Tiêu chảy do dùng
kháng sinh
Thông thường, kháng sinh được dùng để điều trị tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
Nhưng nhiều trường hợp chính kháng sinh lại là nguyên nhân gây tiêu chảy
kéo dài…
Tiêu chảy do dùng kháng sinh (KS) hay tiêu chảy có liên quan đến kháng sinh
là tình trạng bệnh lý tiêu chảy xuất hiện sau khi dùng kháng sinh để điều trị
một bệnh nhiễm khuẩn nào đó. Phần lớn các trường hợp tiêu chảy do dùng
KS là ở mức độ nhẹ và có thể tự khỏi sau khi dừng loại kháng sinh gây ra tiêu
chảy. Tuy nhiên, có một số trường hợp biểu hiện nặng với các thương tổn
viêm nhiễm phù nề ở đại tràng hay còn được gọi là viêm đại tràng giả mạc
Vi khuẩn clostridium difficile dưới kính hiển vi.
Tại sao kháng sinh lại gây tiêu chảy?
Trong hệ tiêu hóa, tồn tại một quần thể vi khuẩn (VK) bao gồm hàng
trăm chủng khác nhau. Trong các chủng VK này, có nhiều chủng cộng
sinh có lợi cho cơ thể (còn được gọi là vi khuẩn chí). Ngoài ra, cũng có rất
nhiều chủng VK gây bệnh tồn tại trong ruột sẽ gây bệnh khi có cơ hội.
Trong quá trình song song tồn tại, nhóm VK chí, nếu phát triển mạnh và
đầy đủ sẽ kiềm chế không cho nhóm VK có hại gây bệnh.
Khi dùng KS kéo dài, một số chủng VK có lợi sẽ bị ảnh hưởng. Các VK
có hại lại ít bị ảnh hưởng hơn do nhiều chủng trong số chúng có khả
năng kháng kháng sinh rất mạnh. Kết quả là cân bằng giữa hai nhóm
VK bị phá vỡ, nhóm VK có hại phát triển tràn lan trong đường tiêu hóa,
tiết ra độc tố gây tổn thương niêm mạc ruột, kích hoạt quá trình viêm
nhiễm, phù nề, xuất tiết, xuất huyết trong lòng ruột và hội chứng tiêu
chảy sau dùng KS bùng phát.
Có rất nhiều chủng VK có thể gây hội chứng tiêu chảy sau dùng KS
nhưng một loại VK kị khí là clostridium difficile là thủ phạm quan trọng
nhất gây nên phần lớn các trường hợp viêm đại tràng giả mạc rất nặng
nề trên lâm sàng. Viêm đại tràng giả mạc do C. difficile đặc biệt hay gặp
ở những bệnh nhân trong các khoa hồi sức tích cực, nơi có nhiều chủng
VK kháng KS và lượng KS được dùng với liều lượng cao và kéo dài.
Kháng sinh nào có thể gây tiêu chảy?
Các nhóm KS thường gây tiêu chảy đơn thuần hoặc hội chứng viêm đại
tràng giả mạc là nhóm cepalosporins (điển hình là cefixime,
cefpodoxime), clindamycin, erythromycin, penicillins, ampicillin,
amoxicillin, nhóm quinolones (ciprofloxacin, levofloxacin), tetracyclines
(doxycycline, minocycline)….
Kháng sinh là một trong những nguyên nhân gây tiêu chảy.
Ai có nguy cơ bị tiêu chảy do dùng KS?
Tiêu chảy do dùng KS có thể xảy ra ở tất cả các đối tượng được dùng KS
kéo dài nhưng có một số yếu tố nguy cơ làm cho hội chứng này dễ dàng
xảy ra hơn. Các yếu tố nguy cơ cao bao gồm: tiền sử đã bị tiêu chảy sau
dùng KS; tuổi trên 65; đã phẫu thuật cắt dạ dày, ruột; mới được điều trị
tại bệnh viện; có các bệnh đường ruột như bệnh viêm đường ruột mạn,
ung thư đại tràng; bệnh nhân suy giảm miễn dịch tự nhiên hay mắc phải.
Biểu hiện như thế nào?
Tiêu chảy do dùng KS biểu hiện ở nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng. Sau
khi dùng KS khoảng 10 ngày, bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như sôi
bụng, đau bụng, bụng chướng nhẹ, tiêu chảy nhiều lần, phân lỏng. Bệnh
có thể diễn tiến nặng hơn khi có các triệu chứng như sốt cao, đau bụng
nhiều, phân có máu hoặc nhầy mủ, tiêu chảy liên tục, buồn nôn, nôn
mửa.
Nên h
ạn chế ăn chất xơ khi bị tiêu chảy.
Hậu quả
Ngoại trừ những trường hợp nhẹ, tiêu chảy sau dùng KS nếu kéo dài sẽ
gây nhiều hậu quả cho bệnh nhân như mất nước nặng, rối loạn điện giải
(hạ kali máu), rối loạn thăng bằng kiềm toan. Một số trường hợp gây
viêm loét, thủng ruột. Tiêu chảy kéo dài cũng có thể là nguyên nhân của
hội chứng phình đại tràng nhiễm độc (toxic megacolon) nguyên nhân do
liệt, dãn to đại tràng kèm theo viêm nhiễm, ứ đọng các chất độc trong đại
tràng, thẩm lậu qua thành ruột vào máu gây nhiễm trùng nhiễm độc toàn
cơ thể, đau bụng, sốt, thủng vỡ đại tràng.
Ðiều trị tiêu chảy do dùng kháng sinh
Điều trị tiêu chảy do dùng KS trước hết phải dừng ngay loại KS có liên
quan đến tiêu chảy. Bù đủ nước, điện giải, thăng bằng kiềm toan là việc