăn quá 50% thức ăn thô

trong khẩu phần

cây, dá, xỉ than, hoặc dùng gạch và cành cây, tre để kê giá đánh đống. Cỏ tốt xếp ở giữa và nén chặt, phía trên để dốc thành mái cho thoát nước, có thể dùng rơm, rạ, cỏ xấu phủ lên trên.

• Kho chứa: Cỏ khô chiếm thể tích

• Nên phối hợp với cỏ xanh, thức ăn ủ chua, thức ăn tinh, củ quả, rỉ mật và phụ phẩm chế biến rau quả.

lớn (14-15 m3/tấn). Muốn tăng sức chứa của nhà kho thì bó cỏ thành bó, tốt nhất là dùng máy đóng bánh (chỉ còn 6 m3/tấn).

RƠM RẠ

CỦ QUẢ

• Củ quả tươi chøa nhiều n−íc (70-90%).

• Protein, mì, kho¸ng vµ xenluloza thÊp

• Cã hµm l−îng x¬ cao (36-42%), protein thÊp (3-5%), mì rÊt thÊp (1-2%), vitamin vµ c¸c chÊt kho¸ng nghÌo nµn.

• Chøa nhiÒu gluxit dÔ tiªu ho¸, chñ yÕu lµ ®−êng vµ tinh bét.

• Tû lÖ tiªu ho¸ vËt chÊt kh« cña r¬m thÊp (30-40%) do v¸ch tÕ bµo r¬m bÞ lignin ho¸ cao.

• Chøa nhiÒu vitamin C, c¸c lo¹i cñ qu¶ cã mµu vµng nh− cµ rèt, bÝ ®á chøa nhiÒu caroten.

• Khi cho ¨n r¬m nªn bæ sung rØ mËt, urª (nÕu kh«ng xö lý), cá xanh hay c¸c phô phÈm kh¸c dÔ lªn men nh»m tèi −u ho¸ ho¹t ®éng cña vi sinh vËt d¹ cá

• Khi cho ¨n qu¸ nhiÒu (cid:206) lªn men nhanh chãng (cid:206) giảm pH dạ cỏ (cid:206) kh«ng nªn cho ¨n nhiÒu cïng lóc

• Nªn ñ kiÒm hoá (rơm kh« hoÆc t−¬i) tr−íc kho cho ¨n

<

Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng sö dông r¬m r¹ lµm thøc ¨n cho GSNL

• Bæ sung dinh d−ìng bÞ thiÕu (N, S, P, CHO dÔ tiªu)

DỰ TRỮ

(cid:13) KÝch thÝch t¨ng sinh VSV d¹ cá => t¨ng tû lÖ tiªu

KIỀM HOÁ

ho¸ vµ thu nhËn thøc ¨n th«

BỔ SUNG

Mùa vụ

(cid:13) T¨ng vµ c©n b»ng dinh d−ìng chung cho vËt chñ

• Xö lý ph¸ vì c¸c liªn kÕt phøc t¹p trong v¸ch tÕ bµo

Lignin hoá

Mất cân bằng dinh dưỡng

(cid:13) T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ do VSV vµ enzym cña chóng dÔ

tiÕp xóc h¬n víi c¬ chÊt (CHO)

(cid:13) T¨ng l−îng thu nhËn do t¨ng tèc ®é ph©n gi¶i ë d¹

cá vµ t¨ng ®é mÒm.

back

CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG SỬ DỤNG RƠM CHO TRÂU BÒ

B¶n chÊt cña xö lý r¬m r¹

C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý

ChÊt «xy ho¸, SO2, nÊm

t¸c dông hoµ tan

Phô phÈm x¬

LIGNIN

LIGNIN

CÇu nèi kiÒm yÕu

NaOH

Xö lý

NH3

Ho¸ häc VËt lý Sinh häc

CÇu nèi kh¸ng kiÒm

•ChÕ phÈm enzym •NÊm

HEMIXELULOZA

Xö lý thuû nhiÖt >150oC

axit 4-0-metyl glucoronic

arabinoza

axit p-cumaric hay ferulic

•Ng©m •NghiÒn •Viªn •Luéc •HÊp cao ¸p •ChiÕu x¹

•Xót •V«i •Hydroxit kali •Hydroxit am«n •Am«niac •Ur ª •Cacbonat natri •Clorit natri •KhÝ clorin •§i«xit sunphua

Xö lý b»ng am«ni¾c

Xö lý b»ng NaOH

• Ph−¬ng ph¸p • Ph−¬ng ph¸p + Xö lý b»ng khÝ am«ni¾c: KhÝ NH3 ®−îc b¬m vµo c¸c ®èng hay cuén r¬m ®−îc phñ kÝn b»ng plastic (30-35kg/tÊn r¬m) + Ph−¬ng ph¸p Beckman: ng©m r¬m trong dung dich NaOH 1,5% trong 3 ngµy sau ®ã röa b»ng n−íc + Xö lý b»ng am«ni¾c ho¸ láng: dung dÞch am«ni¾c ®−îc b¬m ®èng r¬m cho ch¶y tõ trªn xuèng vµ NH3 sÏ bèc h¬i x©m nhËp vµo r¬m • −u ®iÓm + Ph−¬ng ph¸p nhóng nhanh (dip treatment): ng©m r¬m trong dung dÞch NaOH 1,5% trong 30-60 phót, vít lªn cho ch¶y r¸o n−íc (vµo bÓ ng©m) vµ ñ trong 4-5 ngµy

+ Xö lý kh«: R¬m nghiÒn ®−îc trén víi dung dÞch NaOH ®Ëm ®Æc (30ml/100g), sau ®ã ®−îc trung hoµ b»ng axit photphoric. + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao + Bæ sung NPN + T¨ng l−îng thu nhËn • −u ®iÓm • Nh−îc ®iÓm + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao + T¨ng l−îng thu nhËn • Nh−îc ®iÓm

+ Yªu cÇu ph−¬ng tiÖn vµ h¹ tÇng cë së phøc t¹p + Kh«ng an toµn + Nguyªn liÖu ®¾t vµ kh«ng s½n cã ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. + G©y « nhiÔm m«i tr−êng do NH3 + Cã thÓ sinh ®éc tè nÕu xö lý ë nhiÖt ®é cao vµ cã nhiÒu ®−êng + G©y « nhiÔm ®Êt vµ m«i tr−êng do Na th¶i ra tõ n−íc röa, ph©n, n−íc tiÓu. + Gia sóc uèng nhiÒu n−íc => ph©n lo·ng, −ít nªn chuång => thèi mãng + NaOH g©y ¨n mßn ph−¬ng tiÖn, dông cô, gia sóc vµ ng−êi + Nguyªn liÖu ®¾t vµ kh«ng s½n cã ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn.

Xö lý b»ng urª

• Nguyªn lý

Xö lý r¬m b»ng urª

urªaza CO(NH2)2 + H20 2NH3 + CO2 • Ph−¬ng ph¸p

ñ kÝn urª (4-5%) víi r¬m (®é Èm 40-60%) trong 10-30 ngµy (tuú nhiÖt ®é) • −u ®iÓm

+ T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ r¬m + Bæ sung NPN + Kh«ng bÞ mèc + T¨ng l−îng thu nhËn + S½n cã, an toµn, kü thuËt ®¬n gi¶n

• Nh−îc ®iÓm + L·ng phÝ N + §ßi hái nhiÖt ®é cao vµ urªaza (tù nhiªn hoÆc bæ sung) + HiÖu qu¶ kinh tÕ phô thuéc nhiÒu vµo gi¸ urª

Xö lý b»ng v«i

Xö lý b»ng v«i + urª

• Ph−¬ng ph¸p • Ph−¬ng ph¸p

ñ kÝn urª (2%) vµ v«i (3% CaO) víi r¬m (®é Èm 40-60%) trong 10-30 ngµy (tuú nhiÖt ®é) + Ng©m r¬m trong n−íc v«i: t−¬ng tù nh− xö lý víi NaOH + ñ r¬m víi v«i: r¬m ®−îc trén ®Òu víi v«i (Ca(OH)2 hoÆc CaO) vµ n−íc (40-80 kg/ 100 kg r¬m) vµ ñ trong 2-3 tuÇn. • −u ®iÓm • −u ®iÓm + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ r¬m cao + Bæ sung c¶ NPN vµ Ca + Kh«ng bÞ mèc + T¨ng l−îng thu nhËn + V«i rÎ tiÒn vµ s½n cã + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao (nÕu ñ) + Bæ sung Ca + T¨ng l−îng thu nhËn + An toµn vµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng + Nguyªn liÖu s½n cã, an toµn, kü thuËt ®¬n gi¶n • Nh−îc ®iÓm + Gi¶m N vµ Ca d− so víi xö lý urª hay v«i riªng rÏ • Nh−îc ®iÓm

@@

+ V«i cã thÓ øc chÕ urªaza + Khã trén ®Òu v«i víi r¬m + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ kh«ng nhiÒu nÕu ng©m nhanh + V«i khã hoµ tan vµ kh«ng bèc h¬i => khã trén ®Òu + DÔ bÞ mèc + L−îng thu nhËn kh«ng æn ®Þnh

Kỹ thuật xử lý rơm bằng urê

Dụng cụ để ủ rơm

• Bể xây

• Tói nylon

Tăng tỷ lệ tiêu hoá Bò ăn được nhiều rơm hơn Cung cấp thêm đạm cho bò Nếu ủ rơm tươi: • Không mất công phơi • ít phụ thuộc vào thời tiết • Giữ được các chất dinh

dưỡng

Ủ rơm trong túi nylon

Chuẩn bị

• Nguyên liệu ủ:

Bước 1: Cân rơm, tính lượng đạm urê và lượng nước cần thiết

– Ủ rơm khô: 100 kg rơm khô + 4kg u rê + 80-100 lít nước sạch – Rơm tươi: 100 kg rơm tươi + 1,5kg u rê + 1 kg vôi bột (nếu có)

Bước 2: Chuẩn bị túi ủ (Cắt túi ủ: 2,5-3,5m, kiểm tra túi ủ (có bị thủng không…) và buộc chặt đầu dưới của túi

• Dụng cụ ủ: Túi nylon hoặc bể … • Dây buộc túi (ủ bằng túi) hoặc bạt phủ (nếu ủ bằng bể)

Thời gian sử dụng và kiểm tra chất lượng

Bước 3: Cho rơm vào túi ủ, mỗi lớp dày khoảng 20 cm. - Rơm khô: Hoà urê vào nước và tưới đều lên rơm - Rơm tươi: Rắc urê trực tiếp lên rơm tươi

• Rơm ủ sau 2 tuần (mùa hè) hoặc 3 tuần (mùa đông) có

thể sử dụng cho bò ăn.

• Rơm ủ có chất lượng tốt: Màu nâu, vàng và có mùi hắc

• Lấy ra nhanh và buộc túi ngay không để bay mất

amoniac

Bước 4: Dùng chân nén chặt cho đến khi đầy túi và buộc kín túi

Để nơi râm mát tranh hỏng túi nylon

Sử dụng cho bò ăn

CÁC PHỤ PHẨM KHÁC

• Tập cho bò ăn

• Cây ngô sau

thu bắp

─ Sáng không cho bò ăn cỏ ─ Bốc rơm, tãi ra cho bay bớt mùi hắc ─ Trộn đều với cỏ cho bò ăn, có thể trộn lẫn rỉ mật để tăng tính ngon miệng

• Khi bò ăn quen không cần tãi ra nữa • Cho ăn tự do theo khả năng

• Ngon lá mía • Thân lá lạc • Ngọn lá sắn • …

<

Ngọn lá mía

Cây ngô sau thu bắp

Thiếu TA thô xanh

• ChiÕm tõ 10-18% tæng sinh khèi c©y mÝa phía trên mặt đất

Sản lượng ngọn mía

Sản lượng cỏ xanh

Nhu cầu TA thô xanh

• Thu hoạch mang tính mùa vụ (tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau),

4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3

tháng

• C©y ng« sau khi thu b¾p non (ng« bao tö hay ng« quµ) cã thÓ dïng lµm nguån thøc ¨n xanh rÊt tèt cho tr©u bß.

• MÆc dï hµm l−îng x¬ cao (40-43%) nh−ng ngän l¸ mÝa l¹i chøa mét l−îng ®¸ng kÓ dÉn xuÊt kh«ng ®¹m thÝch hîp cho qu¸ tr×nh lªn men vµ cã thÓ dïng ®Ó ñ chua để bảo quản được lâu sau vụ thu hoạch.

• C©y ng« sau khi thu b¾p non còng cã thÓ ñ chua ®Ó b¶o qu¶n ®−îc l©u dµi nh»m cho ¨n ngoµi vô thu ho¹ch.

• C©y ng« giµ sau thu b¾p cã thÓ xö lý urª ®Ó kiÒm ho¸ t−¬ng tù nh− ®èi víi r¬m ®Ó lµm thøc ¨n vô ®«ng cho tr©u bß.

Thân lá lạc

Ngọn lá sắn

• Giµu protein (18-20% VCK) • Chøa ®éc tè xyanoglucozit.

• C©y l¹c khi thu ho¹ch cñ vÉn cßn xanh vµ giµu chÊt dinh d−ìng, ®Æc biÖt cã hµm l−îng protein th« kh¸ cao (15-16%) • Mét sµo l¹c cã thÓ thu ®−−îc

300-400kg th©n c©y l¹c.

• NÊu chÝn lµm gi¶m bít ®éc tè, nh−ng tiªu tèn nhiÒu chÊt ®èt vµ lao ®éng.

• Vô thu ho¹ch l¹c lµ th¸ng 6-7 (cid:206) m−a nhiÒu nªn c©y l¹c rÊt dÔ bÞ thèi háng.

• ñ chua cã thÓ lo¹i bá gÇn nh−− hoµn toµn ®éc tè, l¹i dù tr÷ ®−îc l©u dµi.

• Cã thÓ biÕn c©y l¹c theo ph−¬ng ph¸p ñ chua, dù tr÷ ®−−îc hµng n¨m lµm thøc ¨n cho tr©u bß.

• Cã thÓ thu ngän l¸ s¾n (bÎ ®Õn phÇn cßn l¸ xanh) tr−íc khi thu ho¹ch cñ 20-30 ngµy kh«ng ¶nh h−−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cñ s¾n.

• Mét sµo s¾n cã thÓ thu ®−îc 200-250kg ngän l¸ s¾n t−¬i.

<

Rỉ mật

Bã bia

• Sản lượng bằng khoảng 1/3 sản lượng đường sản xuất. • RØ mËt ViÖt nam cã hµm l−îng vËt chÊt kh« 68,5-76,7%,

pr«tªin th« xÊp xØ 1,8 %.

• Ngoµi ra, nã cßn chøa nhiÒu nguyªn tè kho¸ng ®a l−îng

vµ vi l−îng, rÊt cÇn thiÕt cho bß

(6,2-

• Dïng bæ sung n¨ng l−îng, ®Æc biÖt lµ cho khÈu phÇn c¬

së lµ thøc ¨n th« chÊt l−îng thÊp.

• Bæ sung trùc tiÕp cïng víi thøc ¨n th« hay bæ sung d−íi d¹ng b¸nh dinh d−ìng tæng hîp cïng víi urª vµ kho¸ng.

• Kh«ng nªn cho bß ¨n qu¸ nhiÒu (trªn 2kg/con/ngµy) vµ

nªn cho ¨n r¶i ®Òu

• Lµ s¶n phÈm t¸ch ra sau khi lªn men bia. • B· bia t−¬i lµ thøc ¨n nhiÒu n−íc, cã mïi th¬m vµ vÞ ngon • Hµm l−îng đạm, kho¸ng, vitamin (chñ yÕu lµ vitamin nhãm B) cao trong VCK: protein th« (23,5-27%), lipit 6,5%), x¬ th« (14,0-15,5%), kho¸ng (3,7- 4%). • X¬ trong b· bia rÊt dÔ tiªu (cid:206) kÝch thÝch VSV ph©n gi¶i x¬ trong d¹ cá. • Thay thÕ kh«ng qu¸ 1/2 l−îng thøc ¨n tinh (cø 4,5kg b· bia cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng víi 1kg thøc ¨n tinh) vµ kh«ng nªn cho ¨n trªn 15kg/con/ngµy).

Bã dứa

Bã sắn

• Gåm chåi ngän cña qu¶ døa, vá

• Lµ phô phÈm cña qu¸ tr×nh chÕ biÕn tinh bét s¾n tõ cñ s¾n.

cøng ngoµi, nh÷ng vôn n¸t trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn døa và b· døa Ðp. • Cø 3 kg nguyªn liÖu cho 2 kg phô

• Chøa nhiÒu tinh bét (kho¶ng 60%) nh−ng l¹i nghÌo chÊt ®¹m.

phÈm.

• Cho bß ¨n b· døa nhiÒu bß th−êng bÞ

r¸t l−ìi.

• B· s¾n t−¬i cã vÞ h¬i chua, trâu bò thÝch ¨n. Cã thÓ cho bß ¨n kho¶ng 10-15 kg/con/ngày.

• Hµm l−îng chÊt x¬ cao nh−ng

nghÌo protein.

• Khi sö dông b· s¾n nªn trén vµ cho ¨n thªm urª hoÆc b· ®Ëu nµnh.

• Cã hµm l−îng ®−êng dÔ tan cao nªn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh lªn men nªn cã thÓ ñ chua.

• Cã thÓ ủ chua để dù tr÷ ®−îc kh¸ l©u.

• Có thể thay thÕ mét phÇn thøc ¨n th« xanh trong khÈu phÇn cña gia sóc nhai l¹i

• Cã thÓ ph¬i, sÊy kh« ®Ó lµm nguyªn liÖu phèi chÕ thøc ¨n hçn hîp.

Hạt bông

Khô dầu

• Là phô phÈm cßn l¹i sau khi chiÕt t¸ch dÇu tõ c¸c lo¹i h¹t cã dÇu: kh« dÇu l¹c, kh« dÇu ®Ëu t−¬ng, kh« dÇu b«ng, kh« dÇu võng, kh« dÇu dõa.

• Có hµm l−îng protein vµ lipit cao • X¬ t−¬ng ®−¬ng víi cá vÒ møc ®é tiªu ho¸ ë d¹ cá • Tû lÖ ph©n gi¶i protein trong dạ cỏ cao. • Cã ®éc tè gosypol cã thÓ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ho¹t lùc

• Lµ lo¹i thøc ¨n cung cÊp n¨ng l−îng vµ bæ sung ®¹m. • Hµm l−îng ®¹m vµ gi¸ trÞ n¨ng l−îng tuú thuéc vµo

cña vi sinh vËt d¹ cá.

c«ng nghÖ t¸ch chiÕt dÇu còng nh− nguyªn liÖu ban ®Çu.

• Th−êng chøa Ýt canxi, phètpho • Cã thÓ cho ¨n riªng rÏ nh− mét thøc ¨n bæ sung hoÆc

• Møc bæ sung chØ d−íi 150g/kg thøc ¨n. • ChÕ biÕn, ®Æc biÖt lµ xö lý nhiÖt, cã thÓ lµm t¨ng tû lÖ lipit vµ protein kh«ng bÞ ph©n gi¶i ë d¹ cá vµ gi¶m gosypol tù do.

trén víi mét sè lo¹i thøc ¨n kh¸c thµnh thøc ¨n tinh hçn hîp

• NghiÒn vµ kiÒm ho¸ cã thÓ lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cña

h¹t b«ng

THỨC ĂN BỔ SUNG

Cám gạo

• Mục đích:

Lµ phô phÈm xay x¸t g¹o.

– Cân bằng dinh dưỡng cho khẩu phần cơ sở – Đáp ứng nhu cầu sản xuất của gia súc cao sản – Khắc phục thiếu cỏ xanh trong vụ đông xuân

• Một số loại thức ăn bổ sung

• • Thµnh phÇn ho¸ häc vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng phô thuéc vµo quy tr×nh xay x¸t thãc, thêi gian b¶o qu¶n c¸m. • C¸m g¹o míi cã mïi th¬m, vÞ ngät, gia sóc nhai l¹i thÝch ¨n. • NÕu ®Ó l©u, dÇu trong c¸m sÏ bÞ oxy ho¸, c¸m trë nªn «i, khÐt, cã vÞ ®¾ng, thËm chÝ bÞ vãn côc, bÞ mèc vµ kh«ng dïng ®−îc n÷a. Xay xát • Cã thÓ coi lµ lo¹i thøc ¨n cung cÊp n¨ng l−îng vµ ®¹m.

• Dïng c¸m g¹o bæ sung cho khÈu phÇn x¬ th« cã t¸c dông bæ sung dinh d−ìng vµ kÝch thÝch tiªu ho¸ x¬.

cỏ

– Thức ăn tinh – Urê – Hỗn hợp khoáng – Bánh đa dinh dưỡng

<

<

Thức tinh và sức khoẻ của bò

Thøc ¨n tinh

Quá nhiều thức ăn tinh giàu năng lượng

⇒ hạ pH dạ cỏ do sản xuất nhiều axít lactic (nhiễu axít )

⇒ giảm nhai lại ⇒ thành dạ cỏ hoá sừng (có thể các rối loạn thần kinh và

các chứng bệnh về chân)

Giải pháp :

(cid:190) Nên cho ăn rải đều thức ăn tinh và cân bằng năng lượng khẩu phần (cid:190) Nên duy trì 1 tỉ lệ cỏ phù hợp trong khẩu phần để duy trì sự hoạt động của dạ cỏ (> 40% cỏ khô hoặc > 55% thức ăn ủ tươi)

Cần phải tránh cho ăn quá nhiều năng lượng vào cuối chu kì vắt sữa

• Hµm l−îng n−íc vµ x¬ thÊp; • Chøa nhiÒu ®¹m, bét ®−êng, chÊt bÐo, c¸c chÊt kho¸ng vµ vitamin • Tû lÖ tiªu ho¸ cao. • ChØ nªn dïng ®Ó bæ sung dinh d−ìng khi thøc ¨n th« xanh kh«ng ®¸p øng ®ñ. • Cho ¨n qu¸ nhiÒu lµm bß bÞ rèi lo¹n tiªu ho¸, bÞ c¸c bÖnh vÒ trao ®æi chÊt vµ ch©n mãng, • Cho ¨n r¶i cµng ®Òu trong ngµy cµng tèt.

và có chửa để hạn chế sự béo quá của bò, là nguyên nhân gây ra các hậu quả đến sinh sản và bộ máy sinh sản

Urª

Công thức thức ăn tinh tham khảo cho nông hộ C«ng thøc 1

• Lµ nguån bæ sung NPN khi c¸c lo¹i thøc

¨n kh¸c kh«ng cung cÊp ®ñ N.

• Urª = 281% CP N = 45% urª 45%N x 6.25 = 281% CP

• Møc bæ sung

– Tèi ®a ~1% VCK khÈu phÇn – Cho ¨n nhiÒu gi¶m ngon miÖng => gi¶m thu

nhËn thøc ¨n

C«ng thøc 2 Nguyªn liÖu C¸m g¹o, tÊm 35 35 Bét s¾n 10 30 Bét ng« 30 - Kh« dÇu c¸c lo¹i 10 20 Bét c¸ (<15% muèi) 10 - Bét th©n, l¸ vá l¹c - 10 RØ mËt - 2 Bét sß hoÆc bét x−¬ng 4 1 Urª 0,5 1 Muèi an - 1 Premix kho¸ng vµ vitamin 0,5 - Céng 100 100

Urê và rỉ mật

Nguyên tắc bổ sung urê

- ChØ sö dông khi khÈu phÇn thiÕu ®¹m. - Ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chÊt dÔ lªn men (bét, ®−êng,

cá xanh).

- §èi víi nh÷ng con bß tr−íc ®ã ch−a ¨n urª th× cÇn cã

khối « rỉ mật – urê »

bổ sung thức ăn nghèo năng lượng và đạm

thêi gian lµm quen: hµng ngµy cho ¨n tõng Ýt mét vµ thêi gian lµm quen kÐo dµi tõ 5 ®Õn 10 ngµy.

- ChØ sö dông urª cho bß tr−ëng thµnh, kh«ng sö dông

cho bª v× d¹ cá ch−a ph¸t triÓn hoµn chØnh.

- Ph¶i cho ¨n nhiÒu lÇn trong ngµy. Nªn trén ®Òu víi c¸c

⇒ Amoniac có nguồn gốc từ phân giải urê là một nguồn đạm trực tiếp trong dạ cỏ

thøc ¨n kh¸c.

- Kh«ng hoµ urª vµo n−íc cho bß uèng trùc tiÕp hay cho

¨n víi bÇu bÝ (v× trong ®ã cã nhiÒu men urªaza).

⇒ Phát huy tác dụng tốt nhất khi kết hợp với nguồn năng lượng lên men nhanh trong dạ cỏ–nguồn năng lượng phù hợp nhất là rỉ mật

Hỗn hợp khoáng

Bánh dinh dưỡng tổng hợp

• Thµnh phÇn chñ yÕu cña b¸nh

• Canxi, phốt pho và natri là những

khoáng quan trọng hàng đầu

• Các loại khoáng vi lượng quan trọng

dinh d−ìng gåm: rØ mËt (cung cÊp n¨ng l−îng), urª (cung cÊp protein) vµ c¸c chÊt kho¸ng. • C¸c chÊt ®én, c¸c chÊt kÕt dÝnh t¹o thuËn lîi cho viÖc Ðp thµnh b¸nh vµ lµm cho b¸nh xèp: v«i, xim¨ng, vá l¹c xay nhá, bét b· mÝa, r¬m nghiÒn ...

• Cách bổ sung: + Trén c¸c chÊt kho¸ng víi nhau theo nh÷ng tû lÖ nhÊt ®Þnh gäi lµ premix kho¸ng. Sau ®ã dïng hçn hîp kho¸ng nµy trén vµo c¸c lo¹i thøc ¨n tinh, víi tû lÖ 0,2-0,3% hoÆc bæ sung vµo khÈu phÇn hµng ngµy víi l−îng 10-40g cho mçi con. + Trén c¸c thµnh phÇn kho¸ng víi nhau vµ víi c¸c chÊt mang (chÊt ®én) nh− ®Êt sÐt, xi m¨ng... Sau ®ã hçn hîp ®−îc ®ãng thµnh b¸nh, lµm kh« gäi lµ ®¸ liÕm. §¸ liÕm nµy ®−îc ®Æt trong chuång nu«i, trªn b·i ch¨n (d−íi gèc c©y) ®Ó bß liÕm tù do.

<

KHKHẨẨU PHU PHẦẦN NUÔI DƯ

N NUÔI DƯỠỠNGNG

GIẢI QUYẾT THỨC ĂN THÔ VỤ ĐÔNG: TẠI SAO VÀ BẰNG CÁCH NÀO?

CỎ KHÔ

• Yêu cầu của khẩu phần

Ủ XANH

• Những thông tin cần biết khi lập khẩu phần

• Cơ cấu khẩu phần

• Bổ sung dinh dưỡng

• Xây dựng khẩu phần

contents

TẬN THU PHỤ PHẨM

TẬN THU CỎ TỰ NHIÊN

TRỒNG CÂYCỎ ĐÔNG

YÊU CẦU CỦA KHẨU PHẦN

NHỮNG THÔNG TIN CẦN BIẾT

Khoáng

Urê Protein

Xơ/Bột/Đường

• Nhu cầu dinh dưỡng đầy đủ của con

vật

N

• Khả năng thu nhận và giới hạn sử

dụng các loại thức ăn

• Con vật ăn hết và đủ no • Cung cấp đủ dinh dưỡng cho VSV dạ cỏ và vật chủ • Khai thác tối đa thức ăn

Vi sinh vật Dạ cỏ

sẵn có và rẻ tiền

• Thành phần dinh dưỡng và đặc điểm tiêu hoá của các loại thức ăn sử dụng

• Giá của các loại thức ăn có thể khai

Năng lượng

Protein

Khoáng

thác

• Phương pháp tính toán/phần mềm

• An toàn • Tiện lợi và khả thi • Kinh tế

phối hợp khẩu phần

@

NHU CẦU DINH DƯỠNG CỦA BÒ (Ví dụ)

THÀNH PHẦN VÀ GIÁ TRỊ DINH DƯỠNG CỦA THỨC ĂN (Ví dụ)

Khèi San xuÊt UFL P l−îng Chu kú UFL /ngµy PDI g/ ngµy Ca g/ ngµy P g/ ngµy Lo¹i thøc an VCK (%) CP (%) PDIE (g/kg) PDIN (g/kg) Ca (%) (%) 350 Kg 1 & 2 18 Duy tri 3,9 305 21 Kh« dÇu l¹c 90,80 45,54 167 0,95 295 27 + Thai th¸ng 7 5,5 440 40 C¸m lo¹i 1 87,58 15,00 0,88 98 107 0,14 0,67 30 + Thai th¸ng 8 6,2 540 45 C¸m lo¹i 2 90,45 13,00 0,90 94 96 0,19 0,93 35 + Thai th¸ng 9 7,2 560 50 B· dong riÒng 15,05 0,68 0,15 10 4 0,05 0,03 26 + 5 l 6,6 585 42 Ngän mÝa 18,04 0,86 0,12 11 5 0,06 0,04 34 + 10 l 8,6 805 63 RØ mËt 63,06 1,58 0,94 57 10 0,46 0,09 43 + 15 l 10,6 1025 74 Thøc an Con cß 90,08 15,30 0,90 150 125 1,26 0,75 52 + 20 l 12,6 1250 95 B· bia 25,20 7,54 0,16 58 58 0,07 0,16

CƠ CẤU KHẨU PHẦN

Bæ sung dinh d−ìng

Điều quan trọng hàng đầu là khai thác tối đa các

nguồn thức ăn thô sẵn có làm khẩu phần cơ sở và

bổ sung tối thiểu cần thiết để tối ưu hoá hoạt động

CÇn c©n b»ng dinh d−ìng cho 2 ®èi t−îng:

VSV dạ cỏ nhằm đáp ứng được nhu cầu duy trì và

một mức sản xuất nhất định

KP cơ sở (hiệu chỉnh) = KP cơ sở + Bổ sung tối thiểu

• VSV d¹ cá: lµ t¸c nh©n chuyÓn ho¸ c¸c thµnh phÇn cña thøc ¨n thµnh c¸c nguån dinh d−ìng cho vËt chñ (nh− ABBH, protein VSV)

• VËt chñ: ngoµi nguån dinh

Ngoài ra, cần bổ sung sản xuất để cho phép đạt

được tiềm năng di truyền của con vật

d−ìng cung cÊp nhê tiªu ho¸ d¹ cá cã thÓ cÇn thªm c¸c chÊt dinh d−ìng tho¸t qua khi nhu cÇu dinh d−ìng t¨ng cao (s¶n xuÊt)

Khẩu phần = KP cơ sở (hiệu chỉnh) + Bổ sung sản xuất

Bổ sung sản xuất

Bæ sung dinh d−ìng cho thøc ¨n th« chÊt l−îng thÊp

Thường dùng thức ăn tinh hỗn hợp để bổ sung sản xuất

• Bæ sung ®Ó tèi −u ho¸ ho¹t ®éng cña VSV d¹ cá

Từ thành phần và giá trị dinh dưỡng của thức ăn tinh hỗn

– Urª, rØ mËt, b· bia, thøc ¨n giµu protein – Thức ăn xanh (cỏ hoad thảo, họ đậu) – B¸nh dinh d−ìng tæng hîp (N, n¨ng l−îng, S, P, …) • Bæ sung dinh d−ìng tho¸t qua cho nhu cÇu s¶n

hợp tính toán số lượng cần cho ăn dựa vào sức sản xuất

xuÊt – Nh÷ng thøc ¨n protein cã tû lÖ tho¸t qua cao: bét c¸,

kh« dÇu thùc vËt, protein ®−îc b¶o vÖ

của từng con (thường tính 1 kg thức ăn tinh đủ cho sản

– N¨ng l−îng tho¸t qua: ngò cèc nghiÒn mÞn hay xö lý – Kho¸ng ®a vµ vi l−îng: Ca, P, Mg, …

xuất 2-2,5 lít sữa)

<<

@

CÁC BƯỚC XÂY DỰNG KHẨU PHẦN

Các bước tính khẩu phần lý thuyết

CÁC BẢNG

•

TÝnh nhu cÇu n¨ng l−îng vµ protein (theo mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh) cho duy tr× (cã hiÖu chØnh nhu cÇu n¨ng l−îng theo ph−¬ng thøc ch¨n nu«i) vµ cho s¶n xuÊt.

•

nhu cầu dinh dưỡng của gia súc

thành phần dinh dưỡng thức ăn

TÝnh gi¸ trÞ n¨ng l−îng vµ protein cña khÈu phÇn thøc ¨n th« c¬ së trªn c¬ së −íc tÝnh l−îng thøc ¨n thu nhËn tù do hay l−îng thøc ¨n cung cÊp cho con vËt.

khẩu phần lí thuyết (tính toán)

•

TÝnh phÇn n¨ng l−îng vµ protein cßn l¹i cña khÈu phÇn thøc ¨n th« c¬ së sau khi ®· trõ ®i nhu cÇu duy tr×.

•

kiểm tra kết quả

Bæ sung khÈu phÇn c¬ së b»ng mét (hoÆc vµi) lo¹i thøc ¨n giµu n¨ng l−îng hoÆc protein (tuú tr−êng hîp) ®Ó c©n b»ng n¨ng l−îng vµ protein. KhÈu phÇn c¬ së ®· ®iÒu chØnh nµy sÏ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu duy tr× vµ nhu cÇu cho mét møc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh (thÊp).

thuyết minh tiến triển về năng suất và sức khoẻ

•

điều chỉnh hợp lí

khẩu phần thực tế (đã điều chỉnh)

ThiÕt kÕ thøc ¨n hçn hîp bæ sung cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tÝnh to¸n sè l−îng thøc ¨n bæ sung ®Ó ®¸p øng møc s¶n xuÊt v−ît trªn møc mµ khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së (®· ®iÒu chØnh) cho phÐp.

CHO ĂN CHCHẾẾ Đ ĐỘỘ CHO ĂN

Ví dụ lập khẩu phần theo UFL/PDI LËp khÈu phÇn cho bß s÷a cã khèi l−îng 400 kg, ®ang trong chu kú s÷a thø 3, cho 16 lÝt s÷a tiªu chuÈn (4% mì)/ngµy.

• Thức ăn thô:

– Liên tục có sẵn – Được ăn tự do – Nhiều loại đồng thời

VCK (kg) UFL PDIN (g) PDIE (g) Nhu cÇu duy tri cña bß 291 291 3,88 Tæng nhu cÇu 1066 1066 11,00 Cá voi (45 kg) 6,75 675 627 5,26 Bét s¾n (bæ sung 2kg) 1,75 154 36 2,04 KhÈu phÇn c¬ së ®· ®−îc ®iÒu chØnh 8,5 663 7,30 820 Cho phÐp s¶n xuÊt (lÝt sua tiªu chuÈn) 11,2 7,75 7,75 Nhu cÇu cßn ch−a ®−îc ®¸p øng - 403 3,70 Thµnh phÇn thøc an tinh bæ sung 105 100 0,925 L−îng thøc an tinh cÇn bæ sung 4,0 4,0 contents

VSV dạ cỏ cần được cung cấp đầy đủ, đều đặn, đồng thời, liên tục và ổn định các chất dinh dưỡng cần thiết.

Khẩu phần trộn hoàn chỉnh (TMR)

Thức ăn tinh

• Cho ăn càng nhiều lần/ngày và

rải càng đều càng tốt

pH

Ăn tinh nhiều lần/ngày

150 L

6

40 L

Ăn tinh 2 lần/ngày

•TĂ thô Hạt & TĂ tinh

Tóm tắt các nguyên tắc cho ăn

Nước uống

• Đủ (luôn sẵn có, uống tự do) • Sạch • Lành • Ngon

• Thức ăn thô xanh phải cắt ngắn, trộn đều với nhau, cho ăn rải đều trong ngày, không hạn chế về số lượng. • Thức ăn tinh chia ra càng nhiều bữa càng tốt, các bữa cách đều nhau, mỗi bữa không quá 2 kg/bò. • Thức ăn bổ sung khoáng cần trộn đều với thức ăn tinh. Hỗn hợp khoáng bổ sung có thể dùng dưới dạng đá liếm. • Tốt nhất là trộn đều tất cả các loại thức ăn với nhau để cho bò ăn (TMR). • Cho ăn càng nhiều lần trong ngày càng tốt để kích thích bò ăn

nhiều và đảm bảo có thức ăn liên tục có sẵn cho bò ăn, nhất là vào ban đêm và sáng sớm.

• Nước uống phải luôn luôn có sẵn và cho uống tự do. • Khi thay đổi thức ăn mới phải thay đổi từ từ bằng cách giảm dần

thức ăn cũ và tăng dần thức ăn mới để vi sinh vật dạ cỏ và gia súc quen dần.